Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 36/2007 du 7 mars 2007 Numéro du rôle : 3979 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 8, alinéa 6, 3°, du Code des droits de succession, posée par le Tribunal de première instance de Liège. La Cour composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, L. Lavrysen, J.-P. Snappe,(...)"
Extrait de l'arrêt n° 36/2007 du 7 mars 2007 Numéro du rôle : 3979 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 8, alinéa 6, 3°, du Code des droits de succession, posée par le Tribunal de première instance de Liège. La Cour composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, L. Lavrysen, J.-P. Snappe,(...) Uittreksel uit arrest nr. 36/2007 van 7 maart 2007 Rolnummer 3979 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 8, zesde lid, 3°, van het Wetboek der successierechten, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Luik. Het Arbitr samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Martens, L. Lavrysen, J.-(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 36/2007 du 7 mars 2007 Uittreksel uit arrest nr. 36/2007 van 7 maart 2007
Numéro du rôle : 3979 Rolnummer 3979
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 8, alinéa 6, In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 8, zesde lid, 3°,
3°, du Code des droits de succession, posée par le Tribunal de van het Wetboek der successierechten, gesteld door de Rechtbank van
première instance de Liège. eerste aanleg te Luik.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters
Martens, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman et E. Derycke, P. Martens, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman en E. Derycke,
assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van
Melchior, voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 27 avril 2006 en cause de Marie Jehotte contre l'Etat Bij vonnis van 27 april 2006 in zake Marie Jehotte tegen de Belgische
belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is
le 8 mai 2006, le Tribunal de première instance de Liège a posé la ingekomen op 8 mei 2006, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Luik
question préjudicielle suivante : de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 8, alinéa 6, 3°, du Code des droits de succession « Schendt artikel 8, zesde lid, 3°, van het Wetboek der
viole-t-il les articles 10, 11, 22 et 172 de la Constitution en ce successierechten de artikelen 10, 11, 22 en 172 van de Grondwet, in
qu'il réserve au seul conjoint survivant, à l'exclusion du cohabitant zoverre het enkel aan de overlevende echtgenoot, met uitsluiting van
de fait survivant qui établit une cohabitation de plusieurs années de overlevende feitelijk samenwonende die blijk geeft van het feit dat
avec le défunt, le bénéfice de l'exception prévue par cette hij gedurende verscheidene jaren heeft samengewoond met de overledene,
disposition au principe de l'assimilation à des legs des capitaux et het voordeel voorbehoudt van de in die bepaling bedoelde uitzondering
rentes constitués à l'intervention de l'employeur du défunt en op het beginsel dat renten en kapitaal die door toedoen van de
werkgever van de overledene werden gevestigd tot uitvoering van een
exécution d'un contrat d'assurance de groupe ? ». groepsverzekeringscontract worden gelijkgesteld met legaten ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. La question préjudicielle porte sur l'article 8, alinéa 6, 3°, du B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 8, zesde lid,
Code des droits de succession, remplacé par l'article 1er de l'arrêté 3°, van het Wetboek der successierechten, vervangen bij artikel 1 van
royal n° 12 du 18 avril 1967 modifiant le Code des droits de het koninklijk besluit nr. 12 van 18 april 1967 tot wijziging van het
succession, le Code des droits d'enregistrement, d'hypothèque et de Wetboek der successierechten, van het Wetboek der registratie-,
greffe et le Code des droits de timbre. Les cinq premiers alinéas de hypotheek- en griffierechten en van het Wetboek der zegelrechten. De
cet article 8 disposent que sont considérées comme recueillies à titre eerste vijf leden van dat artikel 8 bepalen dat verschillende sommen,
de legs, et par conséquent soumises à des droits de succession, renten of waarden die een persoon geroepen is kosteloos te ontvangen
diverses sommes, rentes ou valeurs qu'une personne est appelée à op grond van een door de overledene gesloten contract, worden geacht
recevoir à titre gratuit en vertu d'un contrat qu'avait conclu le als legaat te zijn verkregen en dat zij bijgevolg aan successierechten
défunt. zijn onderworpen.
L'alinéa 6 de cet article dispose que celui-ci n'est pas applicable : Het zesde lid van dat artikel bepaalt dat het niet van toepassing is :
« [...] « [...]
3° aux capitaux et rentes constitués à l'intervention de l'employeur 3° op de renten en kapitalen die door tussenkomst van de werkgever van
du défunt au profit du conjoint survivant du défunt ou, à défaut, au de overledene werden gevestigd ten behoeve van de overlevende
profit de ses enfants n'ayant pas atteint l'âge de vingt et un ans, en echtgenoot van de overledene of, bij gebreke, ten behoeve van zijn
exécution soit d'un contrat d'assurance de groupe souscrit en vertu kinderen die de leeftijd van eenentwintig jaar niet hebben bereikt,
tot uitvoering hetzij van een groepsverzekeringscontract onderschreven
d'un règlement obligatoire de l'entreprise et répondant aux conditions ingevolge een bindend reglement van de onderneming en beantwoordende
déterminées par la réglementation relative au contrôle de ces aan de voorwaarden gesteld door de reglementering betreffende de
contrats, soit du règlement obligatoire d'un fonds de prévoyance controle van zulke contracten, hetzij van het bindend reglement van
institué au profit du personnel de l'entreprise; een voorzorgsfonds opgericht ten behoeve van het personeel van de
onderneming;
[...] ». [...] ».
B.2.1. La Cour est interrogée sur le point de savoir si la disposition B.2.1. Aan het Hof wordt gevraagd of de voormelde bepaling de
précitée ne viole pas les articles 10, 11, 22 et 172 de la artikelen 10, 11, 22 en 172 van de Grondwet schendt, in zoverre zij
Constitution, en ce qu'elle n'est pas applicable au cohabitant de fait niet toepasbaar is op de overlevende feitelijk samenwonende. Het Hof
survivant. La Cour limite l'examen de la question préjudicielle à beperkt het onderzoek van de prejudiciële vraag tot het door de
l'hypothèse que lui soumet le juge a quo. Elle ne doit dès lors pas se verwijzende rechter voorgelegde geval. Het dient zich derhalve niet
prononcer sur la situation des cohabitants légaux, qui sont soumis, en uit te spreken over de situatie van de wettelijk samenwonenden, die
matière de droits de succession, aux mêmes taux que les conjoints. inzake successierechten aan dezelfde tarieven als echtgenoten zijn onderworpen.
B.2.2. Les articles 10 et 11 de la Constitution garantissent le B.2.2. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet waarborgen het beginsel
principe d'égalité et de non-discrimination. L'article 172 de la van gelijkheid en niet-discriminatie. Artikel 172 van de Grondwet is
Constitution est une application particulière de ce principe en een bijzondere toepassing van dat beginsel in fiscale aangelegenheden.
matière fiscale. L'article 22 de la Constitution consacre le droit au Artikel 22 van de Grondwet waarborgt het recht op eerbiediging van het
respect de la vie privée et familiale. privé- en gezinsleven.
B.3. L'article 8 du Code des droits de succession établit une fiction B.3. Artikel 8 van het Wetboek der successierechten roept een fictie
selon laquelle les sommes, rentes ou valeurs qu'une personne est in het leven volgens welke de sommen, renten of waarden die een
appelée à recevoir à titre gratuit au décès du défunt en vertu d'un persoon geroepen is kosteloos te ontvangen, bij het overlijden van de
contrat renfermant une stipulation à son profit par le défunt ou par overledene, ingevolge een contract dat een door de overledene of door
un tiers sont considérées comme recueillies à titre de legs, et font een derde ten behoeve van de verkrijger gemaakt beding bevat, worden
dès lors partie de l'actif de la succession. En conséquence, des geacht als legaat te zijn verkregen, en derhalve deel uitmaken van het
droits de succession sont dus sur ces sommes. actief van de nalatenschap. Op die sommen zijn bijgevolg
En vertu de l'alinéa 6 de cette disposition, elle n'est pas applicable successierechten verschuldigd.
à certaines sommes, rentes et capitaux, parmi lesquels les capitaux et Luidens het zesde lid van die bepaling is zij niet van toepassing op
rentes constitués à l'intervention de l'employeur du défunt au profit sommige sommen, renten en kapitalen, waaronder de kapitalen en renten
de son conjoint ou de ses enfants. gevestigd door toedoen van de werkgever van de overledene ten behoeve
van diens echtgenoot of kinderen.
B.4.1. La disposition en cause établit donc une différence de B.4.1. De in het geding zijnde bepaling doet derhalve een verschil in
traitement entre le conjoint survivant et le cohabitant de fait behandeling ontstaan tussen de overlevende echtgenoot en de
survivant. Pour ce dernier, les rentes et capitaux issus d'une overlevende feitelijk samenwonende. Voor de laatstgenoemden blijven de
assurance-groupe conclue par l'employeur du défunt continuent de faire renten en kapitalen afkomstig van een door de werkgever van de
partie de la base d'imposition des droits de succession. Pour les overledene afgesloten groepsverzekering tot de heffingsgrondslag van
personnes citées en premier lieu, ces rentes et capitaux ne font pas de successierechten behoren. Voor de eerstgenoemden maken die renten
partie de la base d'imposition. en kapitalen geen deel uit van de heffingsgrondslag.
B.4.2. Le Gouvernement wallon et le Gouvernement flamand soutiennent B.4.2. De Waalse en de Vlaamse Regering werpen op dat de echtgenoten
que les conjoints et les cohabitants de fait ne sont pas suffisamment en de feitelijk samenwonenden niet voldoende vergelijkbaar zijn,
comparables, en particulier du fait que leur situation juridique est inzonderheid doordat hun juridische situatie verschillend is.
différente. Il ne faut pas confondre différence et non-comparabilité. La situation Men mag verschil en niet-vergelijkbaarheid evenwel niet verwarren. De
juridique distincte dans laquelle se trouvent le conjoint survivant et verschillende juridische situatie waarin de overlevende echtgenoot en
le cohabitant de fait survivant n'empêche pas que ces deux personnes de overlevende feitelijk samenwonende zich bevinden neemt niet weg dat
puissent avoir reçu des rentes et capitaux qui ont été établis par zij beiden renten en kapitalen kunnen hebben ontvangen die werden
suite de l'intervention de l'employeur du défunt avec lequel elles gevestigd door toedoen van de werkgever van de overledene met wie zij
avaient une communauté de vie. een levensgemeenschap vormden.
Le grief d'incomparabilité est rejeté. De exceptie van niet-vergelijkbaarheid wordt verworpen.
B.5. Le rapport au Roi précédant l'arrêté royal du 18 avril 1967 qui a B.5. Uit het verslag aan de Koning dat het koninklijk besluit van 18
inséré l'avantage susvisé dans l'article 8 du Code des droits de april 1967 voorafgaat waarbij in artikel 8 van het Wetboek der
succession révèle que cet arrêté poursuivait essentiellement deux successierechten het hiervoor bedoelde voordeel werd ingevoegd, blijkt
objectifs : celui, d'une part, d'assurer une stricte justice dat dat besluit voornamelijk twee doelstellingen beoogde : enerzijds,
distributive en visant l'ensemble des situations aux conséquences te zorgen voor een strikt verdelende rechtvaardigheid door alle
situaties met soortgelijke economische gevolgen te beogen en,
économiques similaires et, d'autre part, le respect de considérations anderzijds, de inachtneming van overwegingen van maatschappelijke orde
d'ordre social, en permettant à la fois à une veuve (Pasin. 1967, p. door een weduwe (Pasin. 1967, p. 420) en, naar aanleiding van de
420) et, à la suite de la modification législative intervenue le 30 wetswijziging van 30 december 1988 (Parl. St., Kamer, 1988-1989, nr.
décembre 1988 (Doc. parl., Chambre, n° 609/1, pp. 97 et 98), à un veuf d'être exonérés pour les sommes résultant d'une assurance de groupe souscrite par l'employeur du défunt. B.6.1. Il appartient au législateur fiscal compétent de fixer la base d'une imposition. Lorsqu'il emploie à cet effet des critères de distinction, ceux-ci doivent pouvoir être justifiés de manière objective et raisonnable. B.6.2. La différence de traitement entre conjoints et cohabitants de fait se fonde sur un élément objectif, à savoir que leur situation juridique diffère aussi bien en ce qui concerne leurs devoirs personnels mutuels que pour ce qui concerne leur situation patrimoniale. Ainsi, tout au long du mariage, les époux se doivent mutuellement 609/1, pp. 97 en 98), een weduwnaar in staat te stellen te worden vrijgesteld voor de sommen die voortvloeien uit een groepsverzekering waarop de werkgever van de overledene heeft ingetekend. B.6.1. Het bepalen van de heffingsgrondslag van een belasting komt de bevoegde fiscale wetgever toe. Wanneer hij daartoe criteria van onderscheid hanteert, moeten die objectief en redelijk kunnen worden verantwoord. B.6.2. Het verschil in behandeling tussen echtgenoten en feitelijk samenwonenden steunt op het objectieve gegeven dat hun juridische toestand verschilt, zowel wat betreft de persoonlijke verplichtingen jegens elkaar, als wat betreft hun vermogensrechtelijke toestand. De echtgenoten zijn aldus tijdens het hele huwelijk elkaar hulp en
secours et assistance (article 213 du Code civil) et ils doivent bijstand verschuldigd (artikel 213 van het Burgerlijk Wetboek) en zij
consacrer leurs revenus par priorité à leur contribution aux charges dienen hun inkomen bij voorrang aan hun bijdrage in de lasten van het
du mariage (article 217 du Code civil), à laquelle ils sont tenus huwelijk te besteden (artikel 217 van het Burgerlijk Wetboek), waartoe
selon leurs facultés (article 221 du Code civil). B.6.3. Le législateur peut, en matière de droits de succession, prendre des mesures qui sont en rapport avec l'objectif, manifesté en droit civil, de favoriser une forme de vie familiale qui implique les droits et obligations précités et qui, à son estime, offre de meilleures chances de stabilité. B.6.4. En n'accordant pas au cohabitant de fait survivant l'avantage que la disposition en cause accorde au conjoint survivant, le zij gehouden zijn naar hun vermogen (artikel 221 van het Burgerlijk Wetboek). B.6.3. De wetgever kan inzake successierechten maatregelen nemen die in verband staan met de in het burgerlijk recht tot uiting gebrachte doelstelling om een vorm van gezinsleven te bevorderen die de voormelde rechten en verplichtingen impliceert en die, naar zijn oordeel, betere kansen op stabiliteit biedt. B.6.4. Door aan de overlevende feitelijk samenwonende niet het voordeel toe te kennen dat in de in het geding zijnde bepaling aan de overlevende echtgenoot wordt toegekend, heeft de wetgever een maatregel genomen die niet zonder redelijke verantwoording is rekening
législateur a pris une mesure qui n'est pas dépourvue de justification houdend met de in B.6.3 in herinnering gebrachte doelstelling.
compte tenu de l'objectif rappelé en B.6.3. Er moet bovendien rekening worden gehouden met het feit dat men
beslist te huwen of buiten het huwelijk samen te wonen met kennis van
En outre, il y a lieu de tenir compte du fait que l'on décide de se de voor- en nadelen van de ene en de andere samenlevingsvorm.
marier ou de cohabiter hors mariage en connaissance des avantages et B.7. Ten aanzien van het recht op de eerbiediging van het privé- en
des inconvénients de l'une et de l'autre formes de vie commune. gezinsleven ziet het Hof niet in hoe de in het geding zijnde bepaling
B.7. Quant au droit au respect de la vie privée et familiale, la Cour daaraan afbreuk doet. Niet alleen brengt de bepaling geenszins de
n'aperçoit pas en quoi la disposition en cause porte atteinte à vrije keuze in het geding om al dan niet te huwen, maar bovendien
celui-ci. Non seulement la disposition ne remet nullement en cause le hangt de toepasbaarheid van de bepaling niet af van de bewijsvoering
libre choix de se marier ou non mais, en outre, l'applicabilité de la van het bestaan van een affectieve band tussen de beoogde personen,
disposition ne dépend pas de la preuve de l'existence d'un lien aangezien het enige criterium waarmee rekening wordt gehouden het
affectif entre les personnes visées, le seul critère retenu étant bestaan is van de juridische band van het huwelijk op het ogenblik van
l'existence du lien juridique de mariage au moment du décès du défunt. het overlijden van de overledene.
B.8.1. La partie demanderesse devant le juge a quo fait encore valoir B.8.1. De eisende partij voor de verwijzende rechter werpt nog op dat
que la disposition en cause viole les articles 10 et 11 de la de in het geding zijnde bepaling de artikelen 10 en 11 van de
Constitution, combinés avec l'article 16 de la Constitution et avec Grondwet, in samenhang gelezen met artikel 16 ervan en met artikel 1
l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de
européenne des droits de l'homme, et compare, dans son mémoire en rechten van de mens, schendt en in haar memorie van antwoord
vergelijkt zij de in het geding zijnde bepaling met artikel 34, § 1,
réponse, la disposition en cause avec l'article 34, § 1er, 2°, b), du 2°, b), van het WIB 1992, krachtens hetwelk bedrijfsvoorheffing
C.I.R. 1992 en vertu duquel un précompte professionnel est dû sur les verschuldigd is op groepsverzekeringskapitaal dat bij het overlijden
capitaux d'assurance de groupe payés au décès de l'assuré, quelle que van de verzekerde wordt uitbetaald, ongeacht de persoon ten gunste van
soit la personne au bénéfice de laquelle le versement est intervenu. wie het bedrag wordt gestort.
B.8.2. Le juge a quo a uniquement interrogé la Cour au sujet d'une B.8.2. De verwijzende rechter heeft het Hof enkel ondervraagd over een
éventuelle violation des articles 10, 11, 22 et 172 de la mogelijke schending van de artikelen 10, 11, 22 en 172 van de
Constitution. Les parties devant la Cour ne peuvent modifier ou Grondwet. De partijen voor het Hof vermogen de draagwijdte van de
étendre la portée de la question préjudicielle. prejudiciële vraag niet te wijzigen of uit te breiden.
B.9. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.9. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 8, alinéa 6, 3°, du Code des droits de succession ne viole Artikel 8, zesde lid, 3°, van het Wetboek der successierechten schendt
pas les articles 10, 11, 22 et 172 de la Constitution en ce qu'il ne de artikelen 10, 11, 22 en 172 van de Grondwet niet, in zoverre het
s'applique pas au cohabitant de fait survivant. niet van toepassing is op de overlevende feitelijk samenwonende.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 7 mars 2007. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 7 maart 2007.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^