Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 6/2007 du 11 janvier 2007 Numéro du rôle : 3983 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 120 du Code des droits de succession, posée par le Tribunal de première instance d'Anvers. La Cour d'arbitrag composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, E. De Groot, A. Alen, J.-P(...)"
Extrait de l'arrêt n° 6/2007 du 11 janvier 2007 Numéro du rôle : 3983 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 120 du Code des droits de succession, posée par le Tribunal de première instance d'Anvers. La Cour d'arbitrag composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, E. De Groot, A. Alen, J.-P(...) Uittreksel uit arrest nr. 6/2007 van 11 januari 2007 Rolnummer 3983 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 120 van het Wetboek der successierechten, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen. Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Martens, E. De Groot, A. (...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 6/2007 du 11 janvier 2007 Uittreksel uit arrest nr. 6/2007 van 11 januari 2007
Numéro du rôle : 3983 Rolnummer 3983
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 120 du Code In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 120 van het
des droits de succession, posée par le Tribunal de première instance Wetboek der successierechten, gesteld door de Rechtbank van eerste
d'Anvers. aanleg te Antwerpen.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters
Martens, E. De Groot, A. Alen, J.-P. Snappe et J.-P. Moerman, assistée P. Martens, E. De Groot, A. Alen, J.-P. Snappe en J.-P. Moerman,
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Arts, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 2 mai 2006 en cause de J. Ruzette et autres contre Bij vonnis van 2 mei 2006 in zake J. Ruzette en anderen tegen de
l'Etat belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour Belgische Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof
d'arbitrage le 10 mai 2006, le Tribunal de première instance d'Anvers is ingekomen op 10 mei 2006, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te
a posé la question préjudicielle suivante : Antwerpen de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 120 du Code des droits de succession, tel qu'il était « Schendt artikel 120 W.Succ. zoals het van toepassing was voor de
applicable avant la modification législative du 9 juillet 2004, wetswijziging van 9 juli 2004, samen gelezen met artikel 20 W.Succ. de
combiné avec l'article 20 du Code des droits de succession, viole-t-il
les articles 10 et 11 de la Constitution belge en ce qu'il porte artikelen 10 en 11 van de Belgische Grondwet doordat zij de gelijkheid
atteinte à l'égalité entre justiciables, en tant que l'application de schenden tussen rechtsonderhorigen in zoverre de toepassing van het
l'article 120 précité du Code des droits de succession, tel qu'il voormelde artikel 120 W.Succ., zoals het van toepassing was voor de
était en vigueur avant la modification législative du 9 juillet 2004, wetswijziging van 9 juli 2004, samen gelezen met artikel 20 W.Succ. er
combiné avec l'article 20 du Code des droits de succession, tend à ce toe strekt dat een rechter, in tegenstelling tot wat het geval is met
qu'un juge, à la différence de ce qui s'applique dans le cadre de
l'expertise réglée par le Code judiciaire, ne puisse exercer aucun een deskundig onderzoek zoals geregeld in het Gerechtelijk Wetboek,
contrôle sur l'évaluation effectuée par les experts lors de la geen enkele toetsing kan uitoefenen over de waardebepaling door de
procédure de l'expertise préalable ? ». deskundigen in de procedure van de voorafgaande schatting ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. La question préjudicielle porte sur la compatibilité, avec les B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op de bestaanbaarheid met
articles 10 et 11 de la Constitution, de l'article 120 du Code des de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van artikel 120 van het Wetboek
droits de succession, tel qu'il était en vigueur avant la modification der successierechten, zoals het van toepassing was vóór de
législative du 9 juillet 2004, et combiné avec l'article 20 du même wetswijziging van 9 juli 2004, en in samenhang gelezen met artikel 20
Code, en ce qu'il tend à ce qu'un juge, à la différence de ce qui van hetzelfde Wetboek, doordat zij ertoe leiden dat een rechter, in
s'applique dans le cadre de l'expertise réglée par le Code judiciaire, tegenstelling tot wat het geval is met een deskundig onderzoek zoals
ne puisse exercer aucun contrôle sur l'évaluation effectuée par les geregeld in het Gerechtelijk Wetboek, geen enkele toetsing kan
experts lors de la procédure de l'expertise préalable. La question invite à comparer la situation de contribuables dont les biens successoraux sont soumis, à leur demande et à leurs frais, à une expertise préalable en matière de droits de succession et la situation des personnes qui sont concernées par une expertise dans le cadre d'une procédure de droit commun. Sous ce rapport, les catégories de personnes visées sont comparables, en particulier en ce qui concerne le pouvoir d'appréciation du juge à l'égard de l'expertise. uitoefenen over de waardebepaling door de deskundigen in de procedure van de voorafgaande schatting. De vraag noopt tot een vergelijking tussen de situatie van belastingplichtigen wier erfgoederen inzake successierechten op hun vraag en op hun kosten aan een voorafgaande schatting worden onderworpen en de situatie van personen die in het kader van een gemeenrechtelijke rechtspleging worden geconfronteerd met een deskundig onderzoek. In dit opzicht zijn de bedoelde categorieën van personen met elkaar vergelijkbaar, inzonderheid wat de beoordelingsbevoegdheid van de rechter ten aanzien van het deskundig onderzoek betreft.
B.2.1. L'article 20 en cause figure dans le livre premier (droits de B.2.1. Artikel 20 maakt deel uit van het eerste boek (rechten van
succession et de mutation par décès), chapitre III (évaluation de successie en van overgang bij overlijden), hoofdstuk III (waardering
l'actif imposable), section I (règles générales), du Code des droits van het belastbaar actief), afdeling I (algemene regelen), van het
de succession. Wetboek der successierechten.
Il offre la possibilité à toute personne tenue au dépôt d'une Het biedt aan al wie gehouden is tot het indienen van een aangifte van
déclaration de succession de demander qu'il soit procédé, à ses frais, nalatenschap de mogelijkheid om, op hun vraag en op hun kosten, vóór
avant déclaration et au plus tard avant l'expiration du délai de de aangifte en uiterlijk vóór het verstrijken van de
dépôt, à une évaluation préalable de l'actif imposable. indieningstermijn, een voorafgaande schatting van het belastbare
Cette disposition énonce : « Les héritiers, légataires et donataires universels et, en général, toutes les personnes tenues au dépôt d'une déclaration de succession peuvent, avant déclaration et au plus tard avant l'expiration du délai de dépôt, demander qu'il soit procédé, à leurs frais, à l'évaluation de tout ou partie des biens successoraux se trouvant en Belgique et qui doivent ou peuvent être déclarés pour leur valeur vénale. Ils notifient leur décision à cet égard par lettre recommandée à la poste, envoyée au receveur du bureau où la déclaration doit être déposée. actief te laten uitvoeren. Die bepaling luidt : « De erfgenamen, algemene legatarissen en begiftigden en, in 't algemeen, al wie gehouden is tot het indienen van een aangifte van nalatenschap, mogen vragen vóór de aangifte en uiterlijk vóór het verstrijken van de indieningstermijn, dat op hun kosten, de waardering geschiede van het geheel of een deel van de erfgoederen die zich in België bevinden en die voor hun verkoopwaarde moeten of kunnen aangegeven worden. Zij geven dienaangaande hun beslissing te kennen bij aangetekende brief gezonden aan de ontvanger van het kantoor waar de aangifte ingeleverd moet worden.
Il est procédé conformément aux articles 113 à 120 et 122. Er wordt gehandeld overeenkomstig artikelen 113 tot 120 en 122.
L'estimation est définitive et sert de base à la liquidation de De waardering is definitief en dient tot grondslag voor de verevening
l'impôt ». der belasting ».
B.2.2. L'article 120 figure dans le livre premier (droits de B.2.2. Artikel 120 maakt deel uit van het eerste boek (rechten van
succession et de mutation par décès), chapitre XII (moyens de preuve), successie en van overgang bij overlijden), hoofdstuk XII
section III (expertise de contrôle), du Code des droits de succession. (bewijsmiddelen), afdeling III (controleschatting), van het Wetboek
der successierechten.
Il dispose que la décision des experts n'est susceptible d'aucun Het bepaalt dat de beslissing van de schatters niet vatbaar is voor
recours et règle les modalités de l'action en annulation de beroep en regelt de modaliteiten betreffende de rechtsvordering tot
l'expertise préalable qui est exercée par le receveur des droits de nietigheid van de voorafgaande schatting ingesteld door de ontvanger
succession ou par l'une des parties. der successierechten of een partij.
Cette disposition, avant sa modification par l'article 34 de la Die bepaling, vóór de wijziging ervan door artikel 34 van de
loi-programme du 9 juillet 2004, était libellée comme suit : programmawet van 9 juli 2004, luidde :
« La décision des experts n'est susceptible d'aucun recours. « De beslissing der schatters is niet vatbaar voor eenig beroep. De
Toutefois, le receveur ou la partie peut demander la nullité de ontvanger of de partij kan echter de nietigheid der schatting vragen
l'expertise pour contravention à la loi, pour erreur matérielle ou wegens overtreding der wet, wegens zakelijke missing of wegens
pour violation des formes substantielles. L'action doit être intentée, verkrachting der wezensvormen. De rechtsvordering dient ingeleid, op
à peine de déchéance, dans le délai d'un mois à dater de la straffe van verval, binnen den termijn van een maand te rekenen van de
signification du rapport; elle est portée devant le tribunal - beteekening van het verslag; zij wordt gebracht vóór de rechtbank -
compétent d'après les règles ordinaires - du lieu indiqué au premier bevoegd volgens de gewone regelen - van de in de eerste alinea van
alinéa de l'article 114. Si la nullité est prononcée, le tribunal, par artikel 114 aangeduide plaats. Wordt de nietigheid uitgesproken, zoo
le même jugement, ordonne d'office une nouvelle expertise ». beveelt de rechtbank van ambtswege, bij hetzelfde vonnis, een nieuwe schatting ».
B.2.3. Le rôle du juge dans le régime de l'expertise préalable en B.2.3. De rol van de rechter in het stelsel van de voorafgaande
matière de droits de succession et de mutation par décès se limite à schatting inzake de rechten van successie en van overgang bij
désigner un ou trois experts, à défaut d'un accord entre les parties overlijden is beperkt tot het aanwijzen, bij ontstentenis van een
sur ce point (article 114), à statuer sur les éventuelles demandes de desbetreffend akkoord, van één of drie deskundigen (artikel 114), het
beoordelen van eventuele verzoeken tot wraking van de aldus aangewezen
récusation de l'expert ou des experts ainsi désignés (article 116) et deskundige(n) (artikel 116) en het beslechten van vorderingen tot
à se prononcer sur les demandes de nullité de l'expertise « pour vernietiging van de schatting « wegens overtreding der wet, wegens
contravention à la loi, pour erreur matérielle ou pour violation des zakelijke missing of wegens verkrachting der wezensvormen ». In geval
formes substantielles ». Si la nullité est prononcée pour l'un de ces van vernietiging op een van de voormelde gronden wordt door de
motifs, le tribunal ordonne une nouvelle expertise (article 120). rechtbank een nieuwe schatting bevolen (artikel 120).
De rechter kan de waardebepaling van de deskundige(n) niet beoordelen.
Le juge ne peut pas se prononcer sur l'évaluation du ou des experts. Buiten de in de wet opgesomde gronden tot nietigverklaring van de
Hormis les causes de nullité de l'expertise énumérées dans la loi, le schatting zijn de werkzaamheden van de deskundige(n) niet voor
travail du ou des experts ne peut être contesté et leur décision n'est betwisting vatbaar en tegen de beslissing van de deskundige(n) is geen
susceptible d'aucun recours (article 120). En outre, l'estimation est hoger beroep mogelijk (artikel 120). Bovendien is de waardering
définitive et sert de base à la liquidation de l'impôt (article 20). definitief en dient ze tot grondslag voor de verevening van de belasting (artikel 20).
B.3. Dans le régime de droit commun du Code judiciaire, il est dit B.3. In het gemeenrechtelijke stelsel van het Gerechtelijk Wetboek
expressément que les experts procèdent à leur mission « sous le wordt uitdrukkelijk bepaald dat de deskundigen hun opdracht vervullen
contrôle du juge » (article 973 du Code judiciaire). Si le juge ne « onder toezicht van de rechter » (artikel 973 van het Gerechtelijk
trouve pas dans le rapport les éclaircissements suffisants, il peut Wetboek). Indien de rechter in het verslag geen voldoende opheldering
ordonner soit un complément d'expertise, soit une nouvelle expertise vindt, kan hij een aanvullend onderzoek of een nieuw onderzoek bevelen
(article 987). (artikel 987).
L'article 986 du Code judiciaire dispose : Artikel 986 van het Gerechtelijk Wetboek luidt :
« Les juges ne sont point astreints à suivre l'avis des experts si « De rechters zijn niet verplicht het advies van de deskundigen te
leur conviction s'y oppose ». volgen, indien het strijdig is met hun overtuiging ».
B.4.1. L'expertise préalable vise à évaluer correctement l'actif B.4.1. Met de voorafgaande schatting wordt een correcte waardering van
imposable en matière de droits de succession et de mutation par décès. het belastbaar actief inzake rechten van successie en van overgang bij
La circonstance qu'il soit dérogé, à cette occasion, aux dispositions overlijden beoogd. Het gegeven dat daarbij wordt afgeweken van de bepalingen van het
du Code judiciaire en matière d'expertise ne constitue pas en soi une Gerechtelijk Wetboek inzake het deskundig onderzoek houdt op zich geen
violation du principe d'égalité et de non-discrimination. miskenning van het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie in.
B.4.2. L'expertise préalable vise à garantir que l'estimation de la B.4.2. De voorafgaande schatting is bedoeld om te waarborgen dat
valeur vénale des biens soumis aux droits de succession et de mutation
par décès serve de base conformément à l'article 19 du Code des droits overeenkomstig artikel 19 van het Wetboek der successierechten wordt
de succession. En faisant appel à la procédure de l'expertise uitgegaan van een schatting van de verkoopwaarde van de goederen die
préalable, les contribuables évitent toute contestation, puisque cette aan de rechten van successie en van overgang bij overlijden zijn
onderworpen. Door een beroep te doen op de procedure van de
estimation est en principe définitive, sauf dans le cas de voorafgaande schatting vermijden de belastingplichtigen iedere
betwisting, vermits die schatting in principe definitief is, behoudens
l'annulation prévue à l'article 120 du même Code, et sert de base à la in geval van nietigverklaring zoals daarin is voorzien in artikel 120
van hetzelfde Wetboek, en als grondslag zal dienen voor de vereffening
liquidation des droits. van de rechten.
L'expertise préalable des éléments de l'actif est déterminante pour De voorafgaande schatting van de activa-elementen is bepalend voor het
l'exigibilité des droits de succession. Elle peut être réalisée à la al dan niet verschuldigd zijn van de successierechten. Zij kan worden
demande et aux frais de toute personne tenue au dépôt d'une uitgevoerd op vraag en op kosten van al wie gehouden is tot het
déclaration de succession et conformément aux modalités de l'expertise indienen van een aangifte van nalatenschap en overeenkomstig de
de contrôle (articles 113 à 120 et 122). modaliteiten van de controleschatting (artikelen 113 tot 120 en 122).
B.4.3. Il ressort des articles 119 et 120 que les constatations du ou B.4.3. Uit de artikelen 119 en 120 blijkt dat de bevindingen van de
des experts ne peuvent pas être contestées et que le juge ne peut deskundige(n) niet ter discussie kunnen worden gesteld en dat de
revoir la valeur déterminée par les experts. Il peut seulement ordonner une nouvelle expertise s'il constate une contravention à la loi, une erreur matérielle ou une violation des formes substantielles. B.4.4. Par conséquent, ces articles ne sont pas compatibles avec les articles 10 et 11 de la Constitution en ce que, contrairement au cas de l'expertise réglée par le Code judiciaire, le juge ne peut exercer aucun contrôle sur l'estimation opérée par les experts dans la procédure visée à l'article 120, combiné avec l'article 20, du Code des droits de succession. rechter de waardebepaling van de deskundigen niet kan herzien. Hij kan enkel nog een nieuwe schatting bevelen indien hij vaststelt dat de wet werd overtreden, dat een materiële vergissing werd begaan of dat een substantieel vormvoorschrift werd miskend. B.4.4. Doordat, in tegenstelling tot wat het geval is met een deskundig onderzoek zoals geregeld in het Gerechtelijk Wetboek, de rechter geen enkele controle kan uitoefenen op de waardebepaling door de deskundigen in de procedure bedoeld door artikel 120, in samenhang gelezen met artikel 20, van het Wetboek der successierechten, zijn die artikelen bijgevolg niet bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
La circonstance que la procédure de l'expertise préalable donne aux De omstandigheid dat de procedure van de voorafgaande schatting aan de
contribuables la certitude que la valeur de leur déclaration lie le belastingplichtigen de zekerheid verleent dat de waarde van hun
receveur des droits de succession et que leur déclaration ne pourra aangifte bindend is voor de ontvanger van de successierechten en hun
aangifte in voorkomend geval enkel nog nietig kan worden verklaard
plus être annulée, le cas échéant, que conformément à l'article 120 du overeenkomstig artikel 120 van het Wetboek der successierechten, is
Code des droits de succession ne constitue pas une justification geen voldoende verantwoording om in een dergelijke van het gemeen
suffisante d'un tel traitement dérogatoire au droit commun. recht afwijkende behandeling te voorzien.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 120 du Code des droits de succession, tel qu'il était en Artikel 120 van het Wetboek der successierechten, zoals het van
vigueur avant la modification législative du 9 juillet 2004, combiné toepassing was vóór de wetswijziging van 9 juli 2004, in samenhang
avec l'article 20 du même Code, viole les articles 10 et 11 de la gelezen met artikel 20 van hetzelfde Wetboek, schendt de artikelen 10
Constitution. en 11 van de Grondwet.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 11 janvier 2007. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 11 januari 2007.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
A. Arts. A. Arts.
^