← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 196/2006 du 13 décembre 2006 Numéros du rôle : 3843 et 3925 En
cause : - la question préjudicielle relative à l'article 34, § 2, alinéa 3, de la loi
du 1 er août 1985 portant des mesures fiscales et a -
la question préjudicielle relative à l'article 31bis, 3°, alinéa 1 er , de la loi du 1"
| Extrait de l'arrêt n° 196/2006 du 13 décembre 2006 Numéros du rôle : 3843 et 3925 En cause : - la question préjudicielle relative à l'article 34, § 2, alinéa 3, de la loi du 1 er août 1985 portant des mesures fiscales et a - la question préjudicielle relative à l'article 31bis, 3°, alinéa 1 er , de la loi du 1 | Uittreksel uit arrest nr. 196/2006 van 13 december 2006 Rolnummers 3843 en 3925 In zake : - de prejudiciële vraag betreffende artikel 34, § 2, derde lid, van de wet van 1 augustus 1985 houdende fiscale en andere bepalingen, gesteld - de prejudiciële vraag betreffende artikel 31bis, 3°, eerste lid, van de wet van 1 augustus 1985 h(...) |
|---|---|
| COUR D'ARBITRAGE | ARBITRAGEHOF |
| Extrait de l'arrêt n° 196/2006 du 13 décembre 2006 | Uittreksel uit arrest nr. 196/2006 van 13 december 2006 |
| Numéros du rôle : 3843 et 3925 | Rolnummers 3843 en 3925 |
| En cause : | In zake : |
| - la question préjudicielle relative à l'article 34, § 2, alinéa 3, de | - de prejudiciële vraag betreffende artikel 34, § 2, derde lid, van de |
| la loi du 1er août 1985 portant des mesures fiscales et autres, posée | wet van 1 augustus 1985 houdende fiscale en andere bepalingen, gesteld |
| par le Conseil d'Etat; | door de Raad van State; |
| - la question préjudicielle relative à l'article 31bis, 3°, alinéa 1er, | - de prejudiciële vraag betreffende artikel 31bis, 3°, eerste lid, van |
| de la loi du 1er août 1985 portant des mesures fiscale et autres, tel | de wet van 1 augustus 1985 houdende fiscale en andere bepalingen, |
| qu'il a été inséré par l'article 3 de la loi du 26 mars 2003 portant | zoals ingevoegd bij artikel 3 van de wet van 26 maart 2003 houdende de |
| les conditions auxquelles la commission pour l'aide financière aux | voorwaarden waaronder de commissie voor financiële hulp aan |
| victimes d'actes intentionnels de violence peut octroyer une aide, | slachtoffers van opzettelijke gewelddaden een hulp kan toekennen, |
| posée par la Commission pour l'aide financière aux victimes d'actes | gesteld door de Commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van |
| intentionnels de violence et aux sauveteurs occasionnels. | opzettelijke gewelddaden en aan de occasionele redders. |
| La Cour d'arbitrage, | Het Arbitragehof, |
| composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. | samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters |
| Martens, E. De Groot, A. Alen, J.-P. Snappe et J.-P. Moerman, assistée | P. Martens, E. De Groot, A. Alen, J.-P. Snappe en J.-P. Moerman, |
| du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Melchior, | bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, |
| après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
| I. Objet des questions préjudicielles et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging |
| a. Par arrêt n° 152.618 du 13 décembre 2005 en cause de M. Putters | a. Bij arrest nr. 152.618 van 13 december 2005 in zake M. Putters |
| contre l'Etat belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la | tegen de Belgische Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het |
| Cour d'arbitrage le 5 janvier 2006, le Conseil d'Etat a posé la | Arbitragehof is ingekomen op 5 januari 2006, heeft de Raad van State |
| question préjudicielle suivante : | de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
| « En ce qu'il soumet l'introduction d'une demande d'aide auprès de la | « Wordt bij artikel 34, § 2, derde lid, van de wet van 1 augustus 1985 |
| Commission pour l'aide aux victimes d'actes intentionnels de violence | houdende fiscale en andere bepalingen, in zoverre het de indiening van |
| à l'existence d'une décision judiciaire passée en force de chose jugée | een verzoek tot hulp bij de Commissie voor hulp aan slachtoffers van |
| opzettelijke gewelddaden afhankelijk stelt van het bestaan van een in | |
| sur l'action publique ou d'une décision de la juridiction | kracht van gewijsde gegane rechterlijke beslissing over de |
| d'instruction, l'article 34, § 2, alinéa 3, de la loi du 1er août 1985 | strafvordering of van een beslissing van het onderzoeksgerecht, geen |
| portant des dispositions fiscales et autres n'instaure-t-il pas une | verschil in behandeling ingevoerd dat strijdig is met de artikelen 10 |
| différence de traitement contraire aux articles 10 et 11 de la | en 11 van de Grondwet, tussen het slachtoffer dat zich burgerlijke |
| Constitution entre la victime qui s'est constituée partie civile ou a | partij heeft gesteld of een rechtstreekse dagvaarding heeft |
| donné une citation directe et celle qui a choisi de recourir à la | uitgebracht, en het slachtoffer dat gekozen heeft voor een burgerlijke |
| procédure civile et qui se voit exclue du bénéfice de l'aide prévue | procedure en dat is uitgesloten van het voordeel van de hulp waarin de |
| par la loi, lorsque l'action publique n'a pas été exercée, alors qu'il | wet voorziet, wanneer de strafvordering niet werd uitgeoefend, terwijl |
| ressort de l'article 31, § 1er, alinéa 1er, 3, de la même loi que la | uit artikel 31, § 1, eerste lid, 3, van dezelfde wet blijkt dat het |
| victime n'est pas tenue d'agir devant la juridiction répressive mais | slachtoffer niet verplicht is voor het strafgerecht in rechte te |
| peut aussi assigner l'auteur du dommage devant la juridiction civile ? | treden, maar de veroorzaker van de schade eveneens voor het burgerlijke rechtscollege kan dagvaarden ? ». |
| ». b. Par décision du 15 février 2006 en cause de S. Manhaeve, dont | b. Bij beslissing van 15 februari 2006 in zake S. Manhaeve, waarvan de |
| l'expédition est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage le 17 | expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op 17 februari |
| février 2006, la Commission pour l'aide financière aux victimes | 2006, heeft de Commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van |
| d'actes intentionnels de violence et aux sauveteurs occasionnels a | opzettelijke gewelddaden en aan de occasionele redders de volgende |
| posé la question préjudicielle suivante : | prejudiciële vraag gesteld : |
| « L'article 3 de la ' loi du 26 mars 2003 portant les conditions | « Schendt artikel 3 van de wet van 26 maart 2003 houdende de |
| auxquelles la commission pour l'aide financière aux victimes d'actes | voorwaarden waaronder de Commissie voor financiële hulp aan |
| intentionnels de violence peut octroyer une aide ', qui a inséré un | slachtoffers van opzettelijke gewelddaden een hulp kan toekennen, dat |
| article 31bis, [...] 3°, alinéa 1er, dans la loi du 1er août 1985 | artikel 31bis, [...] 3°, eerste lid, van de wet van 1 augustus 1985 |
| portant des mesures fiscales et autres, viole-t-il les articles 10 et | houdende fiscale en andere bepalingen heeft ingevoerd, de artikelen 10 |
| 11 de la Constitution en : excluant de l'aide financière octroyée par | en 11 van de Grondwet, door : een persoon, die het slachtoffer werd |
| la Commission une personne qui a été la victime d'un acte intentionnel | van een opzettelijke gewelddaad en die na strafrechtelijk sepot door |
| het Openbaar Ministerie een vordering tot schadevergoeding instelde | |
| de violence et qui, après classement pénal par le ministère public, a | door dagvaarding voor de burgerlijke rechtbank, van financiële hulp |
| intenté une action en dommages-intérêts au moyen d'une citation devant | door de Commissie uit te sluiten, terwijl een persoon, die het |
| le tribunal civil, alors qu'une personne qui a été la victime d'un | slachtoffer werd van een opzettelijke gewelddaad en die na |
| acte intentionnel de violence et qui, après classement pénal par le | strafrechtelijk sepot door het Openbaar Ministerie een vordering tot |
| ministère public, a intenté une action en dommages-intérêts au moyen | schadevergoeding instelde door middel van een burgerlijke |
| d'une constitution de partie civile ou d'une citation directe devant | partijstelling of een rechtstreekse dagvaarding voor de strafrechter, |
| le juge pénal peut obtenir une aide financière de la Commission ? ». | wel een financiële hulp door de Commissie kan bekomen ? ». |
| Ces affaires, inscrites sous les numéros 3843 et 3925 du rôle de la | Die zaken, ingeschreven onder de nummers 3843 en 3925 van de rol van |
| Cour, ont été jointes. | het Hof, werden samengevoegd. |
| (...) | (...) |
| III. En droit | III. In rechte |
| (...) | (...) |
| Les dispositions en cause | De in het geding zijnde bepalingen |
| B.1.1. L'article 31, § 1er, alinéa 1er, de la loi du 1er août 1985 | B.1.1. Artikel 31, § 1, eerste lid, van de wet van 1 augustus 1985 |
| portant des mesures fiscales et autres énonçait à l'origine : | houdende fiscale en andere bepalingen luidde oorspronkelijk als volgt : |
| « La personne qui a subi de graves atteintes au corps ou à la santé | « Wie ernstig lichamelijk letsel of nadeel voor zijn gezondheid heeft |
| résultant directement de faits constitutifs d'un acte intentionnel de | ondervonden als rechtstreeks gevolg van een opzettelijke gewelddaad in |
| violence commis en Belgique, peut demander une aide aux conditions | België gepleegd, kan een hulp aanvragen en wel onder de volgende |
| suivantes : | voorwaarden : |
| [...] | [...] |
| 3. la victime doit s'être constituée partie civile à raison des faits | 3. het slachtoffer moet zich burgerlijke partij hebben gesteld uit |
| constitutifs de l'acte intentionnel de violence ». | hoofde van de bestanddelen van het strafbare feit van de opzettelijke gewelddaad ». |
| L'article 34, § 2, alinéa 3, de la même loi disposait : | Artikel 34, § 2, derde lid, van dezelfde wet bepaalde : |
| « La requête ne pourra toutefois être présentée qu'après qu'il aura | « Het verzoekschrift kan slechts worden ingediend nadat door een in |
| été statué sur l'action publique par une décision judiciaire passée en | kracht van gewijsde gegane rechterlijke beslissing uitspraak is gedaan |
| force de chose jugée ou, si l'auteur de l'acte ne peut pas être | over de strafvordering, of, indien de dader niet kan worden vervolgd |
| poursuivi ou condamné, qu'après la décision de la juridiction | of veroordeeld na de beslissing van het onderzoeksgerecht. Het mag |
| d'instruction. Elle pourra également être présentée si l'auteur | eveneens worden ingediend indien de dader onbekend blijft nadat een |
| demeure inconnu à l'expiration d'un délai d'un an prenant cours à la | termijn van een jaar is verlopen na de datum van de burgerlijke |
| date de la constitution de partie civile ». | partijstelling ». |
| B.1.2. Par la loi du 18 février 1997 « modifiant, en ce qui concerne | B.1.2. Bij de wet van 18 februari 1997 « tot wijziging van de wet van |
| l'aide aux victimes d'actes intentionnels de violence, la loi du 1er | 1 augustus 1985 houdende fiscale en andere bepalingen, inzake de hulp |
| août 1985 portant des mesures fiscales et autres », le législateur a | aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden », heeft de wetgever |
| complété l'article 31, § 1er, 3, de la loi du 1er août 1985 comme suit | artikel 31, § 1, 3, van de wet van 1 augustus 1985 als volgt aangevuld |
| : | : |
| « [...] ou avoir donné une citation directe ou introduit une procédure | « [...] of een rechtstreekse dagvaarding hebben uitgebracht of een |
| devant le tribunal civil ». | procedure hebben ingeleid bij de burgerlijke rechtbank ». |
| B.1.3. Enfin, par une loi du 26 mars 2003 « portant les conditions | B.1.3. Bij een wet van 26 maart 2003 « houdende de voorwaarden |
| auxquelles la commission pour l'aide financière aux victimes d'actes | waaronder de commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van |
| intentionnels de violence peut octroyer une aide », le législateur a | opzettelijke gewelddaden een hulp kan toekennen », heeft de wetgever |
| inséré un article 31bis dans la loi du 1er août 1985 portant des | ten slotte een artikel 31bis ingevoegd in de wet van 1 augustus 1985 |
| mesures fiscales et autres, rédigé comme suit : | houdende fiscale en andere bepalingen, dat luidt als volgt : |
| « L'aide financière visée à l'article 31 est octroyée aux conditions | « De financiële hulp als bedoeld in artikel 31 wordt toegekend onder |
| suivantes : | de volgende voorwaarden : |
| [...] | [...] |
| 3° Une décision judiciaire définitive sur l'action publique est | 3° Er is een definitieve rechterlijke beslissing over de |
| intervenue et le requérant a tenté d'obtenir réparation de son | strafvordering genomen en de verzoeker heeft schadevergoeding |
| préjudice en s'étant constitué partie civile, en ayant procédé à une | nagestreefd door middel van een burgerlijke partijstelling, een |
| citation directe ou en ayant intenté une procédure devant le tribunal | rechtstreekse dagvaarding of een vordering voor een burgerlijke |
| civil. | rechtbank. |
| Lorsque le dossier pénal est classé sans suite parce que l'auteur est | Indien het strafdossier geseponeerd is wegens het onbekend blijven van |
| demeuré inconnu, la commission peut estimer que le dépôt de plainte ou | de dader, kan de commissie oordelen dat het voldoende is dat de |
| l'acquisition de la qualité de personne lésée par le requérant est | verzoeker klacht heeft ingediend of de hoedanigheid van benadeelde |
| suffisant. L'aide peut également être demandée lorsqu'un délai d'un an | persoon heeft aangenomen. De hulp kan ook worden aangevraagd indien er |
| minimum s'est écoulé depuis la date de constitution de partie civile | meer dan een jaar verstreken is sinds de datum van de burgerlijke |
| et que l'auteur demeure inconnu. | partijstelling en de dader onbekend blijft. |
| [...] ». | [...] ». |
| En ce qui concerne l'affaire n° 3843 | Wat de zaak nr. 3843 betreft |
| B.2. La Cour est invitée par le Conseil d'Etat à examiner si l'article | B.2. Het Hof wordt door de Raad van State verzocht om na te gaan of |
| 34, § 2, alinéa 3, de la loi du 1er août 1985 portant des mesures | bij artikel 34, § 2, derde lid, van de wet van 1 augustus 1985 |
| houdende fiscale en andere bepalingen, zoals het van toepassing was op | |
| fiscales et autres, tel qu'il était applicable aux faits du litige, | de feiten van het geschil, dit wil zeggen vóór de wijziging ervan bij |
| soit avant sa modification par la loi du 26 mars 2003, n'instaure pas | de wet van 26 maart 2003, geen verschil in behandeling wordt ingevoerd |
| une différence de traitement contraire aux articles 10 et 11 de la | dat strijdig is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, tussen, |
| Constitution entre, d'une part, la victime qui s'est constituée partie | enerzijds, het slachtoffer dat zich burgerlijke partij heeft gesteld |
| civile et qui peut demander une aide à la Commission d'aide aux | of een rechtstreekse dagvaarding heeft uitgebracht, dat de Commissie |
| victimes d'actes intentionnels de violence ou a donné une citation | voor hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden kan verzoeken |
| directe et, d'autre part, la victime qui a choisi de recourir à la | om hulp, en, anderzijds, het slachtoffer dat gekozen heeft voor een |
| procédure civile et qui se voit exclue du bénéfice de l'aide prévue | burgerlijke procedure en dat is uitgesloten van het voordeel van de |
| par la loi lorsque l'action publique n'a pas été exercée. Or, d'après | hulp waarin de wet voorziet, wanneer de strafvordering niet werd |
| l'article 31, § 1er, alinéa 1er, 3, de la même loi, la victime n'est | uitgeoefend. Volgens artikel 31, § 1, eerste lid, 3, van dezelfde wet |
| pas tenue d'agir devant la juridiction répressive mais peut aussi | is het slachtoffer echter niet verplicht voor het strafgerecht in |
| assigner l'auteur du dommage devant la juridiction civile. | rechte te treden, maar kan het de veroorzaker van de schade eveneens |
| voor de burgerlijke rechtbank dagvaarden. | |
| B.3. On peut lire dans les travaux préparatoires de la loi du 1er août | B.3. In de parlementaire voorbereiding van de wet van 1 augustus 1985 |
| 1985 : | kan men lezen : |
| « Les dispositions en projet s'inscrivent parmi les mesures qui visent | « De bepalingen kaderen in het geheel van maatregelen dat gericht is |
| à mieux garantir la sécurité physique des citoyens face à | op een betere bescherming van de fysische veiligheid van de burgers |
| l'augmentation de la violence et à l'insécurité psychologique qui en | ten aanzien van de toename van het geweld en ten aanzien van de |
| découle. Là où la prévention de la criminalité n'a pas empêché la | psychologische onzekerheid die hieruit voortvloeit. Het lijkt billijk |
| perpétration d'un acte intentionnel de violence, il paraît équitable | te voorzien in een financiële tegemoetkoming vanwege de Staat bij de |
| de prévoir une participation financière de l'Etat dans l'indemnisation | schadeloosstelling van het slachtoffer, wanneer de misdaadpreventie de |
| opzettelijke gewelddaad niet heeft kunnen voorkomen. Deze | |
| de la victime. Cette intervention de l'Etat se justifie d'ailleurs ' | staatsinterventie is gerechtvaardigd ' niet alleen voor het lenigen, |
| non seulement pour atténuer, dans la mesure du possible, le dommage et | in de mate van het mogelijke, van de schade en het lijden van het |
| les souffrances de la victime, mais aussi pour apaiser le conflit | slachtoffer, maar ook o.a. het door de inbreuk veroorzaakte sociale |
| social produit par l'infraction et faciliter l'application d'une | conflict te verzachten en om de toepassing van een rationeel en |
| politique criminelle rationnelle et efficace ' (Rapport explicatif de | doeltreffend misdaadbeleid te vergemakkelijken ' (Verklarend verslag |
| la Convention européenne relative au dédommagement des victimes | van het Europees Verdrag aangaande de schadeloosstelling der |
| d'infractions violentes). | slachtoffers van geweldmisdrijven). |
| L'indemnisation prévue par le présent projet de loi trouve son | De door dit ontwerp van wet ingevoerde schadeloosstelling gaat niet |
| fondement non point dans une présomption de faute qui pèserait sur | uit van een vermoeden van schuld dat op de Staat rust, omdat deze |
| l'Etat n'ayant pu empêcher l'infraction, mais dans un principe de | laatste het misdrijf niet heeft kunnen voorkomen maar wel van een |
| solidarité collective entre les membres d'une même nation » (Doc. | principe van collectieve solidariteit tussen de leden van een zelfde |
| parl., Sénat, 1984-1985, n° 873/1, p. 17). Quant à l'obligation, pour la victime, de se constituer partie civile préalablement à la demande d'aide, elle était justifiée comme suit : « Une attention particulière est consacrée aux démarches que la victime doit faire pour pouvoir prétendre à une aide. L'obligation qui lui est faite de se constituer partie civile peut susciter des difficultés, surtout dans les cas où l'auteur n'est pas connu. C'est pourquoi un membre propose de prévoir un texte distinct en vue de résoudre ce dernier cas. Le délégué du Ministre se réfère à ce propos à l'article 34, § 2, qui dit clairement que l'aide pourra être accordée même si l'auteur d'un acte intentionnel de violence ne peut pas être poursuivi ou condamné parce qu'il est demeuré inconnu. De plus, la pratique montre que les actes visés en l'espèce vont toujours de pair avec une instruction, si bien que la victime peut se constituer partie civile devant la juridiction d'instruction. On peut poser comme règle générale que la victime doit de toute façon faire preuve d'un certain intérêt pour obtenir l'aide. Un membre craint que l'obligation pour la victime de se constituer partie civile n'entraîne pour celle-ci des frais considérables, surtout dans les cas où l'auteur n'est pas connu. En fait, cela reviendrait à effectuer un simulacre de manoeuvre. Dans cet ordre d'idées, la question peut être posée de savoir s'il est vraiment indispensable de constituer un dossier pénal, étant donné qu'on peut attendre de la commission qu'elle examine l'affaire. Il est répondu que le fait de se constituer partie civile peut précisément être considéré comme un contrôle destiné à accroître le sérieux de l'instruction. D'ailleurs le fait qu'une instruction est ouverte dans la quasi-totalité des cas ne peut que favoriser la sécurité juridique. De plus, le projet prévoit toujours une décision ou une sentence, à rendre soit par une juridiction de jugement soit par une juridiction | natie » (Parl. St., Senaat, 1984-1985, nr. 873/1, p. 17). De verplichting, voor het slachtoffer, om zich voorafgaand aan het verzoek om hulp burgerlijke partij te stellen, werd als volgt verantwoord : « Meer bepaald wordt aandacht besteed aan de handeling die het slachtoffer moet stellen om op een hulp een beroep te kunnen doen. Het feit dat wordt vereist dat het slachtoffer zich burgerlijke partij moet stellen, kan moeilijkheden veroorzaken vooral in die gevallen waarin de dader niet bekend is. Daarom stelt een lid dan ook voor dat een afzonderlijke tekst zou worden opgenomen die een oplossing geeft voor dit laatste geval. De vertegenwoordiger van de Minister verwijst in dit verband naar het bepaalde in artikel 34, § 2, waarin duidelijk wordt gezegd dat de hulp ook kan worden toegekend wanneer de dader van een opzettelijke gewelddaad niet vervolgd of veroordeeld wordt omdat hij onbekend is gebleven. Bovendien toont de praktijk aan dat de daden die hier worden bedoeld, steeds gepaard gaan met een onderzoek zodat het slachtoffer zich voor deze instantie burgerlijke partij kan stellen. Als algemene regel kan gesteld worden dat het slachtoffer in elk geval blijk moet geven van een zekere belangstelling om de hulp te bekomen. Een lid vreest dat de vereiste van burgerlijke partijstelling vooral in die gevallen waar de dader niet bekend is, gevoelige kosten voor het slachtoffer zal meebrengen. In feite zou dit neerkomen op het uitvoeren van een schijnmaneuver. In dit verband kan de vraag worden gesteld of het wel vereist is dat een strafdossier wordt samengesteld, vermits van de commissie kan worden verwacht dat zij de zaak ernstig zal onderzoeken. Hierop wordt geantwoord dat het zich burgerlijke partij stellen juist kan worden gezien als een controle die de ernst van het onderzoek versterkt. Het feit trouwens dat praktisch altijd een gerechtelijk onderzoek wordt ingesteld, kan de rechtszekerheid ten goede komen. Trouwens, in het ontwerp wordt steeds een beslissing of uitspraak gevraagd, hetzij van een vonnisgerecht, hetzij van een |
| d'instruction » (Doc. parl., Sénat, 1984-1985, n° 873/2/1°, pp. | onderzoeksgerecht » (Parl. St., Senaat, 1984-1985, nr. 873/2/1°, pp. |
| 30-31). | 30-31). |
| Le Vice-Premier ministre a également déclaré, en Commission de la | De Vice-Eerste Minister heeft in de Commissie voor de Justitie |
| Justice, que lorsque l'auteur est inconnu, la victime déposerait | eveneens verklaard dat, wanneer de dader onbekend is, het slachtoffer |
| plainte contre inconnu et se constituerait partie civile devant le | klacht tegen onbekenden kan indienen en zich bij de onderzoeksrechter |
| juge d'instruction. Le Vice-Premier ministre a souligné que la victime | burgerlijke partij kan stellen. De Vice-Eerste Minister onderstreepte |
| devait faire un acte positif afin que soit constitué un dossier | dat het slachtoffer iets moest ondernemen om een gerechtelijk dossier |
| te doen samenstellen dat de Commissie in staat stelt met kennis van | |
| judiciaire qui permettra à la Commission de statuer en connaissance de | zaken uitspraak te doen, en dat het er niet toe deed dat de |
| cause et qu'il importait peu que la constitution de partie civile ait | burgerlijke partijstelling al dan niet tot gevolg heeft dat de |
| pour conséquence que les poursuites aboutissent (Doc. Parl., Sénat, | vervolging tot resultaten leidt (Parl. St., Senaat, 1984-1985, nr. |
| 1984-1985, n° 1281/16, p. 17). | 1281/16, p. 17). |
| B.4 La modification de la loi du 1er août 1985, intervenue en 1997, | B.4. De in 1997 aangebrachte wijziging van de wet van 1 augustus 1985 |
| trouve son origine dans une proposition d'amendement justifiée comme | gaat terug op een amendementsvoorstel dat als volgt werd verantwoord : |
| suit : « Le droit commun permet à toutes les victimes directes et indirectes | « Het gemeenrecht laat toe dat alle rechtstreekse en onrechtstreekse |
| de délits de choisir, pour obtenir réparation du dommage qu'elles ont | slachtoffers van misdrijven de keuzevrijheid hebben om hun schade te |
| subi, soit de recourir à une procédure pénale, en se constituant | recupereren, hetzij in een procedure voor de strafrechter, via een |
| partie civile ou en citant directement, soit de recourir à une | burgerlijke partijstelling of een rechtstreekse dagvaarding, hetzij in |
| procédure civile, en introduisant une demande distincte en réparation. | een procedure voor de burgerlijke rechtbank, via een afzonderlijke |
| Le problème de la preuve se pose différemment selon la procédure | vordering tot schadevergoeding. De bewijsproblematiek is verschillend |
| choisie. Des arguments d'ordre émotionnel peuvent en outre influencer | in de diverse procedures. Bovendien kunnen emotionele argumenten de |
| ce choix. C'est ainsi que dans certains cas, on peut comprendre que la | keuze beïnvloeden : in sommige gevallen is het bijvoorbeeld denkbaar |
| victime ou ses proches ne souhaitent pas être confrontés (à nouveau) à | dat het slachtoffer of zijn verwanten niet (opnieuw) wensen |
| (aux) l'auteur(s). Il n'est pas juste que la loi actuelle limite cette | geconfronteerd te worden met de dader(s). Het is onbillijk dat de |
| liberté de choix. En outre, l'article 11 du projet de loi n'exige plus | huidige wet deze keuzevrijheid beperkt. Artikel 11 van het wetsontwerp |
| de s'être constitué partie civile pour pouvoir prétendre à une ' aide | stelt bovendien de vereiste van burgerlijke partijstelling niet langer |
| d'urgence ' » (Doc. parl., Chambre, 1996-1997, n° 726/3, p. 2). | om aanspraak te kunnen maken op ' noodhulp ' » (Parl. St., Kamer, 1996-1997, nr. 726/3, p. 2). |
| Dans son exposé introductif devant la Commission de la justice, le | In zijn inleidende uiteenzetting voor de Commissie voor de Justitie |
| ministre de la Justice a précisé que l'extension des possibilités de | heeft de Minister van Justitie gepreciseerd dat de ruimere |
| recourir à la Commission d'aide portait sur les conditions auxquelles | mogelijkheden om zich tot de Commissie te kunnen wenden, betrekking |
| doit satisfaire la demande. | hadden op de voorwaarden waaraan een verzoek moet voldoen : |
| « Ainsi, le simple dépôt de plainte ouvre déjà le droit à faire valoir | « Zo wordt het mogelijk dat met een eenvoudige neerlegging van een |
| ses prétentions à une aide d'urgence, sans qu'il faille prouver la | klacht het recht ontstaat om een verzoek tot noodhulp in te dienen, |
| zonder dat een burgerlijke partijstelling moet worden bewezen. In dit | |
| constitution de partie civile, la simple intention de se constituer | stadium volstaat de intentie om zich burgerlijke partij te stellen. |
| partie civile pouvant suffire à ce stade. La constitution de partie | Daar de burgerlijke partijstelling niet meer vereist wordt voor het |
| civile n'étant plus nécessairement requise pour l'introduction et | indienen van een verzoek tot en het verkrijgen van noodhulp, wordt |
| l'obtention d'une aide d'urgence, seul le dépôt d'une plainte est | enkel de neerlegging van een klacht vereist » (Parl. St., Senaat, |
| exigé » (Doc. parl., Sénat, 1996-1997, n° 1-486/2, p. 6). | 1996-1997, nr. 1-486/2, p. 6). |
| La condition de l'existence d'une décision en matière répressive | De voorwaarde met betrekking tot het bestaan van een in kracht van |
| passée en force de chose jugée, qui était à l'origine fixée par | gewijsde gegane strafrechtelijke beslissing, die oorspronkelijk was |
| l'article 34 de la loi, a toutefois été maintenue à l'article 34, § 2, | vastgesteld door artikel 34 van de wet, werd echter gehandhaafd in |
| alinéa 3, de la loi. | artikel 34, § 2, derde lid, van de wet. |
| B.5. La différence de traitement dénoncée dans la question | B.5. Het verschil in behandeling dat wordt aangeklaagd in de door de |
| préjudicielle posée par le Conseil d'Etat repose sur un critère | Raad van State gestelde prejudiciële vraag, berust op een objectief |
| objectif : l'existence, ou non, d'une décision judiciaire passée en | criterium : het al dan niet bestaan van een in kracht van gewijsde |
| force de chose jugée ou d'une décision de la juridiction | gegane rechterlijke beslissing of van een beslissing van het |
| d'instruction. La Cour doit toutefois examiner si cette différence de | onderzoeksgerecht. Het Hof moet niettemin nagaan of dat verschil in |
| traitement est raisonnablement justifiée par rapport aux objectifs | behandeling redelijk verantwoord is in het licht van de hiervoor |
| prédécrits. | beschreven doelstellingen. |
| B.6. Dès lors que le droit commun permet aux victimes de délits de | B.6. Aangezien het gemeen recht de slachtoffers van wanbedrijven de |
| choisir entre la voie pénale ou la voie civile pour obtenir la réparation du dommage qu'elles ont subi, puisque le législateur a entendu mettre en place un système de solidarité collective en assurant l'intervention financière de l'Etat lorsque la victime n'a pas pu obtenir la réparation intégrale de son préjudice dans le cadre de l'action ainsi intentée, l'exigence d'une décision juridictionnelle sur l'action publique n'est pas raisonnablement justifiée par rapport à l'objectif prédécrit. En effet, nombreux sont les motifs qui peuvent justifier que l'action publique n'ait pu aboutir à pareille décision, soit que l'action publique était éteinte, soit que l'auteur n'aurait pu être pénalement poursuivi. Alors que le législateur souhaitait étendre les possibilités de recourir à l'aide de la Commission aux victimes qui ont introduit une action devant les juridictions civiles, l'exigence d'une décision sur | keuze laat tussen de strafrechtelijke weg en de burgerrechtelijke weg om vergoeding te verkrijgen van de schade die zij hebben geleden, vermits de wetgever een systeem van collectieve solidariteit heeft willen invoeren door een financiële tegemoetkoming van de Staat te waarborgen wanneer het slachtoffer geen integrale vergoeding van zijn schade kon verkrijgen in het kader van de aldus ingestelde vordering, is de vereiste van een jurisdictionele beslissing over de strafvordering niet redelijk verantwoord ten opzichte van de hiervoor omschreven doelstelling De redenen waarom de strafvordering niet tot zulk een beslissing kon leiden, zijn immers talrijk, hetzij omdat de strafvordering vervallen was, hetzij omdat de dader niet strafrechtelijk kon worden vervolgd. Terwijl de wetgever de mogelijkheden om een beroep te doen op de hulp van de Commissie, wenste uit te breiden naar de slachtoffers die een vordering hebben ingesteld voor de burgerlijke rechtbank, heeft de vereiste van een beslissing over de strafvordering, zoals die werd |
| l'action publique telle qu'elle a été maintenue à l'article 34, § 2, | gehandhaafd in artikel 34, § 2, derde lid, van de wet, tot gevolg dat |
| alinéa 3, de la loi, a pour effet de restreindre la liberté de choix | de vrijheid van keuze tussen de strafvordering en de burgerlijke |
| qui doit en principe être garantie à ces victimes entre l'action | vordering, die in principe aan die slachtoffers moet zijn gewaarborgd, |
| publique et l'action civile, celles-ci pouvant craindre qu'en | wordt beperkt, waarbij die slachtoffers kunnen vrezen dat zij, bij |
| l'absence de décision sur l'action publique, elles ne puissent plus | ontstentenis van een beslissing over de strafvordering, geen beroep |
| recourir à l'intervention éventuelle de la Commission. | meer kunnen doen op een eventuele tegemoetkoming van de Commissie. |
| En outre, en prenant l'initiative d'une procédure en réparation devant | Bovendien toont het slachtoffer, door het initiatief te nemen voor een |
| le juge civil, la victime démontre à suffisance sa volonté d'obtenir | procedure tot schadevergoeding voor de burgerlijke rechter, voldoende |
| la réparation de son préjudice. Une telle action est de nature à | zijn wil aan om schadevergoeding te verkrijgen. Een dergelijke |
| garantir le caractère subsidiaire de l'aide accordée par la | vordering is van die aard dat het subsidiaire karakter van de door de |
| Commission, tel qu'il découle de l'article 31, § 1er, alinéa 1er, 1°, | Commissie verleende hulp, zoals het voortvloeit uit artikel 31, § 1, |
| de la loi. | eerste lid, 1°, van de wet, wordt gewaarborgd. |
| L'intervention d'un juge civil appelé à apprécier la responsabilité de | Het optreden van een burgerlijke rechter die de aansprakelijkheid van |
| l'auteur du dommage est tout autant de nature à garantir le sérieux de | de veroorzaker van de schade dient te beoordelen, kan evenzeer de |
| la demande introduite par la victime auprès de la Commission. | ernst waarborgen van het verzoek dat het slachtoffer indient bij de |
| B.7. Il résulte de ce qui précède que la différence de traitement | Commissie. B.7. Uit het voorgaande volgt dat het verschil in behandeling dat in |
| mentionnée dans la question préjudicielle n'est pas compatible avec | de prejudiciële vraag wordt vermeld, niet bestaanbaar is met de |
| les articles 10 et 11 de la Constitution. | artikelen 10 en 11 van de Grondwet. |
| En ce qui concerne l'affaire n° 3925 | Wat de zaak nr. 3925 betreft |
| B.8. La Cour est interrogée par la Commission pour l'aide financière | B.8. Het Hof wordt door de Commissie voor financiële hulp aan |
| aux victimes d'actes intentionnels de violence sur la violation | slachtoffers van opzettelijke gewelddaden ondervraagd over een |
| éventuelle des articles 10 et 11 de la Constitution, par l'article 3 | eventuele schending van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, door |
| de la loi du 26 mars 2003 « portant les conditions auxquelles la commission pour l'aide financière aux victimes d'actes intentionnels de violence peut octroyer une aide » en ce qu'il a pour effet d'exclure de l'aide financière octroyée par la Commission une personne qui a été victime d'un acte intentionnel de violence et qui, après classement pénal par le ministère public, a intenté une action en dommages-intérêts devant le tribunal civil, alors qu'une personne qui a été la victime d'un acte intentionnel de violence et qui, après classement sans suite par le ministère public, a intenté une action en | artikel 3 van de wet van 26 maart 2003 « houdende de voorwaarden waaronder de commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden hulp kan toekennen », doordat het tot gevolg heeft dat een persoon die het slachtoffer werd van een opzettelijke gewelddaad en die, na strafrechtelijk sepot door het openbaar ministerie, een vordering tot schadevergoeding heeft ingesteld voor de burgerlijke rechtbank, wordt uitgesloten van de door de Commissie toegekende financiële hulp, terwijl een persoon die het slachtoffer werd van een opzettelijke gewelddaad en die, na strafrechtelijk sepot door het openbaar ministerie, een vordering tot schadevergoeding instelde door middel van een burgerlijke partijstelling of een |
| dommages-intérêts au moyen d'une constitution de partie civile ou | rechtstreekse dagvaarding voor de strafrechter, wel financiële hulp |
| d'une citation directe devant le juge pénal peut obtenir une aide | |
| financière de la Commission. | van de Commissie kan verkrijgen. |
| B.9. Dans la justification de l'amendement déposé par le Gouvernement | B.9. In de verantwoording van het door de Regering ingediende |
| et qui a donné lieu à l'article 3 de la loi du 26 mars 2003, on peut | amendement dat aanleiding heeft gegeven tot artikel 3 van de wet van |
| lire : | 26 maart 2003, kan men lezen : |
| « Les conditions d'octroi d'une aide financière de l'Etat à la victime | « De voorwaarden om als rechtstreeks of onrechtstreeks slachtoffer van |
| directe ou indirecte d'un acte intentionnel de violence sont | een opzettelijke gewelddaad een financiële hulp van de Staat te |
| actuellement réparties sur plusieurs articles de la loi du 1er août | bekomen, zijn momenteel verspreid over verschillende artikelen van de |
| 1985 portant des mesures fiscales et autres. Les conditions | wet van 1 augustus 1985 houdende fiscale en andere bepalingen. De |
| voornaamste voorwaarden zijn terug te vinden in artikel 31. Ook | |
| principales sont énumérées à l'article 31. Toutefois, l'article 34 | artikel 34 legt evenwel belangrijke voorwaarden op inzake de |
| impose également d'importantes conditions concernant la recevabilité | ontvankelijkheid van het verzoekschrift. Dit leidt tot verwarring. Zo |
| de la requête. D'où une certaine confusion. Ainsi, il peut sembler | lijkt het te volstaan dat de verzoeker een burgerlijke vordering heeft |
| suffisant que le requérant ait intenté une action civile (article 31, | |
| § 1er, 3). Cette disposition doit cependant être lue conjointement | ingeleid (artikel 31, § 1,3). Deze bepaling moet evenwel samen gelezen |
| avec l'article 34, § 3 [lire : § 2], alinéa trois, qui stipule qu'il | worden met artikel 34, § 3 [lees § 2], derde lid, dat stelt dat een |
| doit être statué par une décision définitive sur l'action publique ou | definitieve beslissing over de strafvordering of een beslissing van |
| qu'une décision de la juridiction d'instruction doit être intervenue. | het onderzoeksgerecht moet voorliggen. |
| [...] | [...] |
| Le troisième point de l'article 3 reprend une condition qui découle de | Het derde punt van artikel 3 herneemt een voorwaarde die voortvloeit |
| l'article 34, § 2, alinéa trois, de la loi du 1er août 1985. La | uit artikel 34, § 2, derde lid, van de wet van 1 augustus 1985. De |
| commission n'a ni la compétence, ni les moyens d'entreprendre | commissie heeft de bevoegdheid noch de middelen om zelf een onderzoek |
| elle-même une enquête concernant les circonstances entourant l'acte de | te voeren naar de omstandigheden van de gewelddaad. Ze dient zich te |
| violence. Elle doit s'en référer à la décision du juge pénal. Une | richten naar wat de strafrechter heeft beslist. Een definitieve |
| décision définitive sur l'action publique vaut d'ailleurs erga omnes. | uitspraak over de strafvordering geldt trouwens erga omnes. |
| Néanmoins, la poursuite pénale et la condamnation de l'auteur ne sont | Strafrechtelijke vervolging en veroordeling van de dader zijn evenwel |
| pas toujours possibles. Ainsi, il se peut qu'il soit demeuré inconnu, | niet altijd mogelijk. Zo kan de dader onbekend zijn gebleven, |
| qu'il soit mineur ou qu'il soit décédé peu après l'acte de violence. | minderjarig zijn of kort na de gewelddaad overlijden. Dit mag het |
| Cela ne peut cependant pas empêcher l'obtention d'une aide. Dans plusieurs décisions, la commission a accepté la force majeure lorsqu'une décision définitive sur l'action publique n'a pu être rendue pour des raisons indépendantes de la volonté du requérant. Dans de telles affaires, la commission se basera sur les données objectives du dossier répressif. Le requérant doit avoir objectivement cherché à obtenir réparation de son préjudice par l'introduction d'une action civile; il s'agira généralement d'une constitution de partie civile. Ce qui est nouveau, c'est l'exception qui a été prévue dans les cas où le parquet classe le dossier pénal sans suite parce que l'auteur demeure inconnu. Dans de tels cas, il est alors toujours possible de se constituer partie civile entre les mains du juge d'instruction. Néanmoins, la commission peut estimer qu'au vu du dossier pénal, cet acte de procédure ne générera probablement pas de nouvelles données. Dans ce cas, la commission peut estimer suffisant que le requérant ait | bekomen van een hulp niet in de weg staan. In verschillende beslissingen heeft de commissie overmacht aanvaard wanneer een definitieve beslissing over de strafvordering, om redenen onafhankelijk van de wil van de verzoeker, niet kon voorgelegd worden. In dergelijke zaken zal de commissie zich baseren op de objectieve gegevens van het strafdossier. De verzoeker moet actief de vergoeding van zijn schade nagestreefd hebben door middel van een burgerlijke vordering, in de regel zal het gaan om een burgerlijke partijstelling. Nieuw is een uitzondering die wordt voorzien wanneer het parket het strafdossier seponeert omwille van het onbekend blijven van de dader. In dergelijke gevallen is het nog steeds mogelijk om zich burgerlijke partij te stellen in handen van de onderzoeksrechter. De commissie kan evenwel van oordeel zijn dat, gelet op het voorliggende strafdossier, deze procedurehandeling vermoedelijk geen nieuwe gegevens zou opleveren. In dat geval kan ze het voldoende achten dat de verzoeker klacht heeft neergelegd of de hoedanigheid van benadeelde persoon |
| porté plainte ou ait acquis la qualité de personne lésée conformément | heeft aangenomen overeenkomstig artikel 5bis van de voorafgaande titel |
| à l'article 5bis du titre préliminaire du code d'instruction | van het Wetboek van strafvordering » (Parl. St., Kamer, 2001-2002, DOC |
| criminelle » (Doc. parl., Chambre, 2001-2002, DOC 50-0626/002, pp. 8 et 10). B.10. En permettant à la victime d'un acte intentionnel de violence d'introduire une demande auprès de la Commission, après classement pénal par le ministère public de son dossier, dès lors qu'elle a postérieurement intenté une action en dommages et intérêts par la voie d'une constitution de partie civile ou d'une citation directe, alors que la victime qui dans l'hypothèse identique d'un classement sans suite réclame une réparation au civil s'en trouve exclue, la disposition incriminée a pour effet de rendre inexistant le choix dont devrait en principe disposer toute victime entre la voie pénale ou la voie civile pour obtenir la réparation de son dommage et de lui imposer la voie pénale pour s'assurer d'un recours possible à l'intervention éventuelle de la Commission. Compte tenu du fait que l'article 31bis inséré dans la loi du 1er août 1985 par l'article 3 de la loi du 26 mars 2003 n'a pas modifié | 50-0626/002, pp. 8 en 10). B.10. Doordat de in het geding zijnde bepaling het slachtoffer van een opzettelijke gewelddaad in staat stelt een verzoek in te dienen bij de Commissie, na strafrechtelijk sepot van zijn dossier door het openbaar ministerie, omdat het daarna een vordering tot schadevergoeding heeft ingesteld door middel van een burgerlijke partijstelling of een rechtstreekse dagvaarding, terwijl het slachtoffer dat in het identieke geval van seponering schadevergoeding eist via burgerrechtelijke weg daarvan wordt uitgesloten, heeft zij tot gevolg de keuze teniet te doen tussen de strafrechtelijke weg en de burgerrechtelijke weg om schadevergoeding te verkrijgen, keuze die in principe ieder slachtoffer zou moeten hebben, alsook aan dat slachtoffer de strafrechtelijke weg op te leggen om zich ervan te verzekeren aanspraak te kunnen maken op een eventuele tegemoetkoming van de Commissie. Rekening houdend met het feit dat artikel 31bis dat bij artikel 3 van de wet van 26 maart 2003 is ingevoegd in de wet van 1 augustus 1985, niet de vereiste heeft gewijzigd van een in kracht van gewijsde gegane |
| l'exigence d'une décision judiciaire passée en force de chose jugée | rechterlijke beslissing over de strafvordering of van een beslissing |
| sur l'action publique ou d'une décision d'une juridiction | van een onderzoeksgerecht voorafgaand aan het verzoek tot |
| d'instruction préalablement à la demande d'intervention de la | tegemoetkoming vanwege de Commissie, en dat ook geen enkele van de |
| Commission, et qu'aucune des déclarations qui ont précédé son adoption | verklaringen die aan de goedkeuring ervan zijn voorafgegaan die |
| ne permet de justifier davantage cette exigence, la Cour constate, | vereiste kan verantwoorden, stelt het Hof vast, om redenen die |
| pour des motifs identiques à ceux indiqués en B.5, que la différence | identiek zijn aan die welke zijn aangegeven in B.5, dat het verschil |
| de traitement mentionnée dans la seconde question préjudicielle n'est | in behandeling dat in de tweede prejudiciële vraag wordt vermeld, niet |
| pas compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution. | bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. |
| Par ces motifs, | Om die redenen, |
| la Cour | het Hof |
| dit pour droit : | zegt voor recht : |
| - L'article 34, § 2, alinéa 3, de la loi du 1er août 1985 portant des | - Artikel 34, § 2, derde lid, van de wet van 1 augustus 1985 houdende |
| mesures fiscales et autres, complété par la loi du 18 février 1997 « | fiscale en andere bepalingen, aangevuld door de wet van 18 februari |
| modifiant, en ce qui concerne l'aide aux victimes d'actes | 1997 « tot wijziging van de wet van 1 augustus 1985 houdende fiscale |
| intentionnels de violence la loi du 1er août 1985 portant des mesures | en andere bepalingen, inzake de hulp aan slachtoffers van opzettelijke |
| fiscales et autres », viole les articles 10 et 11 de la Constitution | gewelddaden », schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet doordat |
| en ce qu'il ne permet pas à la victime qui a choisi de recourir à la | het het slachtoffer dat heeft gekozen voor de burgerlijke procedure, |
| procédure civile d'introduire une demande d'aide auprès de la | niet toestaat een verzoek om hulp in te dienen bij de Commissie voor |
| Commission pour l'aide aux victimes d'actes intentionnels de violence, | financiële hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden, wanneer |
| lorsque l'action publique n'a pas été exercée. | de strafvordering niet werd uitgeoefend. |
| - L'article 3 de la loi du 26 mars 2003 « portant les conditions | - Artikel 3 van de wet van 26 maart 2003 « houdende de voorwaarden |
| auxquelles la commission pour l'aide financière aux victimes d'actes | waaronder de commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van |
| intentionnels de violence peut octroyer une aide », qui a inséré un | opzettelijke gewelddaden een hulp kan toekennen », dat een artikel |
| article 31bis, 3°, alinéa 1er, dans la loi du 1er août 1985 portant | 31bis, 3°, eerste lid, heeft ingevoegd in de wet van 1 augustus 1985 |
| des mesures fiscales et autres, viole les articles 10 et 11 de la | houdende fiscale en andere bepalingen, schendt de artikelen 10 en 11 |
| Constitution en ce qu'il ne permet pas à la victime qui a choisi de | van de Grondwet doordat het het slachtoffer dat heeft gekozen voor de |
| recourir à la procédure civile d'introduire une demande d'aide auprès | burgerlijke procedure, niet toestaat een verzoek om hulp in te dienen |
| de la Commission pour l'aide aux victimes d'actes intentionnels de | bij de Commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van |
| violence, lorsque l'action publique a été classée sans suite par le | opzettelijke gewelddaden, wanneer de strafvordering door het openbaar |
| ministère public. | ministerie werd geseponeerd. |
| Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig |
| conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
| la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 13 décembre 2006. | Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 13 december 2006. |
| Le greffier, | De griffier, |
| P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
| Le président, | De voorzitter, |
| M. Melchior. | M. Melchior. |