Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 153/2006 du 18 octobre 2006 Numéro du rôle : 3837 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 1 er , alinéa 1 er , (...)"
Extrait de l'arrêt n° 153/2006 du 18 octobre 2006 Numéro du rôle : 3837 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 1 er , alinéa 1 er , (...) Uittreksel uit arrest nr. 153/2006 van 18 oktober 2006 Rolnummer 3837 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 1, eerste lid, van de wet van 6 februari 1970 betreffende de verjaring van schuldvorderingen ten laste of ten voordele van de Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Mart(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 153/2006 du 18 octobre 2006 Uittreksel uit arrest nr. 153/2006 van 18 oktober 2006
Numéro du rôle : 3837 Rolnummer 3837
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 1er, alinéa In zake : de prejudiciële vraag over artikel 1, eerste lid, van de wet
1er, de la loi du 6 février 1970 relative à la prescription des van 6 februari 1970 betreffende de verjaring van schuldvorderingen ten
créances à charge ou au profit de l'Etat et des provinces, devenu laste of ten voordele van de Staat en de provinciën, dat artikel 100,
l'article 100, alinéa 1er, 1°, des lois sur la comptabilité de l'Etat, eerste lid, 1°, van de wetten op de Rijkscomptabiliteit, gecoördineerd
coordonnées par arrêté royal du 17 juillet 1991, posée par la Cour bij koninklijk besluit van 17 juli 1991, is geworden, gesteld door het
d'appel de Liège. Hof van Beroep te Luik.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters
Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A.
J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, assistée du Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels,
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par arrêt du 22 décembre 2005 en cause de S. Massart contre la Bij arrest van 22 december 2005 in zake S. Massart tegen de Franse
Communauté française, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Gemeenschap, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is
Cour d'arbitrage le 28 décembre 2005, la Cour d'appel de Liège a posé ingekomen op 28 december 2005, heeft het Hof van Beroep te Luik de
la question préjudicielle suivante : volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 1er, alinéa 1er, de la loi du 6 février 1970 relative à la « Schendt artikel 1, eerste lid, van de wet van 6 februari 1970
prescription des créances à charge ou au profit de l'Etat et des betreffende de verjaring van schuldvorderingen ten laste of ten
provinces, formant l'article 100, alinéa 1er, 1°, des lois sur la voordele van de Staat en de provinciën, dat artikel 100, eerste lid,
comptabilité de l'Etat, coordonnées par l'arrêté royal du 17 juillet 1°, van de wetten op de Rijkscomptabiliteit, gecoördineerd bij
1991, viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il koninklijk besluit van 17 juli 1991, is geworden, de artikelen 10 en
prévoit un délai de prescription quinquennal pour les actions en 11 van de Grondwet doordat het voorziet in een vijfjarige
indemnisation fondées sur la responsabilité extra-contractuelle des verjaringstermijn voor vorderingen tot schadevergoeding op grond van
pouvoirs publics lorsque le préjudice et l'identité du responsable ne de buitencontractuele aansprakelijkheid van de overheid wanneer de
peuvent être constatés que postérieurement au délai légal de schade en de identiteit van de aansprakelijke pas na de wettelijke
prescription prévu par ledit article 100 ? ». verjaringstermijn, bepaald in het voormelde artikel 100, kunnen worden vastgesteld ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. L'article 1er de la loi du 6 février 1970 relative à la B.1. Artikel 1 van de wet van 6 februari 1970 betreffende de verjaring
prescription des créances à charge ou au profit de l'Etat et des van schuldvorderingen ten laste of ten voordele van de Staat en de
provinces forme désormais l'article 100 des lois sur la comptabilité provinciën vormt thans artikel 100 van de wetten op de
de l'Etat, coordonnées par l'arrêté royal du 17 juillet 1991, qui Rijkscomptabiliteit, gecoördineerd bij het koninklijk besluit van 17
dispose : juli 1991, dat bepaalt :
« Sont prescrites et définitivement éteintes au profit de l'Etat, sans « Verjaard en voorgoed ten voordele van de Staat vervallen zijn,
préjudice des déchéances prononcées par d'autres dispositions légales, onverminderd de vervallenverklaringen ten gevolge van andere
réglementaires ou conventionnelles sur la matière : wettelijke, reglementaire of ter zake overeengekomen bepalingen :
1° les créances qui, devant être produites selon les modalités fixées 1° de schuldvorderingen, waarvan de op wettelijke of reglementaire
par la loi ou le règlement, ne l'ont pas été dans le délai de cinq ans wijze bepaalde overlegging niet geschied is binnen een termijn van
à partir du premier janvier de l'année budgétaire au cours de laquelle vijf jaar te rekenen vanaf de eerste januari van het begrotingsjaar in
elles sont nées; de loop waarvan zij zijn ontstaan;
2° les créances qui, ayant été produites dans le délai visé au 1°, 2° de schuldvorderingen, die, hoewel ze zijn overgelegd binnen de
n'ont pas été ordonnancées par les Ministres dans le délai de cinq ans onder 1° bedoelde termijn, door de ministers niet zijn geordonnanceerd
à partir du premier janvier de l'année pendant laquelle elles ont été binnen een termijn van vijf jaar te rekenen vanaf de eerste januari
produites; van het jaar gedurende hetwelk ze werden overgelegd;
3° toutes autres créances qui n'ont pas été ordonnancées dans le délai 3° alle andere schuldvorderingen, die niet zijn geordonnanceerd binnen
de dix ans à partir du premier janvier de l'année pendant laquelle een termijn van tien jaar te rekenen vanaf de eerste januari van het
elles sont nées. jaar van hun ontstaan.
Toutefois, les créances résultant de jugements restent soumises à la Voor de schuldvorderingen die voortkomen uit vonnissen blijft evenwel
prescription décennale; elles doivent être payées à l'intervention de de tienjarige verjaring gelden; zij dienen te worden uitbetaald door
la Caisse des dépôts et consignations ». de zorg van de Deposito- en Consignatiekas ».
Jusqu'à l'entrée en vigueur de la loi du 16 mai 2003 « fixant les Tot de inwerkingtreding van de wet van 16 mei 2003 « tot vaststelling
dispositions générales applicables aux budgets, au contrôle des van de algemene bepalingen die gelden voor de begrotingen, de controle
subventions et à la comptabilité des communautés et des régions, ainsi op de subsidies en voor de boekhouding van de gemeenschappen en de
qu'à l'organisation du contrôle de la Cour des comptes », cette gewesten, alsook voor de organisatie van de controle door het Rekenhof
disposition reste également applicable, en vertu de l'article 71, § 1er, » blijft die bepaling eveneens van toepassing, krachtens artikel 71, §
de la loi spéciale de financement du 16 janvier 1989, aux communautés 1, van de bijzondere financieringswet van 16 januari 1989, op de
et aux régions. gemeenschappen en de gewesten.
B.2. Avant l'entrée en vigueur de la loi du 10 juin 1998 modifiant B.2. Vóór de inwerkingtreding van de wet van 10 juni 1998 tot
certaines dispositions en matière de prescription, le délai de wijziging van sommige bepalingen betreffende de verjaring bedroeg de
prescription de droit commun était de trente ans. Le nouvel article gemeenrechtelijke verjaringstermijn dertig jaar. Het nieuwe artikel
2262bis, § 1er, du Code civil, inséré par la loi susdite, énonce que 2262bis, § 1, van het Burgerlijk Wetboek, ingevoegd door voormelde
les actions personnelles sont prescrites par dix ans à l'exception des wet, bepaalt dat de persoonlijke rechtsvorderingen verjaren door
actions en réparation d'un dommage fondées sur une responsabilité verloop van tien jaar, met uitzondering van de rechtsvorderingen tot
extracontractuelle qui se prescrivent par cinq ans à partir du jour vergoeding van schade op grond van buitencontractuele
qui suit celui où la personne lésée a eu connaissance du dommage ou de aansprakelijkheid, die verjaren door verloop van vijf jaar vanaf de
son aggravation et de l'identité de la personne responsable, ces dag volgend op die waarop de benadeelde kennis heeft gekregen van de
actions se prescrivant en tout état de cause par vingt ans à partir du schade of van de verzwaring ervan en van de identiteit van de daarvoor
jour qui suit celui où s'est produit le fait qui a provoqué le aansprakelijke persoon, waarbij die vorderingen in ieder geval
dommage. Lorsque l'action a pris naissance avant l'entrée en vigueur verjaren door verloop van twintig jaar vanaf de dag volgend op die
de la loi du 10 juin 1998, l'article 10 de cette loi dispose, à titre waarop het feit waardoor de schade is veroorzaakt, zich heeft
de mesure transitoire, que les nouveaux délais de prescription qu'elle voorgedaan. Wanneer de rechtsvordering vóór de inwerkingtreding van de
wet van 10 juni 1998 is ontstaan, bepaalt artikel 10 van die wet bij
institue ne commencent à courir qu'à partir de son entrée en vigueur. wijze van overgangsmaatregel dat de nieuwe verjaringstermijnen waarin
zij voorziet pas beginnen te lopen vanaf haar inwerkingtreding.
B.3. La Cour est interrogée par le juge a quo sur la compatibilité de B.3. Het Hof wordt door de verwijzende rechter ondervraagd over de
l'article 100 des lois coordonnées sur la comptabilité de l'Etat avec bestaanbaarheid van artikel 100 van de gecoördineerde wetten op de
les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il prévoit un délai Rijkscomptabiliteit met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, doordat
het voorziet in een vijfjarige verjaringstermijn voor vorderingen op
de prescription quinquennal pour les actions fondées sur la grond van de buitencontractuele aansprakelijkheid van de overheid,
responsabilité extracontractuelle des pouvoirs publics, même lorsque zelfs wanneer de schade of de identiteit van de aansprakelijke pas na
le préjudice ou l'identité du responsable ne peuvent être constatés het verstrijken van de verjaringstermijn kunnen worden vastgesteld.
qu'après l'échéance du délai de prescription. B.4. Uit de feiten van het geding en uit de verwijzingsbeslissing
B.4. Il ressort des faits de la cause et de la décision de renvoi que blijkt dat de vordering die bij de verwijzende rechter is ingesteld,
l'action mue devant le juge a quo vise à faire condamner, sur pied de ertoe strekt de Franse Gemeenschap te laten veroordelen, op grond van
l'article 1382 du Code civil, la Communauté française pour une faute artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek, wegens een fout die zij heeft
commise dans le calcul de l'ancienneté d'un enseignant, qui l'a privé begaan bij de berekening van de anciënniteit van een leerkracht,
d'un horaire complet au sein de son établissement d'enseignement et waardoor hem een volledig uurrooster binnen zijn onderwijsinstelling
des avantages y afférents. en de daaraan verbonden voordelen werden ontnomen.
B.5. Ainsi que la Cour l'a jugé dans les arrêts nos 32/96, 75/97, B.5. Zoals het Hof in de arresten nrs. 32/96, 75/97, 5/99, 85/2001,
5/99, 85/2001, 42/2002, 64/2002, 37/2003, 1/2004, 86/2004, 127/2004, 42/2002, 64/2002, 37/2003, 1/2004, 86/2004, 127/2004, 165/2004 en
170/2004 heeft geoordeeld, had de wetgever, door de vorderingen
165/2004 et 170/2004, en soumettant à la prescription quinquennale les gericht tegen de Staat aan de vijfjarige verjaring te onderwerpen, een
actions dirigées contre l'Etat, le législateur avait pris une mesure maatregel genomen die in verband staat met het nagestreefde doel dat
en rapport avec le but poursuivi, qui est de permettre de clôturer les erin bestaat de rekeningen van de Staat binnen een redelijke termijn
comptes de l'Etat dans un délai raisonnable. Il a en effet considéré af te sluiten. Er werd immers geoordeeld dat een dergelijke maatregel
qu'une telle mesure était indispensable, parce qu'il faut que l'Etat noodzakelijk was omdat de Staat op een bepaald ogenblik zijn
puisse, à une époque déterminée, arrêter ses comptes : c'est une rekeningen moet kunnen afsluiten : het is een verjaring van openbare
prescription d'ordre public et nécessaire au point de vue d'une bonne orde, die noodzakelijk is in het licht van een goede comptabiliteit
comptabilité (Pasin., 1846, p. 287). (Pasin., 1846, p. 287).
Lors des travaux préparatoires de la loi du 6 février 1970, il fut Tijdens de parlementaire voorbereiding van de wet van 6 februari 1970
rappelé que, « faisant pour plus de 150 milliards de dépenses par an, werd herbevestigd dat « de Staat, die jaarlijks meer dan 150 miljard
manoeuvrant un appareil administratif lourd et compliqué, submergé de uitgeeft en met het bestuursapparaat werkt dat log, ingewikkeld, en
documents et d'archives, l'Etat est un débiteur de nature particulière dan nog overstelpt is met documenten en archiefstukken, [...] wel een
» et que « des raisons d'ordre imposent que l'on mette fin aussitôt debiteur van gans bijzondere aard » is en dat « het wegens orderedenen
que possible aux revendications tirant leur origine d'affaires geboden [is] zo spoedig mogelijk een einde te maken aan eisen die hun
arriérées » (Doc. parl., Chambre, 1964-1965, n° 971/1, p. 2; Doc. oorsprong vinden in achterstallige zaken » (Parl. St., Kamer,
parl., Sénat, 1966-1967, n° 126, p. 4). B.6. Dans l'arrêt n° 32/96, la Cour a toutefois estimé qu'un tel délai de prescription emporte des effets disproportionnés lorsqu'il court à l'encontre de personnes qui se trouvent dans l'impossibilité d'agir en justice dans le délai légal parce que leur dommage n'est apparu qu'après l'expiration de ce délai. Pour les mêmes raisons, la Cour constate que la disposition litigieuse est discriminatoire en tant qu'elle prévoit un délai de prescription quinquennal pour les actions en indemnisation fondées sur la responsabilité extracontractuelle des pouvoirs publics, lorsque le préjudice ou l'identité du responsable ne peuvent être constatés que postérieurement à ce délai. B.7. Il appartiendra au juge a quo de déterminer si le préjudice et l'identité du responsable ne pouvaient, en l'espèce, être immédiatement constatés par le demandeur en responsabilité. B.8. La question préjudicielle appelle une réponse positive. Par ces motifs, La Cour 1964-1965, nr. 971/1, p. 2; Parl. St., Senaat, 1966-1967, nr. 126, p. 4). B.6. In het arrest nr. 32/96 heeft het Hof evenwel geoordeeld dat zulk een verjaringstermijn onevenredige gevolgen heeft voor personen die in de onmogelijkheid verkeren om binnen de wettelijke termijn in rechte te treden omdat de schade die zij hebben geleden pas na het verstrijken van die termijn tot uiting is gekomen. Om dezelfde redenen stelt het Hof vast dat de in het geding zijnde bepaling discriminerend is in zoverre zij voorziet in een vijfjarige verjaringstermijn voor vorderingen tot schadevergoeding op grond van de buitencontractuele aansprakelijkheid van de overheid, wanneer de schade of de identiteit van de aansprakelijke pas na die termijn kunnen worden vastgesteld. B.7. Het komt de verwijzende rechter toe te bepalen of de schade en de identiteit van de aansprakelijke te dezen onmiddellijk konden worden vastgesteld door de persoon die de aansprakelijkheidsvordering heeft ingesteld. B.8. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 100 des lois sur la comptabilité de l'Etat, coordonnées par Artikel 100 van de wetten op de Rijkscomptabiliteit, gecoördineerd bij
l'arrêté royal du 17 juillet 1991, viole les articles 10 et 11 de la het koninklijk besluit van 17 juli 1991, schendt de artikelen 10 en 11
Constitution en tant qu'il prévoit un délai de prescription van de Grondwet in zoverre het voorziet in een vijfjarige
quinquennal pour les actions en indemnisation fondées sur la verjaringstermijn voor vorderingen tot schadevergoeding op grond van
responsabilité extracontractuelle des pouvoirs publics, lorsque le de buitencontractuele aansprakelijkheid van de overheid, wanneer de
préjudice ou l'identité du responsable ne peuvent être constatés que schade of de identiteit van de aansprakelijke pas na die termijn
postérieurement à ce délai. kunnen worden vastgesteld.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 18 octobre 2006. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 18 oktober 2006.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^