Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 106/2006 du 21 juin 2006 Numéros du rôle : 3898 à 3923 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 100, alinéa 1 er , 1°, des lois sur la comptabilité de l'Etat, coordonnées par arrêté royal du 1 La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, R.(...)"
Extrait de l'arrêt n° 106/2006 du 21 juin 2006 Numéros du rôle : 3898 à 3923 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 100, alinéa 1 er , 1°, des lois sur la comptabilité de l'Etat, coordonnées par arrêté royal du 1 La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, R.(...) Uittreksel uit arrest nr. 106/2006 van 21 juni 2006 Rolnummers 3898 tot 3923 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 100, eerste lid, 1°, van de wetten op de Rijkscomptabiliteit, gecoördineerd bij koninklijk besluit van 17 juli 1991, g Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Mart(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 106/2006 du 21 juin 2006 Uittreksel uit arrest nr. 106/2006 van 21 juni 2006
Numéros du rôle : 3898 à 3923 Rolnummers 3898 tot 3923
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 100, alinéa In zake : de prejudiciële vraag over artikel 100, eerste lid, 1°, van
1er, 1°, des lois sur la comptabilité de l'Etat, coordonnées par de wetten op de Rijkscomptabiliteit, gecoördineerd bij koninklijk
arrêté royal du 17 juillet 1991, posée par le Tribunal de première besluit van 17 juli 1991, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg
instance de Bruxelles. te Brussel.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters
Martens, R. Henneuse, E. De Groot, A. Alen et J.-P. Moerman, assistée P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, A. Alen en J.-P. Moerman,
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par vingt-six jugements du 6 février 2006 en cause de M. Defru et Bij zesentwintig vonnissen van 6 februari 2006 in zake M. Defru en
autres contre la Radio-Télévision belge de la Communauté française (en anderen tegen de « Radio-Télévision belge de la Communauté française
abrégé : RTBF), dont les expéditions sont parvenues au greffe de la (RTBF) » waarvan de expedities ter griffie van het Arbitragehof zijn
Cour d'arbitrage le 15 février 2006, le Tribunal de première instance ingekomen op 15 februari 2006, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te
de Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante : Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 100, alinéa 1er, 1°, des lois sur la comptabilité de « Schendt artikel 100, eerste lid, 1°, van de wetten op de
l'Etat coordonnées par l'arrêté royal du 17 juillet 1991 viole-t-il Rijkscomptabiliteit, gecoördineerd bij het koninklijk besluit van 17
les articles 10 et 11 de la Constitution en ce que cette disposition juli 1991, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, doordat die
bepaling, die voor de vorderingen tot schadevergoeding ten laste van
qui soumet à un délai de prescription de cinq ans les actions en de Belgische Staat (of de gemeenschappen en/of de gewesten) in een
dommages et intérêts dirigées contre l'Etat belge (ou les Communautés verjaringstermijn van vijf jaar voorziet, niet van toepassing zou zijn
et/ou les Régions) ne s'appliquerait pas aux actions en dommages et op de vorderingen tot schadevergoeding die door rechtsonderhorigen
intérêts dirigées par des justiciables contre les organismes d'intérêt worden ingesteld tegen de instellingen van openbaar nut van categorie
public de catégorie B, lesquelles seraient soumises au délai de B, die onderworpen zouden zijn aan de gemeenrechtelijke
prescription trentenaire de droit commun, tel qu'il était en vigueur verjaringstermijn van dertig jaar, zoals die van kracht was vóór de
avant la loi du 10 juin 1998 (modifiant certaines dispositions en wet van 10 juni 1998 (tot wijziging van sommige bepalingen betreffende
matière de prescription), alors même que les créances à l'égard de verjaring), terwijl de schuldvorderingen ten aanzien van
d'organismes d'intérêt public de catégorie B devraient être soumises, instellingen van openbaar nut van categorie B, onder meer in het licht van de doelstelling van een snelle afsluiting van de
entre autres, au regard de l'objectif de clôture rapide des comptes overheidsrekeningen, zouden moeten worden onderworpen aan de
publics, aux délais de prescription fixés par l'article 100 des lois verjaringstermijnen die bij artikel 100 van de wetten op de
sur la comptabilité de l'Etat ? ». Rijkscomptabiliteit zijn vastgesteld ? ».
Ces affaires, inscrites sous les numéros 3898 à 3923 du rôle de la Die zaken, ingeschreven onder de nummers 3898 tot 3923 van de rol van
Cour, ont été jointes. het Hof, werden samengevoegd.
Le 8 mars 2006, en application de l'article 72, alinéa 1er, de la loi Op 8 maart 2006 hebben de rechters-verslaggevers J.-P. Moerman en E.
De Groot, met toepassing van artikel 72, eerste lid, van de bijzondere
spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, les wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, het Hof ervan in kennis
juges-rapporteurs J.-P. Moerman et E. De Groot ont informé la Cour gesteld dat zij ertoe zouden kunnen worden gebracht voor te stellen
qu'ils pourraient être amenés à proposer de rendre un arrêt de réponse immédiate. een arrest van onmiddellijk antwoord te wijzen.
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. L'article 1er de la loi du 6 février 1970 relative à la B.1. Artikel 1 van de wet van 6 februari 1970 betreffende de verjaring
prescription des créances à charge ou au profit de l'Etat et des van schuldvorderingen ten laste of ten voordele van de Staat en de
provinces forme l'article 100 des lois sur la comptabilité de l'Etat, provinciën vormt artikel 100 van de wetten op de Rijkscomptabiliteit,
coordonnées par l'arrêté royal du 17 juillet 1991, qui dispose : gecoördineerd bij het koninklijk besluit van 17 juli 1991, dat bepaalt
« Sont prescrites et définitivement éteintes au profit de l'Etat, sans : « Verjaard en voorgoed ten voordele van de Staat vervallen zijn,
préjudice des déchéances prononcées par d'autres dispositions légales, onverminderd de vervallenverklaringen ten gevolge van andere
réglementaires ou conventionnelles sur la matière : wettelijke, reglementaire of ter zake overeengekomen bepalingen :
1° les créances qui, devant être produites selon les modalités fixées 1° de schuldvorderingen, waarvan de op wettelijke of reglementaire
par la loi ou le règlement, ne l'ont pas été dans le délai de cinq ans wijze bepaalde overlegging niet geschied is binnen een termijn van
à partir du premier janvier de l'année budgétaire au cours de laquelle vijf jaar te rekenen vanaf de eerste januari van het begrotingsjaar in
elles sont nées; de loop waarvan zij zijn ontstaan;
2° les créances qui, ayant été produites dans le délai visé au 1°, 2° de schuldvorderingen, die, hoewel ze zijn overgelegd binnen de
n'ont pas été ordonnancées par les Ministres dans le délai de cinq ans onder 1° bedoelde termijn, door de ministers niet zijn geordonnanceerd
à partir du premier janvier de l'année pendant laquelle elles ont été binnen een termijn van vijf jaar te rekenen vanaf de eerste januari
produites; van het jaar gedurende hetwelk ze werden overgelegd;
3° toutes autres créances qui n'ont pas été ordonnancées dans le délai 3° alle andere schuldvorderingen, die niet zijn geordonnanceerd binnen
de dix ans à partir du premier janvier de l'année pendant laquelle een termijn van tien jaar te rekenen vanaf de eerste januari van het
elles sont nées. jaar van hun ontstaan.
Toutefois, les créances résultant de jugements restent soumises à la Voor de schuldvorderingen die voortkomen uit vonnissen blijft evenwel
prescription décennale; elles doivent être payées à l'intervention de de tienjarige verjaring gelden; zij dienen te worden uitbetaald door
la Caisse des Dépôts et Consignations ». de zorg van de Deposito- en Consignatiekas ».
En vertu de l'article 128 de la loi du 22 mai 2003 « portant Krachtens artikel 128 van de wet van 22 mei 2003 « houdende
organisation du budget et de la comptabilité de l'Etat fédéral », la organisatie van de begroting en van de comptabiliteit van de federale
loi du 6 février 1970 relative à la prescription des créances à charge Staat » wordt de wet van 6 februari 1970 betreffende de verjaring van
ou au profit de l'Etat et des provinces est abrogée pour les services schuldvorderingen ten laste of ten voordele van de Staat en de
mentionnés à l'article 2 de la loi citée en premier lieu. Cette provinciën opgeheven voor de in artikel 2 van de eerstgenoemde wet
abrogation n'est toutefois pas encore entrée en vigueur. L'article vermelde diensten. Die opheffing is evenwel nog niet in werking
100, alinéa 1er, des lois coordonnées sur la comptabilité de l'Etat getreden. Artikel 100, eerste lid, van de gecoördineerde wetten op de
reste applicable aux créances à charge de l'Etat fédéral qui sont nées Rijkscomptabiliteit blijft van toepassing op de schuldvorderingen op
de federale Staat die vóór de inwerkingtreding van de wet van 22 mei
avant l'entrée en vigueur de la loi du 22 mai 2003 (article 131, 2003 zijn ontstaan (artikel 131, tweede lid).
alinéa 2). Jusqu'à l'entrée en vigueur de la loi du 16 mai 2003 « fixant les Tot de inwerkingtreding van de wet van 16 mei 2003 « tot vaststelling
dispositions générales applicables aux budgets, au contrôle des van de algemene bepalingen die gelden voor de begrotingen, de controle
subventions et à la comptabilité des communautés et des régions, ainsi op de subsidies en voor de boekhouding van de gemeenschappen en de
qu'à l'organisation du contrôle de la Cour des comptes », l'article gewesten, alsook voor de organisatie van de controle door het Rekenhof
100 des lois coordonnées sur la comptabilité de l'Etat, en vertu de », blijft artikel 100 van de gecoördineerde wetten op de
l'article 71, § 1er, de la loi spéciale de financement du 16 janvier Rijkscomptabiliteit krachtens artikel 71, § 1, van de bijzondere
1989, reste également applicable aux communautés et aux régions. financieringswet van 16 januari 1989 ook van overeenkomstige
toepassing op de gemeenschappen en de gewesten.
B.2. Avant l'entrée en vigueur de la loi du 10 juin 1998 modifiant B.2. Vóór de inwerkingtreding van de wet van 10 juni 1998 tot
certaines dispositions en matière de prescription, le délai de wijziging van sommige bepalingen betreffende de verjaring bedroeg de
prescription de droit commun était de trente ans. Le nouvel article gemeenrechtelijke verjaringstermijn dertig jaar. Het nieuwe artikel
2262bis, § 1er, du Code civil, inséré par la loi susdite, énonce que 2262bis, § 1, van het Burgerlijk Wetboek, ingevoegd door voormelde
les actions personnelles sont prescrites par dix ans à l'exception des wet, bepaalt dat de persoonlijke rechtsvorderingen verjaren door
actions en réparation d'un dommage fondées sur une responsabilité verloop van tien jaar, met uitzondering van de rechtsvorderingen tot
extra-contractuelle qui se prescrivent par cinq ans à partir du jour vergoeding van schade op grond van buitencontractuele
qui suit celui où la personne lésée a eu connaissance du dommage ou de aansprakelijkheid, die verjaren door verloop van vijf jaar vanaf de
son aggravation et de l'identité de la personne responsable, ces dag volgend op die waarop de benadeelde kennis heeft gekregen van de
actions se prescrivant en tout cas par vingt ans à partir du jour qui schade of van de verzwaring ervan en van de identiteit van de daarvoor
suit celui où s'est produit le fait qui a provoqué le dommage. Lorsque aansprakelijke persoon, waarbij die vorderingen in ieder geval
le droit d'agir a pris naissance avant l'entrée en vigueur de la loi verjaren door verloop van twintig jaar vanaf de dag volgend op die
du 10 juin 1998, l'article 10 de cette loi dispose, à titre de mesure transitoire, que les nouveaux délais de prescription qu'elle institue ne commencent à courir qu'à partir de son entrée en vigueur. B.3. Aucun délai de prescription particulier n'étant prévu pour les organismes d'intérêt public de catégorie B au sens de la loi du 16 mars 1954 relative au contrôle de certains organismes d'intérêt public, leurs créances se prescrivent conformément aux dispositions de droit commun. La Cour doit examiner s'il est justifié de soumettre les actions dirigées contre ces organismes à un délai de prescription différent de celui qui s'applique aux actions dirigées contre d'autres personnes waarop het feit waardoor de schade is veroorzaakt, zich heeft voorgedaan. Wanneer het recht om in rechte te treden vóór de inwerkingtreding van de wet van 10 juni 1998 is ontstaan, bepaalt artikel 10 van die wet bij wijze van overgangsmaatregel dat de nieuwe verjaringstermijnen waarin zij voorziet pas beginnen te lopen vanaf haar inwerkingtreding. B.3. Aangezien voor de instellingen van openbaar nut van categorie B in de zin van de wet van 16 maart 1954 betreffende de controle op sommige instellingen van openbaar nut in geen bijzondere verjaringstermijn is voorzien, verjaren hun schuldvorderingen overeenkomstig de gemeenrechtelijke bepalingen. Het Hof dient te onderzoeken of het verantwoord is de tegen die instellingen gerichte vorderingen te onderwerpen aan een andere
morales de droit public. verjaringstermijn dan de vorderingen tegen andere publiekrechtelijke
rechtspersonen.
B.4. Ainsi que la Cour l'a exposé dans les arrêts nos 32/96, 75/97, B.4. Zoals het Hof in de arresten nrs. 32/96, 75/97, 5/99, 85/2001,
5/99, 85/2001, 42/2002, 64/2002, 37/2003, 1/2004, 86/2004, 127/2004, 42/2002, 64/2002, 37/2003, 1/2004, 86/2004, 127/2004, 165/2004 en
170/2004 heeft uiteengezet, had de wetgever, door de vorderingen
165/2004 et 170/2004, en soumettant à la prescription quinquennale les gericht tegen de Staat aan de vijfjarige verjaring te onderwerpen, een
actions dirigées contre l'Etat, le législateur avait pris une mesure maatregel genomen die in verband staat met het nagestreefde doel dat
en rapport avec le but poursuivi qui est de permettre de clôturer les erin bestaat de rekeningen van de Staat binnen een redelijke termijn
comptes de l'Etat dans un délai raisonnable. Il a en effet considéré af te sluiten. Er werd immers geoordeeld dat een dergelijke maatregel
qu'une telle mesure était indispensable, parce qu'il faut que l'Etat noodzakelijk was omdat de Staat op een bepaald ogenblik zijn
puisse, à une époque déterminée, arrêter ses comptes : c'est une rekeningen moet kunnen afsluiten : het is een verjaring van openbare
prescription d'ordre public et nécessaire au point de vue d'une bonne orde, die noodzakelijk is in het licht van een goede comptabiliteit
comptabilité (Pasin. 1846, p. 287). (Pasin. 1846, p. 287).
Lors des travaux préparatoires de la loi du 6 février 1970, il fut Tijdens de parlementaire voorbereiding van de wet van 6 februari 1970
rappelé que, « faisant pour plus de 150 milliards de dépenses par an, werd herbevestigd dat « de Staat, die jaarlijks meer dan 150 miljard
manoeuvrant un appareil administratif lourd et compliqué, submergé de uitgeeft en met het bestuursapparaat werkt dat log, ingewikkeld, en
documents et d'archives, l'Etat est un débiteur de nature particulière dan nog overstelpt is met documenten en archiefstukken, [...] wel een
» et que « des raisons d'ordre imposent que l'on mette fin aussitôt que possible aux revendications tirant leur origine d'affaires arriérées » (Doc. parl., Chambre, 1964-1965, n° 971/1, p. 2; Doc. parl., Sénat, 1966-1967, n° 126, p. 4). Sauf dans l'hypothèse où des personnes se trouvent dans l'impossibilité d'agir en justice dans le délai légal parce que leur dommage n'est apparu qu'après l'expiration du délai (arrêt n° 32/96), la Cour a constaté à chaque fois que le législateur avait pris une mesure qui n'était pas disproportionnée au but poursuivi. B.5. Il est vrai que les mêmes créances à l'égard des organismes d'intérêt public de catégorie B pourraient être soumises au délai de prescription quinquennale pour les motifs indiqués au B.4, mais cette debiteur van gans bijzondere aard » is en dat « het wegens orderedenen geboden [is] zo spoedig mogelijk een einde te maken aan eisen die hun oorsprong vinden in achterstallige zaken » (Parl. St., Kamer, 1964-1965, nr. 971/1, p. 2; Parl. St., Senaat, 1966-1967, nr. 126, p. 4). Behalve in het geval waarin personen zich in de onmogelijkheid bevinden om binnen de wettelijke termijn in rechte te treden omdat hun schade pas na het verstrijken van de termijn tot uiting is gekomen (arrest nr. 32/96), kwam het Hof telkens tot de vaststelling dat de wetgever een maatregel had genomen die niet onevenredig was met het nagestreefde doel. B.5. Weliswaar zouden dezelfde schuldvorderingen ten aanzien van de instellingen van openbaar nut van categorie B om de in B.4 vermelde redenen eveneens aan de vijfjarige verjaringstermijn kunnen worden
considération n'est pas de nature à mettre en cause la onderworpen, doch die overweging is niet van die aard dat de
constitutionnalité des dispositions litigieuses. En effet, les grondwettigheid van de betwiste bepalingen erdoor in het geding kan
articles 10 et 11 de la Constitution n'impliquent pas que le worden gebracht. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet houden immers
législateur doive déroger aux règles de prescription du droit commun à niet in dat de wetgever verplicht is om voor alle administratieve
l'égard de toutes les autorités administratives. Il importe peu à cet overheden af te wijken van de gemeenrechtelijke verjaringsregels. Het
égard que ces autorités soient des pouvoirs locaux ou des organismes heeft in dat opzicht weinig belang dat die overheden lokale besturen
issus de la décentralisation par services, comme les organismes zijn of functioneel gedecentraliseerde instellingen, zoals de
d'intérêt public de catégorie B. Même si le budget de ces organismes instellingen van openbaar nut van categorie B. Zelfs al is de
est, à certains égards, lié au budget de l'Etat, des communautés ou begroting van die instellingen in sommige opzichten gebonden aan de
des régions, il n'y a pas lieu de considérer que les motifs mentionnés begroting van de Staat, de gemeenschappen of de gewesten, toch dient
en B.4 obligent le législateur à soumettre ces organismes au délai de niet ervan te worden uitgegaan dat de in B.4 vermelde redenen de
wetgever verplichten die instellingen te onderwerpen aan de
prescription quinquennale. verjaringstermijn van vijf jaar.
B.6. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.6. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 100, alinéa 1er, 1°, des lois sur la comptabilité de l'Etat, Artikel 100, eerste lid, 1°, van de wetten op de Rijkscomptabiliteit,
coordonnées par l'arrêté royal du 17 juillet 1991, ne viole pas les gecoördineerd bij het koninklijk besluit van 17 juli 1991, schendt
articles 10 et 11 de la Constitution, en tant que le délai de niet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in zoverre de
verjaringstermijn waarin het voorziet niet van toepassing is op de
prescription qu'il prévoit n'est pas applicable aux créances à charge schuldvorderingen ten laste van de instellingen van openbaar nut van
des organismes d'intérêt public de catégorie B. categorie B.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 21 juin 2006. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 21 juni 2006.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^