Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 95/2006 du 14 juin 2006 Numéros du rôle : 3742 et 3774 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 1153 du Code civil, posées par le Tribunal de première instance de Liège. La Cour d'arbitrage, après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet des questions préjudicielles et procédu(...)"
Extrait de l'arrêt n° 95/2006 du 14 juin 2006 Numéros du rôle : 3742 et 3774 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 1153 du Code civil, posées par le Tribunal de première instance de Liège. La Cour d'arbitrage, après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet des questions préjudicielles et procédu(...) Uittreksel uit arrest nr. 95/2006 van 14 juni 2006 Rolnummers 3742 en 3774 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 1153 van het Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Luik. Het Arbitragehof, sa wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 95/2006 du 14 juin 2006 Uittreksel uit arrest nr. 95/2006 van 14 juni 2006
Numéros du rôle : 3742 et 3774 Rolnummers 3742 en 3774
En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 1153 du In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 1153 van het
Code civil, posées par le Tribunal de première instance de Liège. Burgerlijk Wetboek, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Luik.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters
Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A.
J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, assistée du Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels,
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
a. Par jugement du 29 juin 2005 en cause de B. Lambrecht contre P. a. Bij vonnis van 29 juni 2005 in zake B. Lambrecht tegen P. Dheur,
Dheur, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op
le 1er juillet 2005, le Tribunal de première instance de Liège a posé 1 juli 2005, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Luik de volgende
la question préjudicielle suivante : prejudiciële vraag gesteld :
« Worden de artikelen 10 en 11 van de Grondwet geschonden door artikel
« L'article 1153 du Code civil, interprété comme empêchant le 1153 van het Burgerlijk Wetboek, zo geïnterpreteerd dat het de
créancier, dans les hypothèses de dettes de somme, d'obtenir la schuldeiser, in de gevallen van verschuldigde geldsommen, verhindert
réparation du dommage issu des frais et honoraires d'avocats, alors de vergoeding te verkrijgen van de schade veroorzaakt door de kosten
qu'une telle réparation s'avère permise pour le créancier d'une dette en honoraria van advocaten, terwijl een dergelijke vergoeding
de valeur, et ce alors même que dans les deux cas le manquement du toegelaten blijkt voor de schuldeiser van een waardeschuld, en zulks
débiteur engage sa responsabilité, ne viole-t-il pas les articles 10 ofschoon in de beide gevallen de tekortkoming van de schuldenaar hem
et 11 de la Constitution ? ». verbindt ? ».
b. Par jugement du 21 septembre 2005 en cause de la SA Foret pompes b. Bij vonnis van 21 september 2005 in zake de NV Foret pompes
funèbres et la SPRL Pirlet-Jeanty contre N. Hydendal et autres, dont funèbres en de BVBA Pirlet-Jeanty tegen N. Hydendal en anderen,
waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op
l'expédition est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage le 27 27 september 2005, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Luik
septembre 2005, le Tribunal de première instance de Liège a posé la
même question préjudicielle. dezelfde prejudiciële vraag gesteld.
Ces affaires, inscrites sous les numéros 3742 et 3774 du rôle de la Die zaken, ingeschreven onder de nummers 3742 en 3774 van de rol van
Cour, ont été jointes. het Hof, werden samengevoegd.
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) B.1. La Cour est interrogée sur la compatibilité avec les articles 10 et 11 de la Constitution de l'article 1153 du Code civil, qui dispose : « Dans les obligations qui se bornent au payement d'une certaine somme, les dommages et intérêts résultant du retard dans l'exécution ne consistent jamais que dans les intérêts légaux, sauf les exceptions établies par la loi. Ces dommages et intérêts sont dus sans que le créancier soit tenu de justifier d'aucune perte. Ils sont dus à partir du jour de la sommation de payer, excepté dans le cas où la loi les fait courir de plein droit. S'il y a dol du débiteur, les dommages et intérêts peuvent dépasser (...) B.1. Het Hof wordt ondervraagd over de bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van artikel 1153 van het Burgerlijk Wetboek dat bepaalt : « Inzake verbintenissen die alleen betrekking hebben op het betalen van een bepaalde geldsom, bestaat de schadevergoeding wegens vertraging in de uitvoering nooit in iets anders dan in de wettelijke interest, behoudens de bij de wet gestelde uitzonderingen. Die schadevergoeding is verschuldigd zonder dat de schuldeiser enig verlies hoeft te bewijzen. Zij is verschuldigd te rekenen van de dag der aanmaning tot betaling, behalve ingeval de wet ze van rechtswege doet lopen. Indien er opzet van de schuldenaar is, kan de schadevergoeding de
les intérêts légaux. wettelijke interest te boven gaan.
Sous réserve de l'application de l'article 1907, le juge peut, Onder voorbehoud van de toepassing van artikel 1907, kan de rechter,
d'office ou à la demande du débiteur, réduire l'intérêt stipulé à ambtshalve of op verzoek van de schuldenaar, de interest die werd
titre de dommages-intérêts pour retard dans l'exécution si cet intérêt bedongen als schadevergoeding wegens vertraging in de uitvoering,
excède manifestement le dommage subi à la suite de ce retard. En cas verminderen, indien de bedongen interest kennelijk de ten gevolge van
de vertraging geleden schade te boven gaat. In geval van herziening
de révision, le juge ne peut condamner le débiteur à payer un intérêt kan de rechter de schuldenaar niet veroordelen tot een interest die
inférieur à l'intérêt légal. Toute clause contraire aux dispositions lager is dan de wettelijke interest. Ieder beding dat strijdig is met
du présent alinéa est réputée non écrite ». de bepalingen van dit lid wordt voor niet-geschreven gehouden ».
B.2. Le juge a quo interroge la Cour sur une éventuelle discrimination B.2. De verwijzende rechter ondervraagt het Hof over een mogelijke
entre les créanciers d'une dette de somme et les créanciers d'une discriminatie tussen de schuldeisers van een verschuldigde geldsom en
dette de valeur, si l'on interprète la disposition en cause comme de schuldeisers van een waardeschuld, indien men de in het geding
empêchant le créancier d'une dette de somme d'obtenir la réparation du zijnde bepaling zo interpreteert dat ze de schuldeiser van een
dommage issu des frais et honoraires d'avocat, tandis que cette verschuldigde geldsom verhindert de vergoeding te verkrijgen van de
réparation est permise pour le créancier d'une dette de valeur, et ce schade veroorzaakt door de kosten en honoraria van een advocaat,
alors même que le manquement du débiteur engage sa responsabilité tant terwijl die vergoeding toegelaten wordt voor de schuldeiser van een
à l'égard du créancier d'une dette de somme qu'à l'égard du créancier waardeschuld, en zulks ofschoon de tekortkoming van de schuldenaar hem
d'une dette de valeur. zowel ten aanzien van de schuldeiser van een verschuldigde geldsom als
ten aanzien van een schuldeiser van een waardeschuld verbindt.
B.3.1. En vertu de l'article 1017 du Code judiciaire, dans tout B.3.1. Volgens artikel 1017 van het Gerechtelijk Wetboek verwijst de
jugement définitif, le juge condamne aux dépens la partie qui a rechter, tenzij bijzondere wetten anders bepalen, in ieder eindvonnis
succombé, à moins que des lois particulières n'en disposent autrement. de in het ongelijk gestelde partij in de gerechtskosten. Krachtens
Conformément à l'article 1018, ces dépens comprennent, entre autres, artikel 1018 omvatten die kosten onder meer de in artikel 1022
l'indemnité de procédure et de débours prévue à l'article 1022, qui bepaalde rechtsplegings- en uitgavenvergoeding, die de vergoeding
vise à indemniser la partie qui a obtenu gain de cause pour les actes beoogt van de in het gelijk gestelde partij voor de materiële akten
matériels accomplis en cours de procédure par son avocat. die in de loop van de rechtspleging worden verricht door haar
B.3.2. Les honoraires et frais d'avocat ne font pas partie, selon la advocaat. B.3.2. Het honorarium en de kosten van een advocaat behoren, volgens
volonté du législateur, des dépens qui peuvent être réclamés à la de wil van de wetgever, niet tot de gerechtskosten die van de in het
partie ayant succombé. L'article 1023 du Code judiciaire fait obstacle ongelijk gestelde partij kunnen worden gevorderd. Artikel 1023 van het
à ce que les parties conviennent d'augmenter le montant de la créance Gerechtelijk Wetboek staat eraan in de weg dat partijen overeenkomen
à concurrence des honoraires dus à l'avocat qui a poursuivi la dat het bedrag van de schuldvordering wordt verhoogd met het
honorarium dat aan een advocaat verschuldigd is voor het voeren van
procédure en recouvrement du montant dû (Cass., 7 avril 1995, Pas., 1995, I, p. 403). een rechtspleging ter invordering van het verschuldigde bedrag (Cass., 7 april 1995, Arr. Cass., 1995, p. 390).
B.3.3. Sur la base des règles du Code judiciaire, toute partie au B.3.3. Op grond van de regels van het Gerechtelijk Wetboek draagt
procès supporte donc en principe elle-même les frais et honoraires de derhalve iedere procespartij, behoudens de rechtsplegingsvergoeding,
son avocat, sauf l'indemnité de procédure. Ce n'est que lorsqu'une in beginsel zelf het honorarium en de kosten van haar advocaat. Enkel
partie au procès exerce son droit d'agir en justice d'une manière qui wanneer een procespartij haar recht om in rechte te treden uitoefent
excède manifestement les limites de l'exercice normal de ce droit par op een wijze die de perken van de normale uitoefening van dat recht
door een bedachtzaam en zorgvuldig persoon kennelijk te buiten gaat
une personne prudente et diligente (Cass., 31 octobre 2003, Pas., (Cass., 31 oktober 2003, Pas., 2003, I, p. 1747), kan de tegenpartij
2003, I, p. 1747) que la partie adverse peut obtenir des dommages et een schadevergoeding verkrijgen wegens tergend of roekeloos geding.
intérêts pour procédure téméraire ou vexatoire.
B.4. Toutefois la Cour de cassation, par un arrêt du 2 septembre 2004 B.4. Het Hof van Cassatie heeft, in een arrest van 2 september 2004
(C.01.0186.F), qui constitue un revirement de sa jurisprudence, a (C.01.0186.F), dat een ommekeer in zijn rechtspraak uitmaakt, evenwel
considéré que « les honoraires et frais d'avocat ou de conseil geoordeeld dat « het honorarium en de kosten van een advocaat of van
technique exposés par la victime d'une faute contractuelle peuvent een technisch raadsman die de benadeelde van een contractuele fout
constituer un élément de son dommage donnant lieu à indemnisation dans heeft betaald, een vergoedbaar element van zijn schade kunnen vormen,
la mesure où ils présentent [un] caractère de nécessité ». in zoverre zij [een] noodzakelijk[e] karakter vertonen ».
B.5. Le juge a quo, qui se rallie à cette interprétation, constate que B.5. De verwijzende rechter, die zich aansluit bij die interpretatie,
l'article 1153 du Code civil fait obstacle à ce que la solution stelt vast dat artikel 1153 van het Burgerlijk Wetboek eraan in de weg
décrite en B.4 soit étendue aux obligations « qui se bornent au staat dat de in B.4 beschreven oplossing wordt uitgebreid tot de
verbintenissen « die alleen betrekking hebben op het betalen van een
paiement d'une certaine somme » puisque, pour celles-ci, « les bepaalde geldsom », vermits voor die verbintenissen « de
dommages et intérêts résultant du retard dans l'exécution ne schadevergoeding wegens vertraging in de uitvoering nooit in iets
consistent jamais que dans les intérêts légaux, sauf les exceptions anders bestaat dan in de wettelijke interest, behoudens de bij de wet
établies par la loi ». gestelde uitzonderingen ».
Il invite la Cour à comparer, en matière de responsabilité Hij verzoekt het Hof, om inzake contractuele aansprakelijkheid, de
contractuelle, la situation d'un créancier de dette de somme et celle situatie van de schuldeiser van een verschuldigde geldsom te
vergelijken met die van een schuldeiser van een waardeschuld wat
d'un créancier de dette de valeur en ce qui concerne la possibilité betreft de mogelijkheid om de verhaalbaarheid van de kosten en
d'obtenir la répétibilité des frais et honoraires d'avocat. honoraria van een advocaat te verkrijgen.
B.6. Les dettes de somme sont des obligations portant sur le paiement B.6. De verschuldigde geldsommen zijn verbintenissen die betrekking
d'une somme d'argent déterminée ou déterminable ab initio dans le hebben op de betaling van een geldsom die ab initio wordt vastgesteld
contrat ou par la loi, tandis que les dettes de valeur sont des of kan worden vastgesteld in de overeenkomst of in de wet, terwijl de
obligations portant sur une prestation dont le montant n'est pas waardeschulden verbintenissen zijn die betrekking hebben op een
déterminé ab initio mais doit être évalué par le juge. prestatie waarvan het bedrag niet ab initio wordt vastgesteld maar
door de rechter moet worden geraamd.
B.7.1. In geval van niet-betaling van een verschuldigde geldsom, stelt
B.7.1. En cas d'inexécution d'une dette de somme, l'article 1153 du artikel 1153 van het Burgerlijk Wetboek forfaitair het bedrag vast van
Code civil établit forfaitairement le montant des dommages et intérêts de schadevergoeding die voortvloeit uit de vertraging in de uitvoering
résultant du retard dans l'exécution d'une obligation de somme (les van een verbintenis tot het betalen van een geldsom (de « moratoire »
dommages et intérêts « moratoires »), en fixant ce montant aux seuls schadevergoeding), door dit bedrag enkel op de wettelijke interesten
intérêts légaux, sauf les exceptions établies par la loi. vast te stellen, behoudens de bij de wet gestelde uitzonderingen.
B.7.2. En cas d'inexécution d'une dette de valeur, le juge devra, sur B.7.2. In geval van niet-betaling van een waardeschuld, zal de rechter
la base des articles 1149 à 1151 du Code civil et compte tenu op grond van de artikelen 1149 tot 1151 van het Burgerlijk Wetboek en
rekening houdend inzonderheid met het beginsel van het integraal
notamment du principe de la réparation intégrale du préjudice, herstel van het nadeel, het bedrag van de verschuldigde prestatie (de
déterminer le montant de la prestation due (les dommages et intérêts « « compensatoire » schadevergoeding) moeten vaststellen, door de waarde
compensatoires »), en évaluant la valeur de la chose due en monnaie « van het verschuldigde in geld te ramen « aan de hand van de wettelijk
au moyen de l'unité monétaire légalement instituée au moment où il est ingestelde munteenheid op het ogenblik waarop uitspraak wordt gedaan »
statué » (Cass., 26 février 1931, Pas., 1931, I, p. 94). (Cass., 26 februari 1931, Pas., 1931, I, p. 94).
B.7.3. C'est après avoir évalué la réparation intégrale du dommage, B.7.3. Nadat de rechter het integrale herstel heeft geraamd van de
qui pourra comporter, selon la jurisprudence mentionnée en B.4, le schade die, volgens de in B.4 vermelde rechtspraak, het bedrag zal
montant des honoraires et frais d'avocat dans la mesure où ils
présentent un caractère de nécessité, que le juge transforme la dette bevatten van de kosten en honoraria van een advocaat, in zoverre zij
de valeur en une dette de somme, à laquelle il peut appliquer een noodzakelijk karakter vertonen, zet hij de waardeschuld om in een
l'article 1153 du Code civil. verschuldigde geldsom, waarop vervolgens artikel 1153 van het
Burgerlijk Wetboek kan worden toegepast.
B.7.4. La distinction entre dettes de somme et dettes de valeur permet B.7.4. Het onderscheid tussen verschuldigde geldsommen en
waardeschulden maakt het dus mogelijk de toepassingssfeer af te
donc de déterminer le champ d'application de l'article 1153 du Code bakenen van artikel 1153 van het Burgerlijk Wetboek, vermits, onder
civil puisque, sous la réserve indiquée en B.7.3, l'article 1153 du het in B.7.3 vermelde voorbehoud, artikel 1153 van het Burgerlijk
Code civil ne s'applique pas aux dettes de valeur mais uniquement aux Wetboek niet van toepassing is op waardeschulden, maar enkel op
dettes de somme (Cass., 28 septembre 1995, Pas., 1995, I, p. 860). geldschulden (Cass., 28 september 1995, Pas., 1995, I, p. 860).
B.8. L'évaluation forfaitaire du dommage établie par l'article 1153 du B.8. De forfaitaire wijze van schadevergoeding bepaald in artikel 1153
Code civil répond à la nécessité pratique de pallier les difficultés van het Burgerlijk Wetboek beantwoordt aan de praktische noodzaak om
de moeilijkheden te verhelpen bij het ramen van de schade die
d'évaluation du dommage résultant d'un retard de paiement d'une somme, voortvloeit uit een vertraging in de betaling van een som, rekening
compte tenu notamment de l'érosion monétaire ou de la perte éventuelle houdend met inzonderheid de munterosie of met het mogelijke door de
subie par le créancier en raison de l'affectation qu'il aurait pu donner à la somme due en l'absence de retard du débiteur. Ce forfait dispense ainsi le créancier de prouver un dommage, puisqu'il est dû « sans que le créancier soit tenu de justifier d'aucune perte ». En outre, ce forfait a un caractère supplétif et ne s'applique qu'en l'absence de stipulation conventionnelle contraire. B.9. Ce forfait ne s'applique toutefois que si la loi n'a pas prévu schuldeiser geleden verlies omwille van de bestemming die hij aan de verschuldigde geldsom had kunnen geven, wanneer er geen vertraging was vanwege de schuldenaar. Dat forfaitair bedrag stelt aldus de schuldeiser ervan vrij zijn schade te bewijzen, vermits de schadevergoeding verschuldigd is « zonder dat de schuldeiser enig verlies hoeft te bewijzen ». Bovendien heeft dat forfait een suppletief karakter en wordt het slechts toegepast bij ontstentenis van een andersluidend beding in de overeenkomst. B.9. Dat forfait is echter enkel van toepassing indien de wet niet heeft voorzien in een uitzondering, zoals wordt gepreciseerd in
d'exception, ainsi que le précise l'article 1153, alinéa 1er, in fine. artikel 1153, eerste lid, in fine.
B.10. Le législateur a prévu une exception au forfait de l'article B.10. De wetgever heeft voorzien in een uitzondering op het forfait
1153 en admettant la licéité de la clause pénale qui, aux termes de van artikel 1153 door de toelaatbaarheid aan te nemen van het
l'article 1226 du Code civil est « celle par laquelle une personne strafbeding dat, luidens artikel 1226 van het Burgerlijk Wetboek « een
beding [is] waarbij een persoon zich voor het geval van
s'engage à payer, en cas d'inexécution de la convention, une niet-uitvoering van de overeenkomst verbindt tot betaling van een
compensation forfaitaire pour le dommage éventuellement subi par suite forfaitaire vergoeding van de schade die kan worden geleden ten
de ladite inexécution ». Il a en outre accordé au juge un pouvoir de gevolge van de niet-uitvoering van de overeenkomst ». Hij heeft
bovendien aan de rechter een bevoegdheid tot herziening toegekend
révision dans les limites décrites à l'article 1231 du Code civil. Ces binnen de in artikel 1231 van het Burgerlijk Wetboek beschreven
dispositions s'appliquent aux dettes de somme et aux dettes de valeur. perken. Die bepalingen zijn van toepassing op de verschuldigde
B.11. Le législateur a prévu une autre exception en adoptant la loi du geldsommen en de waardeschulden. B.11. De wetgever heeft met de aanneming van de wet van 2 augustus
2 août 2002 concernant la lutte contre le retard de paiement dans les 2002 betreffende de bestrijding van de betalingsachterstand bij
transactions commerciales. L'article 6 de cette loi autorise, dans le handelstransacties, in een andere uitzondering voorzien. Artikel 6 van
die wet staat, binnen de bij artikel 2 afgebakende toepassingssfeer
champ d'application de la loi délimité par l'article 2, le créancier à van de wet, de schuldeiser onder bepaalde voorwaarden en beperkingen
réclamer au débiteur, sous certaines conditions et limites, « tous les toe van de schuldenaar « alle relevante invorderingslasten ontstaan
frais de recouvrement pertinents encourus par suite du retard de door de betalingsachterstand » te vorderen.
paiement ». Selon les travaux préparatoires de cette disposition : De parlementaire voorbereiding in verband met die bepaling vermeldt :
« En ce qui concerne les frais et honoraires de l'avocat du créancier, « Wat betreft de kosten en erelonen van de advocaat van de schuldeiser
il peut être spécifié que pour ceux-ci, comme pour les autres frais, kan worden verduidelijkt dat hiervoor, net zoals voor andere kosten,
le juge apprécie souverainement si et dans quelle mesure ils font de rechter soeverein beoordeelt of en in welke mate deze tot de
partie du dommage à indemniser » (Doc. parl., Chambre, 2001-2002, DOC vergoedbare schade behoren » (Parl. St., Kamer, 2001-2002, DOC
50-1827/001, p. 11). 50-1827/001, p. 11).
Le Ministre de la Justice a précisé : De Minister van Justitie heeft gepreciseerd :
« On a retiré du projet l'indemnité de procédure parce qu'il est prévu « Het lichten van de rechtsplegingsvergoeding uit het ontwerp, is te
que la totalité des frais d'avocat peut être réclamée. Ces frais wijten aan het feit dat wordt bepaald dat de totaliteit van de
comprennent également l'indemnité de procédure, qui vise le coût des advocatenkosten kan worden teruggevorderd. Deze kosten bevatten ook de
actes matériels de l'avocat. Il faut éviter une double récupération de rechtsplegingsvergoeding, die de kosten betreffen van de materiële
akten van de advocaat. Men moet voorkomen dat de
l'indemnité de procédure » (Doc. parl., Sénat, 2001-2002, n° 2-1232/2, rechtsplegingsvergoeding dubbel zou worden gerecupereerd » (Parl. St.,
p. 12). Senaat, 2001-2002, nr. 2-1232/2, p. 12).
Les travaux préparatoires indiquent encore que cette loi « déroge De parlementaire voorbereiding geeft nog aan dat die wet « in
belangrijke mate [afwijkt] van de algemene regels opgenomen in artikel
sensiblement aux règles générales de l'article 1153 du Code civil » 1153 van het Burgerlijk Wetboek » (Parl. St., Kamer, 2001-2002, DOC
(Doc. parl., Chambre, 2001-2002, DOC 50-1827/005, p. 7 et Doc. parl., 50-1827/005, p. 7 en Parl. St., Senaat, 2001-2002, nr. 2-1232/2, p.
Sénat, 2001-2002, n° 2-1232/2, p. 5). 5).
B.12. Les dispositions mentionnées en B.10 et B.11 ne s'appliquent pas B.12. De in B.10 en B.11 vermelde bepalingen zijn niet van toepassing
aux litiges pendants devant le juge a quo et celui-ci en déduit que op de voor de verwijzende rechter hangende geschillen en die leidt
l'article 1153 du Code civil lui interdit d'accorder la réparation du daaruit af dat artikel 1153 van het Burgerlijk Wetboek hem verbiedt
dommage issu des honoraires et frais d'avocat, ce qui crée la het herstel toe te kennen van de schade ingevolge de kosten en
honoraria van een advocaat, waardoor het verschil in behandeling
différence de traitement dénoncée dans les questions qu'il pose à la ontstaat dat in de aan het Hof gestelde vragen wordt aangeklaagd.
Cour. B.13. Cette différence de traitement n'est pas due au système du B.13. Dat verschil in behandeling is niet te wijten aan het systeem
forfait organisé par l'article 1153 du Code civil à une époque où ni van het forfait waarin werd voorzien in artikel 1153 van het
la loi, ni la jurisprudence n'admettaient le principe de la Burgerlijk Wetboek in een tijdperk waarin noch de wet, noch de
répétibilité des honoraires et frais d'avocat. Elle provient de ce rechtspraak het beginsel van de verhaalbaarheid van de kosten en
honoraria van een advocaat aannamen. Dat verschil vloeit voort uit het
que, depuis l'arrêt de la Cour de cassation du 2 septembre 2004, le feit dat, sinds het arrest van het Hof van Cassatie van 2 september
législateur n'a pas organisé la répétibilité des honoraires et frais 2004, de wetgever niet heeft voorzien in de verhaalbaarheid van de
d'avocat, ce qui eût permis d'éviter les différences de traitement kosten en honoraria van een advocaat, wat het mogelijk had gemaakt de
auxquelles peut donner lieu l'application de la jurisprudence nouvelle verschillen in behandeling te vermijden waartoe de toepassing van de
aux seules dettes de valeur. nieuwe rechtspraak enkel op waardeschulden, kan leiden.
B.14. C'est au législateur qu'il appartient d'apprécier de quelle B.14. Het staat aan de wetgever om te oordelen hoe en in welke mate de
manière et dans quelle mesure la répétibilité des honoraires et frais verhaalbaarheid van de kosten en honoraria van een advocaat moet
d'avocat doit être organisée. worden georganiseerd.
La Cour ne pourrait condamner, dans la matière des dettes de somme Het Hof kan, inzake de verschuldigde geldsommen van contractuele
d'origine contractuelle, le forfait prévu par l'article 1153 du Code oorsprong, niet het in artikel 1153 van het Burgerlijk Wetboek
civil, sans créer une autre discrimination au détriment de plaideurs bedoelde forfait veroordelen, zonder een andere discriminatie in het
auxquels l'article 1153 du Code civil n'est pas applicable et qui ne leven te roepen ten nadele van de partijen op wie artikel 1153 van het
peuvent se prévaloir des principes consacrés par l'arrêt de la Cour de Burgerlijk Wetboek niet van toepassing is en die zich niet kunnen
cassation du 2 septembre 2004. beroepen op de in het arrest van het Hof van Cassatie van 2 september
2004 verankerde beginselen.
La réponse aux questions posées à la Cour ne peut venir que d'une Het antwoord op de aan het Hof gestelde vragen kan slechts worden
solution globale que seul le législateur peut organiser dans le gevonden in een algehele oplossing waarin enkel de wetgever kan
respect des articles 10 et 11 de la Constitution. voorzien met inachtneming van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
B.15. Il découle de ce qui précède que la différence de traitement B.15. Uit wat voorafgaat vloeit voort dat het in de prejudiciële
dénoncée dans les questions préjudicielles n'a pas son siège dans vragen aangeklaagde verschil in behandeling zijn oorsprong niet vindt
l'article 1153 du Code civil, de telle sorte que ces questions in artikel 1153 van het Burgerlijk Wetboek zodat die vragen ontkennend
appellent une réponse négative. dienen te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 1153 du Code civil ne viole pas les articles 10 et 11 de la Artikel 1153 van het Burgerlijk Wetboek schendt de artikelen 10 en 11
Constitution. van de Grondwet niet.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 14 juin 2006. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 14 juni 2006.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^