Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 12/2006 du 25 janvier 2006 Numéro du rôle : 3335 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 82 de la loi du 8 août 1997 sur les faillites, telle qu'elle a été modifiée par la loi du 4 septembre 2002, pos La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, R.(...)"
Extrait de l'arrêt n° 12/2006 du 25 janvier 2006 Numéro du rôle : 3335 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 82 de la loi du 8 août 1997 sur les faillites, telle qu'elle a été modifiée par la loi du 4 septembre 2002, pos La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, R.(...) Uittreksel uit arrest nr. 12/2006 van 25 januari 2006 Rolnummer 3335 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 82 van de faillissementswet van 8 augustus 1997, zoals gewijzigd bij de wet van 4 september 2002, gesteld door de Recht Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Mart(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 12/2006 du 25 janvier 2006 Uittreksel uit arrest nr. 12/2006 van 25 januari 2006
Numéro du rôle : 3335 Rolnummer 3335
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 82 de la loi In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 82 van de
du 8 août 1997 sur les faillites, telle qu'elle a été modifiée par la faillissementswet van 8 augustus 1997, zoals gewijzigd bij de wet van
loi du 4 septembre 2002, posée par le Tribunal de première instance de Liège. 4 september 2002, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Luik.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters
Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A.
J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, assistée du Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels,
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 7 janvier 2005 en cause de J. Bronckart contre la s.a. Bij vonnis van 7 januari 2005 in zake J. Bronckart tegen de n.v.
Fortis Banque, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour Fortis Bank, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is
d'arbitrage le 14 janvier 2005, le Tribunal de première instance de ingekomen op 14 januari 2005, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te
Liège a posé la question préjudicielle suivante : Luik de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 82 de la loi du 8 août 1997 sur les faillites interprété « Schendt artikel 82 van de faillissementswet van 8 augustus 1997, in
en ce sens qu'il ne concerne que les personnes physiques qui, à titre die zin geïnterpreteerd dat het alleen betrekking heeft op de
gratuit, se sont engagées ' à titre de cautions personnelles ' natuurlijke personen die zich kosteloos ' als persoonlijke borgen '
viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il crée hebben verbonden, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre
une discrimination entre les personnes physiques qui, à titre gratuit, het een discriminatie invoert onder de natuurlijke personen die zich
kosteloos ertoe hebben verbonden zich borg te stellen voor de
se sont engagées à garantir la (les) dette(s) du failli selon qu'elles schuld(en) van de gefailleerde naargelang zij als persoonlijke
sont engagées comme sûretés personnelles ou propter rem ? ». zekerheden of propter rem gebonden zijn ? ».
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1.1. La question préjudicielle porte sur l'article 82, alinéa 1er, B.1.1. De prejudiciële vraag betreft artikel 82, eerste lid, van de
de la loi du 8 août 1997 sur les faillites, tel qu'il a été remplacé faillissementswet van 8 augustus 1997, zoals vervangen bij artikel 29
par l'article 29 de la loi du 4 septembre 2002. Cette disposition, van de wet van 4 september 2002. Die bepaling, zoals van toepassing op
telle qu'elle est applicable au litige pendant devant le juge a quo, était rédigée comme suit : het geding voor de verwijzende rechter, luidde als volgt :
« L'excusabilité éteint les dettes du failli et décharge les personnes « De verschoonbaarheid doet de schulden van de gefailleerde teniet en
physiques qui, à titre gratuit, se sont rendues caution de ses ontslaat de natuurlijke personen die zich kosteloos borg hebben
gesteld voor een verbintenis van de gefailleerde van hun
obligations ». verplichtingen ».
B.1.2. Par son arrêt n° 114/2004 du 30 juin 2004, la Cour a annulé B.1.2. Met zijn arrest nr. 114/2004 van 30 juni 2004 heeft het Hof het
l'alinéa 1er de l'article 82 précité de la loi du 8 août 1997. Elle a eerste lid van het voormelde artikel 82 van de wet van 8 augustus 1997
toutefois maintenu les effets de la disposition annulée jusqu'au 31 vernietigd. Het heeft evenwel de gevolgen van de vernietigde bepaling
juillet 2005. L'article 9 de la loi du 20 juillet 2005 « modifiant la gehandhaafd tot 31 juli 2005. Artikel 9 van de wet van 20 juli 2005 «
loi du 8 août 1997 sur les faillites, et portant des dispositions tot wijziging van de faillissementswet van 8 augustus 1997, en
fiscales diverses » remplace l'article 82, alinéa 1er, par l'alinéa houdende diverse fiscale bepalingen » vervangt artikel 82, eerste lid,
suivant : door het volgende lid :
« Si le failli est déclaré excusable, il ne peut plus être poursuivi « Indien de gefailleerde verschoonbaar wordt verklaard, kan hij niet
par ses créanciers ». meer vervolgd worden door zijn schuldeisers ».
La même loi organise, en ce qui concerne les cautions personnelles du Dezelfde wet voorziet, voor de persoonlijke borgen van de
failli, un système qui leur permet d'être déchargées de leur gefailleerde, in een regeling die het hun mogelijk maakt van hun
engagement par le tribunal, pour autant qu'elles répondent aux verbintenis te worden ontslagen door de rechtbank, op voorwaarde dat
conditions prévues par l'article 80, alinéa 3, tel qu'il a été modifié zij voldoen aan de voorwaarden bepaald in artikel 80, derde lid, zoals
par l'article 7 de la loi du 20 juillet 2005 précitée. Enfin, gewijzigd bij artikel 7 van de voormelde wet van 20 juli 2005. Ten
plusieurs dispositions transitoires règlent la situation des faillites slotte regelen verschillende overgangsbepalingen de situatie van de
en cours et non encore clôturées au moment de l'entrée en vigueur de lopende faillissementen die nog niet zijn afgesloten op het ogenblik
la loi, soit le 7 août 2005. dat de wet in werking treedt, namelijk op 7 augustus 2005.
B.2. Il ressort des éléments de la cause que la question préjudicielle B.2. Uit de elementen van het geding blijkt dat de prejudiciële vraag
porte précisément sur le point de savoir si l'article 82, alinéa 1er, meer bepaald betrekking heeft op de vraag of artikel 82, eerste lid,
de la loi du 8 août 1997, tel qu'il est applicable au litige pendant van de wet van 8 augustus 1997, zoals van toepassing op het geding
devant le juge a quo, n'établit pas une différence de traitement qui voor de verwijzende rechter, geen onverantwoord verschil in
serait injustifiée en ce qu'il décharge les seules personnes physiques behandeling invoert, in zoverre het alleen de natuurlijke personen
qui se sont engagées comme cautions personnelles à l'exclusion de celles qui ont, en garantie de l'engagement d'un commerçant, consenti une hypothèque sur un immeuble dont elles sont propriétaires. La Cour limite son examen à cette différence de traitement. B.3. Les dispositions litigieuses font partie de la législation sur les faillites, qui vise essentiellement à réaliser un juste équilibre entre les intérêts du débiteur et ceux des créanciers. La déclaration d'excusabilité constitue pour le failli une mesure de faveur qui lui permet de reprendre ses activités sur une base assainie et ceci, non seulement dans son intérêt, mais aussi dans celui de ses créanciers ou de certains d'entre eux qui peuvent avoir intérêt à ce que leur débiteur reprenne ses activités sur une telle base, le maintien d'une activité commerciale ou industrielle pouvant en outre servir l'intérêt général (Doc. parl., Chambre, 1991-1992, n° 631/1, ontslaat die als persoonlijke borgen gebonden zijn, met uitsluiting van diegenen die, tot waarborg van de verbintenis van een handelaar, een hypotheek hebben toegestaan op een onroerend goed waarvan zij eigenaar zijn. Het Hof beperkt zijn onderzoek tot dat verschil in behandeling. B.3. De in het geding zijnde bepalingen maken deel uit van de faillissementswetgeving, die in essentie ertoe strekt een billijk evenwicht tot stand te brengen tussen de belangen van de schuldenaar en de belangen van de schuldeisers. De verklaring van verschoonbaarheid vormt voor de gefailleerde een gunstmaatregel die hem in staat stelt zijn activiteiten op een aangezuiverde basis te hervatten, en zulks niet alleen in zijn belang maar ook in het belang van zijn schuldeisers of sommigen onder hen die belang erbij kunnen hebben dat hun schuldenaar zijn activiteiten op een dergelijke basis hervat, waarbij het voortzetten van een handels- of industriële activiteit bovendien het algemeen belang kan dienen
pp. 35 et 36). (Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 631/1, pp. 35 en 36).
Il ressort des travaux préparatoires que le législateur s'est soucié Uit de parlementaire voorbereiding blijkt dat de wetgever « op een
de tenir « compte, de manière équilibrée, des intérêts combinés de la evenwichtige wijze rekening [heeft willen] houden met de gecombineerde
personne du failli, des créanciers, des travailleurs et de l'économie belangen van de gefailleerde zelf, van de schuldeisers, de werknemers
dans son ensemble » et d'assurer un règlement humain qui respecte les en de economie in zijn geheel » en voor een menselijke regeling heeft
droits de toutes les parties intéressées (Doc. parl., Chambre, willen zorgen die de rechten van alle betrokken partijen in acht neemt
1991-1992, n° 631/13, p. 29). (Parl. St., Kamer, 1991-1992, nr. 631/13, p. 29).
Par la loi du 4 septembre 2002 modifiant la loi du 8 août 1997 sur les Met de wet van 4 september 2002 tot wijziging van de faillissementswet
van 8 augustus 1997, het Gerechtelijk Wetboek en het Wetboek van
faillites, le Code judiciaire et le Code des sociétés, le législateur vennootschappen heeft de wetgever beoogd met nog meer doeltreffendheid
a entendu atteindre les objectifs originaires avec encore davantage de oorspronkelijke doelstellingen te bereiken (Parl. St., Kamer,
d'efficacité (Doc. parl., Chambre, 2001-2002, DOC 50-1132/001, p. 1). 2001-2002, DOC 50-1132/001, p. 1).
B.4.1. En décidant de faire bénéficier certains coobligés du failli B.4.1. Door de beslissing bepaalde medeverbondenen van de gefailleerde
des effets de l'excusabilité accordée à celui-ci, le législateur het voordeel te laten genieten van de verschoonbaarheid die aan de
gefailleerde is toegekend, wijkt de wetgever af van het burgerlijk
s'écarte du droit patrimonial civil, en vertu duquel « les conventions vermogensrecht volgens hetwelk « alle overeenkomsten die wettig zijn
légalement formées tiennent lieu de loi à ceux qui les ont faites » aangegaan, [...] degenen die deze hebben aangegaan, tot wet [strekken]
(article 1134, alinéa 1er, du Code civil) et « quiconque est obligé » (artikel 1134, eerste lid, van het Burgerlijk Wetboek) en « ieder
personnellement est tenu de remplir ses engagements sur tous ses biens die persoonlijk verbonden is, [...] gehouden [is] zijn verbintenissen
na te komen, onder verband van al zijn goederen, hetzij roerende,
mobiliers ou immobiliers, présents et à venir » (article 7 de la loi hetzij onroerende, zo tegenwoordige als toekomstige » (artikel 7 van
hypothécaire du 16 décembre 1851). Il convient d'examiner spécialement si la mesure litigieuse n'a pas de conséquences disproportionnées pour l'une des parties concernées par la faillite. B.4.2. Lorsque, spécialement en matière économique, le législateur estime devoir sacrifier l'intérêt des créanciers au profit de certaines catégories de débiteurs, cette mesure s'inscrit dans l'ensemble de la politique économique et sociale qu'il entend poursuivre. La Cour ne pourrait censurer les différences de traitement qui découlent des choix qu'il a faits que si ceux-ci étaient manifestement déraisonnables. B.5. La différence de traitement critiquée repose sur un critère objectif : la personne qui donne un immeuble en garantie ne risque de perdre que ce bien. Afin notamment que cette personne connaisse la portée de son de hypotheekwet van 16 december 1851). Inzonderheid moet worden onderzocht of de in het geding zijnde maatregel geen onevenredige gevolgen doet ontstaan voor één van de bij het faillissement betrokken partijen. B.4.2. Wanneer de wetgever, in het bijzonder in economische aangelegenheden, oordeelt het belang van de schuldeisers te moeten opofferen in het voordeel van bepaalde categorieën van schuldenaars, past die maatregel in het geheel van het economisch en sociaal beleid dat hij wil voeren. Het Hof zou de verschillen in behandeling die het gevolg zijn van de beleidskeuzen die hij heeft gemaakt, alleen kunnen afkeuren indien die beleidskeuzen klaarblijkelijk onredelijk zouden zijn. B.5. Het bekritiseerde verschil in behandeling steunt op een objectief criterium : de persoon die een onroerend goed tot waarborg stelt, loopt enkel het risico dat goed te verliezen. Opdat onder meer die persoon de draagwijdte van zijn verbintenis kent,
engagement, l'article 76 de la loi hypothécaire prévoit que bepaalt artikel 76 van de hypotheekwet dat de hypotheek in beginsel
l'hypothèque doit être consentie en principe par acte notarié. La bij notariële akte wordt toegestaan. De authentieke vorm is een
forme authentique est une condition essentielle de la validité de noodzakelijke voorwaarde voor de geldigheid van de hypotheek, precies
l'hypothèque en raison précisément de la gravité de l'engagement du wegens de ernst van de verbintenis van de schuldenaar die een
débiteur qui exige une protection particulière. L'intervention d'un bijzondere bescherming vereist. Het optreden van een gespecialiseerd
officier public spécialisé, et qui a une obligation de conseil et openbaar ambtenaar, die ertoe gehouden is advies en informatie te
d'information, est justifiée parce qu'il s'agit d'actes techniques et verstrekken, is gerechtvaardigd, daar het gaat om technische en
complexes dont la rédaction ne peut être laissée aux parties. ingewikkelde akten waarvan de redactie niet aan de partijen kan worden
B.6. Le critère est pertinent à la lumière des objectifs mentionnés en overgelaten. B.6. Het criterium is pertinent in het licht van de in B.3 vermelde
B.3. En permettant que puissent être libérées de leurs obligations les doelstellingen. Door voor de personen die zich met heel hun vermogen
personnes qui se sont engagées sur l'ensemble de leur patrimoine, le hebben verbonden het mogelijk te maken van hun verplichtingen te
législateur entend protéger une catégorie de personnes qu'il considère worden ontslagen, wil de wetgever een categorie van personen
de prime abord comme plus vulnérables que celles qui ne s'engagent beschermen die hij prima facie kwetsbaarder acht dan de personen die
qu'à concurrence d'un immeuble déterminé. alleen ten belope van een bepaald onroerend goed gebonden zijn.
B.7. Il relève de l'appréciation du législateur de décider si, malgré B.7. Het behoort tot de beoordelingsbevoegdheid van de wetgever om te
la différence mentionnée en B.5, il convient de protéger également ces beslissen of ook deze laatsten moeten worden beschermd, ondanks het in
dernières. Mais, en raison de cette différence, l'absence d'une telle B.5 vermelde verschil. Wegens dat verschil kan de ontstentenis van een
protection ne peut être considérée comme incompatible avec les dergelijke bescherming niet worden beschouwd als onbestaanbaar met de
articles 10 et 11 de la Constitution. artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
B.8. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.8. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 82, alinéa 1er, de la loi du 8 août 1997 sur les faillites, In zoverre het niet van toepassing is op natuurlijke personen die
tel qu'il a été remplacé par la loi du 4 septembre 2002, en ce qu'il kosteloos tot waarborg een hypotheek op een onroerend goed hebben
ne s'applique pas aux personnes physiques qui, à titre gratuit, ont toegestaan, schendt artikel 82, eerste lid, van de faillissementswet
consenti, en tant que garantie, une hypothèque sur un immeuble, ne van 8 augustus 1997, zoals vervangen bij de wet van 4 september 2002,
viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution. de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 25 janvier 2006. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 25 januari 2006.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^