← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 4/2006 du 11 janvier 2006 Numéro du rôle : 3362 En cause :
la question préjudicielle relative aux articles 6, 7 et 8 de la loi du 15 mai 1984 portant mesures d'harmonisation
dans les régimes de pensions, posée par le T La Cour
d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, R.(...)"
Extrait de l'arrêt n° 4/2006 du 11 janvier 2006 Numéro du rôle : 3362 En cause : la question préjudicielle relative aux articles 6, 7 et 8 de la loi du 15 mai 1984 portant mesures d'harmonisation dans les régimes de pensions, posée par le T La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, R.(...) | Uittreksel uit arrest nr. 4/2006 van 11 januari 2006 Rolnummer 3362 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 6, 7 en 8 van de wet van 15 mei 1984 houdende maatregelen tot harmonisering in de pensioenregelingen, gesteld door Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Mart(...) |
---|---|
COUR D'ARBITRAGE | ARBITRAGEHOF |
Extrait de l'arrêt n° 4/2006 du 11 janvier 2006 | Uittreksel uit arrest nr. 4/2006 van 11 januari 2006 |
Numéro du rôle : 3362 | Rolnummer 3362 |
En cause : la question préjudicielle relative aux articles 6, 7 et 8 | In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 6, 7 en 8 van |
de la loi du 15 mai 1984 portant mesures d'harmonisation dans les | de wet van 15 mei 1984 houdende maatregelen tot harmonisering in de |
régimes de pensions, posée par le Tribunal de première instance de | pensioenregelingen, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te |
Turnhout. | Turnhout. |
La Cour d'arbitrage, | Het Arbitragehof, |
composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. | samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters |
Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, | P. Martens, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. |
E. Derycke et J. Spreutels, assistée du greffier L. Potoms, présidée | Snappe, E. Derycke en J. Spreutels, bijgestaan door de griffier L. |
par le président A. Arts, | Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
Par jugement du 18 janvier 2005 en cause de L. Thienpont contre l'Etat | Bij vonnis van 18 januari 2005 in zake L. Thienpont tegen de Belgische |
belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage | Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is |
le 20 janvier 2005, le Tribunal de première instance de Turnhout a | ingekomen op 20 januari 2005, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te |
posé la question préjudicielle suivante : | Turnhout de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
« Les articles 6, 7 et 8 de la loi du 15 mai 1984 portant mesures | « Houden de artikelen 6, 7 en 8 van de wet van 15 mei 1984 houdende |
d'harmonisation dans les régimes de pensions, en tant qu'ils prévoient | maatregelen tot harmonisering in de pensioenregeling, in zover in een |
une pension de survie et non une pension de retraite pour le conjoint | overlevingspensioen en niet in een rustpensioen voor de uit de echt |
divorcé d'un fonctionnaire, d'une part, si on les compare avec les | gescheiden echtgenoot van een ambtenaar wordt voorzien enerzijds, in |
articles 74, 75, 76 et 77 de l'arrêté royal du 21 décembre 1976 [lire | vergelijking met de artikelen 74, 75, 76 en 77 van het koninklijk |
besluit van 21 december 1976 [lees : 1967], genomen ter uitwerking van | |
: 1967], pris en exécution de l'arrêté royal n° 50 du 24 octobre 1967, | het koninklijk besluit nr. 50 van 24 oktober 1967, en artikel 30 van |
ainsi qu'avec l'article 30 de l'arrêté royal n° 72 du 10 novembre 1967 | het koninklijk besluit nr. 72 van 10 november 1967 en artikel 260 van |
et l'article 260 de la loi du 22 décembre 1989, en tant que ces | de wet van 22 december 1989, in zover hierin ook in een rustpensioen |
dispositions prévoient aussi une pension de retraite pour le conjoint | wordt voorzien voor de uit de echt gescheiden echtgenoot van een |
divorcé d'un travailleur salarié, d'autre part, impliquent-ils un | werknemer anderzijds, een ongelijke behandeling in van de echt |
traitement inégal du conjoint divorcé d'un fonctionnaire, d'un | gescheiden echtgenoot van een ambtenaar, een werknemer en een |
travailleur salarié et d'un travailleur indépendant, en sorte que ces | zelfstandige zodat deze artikelen strijdig zijn met de artikelen 10 en |
articles sont contraires aux articles 10 et 11 de la Constitution, ou, | 11 van de Grondwet, of schendt minstens het ontbreken van het bestaan |
à tout le moins, l'absence d'un régime légal identique en matière de | van eenzelfde wettelijke regeling aangaande het recht op een deel van |
droits à une partie de la pension de retraite du fonctionnaire pour | het rustpensioen van de ambtenaar voor diens uit de echt gescheiden |
son conjoint divorcé, par le fait que l'on impose la condition de | echtgenoot, door het opleggen van de voorwaarde dat een vonnis dient |
l'existence d'un jugement accordant une pension alimentaire ou la | te zijn geveld dat een onderhoudsgeld wordt toegestaan of dat een |
condition qu'une délégation de revenus ait été obtenue, viole-t-elle | inkomstendelegatie werd bekomen, het grondwettelijk |
le principe constitutionnel d'égalité et de non-discrimination, prévu | gelijkheidsbeginsel en niet-discriminatiebeginsel, zoals voorzien in |
par les articles 10 et 11 de la Constitution ? ». | artikel 10 en 11 van de Grondwet ? ». |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
B.1. Le juge a quo interroge la Cour sur la compatibilité, avec les | B.1. De verwijzende rechter ondervraagt het Hof over de |
articles 10 et 11 de la Constitution, des articles 6, 7 et 8 de la loi | bestaanbaarheid, met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, van de |
du 15 mai 1984 portant mesures d'harmonisation dans les régimes de | artikelen 6, 7 en 8 van de wet van 15 mei 1984 houdende maatregelen |
tot harmonisering in de pensioenregelingen, in zoverre in die | |
pensions, en tant que ces dispositions prévoient seulement une pension | bepalingen enkel wordt voorzien in een overlevingspensioen, doch niet |
de survie mais non une pension de retraite en faveur du conjoint | in een rustpensioen, voor de uit de echt gescheiden echtgenoot van een |
divorcé d'un fonctionnaire, alors que l'arrêté royal du 21 décembre | ambtenaar, terwijl voor de uit de echt gescheiden echtgenoot van een |
1967 portant règlement général du régime de pension de retraite et de | werknemer het koninklijk besluit van 21 december 1967 tot vaststelling |
survie des travailleurs salariés prévoit une pension de retraite en | van het algemeen reglement betreffende het rust- en |
overlevingspensioen voor werknemers in een rustpensioen voorziet en, | |
faveur du conjoint divorcé d'un travailleur salarié et que l'arrêté | voor de uit de echt gescheiden echtgenoot van een zelfstandige, het |
royal n° 72 du 10 novembre 1967 relatif à la pension de retraite et de | koninklijk besluit nr. 72 van 10 november 1967 betreffende het rust- |
survie des travailleurs indépendants prévoit une pension en faveur du | en overlevingspensioen der zelfstandigen, in een pensioen voorziet. |
conjoint divorcé d'un travailleur indépendant. | |
Les dispositions en cause figurent au chapitre III - « De la pension | De in het geding zijnde bepalingen zijn opgenomen in hoofdstuk III - « |
de conjoint divorcé » du titre Ier - « Pensions de survie » de la loi | Het pensioen van de uit de echt gescheiden echtgenoot » van titel I - |
précitée du 15 mai 1984. | « Overlevingspensioenen » van de voormelde wet van 15 mei 1984. |
Le droit du conjoint divorcé d'un fonctionnaire à une pension de | Het recht op een overlevingspensioen van de uit de echt gescheiden |
echtgenoot van een ambtenaar wordt uitgewerkt in artikel 6. De regels | |
survie est établi à l'article 6. Les règles relatives au calcul de la | met betrekking tot de berekening van het overlevingspensioen van die |
pension de survie de ce conjoint figurent aux articles 7 et 8. | echtgenoot zijn opgenomen in de artikelen 7 en 8. |
B.2. La question préjudicielle invite à examiner le caractère | B.2. De prejudiciële vraag noopt tot een onderzoek van het mogelijk |
éventuellement discriminatoire de l'absence, dans la loi précitée du | discriminerende karakter van de ontstentenis, in de voormelde wet van |
15 mai 1984, de la possibilité d'accorder au conjoint divorcé d'un | 15 mei 1984, van de mogelijkheid om aan de uit de echt gescheiden |
fonctionnaire une pension de retraite sur la base de l'activité | echtgenoot van een ambtenaar een rustpensioen toe te kennen op grond |
professionnelle de l'ex-conjoint, alors que l'arrêté royal précité du | van de beroepsarbeid van de gewezen echtgenoot, terwijl het voormelde |
21 décembre 1967 prévoit cette possibilité en faveur du conjoint | koninklijk besluit van 21 december 1967 wel in die mogelijkheid |
divorcé d'un travailleur salarié et que l'arrêté royal n° 72 du 10 | voorziet voor de uit de echt gescheiden echtgenoot van een werknemer, |
novembre 1967 précité prévoit également une pension en faveur du | en het voormelde koninklijk besluit nr. 72 van 10 november 1967 |
conjoint divorcé d'un travailleur indépendant. | eveneens voorziet in een pensioen voor de uit de echt gescheiden |
echtgenoot van een zelfstandige. | |
B.3.1. Selon le Conseil des Ministres, la différence de traitement | B.3.1. Volgens de Ministerraad zou het voorgelegde verschil in |
soumise à la Cour concernerait des catégories de personnes non | behandeling betrekking hebben op onvergelijkbare categorieën van |
comparables en raison de la nature fondamentalement différente des | personen wegens de fundamenteel verschillende aard van de respectieve |
régimes de pension respectifs auxquels sont soumis les ex-conjoints | pensioenregelingen waaraan de gewezen echtgenoten van de |
des personnes pensionnées. | gepensioneerden zijn onderworpen. |
B.3.2. Ainsi que la Cour l'a constaté dans plusieurs arrêts, les | B.3.2. Zoals het Hof in verschillende arresten heeft vastgesteld, |
régimes de pension diffèrent quant à leur objectif, quant à leur mode | verschillen de pensioenregelingen wat betreft het doel, de |
de financement et quant aux conditions de leur octroi. En raison de | financieringswijze en de toekenningsvoorwaarden ervan. Door die |
ces différences, le titulaire d'une pension de fonctionnaire ne peut | verschillen kan de persoon die recht heeft op een overheidspensioen in |
en principe être comparé à celui d'une pension de salarié ou | principe niet worden vergeleken met diegene die recht heeft op een |
d'indépendant (voy. notamment les arrêts nos 17/91, 54/92, 88/93, | werknemers- of zelfstandigenpensioen (zie met name de arresten nrs. |
48/95, 112/2001). | 17/91, 54/92, 88/93, 48/95, 112/2001). |
B.3.3. En revanche, lorsque le législateur décide d'attribuer une | B.3.3. Wanneer daarentegen de wetgever beslist een rustpensioen toe te |
pension de retraite au conjoint divorcé d'un travailleur pensionné, il | kennen aan de uit de echt gescheiden echtgenoot van een |
le fait dans le but de garantir une certaine sécurité d'existence aux | gepensioneerde, doet hij dat om een bepaalde bestaanszekerheid te |
personnes qui, parce qu'elles ont dépendu financièrement, au moins | waarborgen voor de personen die, doordat zij minstens ten dele |
partiellement, de leur conjoint, en raison du fait que souvent elles | financieel afhankelijk zijn geweest van hun echtgenoot, doordat zij |
n'ont pas de revenus propres et qu'elles n'ont pas eu la possibilité de se constituer une retraite personnelle, risquent de se trouver dans une situation matérielle précaire à la suite de leur divorce. La pension leur est d'ailleurs refusée si elles exercent une activité professionnelle et elle obéit à des règles de non-cumul. Ces personnes se trouvent dans une situation identique, quel que soit le régime de pension de leur ex-conjoint, puisqu'elles risquent de connaître les mêmes difficultés matérielles à la suite de la rupture du lien matrimonial. Les différences des régimes de pension ne permettent pas de conclure qu'elles ne sont pas comparables. | vaak geen eigen inkomsten hebben en niet de mogelijkheid hebben gehad een persoonlijk pensioen op te bouwen, ten gevolge van hun echtscheiding in een precaire materiële situatie dreigen terecht te komen. Het pensioen wordt hun overigens geweigerd indien zij een beroepsactiviteit uitoefenen, en mag niet worden gecumuleerd. Die personen bevinden zich in een identieke situatie, ongeacht de pensioenregeling van hun gewezen echtgenoot, omdat zij dreigen dezelfde materiële moeilijkheden te krijgen ten gevolge van de verbreking van hun huwelijksband. Uit de verschillen tussen de pensioenregelingen kan niet worden afgeleid dat zij niet vergelijkbaar zijn. |
B.4. Dans les travaux préparatoires de la loi précitée du 15 mai 1984, | B.4. In de parlementaire voorbereiding van de voormelde wet van 15 mei |
le secrétaire d'Etat compétent commente comme suit le choix en faveur | 1984 licht de bevoegde Staatssecretaris als volgt toe waarom, voor de |
d'une pension de survie pour le conjoint divorcé d'un fonctionnaire, à | uit de echt gescheiden echtgenoot van een ambtenaar, werd gekozen voor |
l'exclusion d'une pension de retraite : | een overlevingspensioen, en niet voor een rustpensioen : |
« Dans le régime de pension des services publics, la femme divorcée | « In de pensioenregeling van de overheidsdiensten heeft de uit de echt |
n'a pas droit, en tant que telle, à une pension du chef des activités | gescheiden vrouw als dusdanig geen recht op een pensioen op grond van |
de son ex-mari. | de beroepsarbeid van haar gewezen man. |
Mais elle peut obtenir une pension de survie lorsque l'ex-mari décède, | Maar zij kan een overlevingspensioen verkrijgen wanneer haar gewezen |
pour autant que certaines conditions soient remplies [...]. | man overlijdt, voor zover bepaalde voorwaarden vervuld zijn [...]. |
Dans le régime de pension des travailleurs salariés, l'activité | In de pensioenregeling der werknemers kan de beroepsarbeid, verricht |
professionnelle qu'a exercée l'ex-mari pendant la période du mariage | door de gewezen man gedurende het huwelijk, aanspraak op een |
peut ouvrir le droit à une pension de retraite pour la femme divorcée | rustpensioen verlenen aan de uit de echt gescheiden vrouw [...]. |
[...]. Toutefois, il était impossible d'aligner le régime du secteur public | Het was evenwel onmogelijk de regeling van de overheidssector af te |
sur celui des salariés sans toucher au droit individuel à la pension | stemmen op die van de werknemers zonder te raken aan het individueel |
de retraite. Autrement dit, force a été de respecter le statut | recht op rustpensioen. Met andere woorden, het bestaande statuut moest |
existant qui a été ainsi reconduit. En outre agir autrement eût été en | worden geëerbiedigd en werd verlengd. Een andere werkwijze zou in |
contradiction avec l'accord passé avec les organisations syndicales » | strijd geweest zijn met het akkoord dat met de vakorganisaties was |
(Doc. parl., Sénat, 1982-1983, n° 557/4, p. 61). | gesloten » (Parl. St., Senaat, 1982-1983, nr. 557/4, p. 61). |
« On ne peut apporter une modification au régime de l'Etat du fait que | « Men kan echter de pensioenregeling van de staatsambtenaren niet |
le droit à pension de retraite est un droit individuel, ou un | wijzigen, aangezien het pensioenrecht een individueel recht is of een |
traitement différé. Aussi longtemps qu'on ne sort pas de cette | uitgesteld loon. Zolang men die interpretatie niet opgeeft, is het dus |
interprétation, il n'est donc pas possible d'accorder une pension de | niet mogelijk aan de uit de echt gescheiden vrouw een rustpensioen toe |
retraite à l'épouse divorcée. Il ne se concevrait pas d'accorder un | te kennen. Het ware ondenkbaar aan iemand die niet in dienst van de |
traitement différé à une personne qui n'a pas été au service de l'Etat | Staat gewerkt heeft, een uitgesteld loon toe te kennen » (Parl. St., |
» (Doc. parl., Chambre, 1983-1984, n° 855/18, p. 22). | Kamer, 1983-1984, nr. 855/18, p. 22). |
B.5. La comparaison entre les conjoints de personnes pensionnées dans le secteur public et dans le secteur privé révèle que, dans l'un et l'autre cas, le législateur s'est soucié de la situation matérielle du conjoint dont le lien matrimonial est rompu mais que les droits qu'il lui a accordés sont différents. B.6. Cette différence de traitement n'est pas dénuée de justification raisonnable. Tant dans le secteur public que dans celui des travailleurs salariés et des travailleurs indépendants, la pension de retraite est destinée à assurer un revenu à la personne pensionnée après la fin de sa carrière. Contrairement à la pension de retraite des travailleurs salariés et des travailleurs indépendants, la pension de retraite dans le secteur public est considérée comme un traitement différé; elle n'est pas | B.5. Uit de vergelijking tussen de echtgenoot van een gepensioneerde uit de overheidssector en die van een gepensioneerde uit de privé-sector blijkt dat, in beide gevallen, de wetgever zich heeft bekommerd om de materiële situatie van de echtgenoot wiens huwelijksband wordt verbroken, maar dat de rechten die hij die echtgenoten heeft toegekend, verschillend zijn. B.6. Dat verschil in behandeling is niet zonder redelijke verantwoording. Zowel in de sector van de overheid als in die van de werknemers en van de zelfstandigen, is het rustpensioen bestemd om de gepensioneerde na het beëindigen van zijn loopbaan een inkomen te waarborgen. In tegenstelling tot het rustpensioen voor werknemers en zelfstandigen, wordt het rustpensioen in de overheidssector beschouwd als een uitgestelde wedde; het wordt niet gefinancierd door sociale |
financée par des cotisations sociales. Un certain nombre de | bijdragen. Uit dat fundamentele verschil vloeit een aantal gevolgen |
conséquences découlent de cette différence fondamentale, qui sont | voort, die eigen zijn aan de logica van elk van de systemen. |
propres à la logique de chacun des systèmes. | B.7. In de privé-sector verkrijgt de uit de echt gescheiden echtgenoot |
B.7. Ainsi dans le secteur privé, le conjoint divorcé acquiert un | aldus een autonoom recht op een rustpensioen, maar heeft hij geen |
droit autonome à une pension de retraite mais il n'aura pas droit à une pension de survie. Dans le secteur public, le conjoint divorcé n'a pas droit à une pension de retraite mais il pourra prétendre à une pension de survie, pour autant qu'il ait atteint l'âge de quarante-cinq ans et que le mariage ait duré un an au moins. B.8. La différence de traitement aurait des effets disproportionnés si elle aboutissait à laisser sans ressources le conjoint divorcé, alors même qu'il est dans le besoin. Toutefois, ainsi que le souligne la question préjudicielle, celui-ci peut, s'il a obtenu une pension alimentaire après divorce ou une délégation de sommes, se voir attribuer une partie de la pension de retraite de son ex-époux, en exécution d'une décision judiciaire. Enfin, au cas où il ne peut pas prétendre à une pension alimentaire, il peut avoir recours aux systèmes d'aide sociale mis à sa disposition par la législation fédérale. | recht op een overlevingspensioen. In de overheidssector heeft de uit de echt gescheiden echtgenoot geen recht op een rustpensioen, maar kan hij aanspraak maken op een overlevingspensioen, op voorwaarde dat hij de leeftijd van vijfenveertig jaar heeft bereikt en het huwelijk ten minste één jaar heeft geduurd. B.8. Het verschil in behandeling zou onevenredige gevolgen hebben indien het ertoe zou leiden dat de uit de echt gescheiden echtgenoot geen inkomsten meer heeft, terwijl hij behoeftig is. Hij kan echter, zoals in de prejudiciële vraag wordt onderstreept, indien hij na de echtscheiding een onderhoudsuitkering of een ontvangstmachtiging heeft verkregen, een gedeelte van het rustpensioen van zijn gewezen echtgenoot toegewezen krijgen, ter uitvoering van een rechterlijke beslissing. Ten slotte, indien hij geen aanspraak kan maken op een onderhoudsuitkering, kan hij een beroep doen op de systemen van maatschappelijke hulpverlening die de federale wetgeving te zijner beschikking stelt. |
B.9. Compte tenu de ce qui précède, les différences de traitement | B.9. Rekening houdend met hetgeen voorafgaat, kunnen de in de |
dénoncées par la question préjudicielle ne peuvent être considérées | prejudiciële vraag aangeklaagde verschillen in behandeling niet als |
comme discriminatoires. | discriminerend worden beschouwd. |
B.10. La question préjudicielle appelle une réponse négative. | B.10. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
Les articles 6, 7 et 8 de la loi du 15 mai 1984 portant mesures | De artikelen 6, 7 en 8 van de wet van 15 mei 1984 houdende maatregelen |
d'harmonisation dans les régimes de pensions ne violent pas les | tot harmonisering in de pensioenregelingen schenden de artikelen 10 en |
articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'ils ne prévoient qu'une | 11 van de Grondwet niet in zoverre zij enkel in een |
pension de survie, et non une pension de retraite, pour le conjoint | overlevingspensioen, en niet in een rustpensioen voorzien voor de uit |
divorcé d'un fonctionnaire. | de echt gescheiden echtgenoot van een ambtenaar. |
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 11 janvier 2006. | Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 11 januari 2006. |
Le greffier, | De griffier, |
L. Potoms. | L. Potoms. |
Le président, | De voorzitter, |
A. Arts. | A. Arts. |