← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 92/2005 du 11 mai 2005 Numéro du rôle : 3580 En cause : les
questions préjudicielles relatives à l'article 77bis, § 1 er bis, de (...)"
Extrait de l'arrêt n° 92/2005 du 11 mai 2005 Numéro du rôle : 3580 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 77bis, § 1 er bis, de (...) | Uittreksel uit arrest nr. 92/2005 van 11 mei 2005 Rolnummer 3580 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 77bis, § 1bis, van de wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de Het Arbitragehof, samengesteld uit rechter P. Martens, waarnemend voorzitter, en voorzitter A. A(...) |
---|---|
COUR D'ARBITRAGE | ARBITRAGEHOF |
Extrait de l'arrêt n° 92/2005 du 11 mai 2005 | Uittreksel uit arrest nr. 92/2005 van 11 mei 2005 |
Numéro du rôle : 3580 | Rolnummer 3580 |
En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 77bis, § | In zake : de prejudiciële vragen over artikel 77bis, § 1bis, van de |
1erbis, de la loi du 15 décembre 1980 sur l'accès au territoire, le | wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, |
séjour, l'établissement et l'éloignement des étrangers, et aux | het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen, en de |
articles 324ter et 380, § 1er, 3°, du Code pénal, posées par le | artikelen 324ter en 380, § 1, 3°, van het Strafwetboek, gesteld door |
Tribunal correctionnel de Liège. | de Correctionele Rechtbank te Luik. |
La Cour d'arbitrage, | Het Arbitragehof, |
composée du juge P. Martens, faisant fonction de président, du | samengesteld uit rechter P. Martens, waarnemend voorzitter, en |
président A. Arts, et des juges R. Henneuse, M. Bossuyt, A. Alen, | voorzitter A. Arts, en de rechters R. Henneuse, M. Bossuyt, A. Alen, |
J.-P. Snappe et E. Derycke, assistée du greffier L. Potoms, présidée | J.-P. Snappe en E. Derycke, bijgestaan door de griffier L. Potoms, |
par le juge P. Martens, | onder voorzitterschap van rechter P. Martens, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet des questions préjudicielles et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging |
Par jugement du 16 février 2005 en cause du procureur du Roi contre | Bij vonnis van 16 februari 2005 in zake de procureur des Konings tegen |
E.N. et autres et en cause de l'auditeur du travail contre E.N. et | E.N. en anderen en in zake de arbeidsauditeur tegen E.N. en anderen, |
autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour | waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op |
d'arbitrage le 18 février 2005, le Tribunal correctionnel de Liège a | 18 februari 2005, heeft de Correctionele Rechtbank te Luik de volgende |
posé les questions préjudicielles suivantes : | prejudiciële vragen gesteld : |
1. « L'article 77bis, § 1erbis, [de la loi du 15 décembre 1980 sur | 1. « Schendt artikel 77bis, § 1bis, [van de wet van 15 december 1980 |
l'accès au territoire, le séjour, l'établissement et l'éloignement des | betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging |
étrangers] ne viole-t-il pas le principe de légalité tel que prévu par | en de verwijdering van vreemdelingen] het legaliteitsbeginsel zoals |
l'article 14 de la Constitution en ce qu'il prévoit qu'est puni d'un | verankerd in artikel 14 van de Grondwet, in zoverre het bepaalt dat |
emprisonnement d'un an à cinq ans et d'une amende de cinq cents francs | met gevangenisstraf van een jaar tot vijf jaar en met een geldboete |
belges à vingt-cinq mille francs belges, quiconque abuse, soit | van vijfhonderd Belgische frank tot vijfentwintigduizend Belgische |
directement soit par un intermédiaire, de la position particulièrement | frank wordt gestraft hij die rechtstreeks of via een tussenpersoon |
vulnérable d'un étranger en raison de sa situation administrative | misbruik maakt van de bijzonder kwetsbare positie van een vreemdeling |
illégale ou précaire, en vendant, louant ou en mettant à disposition | ten gevolge van zijn onwettige of precaire administratieve toestand |
des chambres ou tout autre local dans l'intention de réaliser un | door de verkoop, verhuur of terbeschikkingstelling van kamers of enige |
profit anormal et en abandonnant à une appréciation relevant de la | andere ruimte met de bedoeling een abnormaal profijt te realiseren, en |
discrétion du Tribunal la définition de cette notion ? »; | het de definitie van dat begrip overlaat aan de discretionaire beoordeling van de rechtbank ? »; |
2. « L'article 324ter du Code pénal ne viole-t-il pas le principe de | 2. « Schendt artikel 324ter van het Strafwetboek het |
légalité prévu par l'article 14 de la Constitution en ce qu'il prévoit | legaliteitsbeginsel verankerd in artikel 14 van de Grondwet, in |
que toute personne qui, sciemment et volontairement, fait partie d'une | zoverre het bepaalt dat iedere persoon die wetens en willens deel |
organisation criminelle, est punie d'un emprisonnement d'un an à trois | uitmaakt van een criminele organisatie, wordt gestraft met een |
ans et d'une amende de cent francs à cinq mille francs ou d'une de ces | gevangenisstraf van een jaar tot drie jaar en met een geldboete van |
honderd frank tot vijfduizend frank of met een van die straffen | |
peines seulement, même si elle n'a pas l'intention de commettre une | alleen, ook al heeft hij niet de bedoeling een misdrijf in het raam |
infraction dans le cadre de cette organisation ni de s'y associer | van die organisatie te plegen of daaraan deel te nemen op één van die |
d'une des manières prévues par les articles 66 et suivants ? »; | wijzen bedoeld in de artikelen 66 en volgende ? »; |
3. « L'article 380, § 1er, 3°, du Code pénal ne viole-t-il pas le | 3. « Schendt artikel 380, § 1, 3°, van het Strafwetboek het |
principe de légalité prévu par l'article 14 de la Constitution en ce | legaliteitsbeginsel verankerd in artikel 14 van de Grondwet, in |
qu'il prévoit que sera puni d'un emprisonnement d'un an à cinq ans et | zoverre het bepaalt dat met gevangenisstraf van een jaar tot vijf jaar |
d'une amende de cinq cents francs à vingt-cinq mille francs, quiconque | en met geldboete van vijfhonderd frank tot vijfentwintigduizend frank |
aura vendu, loué ou mis à disposition aux fins de la prostitution des | wordt gestraft hij die kamers of enige andere ruimte voorkoopt, |
chambres ou tout autre local dans le but de réaliser un profit anormal | verhuurt of ter beschikking stelt met het oog op prostitutie met de |
et en abandonnant à une appréciation relevant de la discrétion du | bedoeling een abnormaal profijt te realiseren, en het de definitie van |
Tribunal la définition de cette notion ? ». | dat begrip overlaat aan de discretionaire beoordeling van de rechtbank ? ». |
Le 9 mars 2005, en application de l'article 72, alinéa 1er, de la loi | Op 9 maart 2005 hebben de rechters-verslaggevers J.-P. Snappe en A. |
Alen, met toepassing van artikel 72, eerste lid, van de bijzondere wet | |
spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, les | van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, het Hof ervan in kennis |
juges-rapporteurs J.-P. Snappe et A. Alen ont informé la Cour qu'ils | gesteld dat zij ertoe zouden kunnen worden gebracht voor te stellen |
pourraient être amenés à proposer de rendre un arrêt de réponse immédiate. | een arrest van onmiddellijk antwoord te wijzen. |
(...) | (...) |
III. En droit | III. In rechte |
(...) | (...) |
B.1. L'article 77bis, § 1erbis, de la loi du 15 décembre 1980 sur | B.1. Artikel 77bis, § 1bis, van de wet van 15 december 1980 |
l'accès au territoire, le séjour, l'établissement et l'éloignement des | betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging |
étrangers dispose : | en de verwijdering van vreemdelingen bepaalt : |
« Est puni d'un emprisonnement d'un an à cinq ans et d'une amende de | « Met gevangenisstraf van een jaar tot vijf jaar en met een geldboete |
cinq cents francs belges à vingt-cinq mille francs belges, quiconque | van vijfhonderd Belgische frank tot vijfentwintigduizend Belgische |
abuse, soit directement, soit par un intermédiaire, de la position | frank wordt gestraft hij die rechtstreeks of via een tussenpersoon |
particulièrement vulnérable d'un étranger en raison de sa situation | misbruik maakt van de bijzonder kwetsbare positie van een vreemdeling |
administrative illégale ou précaire, en vendant, louant ou en mettant | ten gevolge van zijn onwettige of precaire administratieve toestand |
door de verkoop, verhuur of ter beschikking stelling van enig | |
à disposition tout bien immeuble ou des chambres ou tout autre local | onroerend goed of kamers of enige andere ruimte met de bedoeling een |
dans l'intention de réaliser un profit anormal ». | abnormaal profijt te realiseren ». |
L'article 380, § 1er, 3°, du Code pénal dispose : | Artikel 380, § 1, 3°, van het Strafwetboek bepaalt : |
« § 1er. Sera puni d'un emprisonnement d'un an à cinq ans et d'une | « § 1. Met gevangenisstraf van een jaar tot vijf jaar en met geldboete |
amende de cinq cents francs à vingt-cinq mille francs : | van vijfhonderd frank tot vijfentwintigduizend frank, wordt gestraft : |
[...] | [...] |
3° quiconque aura vendu, loué ou mis à disposition aux fins de la | 3° hij die kamers of enige andere ruimte verkoopt, verhuurt of ter |
prostitution des chambres ou tout autre local dans le but de réaliser | beschikking stelt met het oog op prostitutie met de bedoeling een |
un profit anormal; | abnormaal profijt te realiseren; |
[...] ». | [...] ». |
L'article 324ter, § 1er, du même Code dispose : | Artikel 324ter, § 1, van hetzelfde Wetboek bepaalt : |
« Toute personne qui, sciemment et volontairement, fait partie d'une | « Iedere persoon die wetens en willens, deel uitmaakt van een |
organisation criminelle, est punie d'un emprisonnement de un an à | criminele organisatie, wordt gestraft met gevangenisstraf van een jaar |
trois ans et d'une amende de cent francs à cinq mille francs ou d'une | tot drie jaar en met geldboete van honderd frank tot vijfduizend frank |
de ces peines seulement, même si elle n'a pas l'intention de commettre | of met een van die straffen alleen, ook al heeft hij niet de bedoeling |
une infraction dans le cadre de cette organisation ni de s'y associer | een misdrijf in het raam van die organisatie te plegen of daaraan deel |
d'une des manières prévues par les articles 66 et suivants ». | te nemen op één van die wijzen bedoeld in de artikelen 66 en volgende |
B.2. Il ressort de la motivation du jugement et des éléments de la | ». B.2. Uit de motivering van het vonnis en de elementen van de zaak |
cause que la Cour est interrogée sur la compatibilité avec les | blijkt dat het Hof wordt ondervraagd over de bestaanbaarheid met de |
articles 12, alinéa 2, et 14 de la Constitution, d'une part, de | artikelen 12, tweede lid, en 14 van de Grondwet, van, enerzijds, |
l'article 77bis, § 1erbis, de la loi du 15 décembre 1980 précitée et | artikel 77bis, § 1bis, van de voormelde wet van 15 december 1980 en |
de l'article 380, § 1er, 3°, du Code pénal en ce que la définition de | artikel 380, § 1, 3°, van het Strafwetboek in zoverre de definitie van |
la notion de « profit anormal » aurait été laissée au juge, ce qui | het begrip « abnormaal profijt » zou zijn overgelaten aan de rechter, |
violerait le principe de légalité garanti par ces deux dispositions | wat een schending zou inhouden van het wettigheidsbeginsel gewaarborgd |
constitutionnelles et, d'autre part, de l'article 324ter, § 1er, du | door die beide grondwetsbepalingen en, anderzijds, artikel 324ter, § |
même Code qui violerait les mêmes dispositions constitutionnelles en | 1, van hetzelfde Wetboek, dat dezelfde grondwetsbepalingen zou |
raison de l'imprécision de la notion d'« appartenance » à une | schenden wegens het gebrek aan precisering van het begrip « deel |
organisation criminelle, que le législateur aurait dû définir | uitmaken » van een criminele organisatie, dat de wetgever zelf had |
lui-même. | moeten definiëren. |
B.3.1. L'article 12, alinéa 2, de la Constitution dispose : | B.3.1. Artikel 12, tweede lid, van de Grondwet bepaalt : |
« Nul ne peut être poursuivi que dans les cas prévus par la loi, et | « Niemand kan worden vervolgd dan in de gevallen die de wet bepaalt en |
dans la forme qu'elle prescrit ». | in de vorm die zij voorschrijft ». |
L'article 14 de la Constitution dispose : | Artikel 14 van de Grondwet bepaalt : |
« Nulle peine ne peut être établie ni appliquée qu'en vertu de la loi ». | « Geen straf kan worden ingevoerd of toegepast dan krachtens de wet ». |
B.3.2. En attribuant au pouvoir législatif la compétence, d'une part, | B.3.2. Door aan de wetgevende macht de bevoegdheid te verlenen, |
de déterminer dans quels cas et sous quelle forme des poursuites | enerzijds, om te bepalen in welke gevallen en in welke vorm |
pénales sont possibles et, d'autre part, d'adopter la loi en vertu de | strafvervolging mogelijk is en, anderzijds, om een wet aan te nemen op |
laquelle une peine peut être établie et appliquée, les articles 12, | grond waarvan een straf kan worden bepaald en toegepast, waarborgen de |
alinéa 2, et 14 de la Constitution garantissent à tout citoyen qu'aucun comportement ne sera punissable et qu'aucune peine ne sera infligée qu'en vertu de règles adoptées par une assemblée délibérante, démocratiquement élue. Le principe de légalité en matière pénale procède en outre de l'idée que la loi pénale doit être formulée en des termes qui permettent à chacun de savoir, au moment où il adopte un comportement, si celui-ci est ou non punissable. Il exige que le législateur indique, en des termes suffisamment précis, clairs et offrant la sécurité juridique, quels faits sont sanctionnés, afin, d'une part, que celui qui adopte un comportement puisse évaluer préalablement, de manière satisfaisante, quelle sera la conséquence pénale de ce comportement et afin, d'autre part, que ne soit pas laissé au juge un trop grand pouvoir d'appréciation. Toutefois, le principe de légalité en matière pénale n'empêche pas que la loi attribue un pouvoir d'appréciation au juge. Il faut en effet tenir compte du caractère de généralité des lois, de la diversité des situations auxquelles elles s'appliquent et de l'évolution des comportements qu'elles répriment. | artikelen 12, tweede lid, en 14 van de Grondwet aan elke burger dat geen enkele gedraging strafbaar zal worden gesteld en geen enkele straf zal worden opgelegd dan krachtens regels aangenomen door een democratisch verkozen beraadslagende vergadering. Het wettigheidsbeginsel in strafzaken gaat bovendien uit van de idee dat de strafwet moet worden geformuleerd in bewoordingen op grond waarvan eenieder, op het ogenblik waarop hij een gedrag aanneemt, kan uitmaken of dat gedrag al dan niet strafbaar is. Het eist dat de wetgever in voldoende nauwkeurige, duidelijke en rechtszekerheid biedende bewoordingen bepaalt welke feiten strafbaar worden gesteld, zodat, enerzijds, degene die een gedrag aanneemt, vooraf op afdoende wijze kan inschatten wat het strafrechtelijke gevolg van dat gedrag kan zijn en, anderzijds, aan de rechter geen al te grote beoordelingsvrijheid wordt gelaten. Het wettigheidsbeginsel in strafzaken staat evenwel niet eraan in de weg dat de wet aan de rechter een beoordelingsbevoegdheid toekent. Er dient immers rekening te worden gehouden met het algemene karakter van de wetten, de uiteenlopende situaties waarop zij van toepassing zijn en de evolutie van de gedragingen die zij bestraffen. |
B.3.3. La Cour européenne des droits de l'homme a développé une | B.3.3. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft een analoge |
jurisprudence analogue en ce qui concerne l'article 7 de la Convention | rechtspraak ontwikkeld met betrekking tot artikel 7 van het Europees |
européenne des droits de l'homme qui consacre le principe de légalité | Verdrag voor de Rechten van de Mens, dat het wettigheidsbeginsel in |
en matière pénale. Dans son arrêt Kokkinakis c. Grèce du 25 mai 1993 | strafzaken bevestigt. Het Hof stelt in zijn arrest Kokkinakis |
(série A, n° 260-A, § § 40 et 52), elle constate : | t/Griekenland van 25 mei 1993 (Série A, nr. 260-A, § § 40 en 52) : |
« [...] le libellé de bien des lois ne présente pas une précision | « [...] de bewoordingen van heel wat wetten missen absolute precisie. |
absolue. Beaucoup d'entre elles, en raison de la nécessité d'éviter | Vele daarvan houden het, om reden van de noodzaak een buitensporige |
une rigidité excessive et de s'adapter aux changements de situation, | strakheid te vermijden en zich aan te passen aan veranderende |
se servent par la force des choses de formules plus ou moins floues | situaties, noodgedwongen bij min of meer vage formuleringen (zie |
(voir par exemple, mutatis mutandis, l'arrêt Müller et autres c. | bijvoorbeeld mutatis mutandis, arrest Müller en anderen t/Zwitserland |
Suisse du 24 mai 1988, série A n° 133, p. 20, par. 29). [...] | van 24 mei 1988, Série A, nr. 133, p. 20, paragraaf 29). [...] De |
L'interprétation et l'application de pareils textes dépendent de la | interpretatie en de toepassing van dergelijke teksten hangen af van de |
pratique ». | praktijk ». |
Ensuite, elle considère que l'article 7 « consacre aussi, de manière | Het Hof is vervolgens van oordeel dat artikel 7 « eveneens, op meer |
plus générale, le principe de la légalité des délits et des peines | algemene wijze, het wettigheidsbeginsel van de misdrijven en de |
[...] » et qu'« il en résulte qu'une infraction doit être clairement | straffen verankert » en dat « daaruit volgt dat een misdrijf duidelijk |
moet worden gedefinieerd in de wet ». In dat arrest heeft het Hof | |
définie par la loi ». Dans cet arrêt, la Cour a ajouté que « cette | daaraan toegevoegd dat « die voorwaarde is vervuld wanneer het |
condition se trouve remplie lorsque l'individu peut savoir, à partir | individu, op basis van de bewoordingen van de relevante bepaling en, |
du libellé de la clause pertinente et, au besoin, à l'aide de son | indien nodig, met behulp van de interpretatie daarvan door de |
interprétation par les tribunaux, quels actes et omissions engagent sa | rechtbanken, kan weten welke handelingen en welke verzuimen zijn |
responsabilité [pénale] ». | [strafrechtelijke] aansprakelijkheid meebrengen ». |
Dans son arrêt S.W. c. Royaume-Uni du 22 novembre 1995 (série A, n° | In zijn arrest S.W. t/Verenigd Koninkrijk van 22 november 1995 (Série |
335-B, § 36), la Cour a précisé : | A, nr. 335-B, § 36), heeft het Hof gepreciseerd : |
« Aussi clair que le libellé d'une disposition légale puisse être, | « Hoe duidelijk de bewoordingen van een wetsbepaling ook mogen zijn, |
dans quelque système juridique que ce soit, y compris le droit pénal, | er bestaat, in ongeacht welk rechtsstelsel, met inbegrip van het |
il existe immanquablement un élément d'interprétation judiciaire. | strafrecht, onvermijdelijk een element van rechterlijke interpretatie. |
[...] On ne saurait interpréter l'article 7 de la Convention comme | [...] Artikel 7 van het Verdrag kan niet in die zin worden |
geïnterpreteerd dat het verbiedt dat de regels van de strafrechtelijke | |
proscrivant la clarification graduelle des règles de la responsabilité | aansprakelijkheid door de rechterlijke interpretatie geleidelijk |
pénale par l'interprétation judiciaire d'une affaire à l'autre, à | worden verduidelijkt van geval tot geval, op voorwaarde dat het |
condition que le résultat soit cohérent avec la substance de | resultaat samenhangend is met de kern van de inbreuk en het redelijk |
l'infraction et raisonnablement prévisible ». | voorzienbaar is ». |
Dans l'arrêt Cantoni c. France du 15 novembre 1996 (Recueil 1996-V), | Het Hof heeft in het arrest Cantoni t/Frankrijk van 15 november 1996 |
après avoir confirmé que la condition de légalité « se trouve remplie | (Recueil 1996-V), na te hebben bevestigd dat de legaliteitsvoorwaarde |
lorsque le justiciable peut savoir, à partir du libellé de la | « vervuld is wanneer de rechtzoekende op basis van de bewoordingen van |
disposition pertinente (art. 7) et, au besoin, à l'aide de son | de relevante bepaling (art. 7) en desnoods, met behulp van de |
interprétation par les tribunaux, quels actes et omissions engagent sa | interpretatie ervan door de rechtbanken, kan weten welke handelingen |
responsabilité pénale » ( § 29), la Cour a rappelé : | en verzuimen zijn strafrechtelijke aansprakelijkheid meebrengen » ( § |
29), het volgende in herinnering gebracht : | |
« [...] en raison même du principe de généralité des lois, le libellé | « [...] vanwege het beginsel zelf van de algemeenheid van de wetten, |
de celles-ci ne peut présenter une précision absolue. L'une des | kunnen de bewoordingen daarvan geen absolute precisie vertonen. Een |
techniques types de réglementation consiste à recourir à des | van de typische regelgevingstechnieken bestaat erin gebruik te maken |
catégories générales plutôt qu'à des listes exhaustives. Aussi de | van algemene categorieën, veeleer dan van exhaustieve lijsten. Aldus |
nombreuses lois se servent-elles par la force des choses de formules | worden in talrijke wetten noodgedwongen min of meer vage bewoordingen |
plus ou moins floues, afin d'éviter une rigidité excessive et de | gehanteerd teneinde een overdreven rigiditeit te vermijden en te |
pouvoir s'adapter aux changements de situation. L'interprétation et | kunnen mee evolueren met wijzigende situaties. De interpretatie en de |
l'application de pareils textes dépendent de la pratique » ( § 31). | toepassing van dergelijke teksten hangen af van de praktijk » ( § 31). |
Enfin, la Cour rappelle : | Ten slotte brengt het Hof in herinnering : |
« [...] la portée de la notion de prévisibilité dépend dans une large | « [...] de draagwijdte van het begrip voorzienbaarheid hangt in ruime |
mesure du contenu du texte dont il s'agit, du domaine qu'il couvre | mate af van de inhoud van de desbetreffende tekst, het domein dat hij |
ainsi que du nombre et de la qualité de ses destinataires [...]. La | bestrijkt en het aantal en de hoedanigheid van de adressaten ervan |
prévisibilité de la loi ne s'oppose pas à ce que la personne concernée | [...]. De voorzienbaarheid van de wet verzet zich niet ertegen dat de |
soit amenée à recourir à des conseils éclairés pour évaluer, à un | betrokkenen ertoe worden aangezet een beroep te doen op bekwame |
raadslieden om de gevolgen die uit een bepaalde handeling kunnen | |
degré raisonnable dans les circonstances de la cause, les conséquences | voortvloeien, tot op een niveau dat binnen de omstandigheden van de |
pouvant résulter d'un acte déterminé » ( § 35). | zaak redelijk is, te beoordelen » ( § 35). |
B.4.1. Ce n'est qu'en examinant une disposition pénale spécifique | B.4.1. Het is slechts bij het onderzoek van een specifieke |
qu'il est possible, en tenant compte des éléments propres aux | strafbepaling dat het mogelijk is om, rekening houdend met de |
infractions qu'elle entend réprimer, de déterminer si les termes | elementen eigen aan de misdrijven die zij wil bestraffen, te bepalen |
généraux utilisés par le législateur sont à ce point vagues qu'ils | of de door de wetgever gehanteerde algemene bewoordingen zo vaag zijn |
méconnaîtraient le principe de légalité garanti par l'article 12, | dat ze het door artikel 12, tweede lid, van de Grondwet gewaarborgde |
alinéa 2, de la Constitution. | wettigheidsbeginsel zouden schenden. |
B.4.2. La notion de « profit anormal » utilisée par le législateur | B.4.2. Het begrip « abnormaal profijt » dat door de wetgever wordt |
dans les articles 77bis, § 1erbis, de la loi du 15 décembre 1980 | aangewend in artikel 77bis, § 1bis, van de voormelde wet van 15 |
précitée et dans l'article 380, § 1er, 3°, du Code pénal ne permet pas | december 1980 en in artikel 380, § 1, 3°, van het Strafwetboek, maakt |
d'en donner des interprétations incertaines et floues qui rendraient | het niet mogelijk daarvan onzekere en vage interpretaties te geven die |
périlleuse l'activité du propriétaire d'immeubles au moment où il lui | de activiteit van de eigenaar van onroerende goederen gevaarlijk |
appartient de fixer les montants des loyers. Il résulte des travaux | zouden maken op het ogenblik waarop hij de bedragen van de huurgelden |
préparatoires de la loi du 13 avril 1995 que le législateur, | moet vaststellen. Uit de parlementaire voorbereiding van de wet van 13 |
s'appuyant sur la jurisprudence antérieure de la Cour de cassation | april 1995 blijkt dat de wetgever, die zich baseert op de vroegere |
(Cass., 27 janvier 1964, Pas., 1964, I, 561; Cass., 16 décembre 1974, | rechtspraak van het Hof van Cassatie (Cass., 27 januari 1964, Pas., |
Pas., 1975, I, 418; Cass., 14 décembre 1959, Pas., 1960, I, 440; | 1964, I, 561; Cass., 16 december 1974, Pas., 1975, I, 418; Cass., 14 |
Cass., 21 novembre 1984, Pas., 1985, I, 365), visait essentiellement | december 1959, Pas., 1960, I, 440; Cass., 21 november 1984, Pas., |
1985, I, 365), hoofdzakelijk een abnormale huurprijs beoogde en dat | |
hij niet het enkele begrip « nettowinst of belastbare winst » in | |
un loyer anormal et qu'il n'a pas retenu la seule notion de « bénéfice | aanmerking heeft genomen, maar de voorkeur heeft gegeven aan het |
net ou de bénéfice imposable », préférant la notion de « profit », | begrip « profijt », een begrip dat ruimer is en door de rechter ten |
notion plus étendue devant être complétée par le juge du fond, qui | gronde moet worden aangevuld, dat verder reikt dan het fiscale begrip |
dépasse la notion fiscale de bénéfice et renvoie manifestement aux | winst en duidelijk verwijst naar de financiële voordelen en de activa |
avantages financiers et aux actifs en général qui sont obtenus du fait | in het algemeen die worden verkregen door abnormale huurprijzen die |
de loyers anormaux imposés à des étrangers ou à des prostituées (Doc. | worden opgelegd aan vreemdelingen of aan prostituees (Parl. St., |
parl., Chambre, 1993-1994, n° 1381/6, p. 16). Dans un arrêt du 13 | Kamer, 1993-1994, nr. 1381/6, p. 16). In een arrest van 13 april 1999 |
avril 1999 (Pas., 1999, I, 504), la Cour de cassation a rejeté le | (Pas., 1999, I, 504) heeft het Hof van Cassatie de voorziening |
pourvoi dirigé contre l'arrêt de la Cour d'appel d'Anvers du 4 juin | verworpen die was ingesteld tegen het arrest van het Hof van Beroep te |
1998 qui avait, notamment, considéré que « le ' profit anormal ' visé | Antwerpen van 4 juni 1998 dat onder meer had geoordeeld dat « het door |
par le législateur doit plutôt être envisagé comme le fait de profiter | de wetgever bedoelde ' abnormaal profijt ' eerder moet aangezien |
ou de tirer avantage ' anormalement ' de la circonstance que le | worden in de zin van het ' abnormaal ' profiteren of voordeel trekken |
locataire se trouve dans une situation particulièrement désavantageuse | van en uit de omstandigheid dat de huurder in een bijzonder zwakke |
par rapport au bailleur (position désavantageuse de la prostituée, | positie staat tegenover de verhuurder (zwakke positie van prostituee, |
emplacement des immeubles, possibilités de louer, et caetera ), ce | de ligging van de panden en de mogelijkheden om te huren en |
dernier pouvant demander des loyers beaucoup plus élevés que des | dergelijke) teneinde veel hogere dan ' normale ' - redelijke |
loyers ' normaux ' ou raisonnables ». La Cour de cassation a jugé que | huurprijzen te vragen ». Het Hof van Cassatie heeft geoordeeld dat « |
« le juge décide souverainement en fait si la location de chambres aux | de rechter in feite, mitsdien op onaantastbare wijze, oordeelt of de |
fins de la prostitution se fait dans le but de réaliser un profit | verhuring van kamers met het oog op prostitutie geschiedt met de |
anormal, pour autant qu'il donne sa signification habituelle à la | bedoeling een abnormaal profijt te realiseren, |
notion de ' profit anormal ' qui n'est pas décrite plus précisément | voor zover hij aan ' abnormaal profijt ' dat in de wet niet nader is |
dans la loi ». La Cour constate que le juge peut examiner si le loyer est ou non en rapport avec le confort, les installations sanitaires, la qualité et la valeur de l'équipement mis à disposition et la superficie des chambres louées, qu'il peut constater qu'aucune comptabilité précise et contrôlable n'a jamais été tenue par le propriétaire. Il résulte de l'ensemble de ces considérations que tout propriétaire d'un immeuble peut savoir, à partir du libellé des deux articles de loi en cause et de leur interprétation judiciaire quels actes engagent | omschreven, zijn gebruikelijke betekenis toekent ». Het Hof stelt vast dat de rechter kan onderzoeken of de huur wel of niet in verhouding staat met het comfort, de sanitaire voorzieningen, de hoedanigheid en de waarde van de ter beschikking gestelde uitrusting en de oppervlakte van de verhuurde kamers, en dat hij kan vaststellen dat nooit een nauwkeurige en controleerbare boekhouding werd opgesteld door de eigenaar. Uit het geheel van die overwegingen vloeit voort dat elke eigenaar van een onroerend goed op basis van de bewoordingen van de twee in het geding zijnde wetsartikelen en de rechterlijke interpretatie ervan kan weten welke handelingen zijn strafrechtelijke aansprakelijkheid |
sa responsabilité pénale au regard de l'article 77bis, § 1erbis, de la | meebrengen op grond van artikel 77bis, § 1bis, van de voormelde wet |
loi du 15 décembre 1980 précitée ou de l'article 380, § 1er, 3°, du | van 15 december 1980 of van artikel 380, § 1, 3°, van het |
Code pénal. | Strafwetboek. |
B.5. Quant à la notion d'« appartenance » à une organisation | B.5. Ten aanzien van het begrip « deel uitmaken » van een criminele |
criminelle telle qu'elle figure dans l'article 324ter, § 1er, du Code | organisatie zoals vermeld in artikel 324ter, § 1, van het |
pénal, il a été précisé au cours des travaux préparatoires, en réponse | Strafwetboek, is tijdens de parlementaire voorbereiding als antwoord |
à l'avis du Conseil d'Etat, qu'elle doit être distinguée de | op het advies van de Raad van State gepreciseerd dat dat begrip moet |
différentes formes de « participation » incriminées par les autres | worden onderscheiden van de verschillende vormen van « deelneming » |
dispositions introduites par la loi relative aux organisations | die strafbaar worden gesteld in de andere bepalingen die zijn |
ingevoerd bij de wet betreffende de criminele organisaties (Parl. St., | |
criminelles (Doc. parl., Chambre, 1996-1997, n° 954/1, pp. 6-7 et | Kamer, 1996-1997, nr. 954/1, pp. 6-7 en 15-17). Uit de tekst zelf van |
15-17). On peut déduire du texte même de la loi que l'appartenance | de wet kan worden afgeleid dat het « deel uitmaken » niet het plegen |
n'implique pas la commission d'infractions ou la participation, en | van misdrijven of het, als mededader of medeplichtige, aan die |
tant que coauteur ou complice, à ces infractions dans le cadre de | misdrijven deelnemen in het raam van de criminele organisatie |
l'organisation criminelle, ces comportements faisant l'objet | impliceert, aangezien die gedragingen het voorwerp uitmaken van |
d'infractions distinctes. Le législateur a voulu que l'on puisse | onderscheiden misdrijven. De wetgever heeft gewild dat ook de leden |
poursuivre aussi les membres d'une organisation criminelle, par | van een criminele organisatie kunnen worden vervolgd, bijvoorbeeld de |
exemple le chauffeur, les membres du personnel de maison et de | chauffeur, het huispersoneel en het veiligheidspersoneel van de leider |
sécurité du dirigeant d'une organisation criminelle, les personnes qui | van een criminele organisatie, de personen die in een of andere vorm |
sont rémunérées sous une forme ou une autre par l'organisation | worden vergoed door de criminele organisatie om een netwerk van |
criminelle pour constituer un cercle de relations sociales au profit | sociale relaties uit te bouwen ten behoeve van de organisatie, met het |
de l'organisation, en vue de lui assurer une apparence et une | oog op haar schijnbaar legitieme inbedding en sociale inplanting in de |
implantation sociale licites dans la société (ibid., p. 16, et Doc. | gemeenschap (ibid., p. 16, en Parl. St., Senaat, 1997-1998, nr. |
parl., Sénat, 1997-1998, n° 1-662/4, p. 5). Des exemples ont été | 1-662/4, p. 5). Er zijn voorbeelden gegeven van omstandigheden waaruit |
donnés des circonstances d'où le juge pourrait déduire dans un cas | de rechter in een concreet geval de aansluiting bij de criminele |
concret l'affiliation à l'organisation criminelle : la présence | organisatie zou kunnen afleiden : het geregeld aanwezig zijn op |
régulière aux réunions de l'organisation criminelle ou l'actionnariat | vergaderingen van de criminele organisatie of het aandeelhoudersschap |
d'une structure relevant du droit des sociétés utilisée par | van een vennootschapsrechtelijke structuur die door een criminele |
l'organisation criminelle comme écran (Doc. parl., Chambre, 1996-1997, | organisatie als dekmantel wordt gebruikt (Parl. St., Kamer, 1996-1997, |
n° 954/6, p. 18). | nr. 954/6, p. 18). |
Il convient encore de préciser que, pour l'application de l'article | Er dient echter nog te worden opgemerkt dat, voor de toepassing van |
324ter, § 1er, les mots « sciemment et volontairement » qui précèdent | artikel 324ter, § 1, de woorden « wetens en willens » die de woorden « |
les mots « fait partie » impliquent que la partie poursuivante | deel uitmaakt » voorafgaan, impliceren dat de vervolgende partij moet |
démontre que la personne poursuivie ait « une attitude positive, en | aantonen dat de vervolgde persoon « een positieve instelling [...] met |
connaissance de cause » (Doc. parl., Sénat, 1997-1998, n° 1-662/3, p. | kennis van zaken » moet hebben (Parl. St., Senaat, 1997-1998, nr. |
6). Le législateur a précisé cependant que l'intention personnelle de | 1-662/3, p. 6). De wetgever heeft echter gepreciseerd dat de |
commettre des infractions au sein de l'association ou d'y participer | persoonlijke bedoeling om misdrijven te plegen binnen de organisatie |
n'est pas requise (Doc. parl., Chambre, 1996-1997, n° 954/1, p. 2, et | of eraan deel te nemen, niet vereist is (Parl. St., Kamer, 1996-1997, |
n° 954/6, p. 6) ni non plus la volonté de contribuer aux buts de | nr. 954/1, p. 2, en nr. 954/6, p. 6), noch de wil om bij te dragen tot |
l'organisation criminelle (Doc. parl., Chambre, 1996-1997, n° 954/6, | de doelstellingen van de criminele organisatie (Parl. St., Kamer, |
p. 18). | 1996-1997, nr. 954/6, p. 18). |
Il résulte de l'ensemble de ces éléments que l'infraction | Uit het geheel van die elementen blijkt dat het misdrijf van « deel |
d'appartenance à une organisation criminelle est suffisamment précise | uitmaken » van een criminele organisatie voldoende precies is om |
pour permettre à toute personne d'en connaître l'élément matériel et | eenieder in staat te stellen het materiële en het morele bestanddeel |
l'élément moral. | ervan te kennen. |
B.6. Les trois questions préjudicielles appellent une réponse | B.6. De drie prejudiciële vragen dienen ontkennend te worden |
négative. | beantwoord. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
L'article 77bis, § 1erbis, de la loi du 15 décembre 1980 sur l'accès | Artikel 77bis, § 1bis, van de wet van 15 december 1980 betreffende de |
au territoire, le séjour, l'établissement et l'éloignement des | toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de |
étrangers et les articles 324ter, § 1er, et 380, § 1er, 3°, du Code | verwijdering van vreemdelingen en de artikelen 324ter, § 1, en 380, § |
pénal ne violent pas les articles 12 et 14 de la Constitution. | 1, 3°, van het Strafwetboek schenden de artikelen 12 en 14 van de |
Grondwet niet. | |
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 11 mai 2005. | Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 11 mei 2005. |
Le greffier, | De griffier, |
L. Potoms | L. Potoms |
Le président f.f., | De wnd. voorzitter, |
P. Martens | P. Martens |