Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 92/2005 du 11 mai 2005 Numéro du rôle : 3580 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 77bis, § 1 er bis, de (...)"
Extrait de l'arrêt n° 92/2005 du 11 mai 2005 Numéro du rôle : 3580 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 77bis, § 1 er bis, de (...) Uittreksel uit arrest nr. 92/2005 van 11 mei 2005 Rolnummer 3580 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 77bis, § 1bis, van de wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de Het Arbitragehof, samengesteld uit rechter P. Martens, waarnemend voorzitter, en voorzitter A. A(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 92/2005 du 11 mai 2005 Uittreksel uit arrest nr. 92/2005 van 11 mei 2005
Numéro du rôle : 3580 Rolnummer 3580
En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 77bis, § In zake : de prejudiciële vragen over artikel 77bis, § 1bis, van de
1erbis, de la loi du 15 décembre 1980 sur l'accès au territoire, le wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied,
séjour, l'établissement et l'éloignement des étrangers, et aux het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen, en de
articles 324ter et 380, § 1er, 3°, du Code pénal, posées par le artikelen 324ter en 380, § 1, 3°, van het Strafwetboek, gesteld door
Tribunal correctionnel de Liège. de Correctionele Rechtbank te Luik.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée du juge P. Martens, faisant fonction de président, du samengesteld uit rechter P. Martens, waarnemend voorzitter, en
président A. Arts, et des juges R. Henneuse, M. Bossuyt, A. Alen, voorzitter A. Arts, en de rechters R. Henneuse, M. Bossuyt, A. Alen,
J.-P. Snappe et E. Derycke, assistée du greffier L. Potoms, présidée J.-P. Snappe en E. Derycke, bijgestaan door de griffier L. Potoms,
par le juge P. Martens, onder voorzitterschap van rechter P. Martens,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
Par jugement du 16 février 2005 en cause du procureur du Roi contre Bij vonnis van 16 februari 2005 in zake de procureur des Konings tegen
E.N. et autres et en cause de l'auditeur du travail contre E.N. et E.N. en anderen en in zake de arbeidsauditeur tegen E.N. en anderen,
autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op
d'arbitrage le 18 février 2005, le Tribunal correctionnel de Liège a 18 februari 2005, heeft de Correctionele Rechtbank te Luik de volgende
posé les questions préjudicielles suivantes : prejudiciële vragen gesteld :
1. « L'article 77bis, § 1erbis, [de la loi du 15 décembre 1980 sur 1. « Schendt artikel 77bis, § 1bis, [van de wet van 15 december 1980
l'accès au territoire, le séjour, l'établissement et l'éloignement des betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging
étrangers] ne viole-t-il pas le principe de légalité tel que prévu par en de verwijdering van vreemdelingen] het legaliteitsbeginsel zoals
l'article 14 de la Constitution en ce qu'il prévoit qu'est puni d'un verankerd in artikel 14 van de Grondwet, in zoverre het bepaalt dat
emprisonnement d'un an à cinq ans et d'une amende de cinq cents francs met gevangenisstraf van een jaar tot vijf jaar en met een geldboete
belges à vingt-cinq mille francs belges, quiconque abuse, soit van vijfhonderd Belgische frank tot vijfentwintigduizend Belgische
directement soit par un intermédiaire, de la position particulièrement frank wordt gestraft hij die rechtstreeks of via een tussenpersoon
vulnérable d'un étranger en raison de sa situation administrative misbruik maakt van de bijzonder kwetsbare positie van een vreemdeling
illégale ou précaire, en vendant, louant ou en mettant à disposition ten gevolge van zijn onwettige of precaire administratieve toestand
des chambres ou tout autre local dans l'intention de réaliser un door de verkoop, verhuur of terbeschikkingstelling van kamers of enige
profit anormal et en abandonnant à une appréciation relevant de la andere ruimte met de bedoeling een abnormaal profijt te realiseren, en
discrétion du Tribunal la définition de cette notion ? »; het de definitie van dat begrip overlaat aan de discretionaire beoordeling van de rechtbank ? »;
2. « L'article 324ter du Code pénal ne viole-t-il pas le principe de 2. « Schendt artikel 324ter van het Strafwetboek het
légalité prévu par l'article 14 de la Constitution en ce qu'il prévoit legaliteitsbeginsel verankerd in artikel 14 van de Grondwet, in
que toute personne qui, sciemment et volontairement, fait partie d'une zoverre het bepaalt dat iedere persoon die wetens en willens deel
organisation criminelle, est punie d'un emprisonnement d'un an à trois uitmaakt van een criminele organisatie, wordt gestraft met een
ans et d'une amende de cent francs à cinq mille francs ou d'une de ces gevangenisstraf van een jaar tot drie jaar en met een geldboete van
honderd frank tot vijfduizend frank of met een van die straffen
peines seulement, même si elle n'a pas l'intention de commettre une alleen, ook al heeft hij niet de bedoeling een misdrijf in het raam
infraction dans le cadre de cette organisation ni de s'y associer van die organisatie te plegen of daaraan deel te nemen op één van die
d'une des manières prévues par les articles 66 et suivants ? »; wijzen bedoeld in de artikelen 66 en volgende ? »;
3. « L'article 380, § 1er, 3°, du Code pénal ne viole-t-il pas le 3. « Schendt artikel 380, § 1, 3°, van het Strafwetboek het
principe de légalité prévu par l'article 14 de la Constitution en ce legaliteitsbeginsel verankerd in artikel 14 van de Grondwet, in
qu'il prévoit que sera puni d'un emprisonnement d'un an à cinq ans et zoverre het bepaalt dat met gevangenisstraf van een jaar tot vijf jaar
d'une amende de cinq cents francs à vingt-cinq mille francs, quiconque en met geldboete van vijfhonderd frank tot vijfentwintigduizend frank
aura vendu, loué ou mis à disposition aux fins de la prostitution des wordt gestraft hij die kamers of enige andere ruimte voorkoopt,
chambres ou tout autre local dans le but de réaliser un profit anormal verhuurt of ter beschikking stelt met het oog op prostitutie met de
et en abandonnant à une appréciation relevant de la discrétion du bedoeling een abnormaal profijt te realiseren, en het de definitie van
Tribunal la définition de cette notion ? ». dat begrip overlaat aan de discretionaire beoordeling van de rechtbank ? ».
Le 9 mars 2005, en application de l'article 72, alinéa 1er, de la loi Op 9 maart 2005 hebben de rechters-verslaggevers J.-P. Snappe en A.
Alen, met toepassing van artikel 72, eerste lid, van de bijzondere wet
spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, les van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, het Hof ervan in kennis
juges-rapporteurs J.-P. Snappe et A. Alen ont informé la Cour qu'ils gesteld dat zij ertoe zouden kunnen worden gebracht voor te stellen
pourraient être amenés à proposer de rendre un arrêt de réponse immédiate. een arrest van onmiddellijk antwoord te wijzen.
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. L'article 77bis, § 1erbis, de la loi du 15 décembre 1980 sur B.1. Artikel 77bis, § 1bis, van de wet van 15 december 1980
l'accès au territoire, le séjour, l'établissement et l'éloignement des betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging
étrangers dispose : en de verwijdering van vreemdelingen bepaalt :
« Est puni d'un emprisonnement d'un an à cinq ans et d'une amende de « Met gevangenisstraf van een jaar tot vijf jaar en met een geldboete
cinq cents francs belges à vingt-cinq mille francs belges, quiconque van vijfhonderd Belgische frank tot vijfentwintigduizend Belgische
abuse, soit directement, soit par un intermédiaire, de la position frank wordt gestraft hij die rechtstreeks of via een tussenpersoon
particulièrement vulnérable d'un étranger en raison de sa situation misbruik maakt van de bijzonder kwetsbare positie van een vreemdeling
administrative illégale ou précaire, en vendant, louant ou en mettant ten gevolge van zijn onwettige of precaire administratieve toestand
door de verkoop, verhuur of ter beschikking stelling van enig
à disposition tout bien immeuble ou des chambres ou tout autre local onroerend goed of kamers of enige andere ruimte met de bedoeling een
dans l'intention de réaliser un profit anormal ». abnormaal profijt te realiseren ».
L'article 380, § 1er, 3°, du Code pénal dispose : Artikel 380, § 1, 3°, van het Strafwetboek bepaalt :
« § 1er. Sera puni d'un emprisonnement d'un an à cinq ans et d'une « § 1. Met gevangenisstraf van een jaar tot vijf jaar en met geldboete
amende de cinq cents francs à vingt-cinq mille francs : van vijfhonderd frank tot vijfentwintigduizend frank, wordt gestraft :
[...] [...]
3° quiconque aura vendu, loué ou mis à disposition aux fins de la 3° hij die kamers of enige andere ruimte verkoopt, verhuurt of ter
prostitution des chambres ou tout autre local dans le but de réaliser beschikking stelt met het oog op prostitutie met de bedoeling een
un profit anormal; abnormaal profijt te realiseren;
[...] ». [...] ».
L'article 324ter, § 1er, du même Code dispose : Artikel 324ter, § 1, van hetzelfde Wetboek bepaalt :
« Toute personne qui, sciemment et volontairement, fait partie d'une « Iedere persoon die wetens en willens, deel uitmaakt van een
organisation criminelle, est punie d'un emprisonnement de un an à criminele organisatie, wordt gestraft met gevangenisstraf van een jaar
trois ans et d'une amende de cent francs à cinq mille francs ou d'une tot drie jaar en met geldboete van honderd frank tot vijfduizend frank
de ces peines seulement, même si elle n'a pas l'intention de commettre of met een van die straffen alleen, ook al heeft hij niet de bedoeling
une infraction dans le cadre de cette organisation ni de s'y associer een misdrijf in het raam van die organisatie te plegen of daaraan deel
d'une des manières prévues par les articles 66 et suivants ». te nemen op één van die wijzen bedoeld in de artikelen 66 en volgende
B.2. Il ressort de la motivation du jugement et des éléments de la ». B.2. Uit de motivering van het vonnis en de elementen van de zaak
cause que la Cour est interrogée sur la compatibilité avec les blijkt dat het Hof wordt ondervraagd over de bestaanbaarheid met de
articles 12, alinéa 2, et 14 de la Constitution, d'une part, de artikelen 12, tweede lid, en 14 van de Grondwet, van, enerzijds,
l'article 77bis, § 1erbis, de la loi du 15 décembre 1980 précitée et artikel 77bis, § 1bis, van de voormelde wet van 15 december 1980 en
de l'article 380, § 1er, 3°, du Code pénal en ce que la définition de artikel 380, § 1, 3°, van het Strafwetboek in zoverre de definitie van
la notion de « profit anormal » aurait été laissée au juge, ce qui het begrip « abnormaal profijt » zou zijn overgelaten aan de rechter,
violerait le principe de légalité garanti par ces deux dispositions wat een schending zou inhouden van het wettigheidsbeginsel gewaarborgd
constitutionnelles et, d'autre part, de l'article 324ter, § 1er, du door die beide grondwetsbepalingen en, anderzijds, artikel 324ter, §
même Code qui violerait les mêmes dispositions constitutionnelles en 1, van hetzelfde Wetboek, dat dezelfde grondwetsbepalingen zou
raison de l'imprécision de la notion d'« appartenance » à une schenden wegens het gebrek aan precisering van het begrip « deel
organisation criminelle, que le législateur aurait dû définir uitmaken » van een criminele organisatie, dat de wetgever zelf had
lui-même. moeten definiëren.
B.3.1. L'article 12, alinéa 2, de la Constitution dispose : B.3.1. Artikel 12, tweede lid, van de Grondwet bepaalt :
« Nul ne peut être poursuivi que dans les cas prévus par la loi, et « Niemand kan worden vervolgd dan in de gevallen die de wet bepaalt en
dans la forme qu'elle prescrit ». in de vorm die zij voorschrijft ».
L'article 14 de la Constitution dispose : Artikel 14 van de Grondwet bepaalt :
« Nulle peine ne peut être établie ni appliquée qu'en vertu de la loi ». « Geen straf kan worden ingevoerd of toegepast dan krachtens de wet ».
B.3.2. En attribuant au pouvoir législatif la compétence, d'une part, B.3.2. Door aan de wetgevende macht de bevoegdheid te verlenen,
de déterminer dans quels cas et sous quelle forme des poursuites enerzijds, om te bepalen in welke gevallen en in welke vorm
pénales sont possibles et, d'autre part, d'adopter la loi en vertu de strafvervolging mogelijk is en, anderzijds, om een wet aan te nemen op
laquelle une peine peut être établie et appliquée, les articles 12, grond waarvan een straf kan worden bepaald en toegepast, waarborgen de
alinéa 2, et 14 de la Constitution garantissent à tout citoyen qu'aucun comportement ne sera punissable et qu'aucune peine ne sera infligée qu'en vertu de règles adoptées par une assemblée délibérante, démocratiquement élue. Le principe de légalité en matière pénale procède en outre de l'idée que la loi pénale doit être formulée en des termes qui permettent à chacun de savoir, au moment où il adopte un comportement, si celui-ci est ou non punissable. Il exige que le législateur indique, en des termes suffisamment précis, clairs et offrant la sécurité juridique, quels faits sont sanctionnés, afin, d'une part, que celui qui adopte un comportement puisse évaluer préalablement, de manière satisfaisante, quelle sera la conséquence pénale de ce comportement et afin, d'autre part, que ne soit pas laissé au juge un trop grand pouvoir d'appréciation. Toutefois, le principe de légalité en matière pénale n'empêche pas que la loi attribue un pouvoir d'appréciation au juge. Il faut en effet tenir compte du caractère de généralité des lois, de la diversité des situations auxquelles elles s'appliquent et de l'évolution des comportements qu'elles répriment. artikelen 12, tweede lid, en 14 van de Grondwet aan elke burger dat geen enkele gedraging strafbaar zal worden gesteld en geen enkele straf zal worden opgelegd dan krachtens regels aangenomen door een democratisch verkozen beraadslagende vergadering. Het wettigheidsbeginsel in strafzaken gaat bovendien uit van de idee dat de strafwet moet worden geformuleerd in bewoordingen op grond waarvan eenieder, op het ogenblik waarop hij een gedrag aanneemt, kan uitmaken of dat gedrag al dan niet strafbaar is. Het eist dat de wetgever in voldoende nauwkeurige, duidelijke en rechtszekerheid biedende bewoordingen bepaalt welke feiten strafbaar worden gesteld, zodat, enerzijds, degene die een gedrag aanneemt, vooraf op afdoende wijze kan inschatten wat het strafrechtelijke gevolg van dat gedrag kan zijn en, anderzijds, aan de rechter geen al te grote beoordelingsvrijheid wordt gelaten. Het wettigheidsbeginsel in strafzaken staat evenwel niet eraan in de weg dat de wet aan de rechter een beoordelingsbevoegdheid toekent. Er dient immers rekening te worden gehouden met het algemene karakter van de wetten, de uiteenlopende situaties waarop zij van toepassing zijn en de evolutie van de gedragingen die zij bestraffen.
B.3.3. La Cour européenne des droits de l'homme a développé une B.3.3. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft een analoge
jurisprudence analogue en ce qui concerne l'article 7 de la Convention rechtspraak ontwikkeld met betrekking tot artikel 7 van het Europees
européenne des droits de l'homme qui consacre le principe de légalité Verdrag voor de Rechten van de Mens, dat het wettigheidsbeginsel in
en matière pénale. Dans son arrêt Kokkinakis c. Grèce du 25 mai 1993 strafzaken bevestigt. Het Hof stelt in zijn arrest Kokkinakis
(série A, n° 260-A, § § 40 et 52), elle constate : t/Griekenland van 25 mei 1993 (Série A, nr. 260-A, § § 40 en 52) :
« [...] le libellé de bien des lois ne présente pas une précision « [...] de bewoordingen van heel wat wetten missen absolute precisie.
absolue. Beaucoup d'entre elles, en raison de la nécessité d'éviter Vele daarvan houden het, om reden van de noodzaak een buitensporige
une rigidité excessive et de s'adapter aux changements de situation, strakheid te vermijden en zich aan te passen aan veranderende
se servent par la force des choses de formules plus ou moins floues situaties, noodgedwongen bij min of meer vage formuleringen (zie
(voir par exemple, mutatis mutandis, l'arrêt Müller et autres c. bijvoorbeeld mutatis mutandis, arrest Müller en anderen t/Zwitserland
Suisse du 24 mai 1988, série A n° 133, p. 20, par. 29). [...] van 24 mei 1988, Série A, nr. 133, p. 20, paragraaf 29). [...] De
L'interprétation et l'application de pareils textes dépendent de la interpretatie en de toepassing van dergelijke teksten hangen af van de
pratique ». praktijk ».
Ensuite, elle considère que l'article 7 « consacre aussi, de manière Het Hof is vervolgens van oordeel dat artikel 7 « eveneens, op meer
plus générale, le principe de la légalité des délits et des peines algemene wijze, het wettigheidsbeginsel van de misdrijven en de
[...] » et qu'« il en résulte qu'une infraction doit être clairement straffen verankert » en dat « daaruit volgt dat een misdrijf duidelijk
moet worden gedefinieerd in de wet ». In dat arrest heeft het Hof
définie par la loi ». Dans cet arrêt, la Cour a ajouté que « cette daaraan toegevoegd dat « die voorwaarde is vervuld wanneer het
condition se trouve remplie lorsque l'individu peut savoir, à partir individu, op basis van de bewoordingen van de relevante bepaling en,
du libellé de la clause pertinente et, au besoin, à l'aide de son indien nodig, met behulp van de interpretatie daarvan door de
interprétation par les tribunaux, quels actes et omissions engagent sa rechtbanken, kan weten welke handelingen en welke verzuimen zijn
responsabilité [pénale] ». [strafrechtelijke] aansprakelijkheid meebrengen ».
Dans son arrêt S.W. c. Royaume-Uni du 22 novembre 1995 (série A, n° In zijn arrest S.W. t/Verenigd Koninkrijk van 22 november 1995 (Série
335-B, § 36), la Cour a précisé : A, nr. 335-B, § 36), heeft het Hof gepreciseerd :
« Aussi clair que le libellé d'une disposition légale puisse être, « Hoe duidelijk de bewoordingen van een wetsbepaling ook mogen zijn,
dans quelque système juridique que ce soit, y compris le droit pénal, er bestaat, in ongeacht welk rechtsstelsel, met inbegrip van het
il existe immanquablement un élément d'interprétation judiciaire. strafrecht, onvermijdelijk een element van rechterlijke interpretatie.
[...] On ne saurait interpréter l'article 7 de la Convention comme [...] Artikel 7 van het Verdrag kan niet in die zin worden
geïnterpreteerd dat het verbiedt dat de regels van de strafrechtelijke
proscrivant la clarification graduelle des règles de la responsabilité aansprakelijkheid door de rechterlijke interpretatie geleidelijk
pénale par l'interprétation judiciaire d'une affaire à l'autre, à worden verduidelijkt van geval tot geval, op voorwaarde dat het
condition que le résultat soit cohérent avec la substance de resultaat samenhangend is met de kern van de inbreuk en het redelijk
l'infraction et raisonnablement prévisible ». voorzienbaar is ».
Dans l'arrêt Cantoni c. France du 15 novembre 1996 (Recueil 1996-V), Het Hof heeft in het arrest Cantoni t/Frankrijk van 15 november 1996
après avoir confirmé que la condition de légalité « se trouve remplie (Recueil 1996-V), na te hebben bevestigd dat de legaliteitsvoorwaarde
lorsque le justiciable peut savoir, à partir du libellé de la « vervuld is wanneer de rechtzoekende op basis van de bewoordingen van
disposition pertinente (art. 7) et, au besoin, à l'aide de son de relevante bepaling (art. 7) en desnoods, met behulp van de
interprétation par les tribunaux, quels actes et omissions engagent sa interpretatie ervan door de rechtbanken, kan weten welke handelingen
responsabilité pénale » ( § 29), la Cour a rappelé : en verzuimen zijn strafrechtelijke aansprakelijkheid meebrengen » ( §
29), het volgende in herinnering gebracht :
« [...] en raison même du principe de généralité des lois, le libellé « [...] vanwege het beginsel zelf van de algemeenheid van de wetten,
de celles-ci ne peut présenter une précision absolue. L'une des kunnen de bewoordingen daarvan geen absolute precisie vertonen. Een
techniques types de réglementation consiste à recourir à des van de typische regelgevingstechnieken bestaat erin gebruik te maken
catégories générales plutôt qu'à des listes exhaustives. Aussi de van algemene categorieën, veeleer dan van exhaustieve lijsten. Aldus
nombreuses lois se servent-elles par la force des choses de formules worden in talrijke wetten noodgedwongen min of meer vage bewoordingen
plus ou moins floues, afin d'éviter une rigidité excessive et de gehanteerd teneinde een overdreven rigiditeit te vermijden en te
pouvoir s'adapter aux changements de situation. L'interprétation et kunnen mee evolueren met wijzigende situaties. De interpretatie en de
l'application de pareils textes dépendent de la pratique » ( § 31). toepassing van dergelijke teksten hangen af van de praktijk » ( § 31).
Enfin, la Cour rappelle : Ten slotte brengt het Hof in herinnering :
« [...] la portée de la notion de prévisibilité dépend dans une large « [...] de draagwijdte van het begrip voorzienbaarheid hangt in ruime
mesure du contenu du texte dont il s'agit, du domaine qu'il couvre mate af van de inhoud van de desbetreffende tekst, het domein dat hij
ainsi que du nombre et de la qualité de ses destinataires [...]. La bestrijkt en het aantal en de hoedanigheid van de adressaten ervan
prévisibilité de la loi ne s'oppose pas à ce que la personne concernée [...]. De voorzienbaarheid van de wet verzet zich niet ertegen dat de
soit amenée à recourir à des conseils éclairés pour évaluer, à un betrokkenen ertoe worden aangezet een beroep te doen op bekwame
raadslieden om de gevolgen die uit een bepaalde handeling kunnen
degré raisonnable dans les circonstances de la cause, les conséquences voortvloeien, tot op een niveau dat binnen de omstandigheden van de
pouvant résulter d'un acte déterminé » ( § 35). zaak redelijk is, te beoordelen » ( § 35).
B.4.1. Ce n'est qu'en examinant une disposition pénale spécifique B.4.1. Het is slechts bij het onderzoek van een specifieke
qu'il est possible, en tenant compte des éléments propres aux strafbepaling dat het mogelijk is om, rekening houdend met de
infractions qu'elle entend réprimer, de déterminer si les termes elementen eigen aan de misdrijven die zij wil bestraffen, te bepalen
généraux utilisés par le législateur sont à ce point vagues qu'ils of de door de wetgever gehanteerde algemene bewoordingen zo vaag zijn
méconnaîtraient le principe de légalité garanti par l'article 12, dat ze het door artikel 12, tweede lid, van de Grondwet gewaarborgde
alinéa 2, de la Constitution. wettigheidsbeginsel zouden schenden.
B.4.2. La notion de « profit anormal » utilisée par le législateur B.4.2. Het begrip « abnormaal profijt » dat door de wetgever wordt
dans les articles 77bis, § 1erbis, de la loi du 15 décembre 1980 aangewend in artikel 77bis, § 1bis, van de voormelde wet van 15
précitée et dans l'article 380, § 1er, 3°, du Code pénal ne permet pas december 1980 en in artikel 380, § 1, 3°, van het Strafwetboek, maakt
d'en donner des interprétations incertaines et floues qui rendraient het niet mogelijk daarvan onzekere en vage interpretaties te geven die
périlleuse l'activité du propriétaire d'immeubles au moment où il lui de activiteit van de eigenaar van onroerende goederen gevaarlijk
appartient de fixer les montants des loyers. Il résulte des travaux zouden maken op het ogenblik waarop hij de bedragen van de huurgelden
préparatoires de la loi du 13 avril 1995 que le législateur, moet vaststellen. Uit de parlementaire voorbereiding van de wet van 13
s'appuyant sur la jurisprudence antérieure de la Cour de cassation april 1995 blijkt dat de wetgever, die zich baseert op de vroegere
(Cass., 27 janvier 1964, Pas., 1964, I, 561; Cass., 16 décembre 1974, rechtspraak van het Hof van Cassatie (Cass., 27 januari 1964, Pas.,
Pas., 1975, I, 418; Cass., 14 décembre 1959, Pas., 1960, I, 440; 1964, I, 561; Cass., 16 december 1974, Pas., 1975, I, 418; Cass., 14
Cass., 21 novembre 1984, Pas., 1985, I, 365), visait essentiellement december 1959, Pas., 1960, I, 440; Cass., 21 november 1984, Pas.,
1985, I, 365), hoofdzakelijk een abnormale huurprijs beoogde en dat
hij niet het enkele begrip « nettowinst of belastbare winst » in
un loyer anormal et qu'il n'a pas retenu la seule notion de « bénéfice aanmerking heeft genomen, maar de voorkeur heeft gegeven aan het
net ou de bénéfice imposable », préférant la notion de « profit », begrip « profijt », een begrip dat ruimer is en door de rechter ten
notion plus étendue devant être complétée par le juge du fond, qui gronde moet worden aangevuld, dat verder reikt dan het fiscale begrip
dépasse la notion fiscale de bénéfice et renvoie manifestement aux winst en duidelijk verwijst naar de financiële voordelen en de activa
avantages financiers et aux actifs en général qui sont obtenus du fait in het algemeen die worden verkregen door abnormale huurprijzen die
de loyers anormaux imposés à des étrangers ou à des prostituées (Doc. worden opgelegd aan vreemdelingen of aan prostituees (Parl. St.,
parl., Chambre, 1993-1994, n° 1381/6, p. 16). Dans un arrêt du 13 Kamer, 1993-1994, nr. 1381/6, p. 16). In een arrest van 13 april 1999
avril 1999 (Pas., 1999, I, 504), la Cour de cassation a rejeté le (Pas., 1999, I, 504) heeft het Hof van Cassatie de voorziening
pourvoi dirigé contre l'arrêt de la Cour d'appel d'Anvers du 4 juin verworpen die was ingesteld tegen het arrest van het Hof van Beroep te
1998 qui avait, notamment, considéré que « le ' profit anormal ' visé Antwerpen van 4 juni 1998 dat onder meer had geoordeeld dat « het door
par le législateur doit plutôt être envisagé comme le fait de profiter de wetgever bedoelde ' abnormaal profijt ' eerder moet aangezien
ou de tirer avantage ' anormalement ' de la circonstance que le worden in de zin van het ' abnormaal ' profiteren of voordeel trekken
locataire se trouve dans une situation particulièrement désavantageuse van en uit de omstandigheid dat de huurder in een bijzonder zwakke
par rapport au bailleur (position désavantageuse de la prostituée, positie staat tegenover de verhuurder (zwakke positie van prostituee,
emplacement des immeubles, possibilités de louer, et caetera ), ce de ligging van de panden en de mogelijkheden om te huren en
dernier pouvant demander des loyers beaucoup plus élevés que des dergelijke) teneinde veel hogere dan ' normale ' - redelijke
loyers ' normaux ' ou raisonnables ». La Cour de cassation a jugé que huurprijzen te vragen ». Het Hof van Cassatie heeft geoordeeld dat «
« le juge décide souverainement en fait si la location de chambres aux de rechter in feite, mitsdien op onaantastbare wijze, oordeelt of de
fins de la prostitution se fait dans le but de réaliser un profit verhuring van kamers met het oog op prostitutie geschiedt met de
anormal, pour autant qu'il donne sa signification habituelle à la bedoeling een abnormaal profijt te realiseren,
notion de ' profit anormal ' qui n'est pas décrite plus précisément voor zover hij aan ' abnormaal profijt ' dat in de wet niet nader is
dans la loi ». La Cour constate que le juge peut examiner si le loyer est ou non en rapport avec le confort, les installations sanitaires, la qualité et la valeur de l'équipement mis à disposition et la superficie des chambres louées, qu'il peut constater qu'aucune comptabilité précise et contrôlable n'a jamais été tenue par le propriétaire. Il résulte de l'ensemble de ces considérations que tout propriétaire d'un immeuble peut savoir, à partir du libellé des deux articles de loi en cause et de leur interprétation judiciaire quels actes engagent omschreven, zijn gebruikelijke betekenis toekent ». Het Hof stelt vast dat de rechter kan onderzoeken of de huur wel of niet in verhouding staat met het comfort, de sanitaire voorzieningen, de hoedanigheid en de waarde van de ter beschikking gestelde uitrusting en de oppervlakte van de verhuurde kamers, en dat hij kan vaststellen dat nooit een nauwkeurige en controleerbare boekhouding werd opgesteld door de eigenaar. Uit het geheel van die overwegingen vloeit voort dat elke eigenaar van een onroerend goed op basis van de bewoordingen van de twee in het geding zijnde wetsartikelen en de rechterlijke interpretatie ervan kan weten welke handelingen zijn strafrechtelijke aansprakelijkheid
sa responsabilité pénale au regard de l'article 77bis, § 1erbis, de la meebrengen op grond van artikel 77bis, § 1bis, van de voormelde wet
loi du 15 décembre 1980 précitée ou de l'article 380, § 1er, 3°, du van 15 december 1980 of van artikel 380, § 1, 3°, van het
Code pénal. Strafwetboek.
B.5. Quant à la notion d'« appartenance » à une organisation B.5. Ten aanzien van het begrip « deel uitmaken » van een criminele
criminelle telle qu'elle figure dans l'article 324ter, § 1er, du Code organisatie zoals vermeld in artikel 324ter, § 1, van het
pénal, il a été précisé au cours des travaux préparatoires, en réponse Strafwetboek, is tijdens de parlementaire voorbereiding als antwoord
à l'avis du Conseil d'Etat, qu'elle doit être distinguée de op het advies van de Raad van State gepreciseerd dat dat begrip moet
différentes formes de « participation » incriminées par les autres worden onderscheiden van de verschillende vormen van « deelneming »
dispositions introduites par la loi relative aux organisations die strafbaar worden gesteld in de andere bepalingen die zijn
ingevoerd bij de wet betreffende de criminele organisaties (Parl. St.,
criminelles (Doc. parl., Chambre, 1996-1997, n° 954/1, pp. 6-7 et Kamer, 1996-1997, nr. 954/1, pp. 6-7 en 15-17). Uit de tekst zelf van
15-17). On peut déduire du texte même de la loi que l'appartenance de wet kan worden afgeleid dat het « deel uitmaken » niet het plegen
n'implique pas la commission d'infractions ou la participation, en van misdrijven of het, als mededader of medeplichtige, aan die
tant que coauteur ou complice, à ces infractions dans le cadre de misdrijven deelnemen in het raam van de criminele organisatie
l'organisation criminelle, ces comportements faisant l'objet impliceert, aangezien die gedragingen het voorwerp uitmaken van
d'infractions distinctes. Le législateur a voulu que l'on puisse onderscheiden misdrijven. De wetgever heeft gewild dat ook de leden
poursuivre aussi les membres d'une organisation criminelle, par van een criminele organisatie kunnen worden vervolgd, bijvoorbeeld de
exemple le chauffeur, les membres du personnel de maison et de chauffeur, het huispersoneel en het veiligheidspersoneel van de leider
sécurité du dirigeant d'une organisation criminelle, les personnes qui van een criminele organisatie, de personen die in een of andere vorm
sont rémunérées sous une forme ou une autre par l'organisation worden vergoed door de criminele organisatie om een netwerk van
criminelle pour constituer un cercle de relations sociales au profit sociale relaties uit te bouwen ten behoeve van de organisatie, met het
de l'organisation, en vue de lui assurer une apparence et une oog op haar schijnbaar legitieme inbedding en sociale inplanting in de
implantation sociale licites dans la société (ibid., p. 16, et Doc. gemeenschap (ibid., p. 16, en Parl. St., Senaat, 1997-1998, nr.
parl., Sénat, 1997-1998, n° 1-662/4, p. 5). Des exemples ont été 1-662/4, p. 5). Er zijn voorbeelden gegeven van omstandigheden waaruit
donnés des circonstances d'où le juge pourrait déduire dans un cas de rechter in een concreet geval de aansluiting bij de criminele
concret l'affiliation à l'organisation criminelle : la présence organisatie zou kunnen afleiden : het geregeld aanwezig zijn op
régulière aux réunions de l'organisation criminelle ou l'actionnariat vergaderingen van de criminele organisatie of het aandeelhoudersschap
d'une structure relevant du droit des sociétés utilisée par van een vennootschapsrechtelijke structuur die door een criminele
l'organisation criminelle comme écran (Doc. parl., Chambre, 1996-1997, organisatie als dekmantel wordt gebruikt (Parl. St., Kamer, 1996-1997,
n° 954/6, p. 18). nr. 954/6, p. 18).
Il convient encore de préciser que, pour l'application de l'article Er dient echter nog te worden opgemerkt dat, voor de toepassing van
324ter, § 1er, les mots « sciemment et volontairement » qui précèdent artikel 324ter, § 1, de woorden « wetens en willens » die de woorden «
les mots « fait partie » impliquent que la partie poursuivante deel uitmaakt » voorafgaan, impliceren dat de vervolgende partij moet
démontre que la personne poursuivie ait « une attitude positive, en aantonen dat de vervolgde persoon « een positieve instelling [...] met
connaissance de cause » (Doc. parl., Sénat, 1997-1998, n° 1-662/3, p. kennis van zaken » moet hebben (Parl. St., Senaat, 1997-1998, nr.
6). Le législateur a précisé cependant que l'intention personnelle de 1-662/3, p. 6). De wetgever heeft echter gepreciseerd dat de
commettre des infractions au sein de l'association ou d'y participer persoonlijke bedoeling om misdrijven te plegen binnen de organisatie
n'est pas requise (Doc. parl., Chambre, 1996-1997, n° 954/1, p. 2, et of eraan deel te nemen, niet vereist is (Parl. St., Kamer, 1996-1997,
n° 954/6, p. 6) ni non plus la volonté de contribuer aux buts de nr. 954/1, p. 2, en nr. 954/6, p. 6), noch de wil om bij te dragen tot
l'organisation criminelle (Doc. parl., Chambre, 1996-1997, n° 954/6, de doelstellingen van de criminele organisatie (Parl. St., Kamer,
p. 18). 1996-1997, nr. 954/6, p. 18).
Il résulte de l'ensemble de ces éléments que l'infraction Uit het geheel van die elementen blijkt dat het misdrijf van « deel
d'appartenance à une organisation criminelle est suffisamment précise uitmaken » van een criminele organisatie voldoende precies is om
pour permettre à toute personne d'en connaître l'élément matériel et eenieder in staat te stellen het materiële en het morele bestanddeel
l'élément moral. ervan te kennen.
B.6. Les trois questions préjudicielles appellent une réponse B.6. De drie prejudiciële vragen dienen ontkennend te worden
négative. beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 77bis, § 1erbis, de la loi du 15 décembre 1980 sur l'accès Artikel 77bis, § 1bis, van de wet van 15 december 1980 betreffende de
au territoire, le séjour, l'établissement et l'éloignement des toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de
étrangers et les articles 324ter, § 1er, et 380, § 1er, 3°, du Code verwijdering van vreemdelingen en de artikelen 324ter, § 1, en 380, §
pénal ne violent pas les articles 12 et 14 de la Constitution. 1, 3°, van het Strafwetboek schenden de artikelen 12 en 14 van de
Grondwet niet.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 11 mai 2005. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 11 mei 2005.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms L. Potoms
Le président f.f., De wnd. voorzitter,
P. Martens P. Martens
^