Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 77/2005 du 27 avril 2005 Numéros du rôle : 2893 et 2986 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 25, 26 et 82 de la loi du 8 août 1997 sur les faillites, telle qu'elle a été modifiée par la loi du La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, R.(...)"
Extrait de l'arrêt n° 77/2005 du 27 avril 2005 Numéros du rôle : 2893 et 2986 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 25, 26 et 82 de la loi du 8 août 1997 sur les faillites, telle qu'elle a été modifiée par la loi du La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, R.(...) Uittreksel uit arrest nr. 77/2005 van 27 april 2005 Rolnummers 2893 en 2986 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 25, 26 en 82 van de faillissementwet van 8 augustus 1997, zoals gewijzigd bij de wet van 4 september 2002, Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Mart(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 77/2005 du 27 avril 2005 Uittreksel uit arrest nr. 77/2005 van 27 april 2005
Numéros du rôle : 2893 et 2986 Rolnummers 2893 en 2986
En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 25, 26 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 25, 26 en 82
et 82 de la loi du 8 août 1997 sur les faillites, telle qu'elle a été van de faillissementwet van 8 augustus 1997, zoals gewijzigd bij de
modifiée par la loi du 4 septembre 2002, posées par le Tribunal de wet van 4 september 2002, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg
première instance de Liège et la Cour d'appel de Liège. te Luik en het Hof van Beroep te Luik.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters
Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A.
J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, assistée du Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels,
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
a. Par jugement du 21 janvier 2004 en cause de la s.a. DaimlerChrysler a. Bij vonnis van 21 januari 2004 in zake de n.v. DaimlerChrysler
Financial Services contre P. Boldo, dont l'expédition est parvenue au Financial Services tegen P. Boldo, waarvan de expeditie ter griffie
greffe de la Cour d'arbitrage le 26 janvier 2004, le Tribunal de van het Arbitragehof is ingekomen op 26 januari 2004, heeft de
première instance de Liège a posé les questions préjudicielles Rechtbank van eerste aanleg te Luik de volgende prejudiciële vragen
suivantes : gesteld :
1. « Les articles 25, 26 et 82 de la loi du 8 août 1997 sur les 1. « Schenden de artikelen 25, 26 en 82 van de faillissementswet van 8
faillites, telle que modifiée par la loi du 4 septembre 2002, ne augustus 1997, zoals gewijzigd bij de wet van 4 september 2002, de
violent-ils pas les articles 10 et 11 de la Constitution en ce que la artikelen 10 en 11 van de Grondwet doordat de borg of de echtgenoot
caution ou le conjoint du failli qui a pu éviter d'exécuter son van een gefailleerde die de tenuitvoerlegging van zijn verbintenis
engagement à l'égard d'un créancier du failli se trouve dans une tegenover een schuldeiser van de gefailleerde heeft kunnen vermijden,
situation plus favorable que la caution ou le conjoint du failli zich in een gunstigere situatie bevindt dan de borg of de echtgenoot
contraints à l'exécution avant qu'intervienne la décision statuant sur van een gefailleerde die, voordat de beslissing over verschoonbaarheid
l'excusabilité, alors que l'excusabilité du failli leur profite dans is gevallen, tot tenuitvoerlegging zijn gedwongen, terwijl de
les mêmes termes ? »; verschoonbaarheid van de gefailleerde hun evenzeer ten goede komt ? »;
2. « Les articles 25, 26 et 82 de la loi du 8 août 1997 sur les 2. « Schenden de artikelen 25, 26 en 82 van de faillissementswet van 8
faillites, telle que modifiée par la loi du 4 septembre 2002, ne augustus 1997, zoals gewijzigd bij de wet van 4 september 2002, de
violent-ils pas les articles 10 et 11 de la Constitution en ce que le artikelen 10 en 11 van de Grondwet doordat de verschoonbaar verklaarde
failli déclaré excusable bénéficiera pleinement des effets de gefailleerde de gevolgen van de verschoonbaarheid ten volle zal
l'excusabilité pour le passif impayé à la clôture de la faillite, genieten voor het passief dat bij de sluiting van het faillissement
alors que le conjoint ou la caution du failli peuvent en être privés onbetaald is, terwijl de echtgenoot of borg van de gefailleerde de
de facto en raison de l'absence de suspension des voies d'exécution à facto dat voordeel kan worden ontnomen doordat de middelen van
tenuitvoerlegging die tegen hen worden aangewend, niet zijn geschorst
leur encontre ? ». ? ».
b. Par arrêt du 22 avril 2004 en cause de la s.a. CBC Banque contre b. Bij arrest van 22 april 2004 in zake de n.v. CBC Banque tegen P.-E.
P.-E. Defrance et L. Corman, dont l'expédition est parvenue au greffe Defrance en L. Corman, waarvan de expeditie ter griffie van het
de la Cour d'arbitrage le 27 avril 2004, la Cour d'appel de Liège a Arbitragehof is ingekomen op 27 april 2004, heeft het Hof van Beroep
posé deux questions préjudicielles identiques. te Luik twee identieke prejudiciële vragen gesteld.
Ces affaires, inscrites sous les numéros 2893 et 2986 du rôle de la Die zaken, ingeschreven onder de nummers 2893 en 2986 van de rol van
Cour, ont été jointes. het Hof, werden samengevoegd.
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1.1. La Cour est interrogée sur le point de savoir si les articles B.1.1. Het Hof wordt gevraagd of de artikelen 25, 26 en 82 van de
25, 26 et 82 de la loi du 8 août 1997 sur les faillites violent les faillissementswet van 8 augustus 1997 de artikelen 10 en 11 van de
articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'ils créeraient une Grondwet schenden doordat zij aanleiding zouden geven tot een verschil
différence de traitement entre certaines cautions ou conjoints d'un in behandeling tussen bepaalde borgen of echtgenoten van een
failli, d'une part, et entre ceux-ci et le débiteur principal failli, gefailleerde, enerzijds, en tussen die laatsten en de gefailleerde
d'autre part. hoofdschuldenaar, anderzijds.
B.1.2. L'article 25 de la loi précitée dispose : B.1.2. Artikel 25 van de voormelde wet bepaalt :
« Le jugement déclaratif de la faillite arrête toute saisie faite à la « Het vonnis van faillietverklaring doet elk beslag gelegd ten
requête des créanciers chirographaires et des créanciers bénéficiant verzoeke van de gewone en algemeen bevoorrechte schuldeisers ophouden.
d'un privilège général. Indien de dag van de gedwongen verkoop van de in beslag genomen
Si, antérieurement à ce jugement, le jour de la vente forcée des roerende of onroerende goederen reeds voor dat vonnis was bepaald en
meubles ou immeubles saisis a déjà été fixé et publié par les door aanplakking bekendgemaakt, geschiedt die verkoop voor rekening
affiches, cette vente a lieu pour le compte de la masse. van de boedel.
Néanmoins, si l'intérêt de la masse l'exige, le juge-commissaire peut, Wanneer evenwel het belang van de boedel het vereist, kan de
sur la demande des curateurs, autoriser la remise ou l'abandon de la rechter-commissaris op verzoek van de curators uitstel of afstel van
vente ». de verkoop toestaan ».
B.1.3. L'article 26 de la même loi dispose : B.1.3. Artikel 26 van dezelfde wet bepaalt :
« Toutes voies d'exécution, pour parvenir au paiement des créances « Alle middelen van tenuitvoerlegging strekkende tot betaling van de
privilégiées sur les meubles dépendant de la faillite, seront schuldvorderingen die bevoorrecht zijn op de roerende goederen die tot
suspendues jusqu'à la clôture du procès-verbal de vérification des créances, sans préjudice de toute mesure conservatoire et du droit qui serait acquis au propriétaire des lieux loués d'en reprendre possession. Dans ce dernier cas, la suspension des voies d'exécution établie au présent article cesse de plein droit en faveur du propriétaire. Néanmoins, si l'intérêt de la masse l'exige et à condition qu'une réalisation des meubles puisse être attendue qui ne désavantage pas les créanciers privilégiés, le tribunal peut, sur requête des curateurs et après avoir convoqué par pli judiciaire le créancier concerné bénéficiant d'un privilège spécial, ordonner la suspension d'exécution pour une période maximum d'un an à compter de la déclaration de faillite. » de failliete boedel behoren, worden geschorst tot aan de sluiting van het proces-verbaal van verificatie van de schuldvorderingen, behoudens alle maatregelen tot bewaring van recht en het door de eigenaar verkregen recht om verhuurde goederen weer in bezit te nemen. In dit laatste geval houdt de bij dit artikel bepaalde schorsing van de middelen van tenuitvoerlegging van rechtswege op ten voordele van de eigenaar. Wanneer evenwel het belang van de boedel het vereist en op voorwaarde dat een tegeldemaking van de roerende goederen kan worden verwacht die de bevoorrechte schuldeisers niet benadeelt, kan de rechtbank op verzoekschrift van de curators, na de betrokken bijzonder bevoorrechte schuldeiser bij gerechtsbrief te hebben opgeroepen, de schorsing van de tenuitvoerlegging bevelen en dit voor een maximumtermijn van een jaar te rekenen van de faillietverklaring ».
B.1.4. Quant à l'article 82 de la loi, tel qu'il a été modifié par la B.1.4. Artikel 82 van de wet, zoals gewijzigd bij de wet van 4
loi du 4 septembre 2002, il prévoit que : september 2002, bepaalt :
« L'excusabilité éteint les dettes du failli et décharge les personnes physiques qui, à titre gratuit, se sont rendues caution de ses obligations. Le conjoint du failli qui s'est personnellement obligé à la dette de son époux est libéré de cette obligation par l'effet de l'excusabilité. L'excusabilité est sans effet sur les dettes alimentaires du failli et celles qui résultent de l'obligation de réparer le dommage lié au décès ou à l'atteinte à l'intégrité physique d'une personne qu'il a causé par sa faute. » « De verschoonbaarheid doet de schulden van de gefailleerde teniet en ontslaat de natuurlijke personen die zich kosteloos borg hebben gesteld voor een verbintenis van de gefailleerde van hun verplichtingen. De echtgenoot van de gefailleerde die zich persoonlijk aansprakelijk heeft gesteld voor de schuld van deze laatste, wordt ingevolge de verschoonbaarheid bevrijd van die verplichting. De verschoonbaarheid heeft noch gevolgen voor de onderhoudsschulden, noch voor de schulden voortvloeiend uit de verplichting tot herstel van de schade verbonden aan het overlijden of aan de aantasting van de lichamelijke integriteit van een persoon waaraan de gefailleerde schuld heeft ».
B.1.5. La loi du 2 février 2005 a remplacé comme suit l'article 82, B.1.5. De wet van 2 februari 2005 heeft artikel 82, tweede lid, als
alinéa 2 : volgt vervangen :
« Le conjoint du failli qui est personnellement obligé à la dette de « De echtgenoot van de gefailleerde die persoonlijk aansprakelijk is
son époux est libéré de cette obligation par l'effet de l'excusabilité voor de schuld van deze laatste, wordt ingevolge de verschoonbaarheid
». bevrijd van die verplichting ».
Cette modification n'a pas d'incidence sur les points de droit soumis Die wijziging heeft geen weerslag op de aan het Hof voorgelegde
à la Cour. rechtsvragen.
B.2.1. Par l'arrêt n° 114/2004 du 30 juin 2004, la Cour a annulé les B.2.1. Bij het arrest nr. 114/2004 van 30 juni 2004 heeft het Hof de
articles 81, 1°, et 82, alinéa 1er, de la loi du 8 août 1997 sur les artikelen 81, 1°, en 82, eerste lid, van de faillissementswet van 8
faillites, modifiés par la loi du 4 septembre 2002. Elle a cependant augustus 1997, zoals gewijzigd bij de wet van 4 september 2002,
vernietigd. Het heeft echter de gevolgen van de vernietigde bepalingen
maintenu les effets des dispositions annulées jusqu'à l'entrée en gehandhaafd totdat nieuwe bepalingen in werking treden, en uiterlijk
vigueur de nouvelles dispositions, et au plus tard jusqu'au 31 juillet 2005. tot 31 juli 2005.
B.2.2. Vu le maintien des effets de ces dispositions, les juges a quo B.2.2. Aangezien de gevolgen van die bepalingen zijn gehandhaafd,
sont appelés à en faire application dans la solution des litiges qui moeten de verwijzende rechters die bepalingen toepassen bij het
sont pendants devant eux. La Cour se doit donc de répondre aux beslechten van de voor hen hangende geschillen. Het Hof moet dus
questions telles qu'elles ont été posées et qui se différencient des antwoorden op de vragen zoals ze zijn gesteld, en die verschillen van
points de droit tranchés par l'arrêt n° 114/2004 du 30 juin 2004. de rechtsvragen die zijn beslecht bij het arrest nr. 114/2004 van 30
B.3. La Cour examine les articles 25, 26 et 82 de la loi du 8 août juni 2004. B.3. Het Hof onderzoekt de artikelen 25, 26 en 82 van de
1997 sur les faillites dans l'interprétation des juges a quo selon faillissementswet van 8 augustus 1997 in de interpretatie van de
verwijzende rechters volgens welke de schuldeisers de borg of
laquelle les créanciers peuvent actionner la caution ou le conjoint echtgenoot van een gefailleerde hoofdschuldenaar kunnen aanspreken
d'un débiteur principal failli avant la clôture de la faillite. vóór de sluiting van het faillissement.
B.4. Les deux questions portent sur la situation dans laquelle se B.4. De twee vragen hebben betrekking op de situatie waarin de
trouvent la caution à titre gratuit et le conjoint du failli pendant kosteloze borg en de echtgenoot van de gefailleerde zich bevinden
la période qui s'écoule entre l'ouverture de la faillite et la clôture gedurende de periode die verloopt tussen de opening van het
de celle-ci : si le failli est excusé, ces deux co-obligés seront libérés de leur engagement mais, entre-temps, ils peuvent l'un et l'autre être tenus de l'exécuter puisque, à leur égard, la déclaration de faillite ne suspend pas les poursuites. La situation de la caution à titre gratuit et celle du conjoint étant, sur ce point, identique, les deux questions peuvent être traitées ensemble. B.5. Par son arrêt n° 69/2002, la Cour avait jugé qu'il n'était pas justifié « de ne [pas] permettre [...] qu'un juge puisse apprécier s'il n'y a pas lieu de [décharger la caution également], en faillissement en de sluiting ervan : indien de gefailleerde verschoonbaar wordt verklaard, worden beide medeverbondenen van hun verbintenis bevrijd; zij kunnen echter tot op dat ogenblik ieder worden verplicht tot tenuitvoerlegging ervan omdat de faillietverklaring tegenover hen de vervolging niet opschort. Aangezien de situatie van de kosteloze borg en die van de echtgenoot op dat gebied identiek zijn, kunnen de twee vragen samen worden behandeld. B.5. Bij zijn arrest nr. 69/2002 heeft het Hof geoordeeld dat het onverantwoord was « dat een rechter [niet] wordt toegestaan te beoordelen of er geen aanleiding is om [de borg eveneens] te
particulier en ayant égard au caractère désintéressé de son engagement bevrijden, in het bijzonder wanneer zijn verbintenis van belangeloze
». Elle a tenu un raisonnement identique en ce qui concerne le aard is ». Het heeft dezelfde redenering gevolgd voor de echtgenoot
conjoint du failli dans son arrêt n° 78/2004. van de gefailleerde in zijn arrest nr. 78/2004.
B.6. Le législateur a remédié à cette situation en déchargeant B.6. De wetgever heeft die situatie rechtgezet door de natuurlijke
automatiquement la personne physique qui s'est portée caution à titre persoon die zich kosteloos borg heeft gesteld, automatisch van zijn
gratuit, et en libérant automatiquement le conjoint, lorsque le failli verplichtingen te ontslaan en door de echtgenoot automatisch te
est excusé. Cet automatisme n'est pas de nature à corriger bevrijden wanneer de gefailleerde verschoonbaar wordt verklaard. Dat
adéquatement la discrimination constatée dans les arrêts nos 69/2002 automatisme is niet van die aard dat de in de arresten nrs. 69/2002 en
78/2004 vastgestelde discriminatie op adequate wijze wordt weggewerkt,
et 78/2004, ainsi que l'a constaté la Cour dans son arrêt n° 114/2004 zoals het Hof heeft vastgesteld in zijn arrest nr. 114/2004 waarbij
par lequel elle a annulé l'article 82, alinéa 1er, tout en maintenant het Hof artikel 82, eerste lid, heeft vernietigd, met handhaving van
ses effets jusqu'au 31 juillet 2005 au plus tard. de gevolgen tot uiterlijk 31 juli 2005.
Au cours des travaux préparatoires de la loi du 4 septembre 2002, il Tijdens de parlementaire voorbereiding van de wet van 4 september 2002
avait été suggéré « que la suspension des poursuites découlant du werd gesuggereerd dat « de opschorting van de vervolging die
voortvloeit uit het vonnis van faillietverklaring, wordt uitgebreid
jugement déclaratif de faillite soit étendue au conjoint du failli » tot de echtgenoot van de gefailleerde » (Parl. St., Senaat, 2001-2002,
(Doc. parl., Sénat, 2001-2002, n° 2-877/8, p. 86). Cette préoccupation nr. 2-877/8, p. 86). Die bekommernis werd echter niet weergegeven in
n'a pas été traduite dans le texte de la loi. De même, au cours des de tekst van de wet. Op dezelfde wijze heeft de Minister van Justitie,
travaux préparatoires de la loi du 2 février 2005 modifiant l'article tijdens de parlementaire voorbereiding van de wet van 2 februari 2005
82, alinéa 2, de la loi du 8 août 1997 sur les faillites, la ministre tot wijziging van artikel 82, tweede lid, van de faillissementswet van
de la Justice a observé qu'« on pourrait assister à une véritable 8 augustus 1997, opgemerkt dat « er tijdens de procedure een ware
course à la caution entre les créanciers pendant la procédure, ce qui wedloop vanwege de schuldeisers op de borg [kan] ontstaan, waardoor de
viderait complètement de sa substance l'objet de la proposition » et doelstelling van het voorstel volledig zou worden uitgehold » en dat
qu'il convenait « dès lors de prévoir une telle possibilité de er « dan ook [diende] te worden voorzien in een dergelijke
suspension en faveur de la caution ». Elle a proposé par conséquent de opschortingsmogelijkheid ten gunste van de borg ». Zij heeft bijgevolg
réexaminer cette question « à l'occasion de l'examen du projet de loi voorgesteld die kwestie opnieuw te bespreken « naar aanleiding van het
que le gouvernement présentera ultérieurement » (Doc. parl., Chambre, onderzoek van het wetsontwerp dat de Regering later zal indienen »
2003-2004, DOC 51-1320/002, p. 9). (Parl. St., Kamer, 2003-2004, DOC 51-1320/002, p. 9).
B.7. En s'abstenant de permettre qu'un juge puisse, alors que les B.7. Door niet te voorzien in de mogelijkheid dat de rechter - en dat
articles 25 et 26 précités suspendent les poursuites dirigées contre terwijl de voormelde artikelen 25 en 26 de vervolging tegen de
le failli, apprécier si et à quelles conditions il y a lieu de gefailleerde opschorten - kan oordelen of, en onder welke voorwaarden,
suspendre les poursuites à l'égard de la caution à titre gratuit et du de vervolging moet worden opgeschort ten aanzien van de kosteloze borg
conjoint du failli, en attendant que soit clôturée la faillite et le en de echtgenoot van de gefailleerde in afwachting van de sluiting van
cas échéant que soit prise la décision relative à l'excusabilité du het faillissement en in voorkomend geval van de beslissing over de
failli, le législateur a privé d'une grande partie de leur effet les verschoonbaarheid van de gefailleerde, heeft de wetgever de werking
dispositions de l'article 82. van de bepalingen van artikel 82 grotendeels tenietgedaan.
L'article 22 de la loi rend exigibles les dettes non échues du failli Bij artikel 22 van de wet worden de niet-vervallen schulden van de
gefailleerde opeisbaar gemaakt en, aangezien die laatste in staking
et, celui-ci étant en cessation de paiement, le créancier peut van betaling is, kan de schuldeiser zich onmiddellijk wenden tot de
medeverbondenen die deze schulden binnen de perken van hun verbintenis
s'adresser immédiatement aux co-obligés qui devront les acquitter dans moeten betalen. De verschoonbaarheid die achteraf aan de gefailleerde
les limites de leur engagement. L'excusabilité qui serait zou worden toegekend, kan niet tot gevolg hebben dat de
ultérieurement accordée au failli ne pourra avoir pour effet de medeverbondenen van hun verplichtingen worden ontslagen indien de
décharger les co-obligés si, entre-temps, le créancier a obtenu contre schuldeiser intussen een in kracht van gewijsde gegane beslissing
eux une décision passée en force de chose jugée, de telle sorte que tegen hen heeft verkregen, zodat die medeverbondenen het slachtoffer
ces co-obligés seraient victimes de la discrimination constatée par la zouden zijn van de discriminatie die het Hof in de arresten nrs.
Cour dans les arrêts nos 69/2002 et 78/2004. 69/2002 en 78/2004 heeft vastgesteld.
B.8. Les questions préjudicielles appellent une réponse positive. B.8. De prejudiciële vragen dienen bevestigend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 82, alinéas 1er et 2, de la loi du 8 août 1997 sur les Artikel 82, eerste en tweede lid, van de faillissementswet van 8
faillites, telle qu'elle a été modifiée par la loi du 4 septembre augustus 1997, zoals gewijzigd bij de wet van 4 september 2002,
2002, viole les articles 10 et 11 de la Constitution. schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 27 avril 2005, par le Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 27 april 2005, door
juge P. Martens, en remplacement du président M. Melchior, rechter P. Martens, ter vervanging van voorzitter M. Melchior, wettig
légitimement empêché d'assister au prononcé du présent arrêt. verhinderd zijnde de uitspraak van dit arrest bij te wonen.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président f.f., De wnd. voorzitter,
P. Martens. P. Martens.
^