← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 74/2005 du 20 avril 2005 Numéro du rôle : 3039 En cause :
la question préjudicielle relative : - à l'article 19, alinéa 3, des lois coordonnées sur le
Conseil d'Etat, - aux articles 81, 104, 199 à 202, 217 et 728, §§ 1 er
et 3, alinéas 1 er"
| Extrait de l'arrêt n° 74/2005 du 20 avril 2005 Numéro du rôle : 3039 En cause : la question préjudicielle relative : - à l'article 19, alinéa 3, des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat, - aux articles 81, 104, 199 à 202, 217 et 728, §§ 1 er et 3, alinéas 1 er | Uittreksel uit arrest nr. 74/2005 van 20 april 2005 Rolnummer 3039 In zake : de prejudiciële vraag betreffende : - artikel 19, derde lid, van de gecoördineerde wetten op de Raad van State, - de artikelen 81, 104, 199 tot 202, 217 en 7 gesteld door de Raad van State. Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en (...) |
|---|---|
| COUR D'ARBITRAGE | ARBITRAGEHOF |
| Extrait de l'arrêt n° 74/2005 du 20 avril 2005 | Uittreksel uit arrest nr. 74/2005 van 20 april 2005 |
| Numéro du rôle : 3039 | Rolnummer 3039 |
| En cause : la question préjudicielle relative : | In zake : de prejudiciële vraag betreffende : |
| - à l'article 19, alinéa 3, des lois coordonnées sur le Conseil | - artikel 19, derde lid, van de gecoördineerde wetten op de Raad van |
| d'Etat, | State, |
| - aux articles 81, 104, 199 à 202, 217 et 728, §§ 1er et 3, alinéas 1er | - de artikelen 81, 104, 199 tot 202, 217 en 728, §§ 1 en 3, eerste en |
| et 4, du Code judiciaire, | vierde lid, van het Gerechtelijk Wetboek, |
| posée par le Conseil d'Etat. | gesteld door de Raad van State. |
| La Cour d'arbitrage, | Het Arbitragehof, |
| composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. | samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters |
| Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, | P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. |
| J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, assistée du | Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels, |
| greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Arts, | bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts, |
| après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
| I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
| Par arrêt n° 132.389 du 15 juin 2004 en cause de J. Boets contre la « | Bij arrest nr. 132.389 van 15 juni 2004 in zake J. Boets tegen de |
| Hogeschool Limburg », dont l'expédition est parvenue au greffe de la | Hogeschool Limburg, waarvan de expeditie ter griffie van het |
| Cour d'arbitrage le 30 juin 2004, le Conseil d'Etat a posé la question | Arbitragehof is ingekomen op 30 juni 2004, heeft de Raad van State de |
| préjudicielle suivante : | volgende prejudiciële vraag gesteld : |
| « Les principes d'égalité et de non-discrimination contenus dans les | |
| articles 10 et 11 de la Constitution coordonnée sont-ils violés par : | « Worden de in de artikelen 10 en 11 van de gecoördineerde Grondwet |
| - l'article 19, alinéa 3, des lois sur le Conseil d'Etat, coordonnées | vervatte beginselen van de gelijkheid en de niet-discriminatie geschonden door |
| par l'arrêté royal du 12 janvier 1973, selon lequel les parties | - artikel 19, derde lid, van de bij koninklijk besluit van 12 januari |
| peuvent se faire représenter ou assister par des avocats; interprété | 1973 gecoördineerde wetten op de Raad van State volgens hetwelk de |
| partijen zich mogen laten vertegenwoordigen of bijstaan door | |
| en ce sens que cette disposition permet qu'une autorité administrative | advocaten, aldus geïnterpreteerd dat die bepaling toestaat dat een |
| comparaisse par un fonctionnaire à l'audience de la chambre compétente | administratieve overheid ter zitting van de bevoegde kamer of de |
| ou de l'assemblée générale de la section d'administration du Conseil | algemene vergadering van de afdeling administratie van de Raad van |
| d'Etat; | State verschijnt bij monde van een ambtenaar, |
| - l'article 728, § 1er, du Code judiciaire, selon lequel les parties, | - artikel 728, § 1, van het Gerechtelijk Wetboek volgens hetwelk de |
| lors de l'introduction de la cause et ultérieurement, sont tenues de | partijen op het ogenblik van de rechtsingang en later in persoon of |
| comparaître en personne ou par avocat; | bij advocaat dienen te verschijnen, |
| - l'article 728, § 3, alinéa 1er, du Code judiciaire, selon lequel le | - artikel 728, § 3, eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek volgens |
| délégué d'une organisation représentative d'ouvriers ou d'employés, | hetwelk de afgevaardigde van een representatieve vakorganisatie van |
| porteur d'une procuration écrite, peut représenter l'ouvrier ou | arbeiders of bedienden die een schriftelijke volmacht heeft, de |
| arbeider of bediende, partij in het geding, voor de arbeidsgerechten | |
| l'employé, partie au procès, devant les juridictions du travail, | mag vertegenwoordigen, in zijn naam alle handelingen mag verrichten |
| accomplir en son nom les diligences que cette représentation comporte, | die bij deze vertegenwoordiging behoren, mag pleiten en alle |
| plaider et recevoir toutes communications relatives à l'instruction et | mededelingen betreffende de behandeling en de berechting van het |
| au jugement du litige; | geschil mag ontvangen, |
| - et l'article 728, § 3, alinéa 4, du Code judiciaire, selon lequel, | - en artikel 728, § 3, vierde lid, van het Gerechtelijk Wetboek |
| d'une part, le centre public d'action sociale comparaît dans les | volgens hetwelk het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn in |
| litiges visés à l'article 728, § 3, alinéa 3 du Code judiciaire, soit | de geschillen zoals vermeld in artikel 728, § 3, derde lid, van het |
| par un avocat, soit par un membre effectif ou un membre du personnel | Gerechtelijk Wetboek verschijnt bij monde hetzij van een advocaat, |
| hetzij van een door dit centrum afgevaardigd effectief lid of | |
| délégué par lui et, d'autre part, le ministre ayant l'aide sociale | personeelslid, enerzijds, en de Minister tot wiens bevoegdheid het |
| dans ses attributions peut se faire représenter par un fonctionnaire. | maatschappelijk welzijn behoort, zich kan laten vertegenwoordigen door |
| een ambtenaar, anderzijds, | |
| - et les articles 81, 104, 199 à 202 et 217 du Code judiciaire; | - en de artikelen 81, 104, 199 t.e.m. 202 en 217, van het Gerechtelijk |
| - en tant que ces dispositions, ainsi interprétées et lues ensemble, | Wetboek, in de mate dat die aldus geïnterpreteerde en in samenhang |
| ont pour effet que : | gelezen bepalingen tot gevolg hebben : |
| 1° les ouvriers et les employés peuvent être assistés ou représentés | 1° dat arbeiders en bedienden voor de arbeidsgerechten, die optreden |
| par un avocat ou par un délégué d'une organisation syndicale | als het ' natuurlijke ' rechtsprekend orgaan voor geschillen |
| représentative devant les juridictions du travail, qui interviennent | betreffende hun contractuele rechtspositie, ook indien zij |
| en tant qu'organe juridictionnel ' naturel ' pour des litiges | personeelsleden zijn van een publiekrechtelijke overheid en waarin |
| concernant leur statut contractuel, même s'ils sont des membres du personnel d'une autorité de droit public, et dans lesquelles siègent en outre des représentants des organisations syndicales représentatives, alors que les membres du personnel statutaire d'une autorité de droit public ne peuvent être assistés ou représentés que par un avocat mais non par un délégué d'une organisation syndicale représentative devant la section d'administration du Conseil d'Etat, qui intervient en tant qu'organe juridictionnel ' naturel ' pour les litiges concernant leur situation statutaire et dans laquelle ne siègent pas de représentants des organisations syndicales représentatives; 2° une autorité administrative pourrait dans tous les cas être assistée ou représentée par un avocat ou par un fonctionnaire devant la chambre compétente ou devant l'assemblée générale de la section d'administration du Conseil d'Etat, tandis que : - un centre public d'action sociale peut seulement comparaître par avocat, par un membre effectif ou un membre du personnel délégué par lui pour les litiges spécifiquement visés à l'article 728, § 3, alinéa 3, du Code judiciaire; - un requérant devant la chambre compétente ou devant l'assemblée | bovendien vertegenwoordigers van de representatieve vakorganisaties zetelen, mogen worden bijgestaan of vertegenwoordigd door een advocaat of door een afgevaardigde van een representatieve vakorganisatie, terwijl statutaire personeelsleden van een publiekrechtelijke overheid voor de afdeling administratie van de Raad van State, die optreedt als het ' natuurlijke ' rechtsprekend orgaan voor geschillen betreffende hun statutaire rechtspositie en waarin geen vertegenwoordigers van de representatieve vakorganisaties zetelen, slechts mogen worden bijgestaan of vertegenwoordigd door een advocaat, maar niet door een afgevaardigde van een representatieve vakorganisatie; 2° dat een administratieve overheid in alle gevallen voor de bevoegde kamer of de algemene vergadering van de afdeling administratie van de Raad van State zou mogen worden bijgestaan of vertegenwoordigd door een advocaat of een ambtenaar, terwijl - een openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn alleen voor de geschillen zoals specifiek vermeld in artikel 728, § 3, derde lid, van het Gerechtelijk Wetboek mag verschijnen bij monde van een advocaat, een afgevaardigd effectief lid of een afgevaardigd personeelslid, - een verzoeker voor de bevoegde kamer of de algemene vergadering van |
| générale de la section d'administration du Conseil d'Etat ne pourrait | de afdeling administratie van de Raad van State slechts zou mogen |
| être assisté ou représenté que par un avocat mais non par un délégué | worden bijgestaan of vertegenwoordigd door een advocaat, maar niet |
| d'une organisation syndicale représentative ? ». | door een afgevaardigde van een representatieve vakorganisatie ? ». |
| (...) | (...) |
| III. En droit | III. In rechte |
| (...) | (...) |
| En ce qui concerne la recevabilité des interventions | Wat de ontvankelijkheid van de tussenkomsten betreft |
| B.1.1. Selon le requérant devant le Conseil d'Etat, le mémoire du | B.1.1. Volgens de verzoeker voor de Raad van State is de memorie van |
| Conseil des Ministres est irrecevable parce qu'il ne fait pas | de Ministerraad onontvankelijk omdat hieruit niet uitdrukkelijk blijkt |
| expressément apparaître que le Conseil des Ministres a décidé, | of de Ministerraad heeft beslist, ten eerste, om tussen te komen in de |
| premièrement, d'intervenir dans la présente affaire et, deuxièmement, | huidige zaak en ten tweede, om raadslieden aan wijzen. |
| de désigner des avocats. | |
| B.1.2. Sans qu'il faille examiner si l'article 85, alinéa 1er, de la | B.1.2. Zonder dat het noodzakelijk is te onderzoeken of artikel 85, |
| loi spéciale du 6 janvier 1989 impose de telles obligations au Conseil | eerste lid, van de bijzondere wet van 6 januari 1989 aan de |
| des Ministres, la Cour constate que l'exception est sans objet, étant | Ministerraad dergelijke verplichtingen oplegt, stelt het Hof vast dat |
| donné que les pièces produites font apparaître que le Conseil des | de exceptie zonder voorwerp is daar uit de voorgelegde stukken blijkt |
| Ministres a effectivement pris les décisions précitées. | dat de Ministerraad wel degelijk voormelde beslissingen heeft genomen. |
| B.2. L'Ordre des barreaux francophones et germanophone de Belgique | B.2. De « Ordre des barreaux francophones et germanophone de Belgique |
| (ci-après : O.B.F.G.) a pour mission, conformément à l'article 495 du | » (hierna O.B.F.G.) heeft, overeenkomstig artikel 495 van het |
| Code judiciaire, « de veiller à l'honneur, aux droits et aux intérêts | Gerechtelijk Wetboek, de taak te waken « over de eer, de rechten en de |
| professionnels communs de leurs membres ». Bien que la partie | gemeenschappelijke beroepsbelangen van hun leden ». Ofschoon de |
| intervenante ne soit pas partie devant le juge a quo, la définition | tussenkomende partij geen partij is voor de verwijzende rechter blijkt |
| légale de ces missions fait apparaître que l'O.B.F.G. justifie, en | uit de wettelijke opdrachtomschrijving dat de O.B.F.G. te dezen doet |
| l'espèce, d'un intérêt suffisant pour intervenir dans une affaire | blijken van een voldoende belang om tussen te komen in een zaak die |
| relative à la représentation ou à l'assistance devant le Conseil | betrekking heeft op de vraag naar de vertegenwoordiging of bijstand |
| d'Etat par d'autres personnes que des avocats. | voor de Raad van State door andere personen dan advocaten. |
| L'O.B.F.G. a également fait parvenir au greffe de la Cour un extrait | De O.B.F.G. heeft tevens ter griffie van het Hof een uittreksel doen |
| de la décision de son organe compétent faisant apparaître qu'il a été | toekomen van het besluit van zijn bevoegd orgaan waaruit blijkt dat |
| décidé, dans les délais, d'intervenir dans la procédure et par | tijdig is beslist tot tussenkomst in de rechtspleging en waarbij een |
| laquelle un conseil a été désigné pour la représenter. Le mémoire en | raadsman is aangewezen als zijn vertegenwoordiger. De memorie van |
| intervention et le mémoire en réponse de l'O.B.F.G. sont dès lors | tussenkomst en de memorie van antwoord van de O.B.F.G. zijn bijgevolg |
| recevables. | ontvankelijk. |
| Quant à l'objet de la question préjudicielle | Over het onderwerp van de prejudiciële vraag |
| B.3.1. Les parties intervenantes déclarent ne pas apercevoir en quoi | B.3.1. De tussenkomende partijen verklaren niet in te zien op welke |
| les articles 81, 104, 199 à 202 et 217 du Code judiciaire violeraient | wijze de artikelen 81, 104, 199 tot 202 en 217 van het Gerechtelijk |
| les articles 10 et 11 de la Constitution, ni en quoi ils établiraient | wetboek de artikelen 10 en 11 van de Grondwet zouden schenden, noch op |
| la différence de traitement critiquée. Vu qu'aucun centre public | welke wijze zij het bekritiseerde verschil in behandeling zouden doen |
| d'action sociale n'est partie dans l'instance principale, elles ne | ontstaan. Vermits er geen openbaar centrum voor maatschappelijk |
| voient pas davantage en quoi une décision de la Cour relative à | welzijn partij is in het bodemgeschil, zien zij al evenmin in in welke |
| l'article 728, § 3, aliéna 4, du Code judiciaire pourrait être utile | mate een uitspraak van het Hof inzake artikel 728, § 3, vierde lid, |
| pour trancher l'affaire au fond. | van het Gerechtelijk Wetboek dienstig kan zijn voor het geschil ten |
| Le contexte de la question préjudicielle et les motifs du juge a quo | gronde. Uit de context van de prejudiciële vraag en uit de motieven van de |
| font apparaître que la Cour est interrogée au sujet de la | verwijzende rechter blijkt dat aan het Hof de vraag wordt gesteld naar |
| constitutionnalité de l'article 19, alinéa 3, des lois coordonnées sur | de grondwettigheid van artikel 19, derde lid, van de gecoördineerde |
| le Conseil d'Etat, en tant que cette disposition ne permet pas que des | wetten op de Raad van State, in zoverre die bepaling niet toestaat dat |
| membres du personnel statutaire d'une autorité de droit public soient représentés et assistés, devant la section d'administration du Conseil d'Etat, par un délégué d'une organisation syndicale représentative, alors que, d'une part, les ouvriers et employés, même s'ils sont des membres du personnel d'une autorité de droit public, peuvent être représentés et assistés devant les juridictions du travail par un délégué d'une organisation représentative en vertu de l'article 728, § 3, du Code judiciaire et que, d'autre part, une autorité administrative, conformément à la jurisprudence du Conseil d'Etat, peut être représentée devant celui-ci par un avocat ou un fonctionnaire. La question préjudicielle doit dès lors être limitée à l'article 19, alinéa 3, des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat, étant entendu que l'article 728, §§ 1er et 3, alinéa 1er, du Code judiciaire doit intervenir spécialement dans l'examen opéré par la Cour. B.3.2. L'article 19, alinéa 3, des lois coordonnées sur le Conseil | statutaire personeelsleden van een publiekrechtelijke overheid voor de afdeling administratie van de Raad van State worden vertegenwoordigd en bijgestaan door een afgevaardigde van een representatieve vakorganisatie terwijl, enerzijds, arbeiders en bedienden, ook indien zij personeelsleden zijn van een publiekrechtelijke overheid, op grond van artikel 728, § 3, van het Gerechtelijk Wetboek voor de arbeidsgerechten wel mogen worden vertegenwoordigd en bijgestaan door een afgevaardigde van een representatieve organisatie en, anderzijds, een administratieve overheid, op basis van de rechtspraak van de Raad van State, voor de Raad van State kan worden vertegenwoordigd door een advocaat of een ambtenaar. Bijgevolg dient de prejudiciële vraag te worden beperkt tot artikel 19, derde lid, van de gecoördineerde wetten op de Raad van State, zij het dat inzonderheid artikel 728, § 1 en § 3, eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek in het onderzoek van het Hof moet worden betrokken. B.3.2. Artikel 19, derde lid, van de gecoördineerde wetten op de Raad |
| d'Etat énonce : | van State bepaalt : |
| « Les parties peuvent se faire représenter ou assister par des avocats | « De partijen mogen zich laten vertegenwoordigen of bijstaan door |
| inscrits au tableau de l'Ordre des avocats ou sur la liste des | advocaten die ingeschreven zijn op de tabel van de Orde der advocaten |
| stagiaires ainsi que, selon les dispositions du Code judiciaire, par | of op de lijst van de stagiairs alsook, volgens de bepalingen van het |
| les ressortissants d'un Etat membre de l'Union européenne qui sont | Gerechtelijk Wetboek, door de onderdanen van een lidstaat van de |
| habilités à exercer la profession d'avocat. Les avocats auront | Europese Unie die gerechtigd zijn om het beroep van advocaat uit te |
| oefenen. De advocaten hebben steeds het recht op de griffie kennis te | |
| toujours le droit de prendre connaissance au greffe du dossier de | nemen van het dossier en een toelichtende memorie in te dienen in de |
| l'affaire et de déposer un mémoire ampliatif, dans les conditions à | voorwaarden te bepalen bij de koninklijke besluiten bedoeld bij |
| déterminer par les arrêtés royaux prévus à l'article 30 ». | artikel 30 ». |
| L'article 728, § 1er, du Code judiciaire énonce : | Artikel 728, § 1, van het Gerechtelijk Wetboek luidt : |
| « Lors de l'introduction de la cause et ultérieurement, les parties | « Op het ogenblik van de rechtsingang en later dienen de partijen in |
| sont tenues de comparaître en personne ou par avocat ». | persoon of bij advocaat te verschijnen ». |
| L'article 728, § 3, alinéa 1er, du Code judiciaire énonce : | Artikel 728, § 3, eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek luidt : |
| « En outre, devant les juridictions du travail, le délégué d'une | « Voor de arbeidsgerechten mag bovendien de afgevaardigde van een |
| organisation représentative d'ouvriers ou d'employés, porteur d'une | representatieve organisatie van arbeiders of bedienden die een |
| procuration écrite, peut représenter l'ouvrier ou l'employé, partie au | schriftelijke volmacht heeft, de arbeider of bediende, partij in het |
| procès, accomplir en son nom les diligences que cette représentation | geding vertegenwoordigen, in zijn naam alle handelingen verrichten die |
| comporte, plaider et recevoir toutes communications relatives à | bij deze vertegenwoordiging behoren, pleiten en alle mededelingen |
| l'instruction et au jugement du litige ». | ontvangen betreffende de behandeling en de berechting van het geschil |
| En ce qui concerne la première partie de la question préjudicielle | ». Wat het eerste onderdeel van de prejudiciële vraag betreft |
| B.4. La première partie de la question préjudicielle invite à | B.4. Het eerste onderdeel van de prejudiciële vraag noopt tot een |
| comparer, d'une part, les membres du personnel statutaire d'une | vergelijking van, enerzijds, de statutaire personeelsleden van een |
| autorité administrative qui, dans un litige avec leur employeur, | administratieve overheid die zich in een geschil met hun werkgever tot |
| s'adressent au Conseil d'Etat et, d'autre part, les membres du | de Raad van State wenden en, anderzijds, de contractuele |
| personnel contractuel - ouvriers et employés - d'une autorité de droit | personeelsleden - arbeiders en bedienden - van een publiekrechtelijke |
| public qui, dans un litige avec leur employeur, s'adressent aux | overheid die zich in een geschil met hun werkgever tot de |
| juridictions du travail. Les personnes de la deuxième catégorie | arbeidsgerechten wenden. Terwijl de personen van de tweede categorie |
| peuvent, conformément à l'article 728, § 3, alinéa 1er, du Code judiciaire, se faire représenter et assister par un délégué d'une organisation représentative d'ouvriers ou d'employés, qui peut également plaider, alors que cette possibilité n'existe pas pour les personnes de la première catégorie, qui peuvent uniquement se faire représenter et assister par des avocats inscrits au tableau de l'Ordre des avocats ou sur la liste des stagiaires. B.5. Selon le Conseil des Ministres et l'O.B.F.G., les règles de procédure devant le Conseil d'Etat et celles devant les juridictions du travail sont insuffisamment comparables. Même si la procédure devant le Conseil d'Etat, eu égard à la compétence particulière de celui-ci, est fondée sur des règles spécifiques qui dérogent au Code judiciaire, il est néanmoins permis d'établir, pour ce qui est des règles relatives à la représentation et à l'assistance dans le cadre de litiges opposant les employeurs et leurs travailleurs, une comparaison suffisamment pertinente entre les parties devant le Conseil d'Etat et les parties devant les juridictions du travail. L'exception est rejetée. | zich, overeenkomstig het bepaalde in artikel 728, § 3, eerste lid, van het Gerechtelijk Wetboek, kunnen laten vertegenwoordigen en bijstaan door een afgevaardigde van een representatieve organisatie van arbeiders of bedienden, die ook kan pleiten, bestaat die mogelijkheid niet voor de personen van de eerste categorie, die zich enkel mogen laten vertegenwoordigen en bijstaan door advocaten. B.5. Volgens de Ministerraad en de O.B.F.G. zijn de rechtsplegingsregels voor de Raad van State en die voor de arbeidsgerechten onvoldoende vergelijkbaar. Ook al is de procedure voor de Raad van State, gelet op diens bijzondere bevoegdheid, gegrond op eigen specifieke regelen die afwijken van het Gerechtelijk Wetboek, toch kan er, op het vlak van de regels betreffende de vertegenwoordiging en bijstand inzake geschillen tussen werkgevers en werknemers, een voldoende duidelijke vergelijking worden gemaakt tussen de partijen voor de Raad van State en die voor de arbeidsrechtbanken. De exceptie wordt verworpen. |
| B.6.1. La différence de traitement entre les catégories de personnes visées au B.4 repose sur un critère objectif, à savoir la nature juridique du rapport de droit qui existe entre les membres du personnel et leur employeur - à savoir statutaire ou contractuel - et, par voie de conséquence, la juridiction compétente et les règles de procédure applicables qui lui sont propres. B.6.2. Les litiges introduits devant le Conseil d'Etat par des agents statutaires d'une autorité administrative diffèrent essentiellement des litiges introduits par des ouvriers ou des employés devant les juridictions du travail. Ces derniers litiges concernent en effet les droits subjectifs de travailleurs en matière de droit du travail, d'accidents du travail ou de sécurité sociale. Les litiges qui concernent les droits subjectifs des agents statutaires des services publics dans les mêmes matières ne sont pas de la compétence du Conseil d'Etat. Cette juridiction ne reçoit les recours qui | B.6.1. Het verschil in behandeling tussen de in B.4 bedoelde categorieën van personen steunt op een objectief criterium, namelijk de juridische aard van de rechtsverhouding tussen de personeelsleden en hun werkgever - zijnde statutair of contractueel - en, daaruit voortvloeiend, de rechterlijke instantie en de daarmee gepaard gaande toepasselijke rechtsplegingsregels. B.6.2. De geschillen die voor de Raad van State aanhangig worden gemaakt door statutaire personeelsleden van een administratieve overheid, verschillen fundamenteel van de geschillen die door arbeiders of bedienden aanhangig worden gemaakt voor de arbeidsgerechten. Laatstgenoemde geschillen hebben immers betrekking op de subjectieve rechten van werknemers inzake arbeidsrecht, arbeidsongevallen of sociale zekerheid. De geschillen die, in dezelfde aangelegenheden, betrekking hebben op de subjectieve rechten van de statutaire personeelsleden van de overheidsdiensten, vallen niet onder de bevoegdheid van de Raad van State. Dat rechtscollege verklaart de beroepen die betrekking hebben op de personeelsleden van de overheidsdiensten enkel ontvankelijk wanneer het erom gaat kennis te |
| intéressent les agents des services publics que lorsqu'il s'agit de | nemen van het objectief contentieux in verband met administratieve |
| connaître du contentieux objectif relatif à des actes administratifs | handelingen die ofwel individuele handelingen, ofwel reglementaire |
| qui peuvent être, soit des actes individuels, soit des actes | handelingen die een onbepaald aantal personen aanbelangen, kunnen |
| réglementaires intéressant un nombre indéterminé de personnes. Par ses | zijn. Met zijn arresten kan de Raad van State uitsluitend de hem |
| arrêts, le Conseil d'Etat peut uniquement annuler l'acte qui lui est | voorgelegde handeling vernietigen, zonder in beginsel enige |
| soumis, sans prononcer en règle de condamnation au paiement d'une | veroordeling tot betaling van een geldsom uit te spreken. Wanneer een |
| somme. Lorsqu'une annulation est prononcée, l'arrêt a une autorité | vernietiging wordt uitgesproken, heeft het arrest een absoluut gezag |
| absolue de chose jugée. | van gewijsde. |
| B.6.3. En raison de ces différences qui portent sur la nature des | B.6.3. Vanwege die verschillen die betrekking hebben op de aard van de |
| droits en cause, sur l'objet du contentieux et sur la portée des | in het geding zijnde rechten, op het onderwerp van het contentieux en |
| décisions, le principe d'égalité n'impose pas au législateur d'adopter | op de draagwijdte van de beslissingen, legt het gelijkheidsbeginsel de |
| des dispositions identiques en ce qui concerne la représentation en | wetgever niet de verplichting op identieke bepalingen aan te nemen wat |
| justice des travailleurs devant des juridictions différentes. | betreft de vertegenwoordiging in rechte van de werknemers voor |
| verschillende rechtscolleges. | |
| B.6.4.1. La loi du 23 décembre 1946 portant création d'un Conseil | B.6.4.1. De wet van 23 december 1946 houdende instelling van een Raad |
| d'Etat ne permettait aux parties de s'y faire représenter que par des | van State bood de partijen enkel de mogelijkheid zich er te laten |
| vertegenwoordigen door advocaten van Belgische nationaliteit die tien | |
| avocats de nationalité belge ayant dix années d'inscription au tableau | jaar waren ingeschreven op het tableau van de Orde van advocaten. Die |
| de l'Ordre des avocats. Cette exigence avait pour objectif « d'avoir, | eis had tot doel « inzake geschillen van bestuur, advocaten te hebben |
| en matière de contentieux administratif, des avocats qui se | die er zich een specialiteit zullen van maken en het auditoraat en de |
| spécialiseront et aideront l'auditorat et le Conseil à construire la | Raad zullen behulpzaam zijn bij het opbouwen der bestuurlijke |
| jurisprudence administrative ». Elle devait permettre d'opérer « un | rechtspraak ». Die eis diende de mogelijkheid te verschaffen « een |
| filtrage » et d'éviter que la nouvelle juridiction ne soit « encombrée | schifting » te doen teneinde het nieuwe rechtscollege « niet te |
| par des revendications sans fondement juridique ou dont l'objet | overlasten met eisen zonder juridische grond of waarvan het voorwerp |
| sortirait de sa compétence ». La proposition de créer un barreau | niet tot de bevoegdheid van de Raad hoort ». Het voorstel een |
| spécial ayant le monopole de la plaidoirie fut rejetée (Doc. parl., | bijzondere balie in het leven te roepen die over het pleitmonopolie |
| Sénat, S.E. 1939, n° 80, p. 59). | zou beschikken werd verworpen (Parl. St., Senaat, B.Z. 1939, nr. 80, |
| B.6.4.2. La loi du 11 juin 1952, qui a modifié la loi du 23 décembre | p. 62). B.6.4.2. De wet van 11 juni 1952, die de wet van 23 december 1946 |
| 1946, a abrogé cette disposition, le législateur estimant qu'elle | heeft gewijzigd, heeft die bepaling opgeheven, op grond van de |
| n'avait plus de raison d'être, puisque la jurisprudence du Conseil | overweging van de wetgever dat zij geen bestaansreden meer had, |
| d'Etat a défini les conditions dans lesquelles les recours doivent | vermits de rechtspraak van de Raad van State de voorwaarden waaronder |
| être introduits et qu'il n'était pas justifié de maintenir une | de beroepen moeten worden ingesteld heeft bepaald en het niet |
| restriction que n'appliquent ni les cours d'appel ni même la Cour de | verantwoord was een beperking te handhaven die noch de hoven van |
| cassation (Doc. parl., Sénat, 1950-1951, n° 387, p. 2; Sénat, | beroep, noch zelfs het Hof van Cassatie toepassen (Parl. St., Senaat, |
| 1951-1952, n° 181, p. 2). | 1950-1951, nr. 387, p. 2; Senaat, 1951-1952, nr. 181, p. 2). |
| Le Ministre de l'Intérieur introduisit un amendement, qui fut adopté, | De Minister van Binnenlandse Zaken diende een amendement in, dat werd |
| étendant le droit de représentation et d'assistance devant le Conseil | aangenomen, en dat het recht tot vertegenwoordiging en bijstand voor |
| d'Etat « à tous les avocats dès le moment qu'ils sont inscrits au | de Raad van State uitbreidde tot « al de advocaten van het ogenblik |
| tableau de l'Ordre (donc après trois années de stage) » (Doc. parl., | dat ze opgenomen zijn op de tabel van de Orde (dus na drie jaar stage) |
| Chambre, 1951-1952, n° 414, p. 2). | » (Parl. St., Kamer, 1951-1952, nr. 414, p. 2). |
| La loi du 6 mai 1982 modifiant les lois sur le Conseil d'Etat avait | De wet van 6 mei 1982 tot wijziging van de wetten op de Raad van State |
| pour objet essentiel d'en modifier les cadres et de tenir compte du | had in wezen tot doel de formaties te wijzigen en rekening te houden |
| droit communautaire en matière de libre prestation de services. | met het Europees gemeenschapsrecht op het stuk van de vrijheid van |
| dienstverlening. | |
| L'article 4, 3°, de la loi du 25 mai 1999 (Moniteur belge , 22 juin | Bij artikel 4, 3°, van de wet van 25 mei 1999 (Belgisch Staatsblad , |
| 1999) a mis fin à l'impossibilité, pour les avocats stagiaires, de | 22 juni 1999) werd een einde gemaakt aan de onmogelijkheid voor |
| représenter ou d'assister les parties au litige devant le Conseil d'Etat. B.6.5. S'agissant des juridictions du travail, le législateur a lié la possibilité de se faire représenter et assister par un délégué d'une organisation syndicale représentative au caractère particulier des juridictions du travail, possibilité qui fut justifiée comme suit lors des travaux préparatoires : « Votre Commission a procédé à un examen approfondi de cette importante question. Plusieurs membres ont insisté sur la nécessité d'octroyer aux membres du barreau le monopole de la plaidoirie devant | advocaten-stagiairs om gedingvoerende partijen voor de Raad van State te vertegenwoordigen of bij te staan. B.6.5. Wat de arbeidsgerechten betreft, heeft de wetgever de mogelijkheid van vertegenwoordiging en bijstand door een afgevaardigde van een representatieve vakorganisatie verbonden met de bijzondere aard van de arbeidsgerechten en werd zij in de parlementaire voorbereiding als volgt verantwoord : « Uw Commissie heeft aan deze belangrijke vraag een lange bespreking gewijd. Verschillende leden hebben er de nadruk op gelegd dat het omwille van een goede werking van de gerechtelijke instellingen noodzakelijk is dat de leden van de balie het monopolium van de |
| toutes les juridictions, en vue du bon fonctionnement des institutions | pleidooien voor alle gerechten hebben. Er werd trouwens op gewezen dat |
| judiciaires. On a d'ailleurs rappelé que le principe même de ce | het beginsel zelf van dit monopolium reeds neergelegd wordt in artikel |
| monopole est consacré par l'article 440 du Code en projet. Cet article | 440 van het ontworpen Wetboek. Deze laatste bepaling houdt evenwel een |
| contient toutefois une réserve quant aux exceptions prévues par la | voorbehoud in voor de gevallen waar de wet uitzonderingen heeft |
| loi. Or, une de ces exceptions figure précisément à l'article 728, | bepaald. Een van die uitzonderingen komt precies voor in artikel 728 |
| dont le troisième alinéa accorde expressément aux délégués d'une | waar in het derde lid uitdrukkelijk het recht om te pleiten voor de |
| organisation représentative d'ouvriers et d'employés le droit de | arbeidsgerechten aan de afgevaardigden van een representatieve |
| plaider devant les juridictions du travail. | organisatie van arbeiders of bedienden wordt toegekend. |
| De nombreuses objections ont été formulées au sujet de ces exceptions, | Er werden tegen deze uitzonderingen talrijke bezwaren geopperd omdat |
| les membres de votre Commission estimant que les droits de la défense | de leden van oordeel waren dat de rechten van de verdediging voor de |
| doivent être garantis de la même manière devant les juridictions du | |
| travail et devant les autres juridictions. Il a été répondu qu'il est | arbeidsgerechten op dezelfde manier moeten gewaarborgd worden als voor |
| admis depuis fort longtemps que les délégués des organisations de | de andere gerechten. Hierop werd evenwel geantwoord, enerzijds, dat |
| travailleurs ont le droit de représenter leurs membres tant devant les | het een gebruik is, dat sinds lang ingeplant is, dat de afgevaardigden |
| conseils de prud'hommes que devant les commissions administratives, | van de arbeidersorganisaties zowel voor de werkrechtersraden als voor |
| compétentes en matière de chômage, de pensions, etc. On a également | de administratieve commissies inzake werkloosheid, pensioenen, en zo |
| fait observer que nombre d'affaires évoquées devant ces commissions | meer, mogen verschijnen. Men merkte tevens op dat er voor talrijke |
| sont de caractère purement administratif et ne justifient nullement un | zaken die onder meer voor deze Commissies opgeroepen worden en die |
| recours à l'assistance d'un avocat, puisqu'il s'agit essentiellement | soms van zuiver administratieve aard zijn, geen voldoende redenen |
| de formalités qui ne présentent guère de difficultés juridiques. Toutefois, plusieurs membres de votre Commission ont fait observer que dorénavant les juridictions du travail seront également compétentes en matière d'accidents du travail et de maladies professionnelles et que, dans ce cas, des problèmes fort compliqués tant en fait qu'en droit peuvent se présenter, rendant indispensable l'intervention de l'avocat. Ils ont insisté également pour que les délégués des organisations d'ouvriers et d'employés soient porteurs d'une procuration écrite, qui serait évidemment propre à chaque cause, et qu'en outre cette représentation se limite aux ouvriers et aux employés, de sorte que les organisations patronales soient obligées de faire appel à un avocat. Après une discussion approfondie, la plupart des membres de votre Commission ont estimé que tout en se ralliant aux deux derniers points, ils ne peuvent cependant admettre cette exception en matière d'accidents du travail et de maladies professionnelles. Mais à propos | bestaan om een beroep te doen op de juridische bijstand van een advocaat, daar het hoofdzakelijk om formaliteiten gaat die geen juridische moeilijkheden opleveren. Verschillende leden van uw Commissie hebben nochtans hierop geantwoord dat voortaan de arbeidsgerechten ook bevoegd zullen zijn voor de arbeidsongevallen en de beroepsziekten en dat in deze gevallen soms zeer ingewikkelde feitelijke en juridische vraagstukken oprijzen waar de tussenkomst van een advocaat volstrekt noodzakelijk is. Zij drongen tevens aan opdat de vertegenwoordigers van de arbeiders- en bediendenorganisaties drager zouden zijn van een geschreven volmacht, die dan ook vanzelfsprekend eigen zou zijn aan iedere zaak, en dat, bovendien, deze vertegenwoordiging beperkt zou blijven tot de werklieden en bedienden zodat de patronale organisaties verplicht op een advocaat zouden moeten beroep doen. Na een diepgaande bespreking waren de meeste leden van uw Commissie van oordeel dat zij, terwijl zij op de twee laatste punten zouden |
| de cette dernière question, un membre a fait observer que les | ingaan, zij nochtans geen uitzondering meende te mogen maken voor de |
| organisations d'ouvriers et d'employés prennent fréquemment | vertegenwoordiging inzake arbeidsongevallen en beroepsziekten. Maar er |
| l'initiative de désigner un avocat pour représenter leurs affiliés | werd bij deze laatste aangelegenheid de nadruk op gelegd dat de |
| lorsqu'il s'agit d'un accident de travail ou d'une maladie | arbeiders- en bediendenorganisaties, uit eigen beweging, advocaten |
| professionnelle qui soulèvent des difficultés en fait ou en droit, de | aanstellen wanneer het arbeidsongevallen of beroepsziekten geldt, waar |
| sorte que l'objection ne paraît pas devoir être retenue » (Doc. parl., | feitelijke of juridische problemen oprijzen, zodanig dat het bezwaar |
| Chambre, 1965-1966, n° 59, p. 120). | in dat verband wegvalt » (Parl. St., Kamer, 1965-1966, nr. 59, p. |
| B.6.6. Il se déduit de ce qui précède qu'il existe des différences | 120). B.6.6. Uit wat voorafgaat volgt dat er grondige verschillen bestaan, |
| profondes, non seulement entre deux types de contentieux mais | niet alleen tussen twee types van geschillen maar tevens tussen de |
| également entre les objectifs poursuivis par le législateur. En ce qui | door de wetgever nagestreefde doelstellingen. Wat de beroepen voor de |
| concerne les recours au Conseil d'Etat, le législateur a voulu | Raad van State betreft, heeft de wetgever, in de bijzondere |
| garantir que, dans la matière particulière du contentieux | aangelegenheid van het administratief contentieux, een zekere |
| administratif, un certain filtrage soit assuré par l'obligation faite | schifting willen garanderen door de verplichting voor de partijen om |
| aux parties de recourir, pour les assister ou les représenter, aux | voor vertegenwoordigding of bijstand een beroep te doen op de diensten |
| services d'un avocat. En ce qui concerne le contentieux attribué aux | van een advocaat. Wat het aan de arbeidsgerechten toevertrouwde |
| juridictions du travail, le législateur a veillé à ce que la création | contentieux betreft, heeft de wetgever ervoor gezorgd dat de |
| de ces juridictions ne mette pas fin à une pratique qui existait | oprichting van die gerechten geen einde maakte aan een praktijk die |
| auparavant et qui avait donné satisfaction. | voordien bestond en voldoening schonk. |
| Eu égard à ce qui précède, l'on ne peut considérer comme manifestement | Gelet op voorgaande overwegingen kan het niet als kennelijk onredelijk |
| déraisonnable le fait que le législateur n'ait pas permis aux parties | worden beschouwd dat de wetgever niet heeft toegestaan dat de partijen |
| devant le Conseil d'Etat de se faire représenter ou assister par un | voor de Raad van State door een afgevaardigde van een representatieve |
| délégué d'une organisation syndicale représentative. | vakorganisatie zouden kunnen worden vertegenwoordigd of bijgestaan. |
| B.7. La première partie de la question préjudicielle appelle une | B.7. Het eerste onderdeel van de prejudiciële vraag dient ontkennend |
| réponse négative. | te worden beantwoord. |
| En ce qui concerne la deuxième partie de la question préjudicielle | Wat het tweede onderdeel van de prejudiciële vraag betreft |
| B.8. La deuxième partie de la question préjudicielle se fonde sur l'interprétation du requérant devant le Conseil d'Etat selon laquelle une autorité administrative peut, devant le Conseil d'Etat, non seulement comparaître en personne, mais également se faire représenter de deux façons, soit par un avocat, soit par un fonctionnaire. B.9. Cette interprétation ne prend pas en considération le fait qu'une autorité administrative est une personne morale et que celle-ci ne peut elle-même, en personne, exercer ses droits, mais doit nécessairement faire appel à des personnes physiques qui sont les organes de la personne morale. Les organes et leurs compétences sont déterminés par les dispositions légales qui régissent cette forme juridique et par les statuts respectifs de ces personnes morales. | B.8. Het tweede onderdeel van de prejudiciële vraag gaat uit van de interpretatie door de verzoeker voor de Raad van State dat een administratieve overheid voor de Raad van State niet alleen in persoon kan verschijnen, maar zich tevens kan laten vertegenwoordigen op twee manieren, namelijk ofwel door een advocaat ofwel door een ambtenaar. B.9. Die interpretatie gaat voorbij aan het gegeven dat een administratieve overheid een rechtspersoon is en dat die niet zelf, in personae, zijn rechten kan uitoefenen maar noodzakelijk een beroep moet doen op natuurlijke personen die de organen zijn van de rechtspersoon. Wie die organen zijn en welke hun bevoegdheden zijn, wordt bepaald door de wettelijke bepalingen die de rechtsvorm beheersen alsook door de onderscheiden statuten van die rechtspersonen. |
| B.10. La différence de traitement dénoncée dans la question | B.10. Het in de prejudiciële vraag aangeklaagde verschil in |
| préjudicielle est dès lors inexistante : le choix qu'ont les personnes | behandeling is bijgevolg onbestaande : de keuze die de partijen voor |
| devant le Conseil d'Etat soit de comparaître en personne, soit de se | de Raad van State hebben om ofwel persoonlijk in rechte te |
| faire représenter par un avocat, porte tant sur les personnes | verschijnen, ofwel zich door een advocaat te laten vertegenwoordigen, |
| physiques que sur les personnes morales, de droit privé ou public. | betreft zowel de natuurlijke personen als de rechtspersonen, |
| Lorsqu'une partie ne comparaît pas en personne, elle est tenue de se | privaatrechtelijke en publiekrechtelijke. Wanneer een partij niet in |
| eigen persoon verschijnt, is zij ertoe gehouden zich te laten | |
| faire représenter par un avocat. | vertegenwoordigen door een advocaat. |
| B.11. La deuxième partie de la question préjudicielle n'appelle pas de | B.11. Het tweede onderdeel van de prejudiciële vraag behoeft geen |
| réponse. | antwoord. |
| Par ces motifs, | Om die redenen, |
| la Cour | het Hof |
| dit pour droit : | zegt voor recht : |
| L'article 19, alinéa 3, des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat ne | Artikel 19, derde lid, van de gecoördineerde wetten op de Raad van |
| viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution en tant que cette | State schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet in zoverre |
| disposition ne permet pas que des membres du personnel statutaire | die bepaling niet toestaat dat statutaire personeelsleden van een |
| d'une autorité de droit public soient représentés ou assistés devant | publiekrechtelijke overheid voor de Raad van State worden |
| le Conseil d'Etat par un délégué d'une organisation syndicale | vertegenwoordigd of bijgestaan door een afgevaardigde van een |
| représentative. | representatieve vakorganisatie. |
| Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig |
| conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
| la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 20 avril 2005. | Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 20 april 2005. |
| Le greffier, | De griffier, |
| P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
| Le président, | De voorzitter, |
| A. Arts. | A. Arts. |