Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 58/2005 du 16 mars 2005 Numéro du rôle : 2977 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 10 de la loi du 22 mars 2001 instituant la garantie de revenus aux personnes âgées, posée par le Tribunal du trava La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, M.(...)"
Extrait de l'arrêt n° 58/2005 du 16 mars 2005 Numéro du rôle : 2977 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 10 de la loi du 22 mars 2001 instituant la garantie de revenus aux personnes âgées, posée par le Tribunal du trava La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, M.(...) Uittreksel uit arrest nr. 58/2005 van 16 maart 2005 Rolnummer 2977 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 10 van de wet van 22 maart 2001 tot instelling van een inkomensgarantie voor ouderen, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Mart(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 58/2005 du 16 mars 2005 Uittreksel uit arrest nr. 58/2005 van 16 maart 2005
Numéro du rôle : 2977 Rolnummer 2977
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 10 de la loi In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 10 van de wet van
du 22 mars 2001 instituant la garantie de revenus aux personnes âgées, 22 maart 2001 tot instelling van een inkomensgarantie voor ouderen,
posée par le Tribunal du travail d'Anvers. gesteld door de Arbeidsrechtbank te Antwerpen.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters
Martens, M. Bossuyt, A. Alen, J.-P. Moerman et J. Spreutels, assistée P. Martens, M. Bossuyt, A. Alen, J.-P. Moerman en J. Spreutels,
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Arts, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 2 avril 2004 en cause de G. De Clerck contre l'Office Bij vonnis van 2 april 2004 in zake G. De Clerck tegen de Rijksdienst
national des pensions, dont l'expédition est parvenue au greffe de la voor Pensioenen, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof
Cour d'arbitrage le 13 avril 2004, le Tribunal du travail d'Anvers a is ingekomen op 13 april 2004, heeft de Arbeidsrechtbank te Antwerpen
posé la question préjudicielle suivante : de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 10 de la loi du 22 mars 2001 instituant la garantie de « Schendt artikel 10 van de wet van 22 maart 2001 tot instelling van
revenus aux personnes âgées viole-t-il les articles 10 et 11 de la een inkomensgarantie voor ouderen de artikelen 10 en 11 van de
Constitution en disposant que lorsque l'intéressé et/ou les personnes Grondwet door te bepalen dat wanneer de betrokkene en/of de personen
avec qui il partage la même résidence principale ont cédé, à titre waarmee hij dezelfde hoofdverblijfplaats deelt roerende of onroerende
gratuit ou à titre onéreux, des biens mobiliers ou immobiliers à goederen om niet of onder bezwarende titel hebben afgestaan vanaf de
partir de la période de dix ans qui, selon le cas, précède l'âge visé periode van tien jaar die, naargelang het geval, aan de in artikel 3
à l'article 3 ou 17 de la loi, il est porté en compte un revenu à of 17 van de wet bedoelde leeftijd voorafgaat, een inkomen als
titre de ressources, sans tenir compte des circonstances qui ont bestaansmiddelen in rekening wordt gebracht, zonder rekening te houden
entraîné la cession, alors que dans d'autres réglementations d'aide met de omstandigheden die hebben geleid tot de afstand, terwijl in
sociale à caractère résiduaire comme l'article 28 de l'arrêté royal du andere residuaire sociale bijstandsregelingen zoals in artikel 28 van
11 juillet 2002 portant règlement général en matière de droit à het koninklijk besluit van 11 juli 2002 houdende het algemeen
reglement betreffende het recht op maatschappelijke integratie,
l'intégration sociale, il est tenu compte de la vente ou de la cession rekening wordt gehouden met de verkoop of afstand van een onroerend
d'un bien immeuble au cours des dix années précédant la date à goed gedurende tien jaar voorafgaand aan de datum waarop de aanvraag
laquelle la demande du revenu d'intégration produit ses effets ? » om het leefloon uitwerking heeft ? »
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
Les dispositions en cause De in het geding zijnde bepalingen
B.1. La question préjudicielle porte sur l'article 10 de la loi du 22 B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 10 van de wet
mars 2001 instituant la garantie de revenus aux personnes âgées, qui van 22 maart 2001 tot instelling van een inkomensgarantie voor
dispose : ouderen, dat luidt :
« Lorsque l'intéressé et/ou les personnes avec qui il partage la même « Wanneer de betrokkene en/of de personen waarmee hij dezelfde
résidence principale, ont cédé à titre gratuit ou à titre onéreux des hoofdverblijfplaats deelt roerende of onroerende goederen om niet of
biens mobiliers ou immobiliers à partir de la période de dix ans qui, onder bezwarende titel hebben afgestaan vanaf de periode van tien jaar
selon le cas, précède l'âge visé à l'article 3 ou 17, il est porté en die, naargelang het geval, aan de in artikel 3 of 17 van de wet
bedoelde leeftijd voorafgaat, wordt een inkomen als bestaansmiddelen
compte un revenu à titre de ressources. in rekening gebracht.
Le Roi détermine : De Koning bepaalt :
1° forfaitairement le revenu résultant de la cession sur la base de la 1° het inkomen uit de afstand forfaitair op basis van de verkoopwaarde
valeur vénale des biens au moment de la cession; van de goederen op het tijdstip van de afstand;
2° de quelle manière la valeur vénale des biens cédés est établie, 2° op welke wijze de verkoopwaarde van de afgestane goederen wordt
lorsque la pleine propriété n'est pas cédée; berekend wanneer niet de volle eigendom ervan werd afgestaan;
3° à quelles conditions des déductions peuvent être effectuées sur la 3° onder welke voorwaarden een aftrek mag worden toegepast op de
valeur vénale des biens cédés; verkoopwaarden van de afgestane goederen;
4° dans quelle mesure et à quelles conditions il est tenu compte des 4° in welke mate en onder welke voorwaarden met de inkomsten rekening
revenus, lorsque les biens mobiliers ou immobiliers ont été cédés wordt gehouden wanneer het roerend of onroerend goed tegen betaling
contre le paiement d'une rente viagère; van een lijfrente werd afgestaan;
5° de quelle manière le produit d'une expropriation pour cause 5° op welke wijze de opbrengst van de onteigening ten algemene nutte
d'utilité publique est déduit de la garantie de revenus. op de inkomensgarantie in mindering wordt gebracht.
Les dispositions du présent article ne sont toutefois pas applicables De bepalingen van dit artikel zijn evenwel niet van toepassing op de
au produit de la cession de la maison d'habitation de l'intéressé opbrengst van de afstand van het woonhuis van de betrokkene en/of van
et/ou des personnes avec qui il partage la même résidence principale, de personen waarmee hij dezelfde hoofdverblijfplaats deelt die geen
qui n'a pas ou n'ont pas d'autre bien immeuble bâti, dans la mesure où ander bebouwd onroerend goed bezit of bezitten, in zover de opbrengst
le produit de la cession se retrouve encore entièrement ou en partie van de afstand nog geheel of gedeeltelijk in het in aanmerking genomen
dans le patrimoine pris en considération. A ce produit sont vermogen wordt teruggevonden. Op die opbrengst zijn de regels van
applicables les dispositions de l'article 7, § 1er, alinéa 1er, et, artikel 7, § 1, eerste lid, en, naargelang van het geval, de
selon le cas, les dispositions des articles 8 ou 9. bepalingen van de artikelen 8 of 9 van toepassing.
Le Roi peut déterminer ce qui est assimilé à une maison d'habitation De Koning kan bepalen wat met een woonhuis wordt gelijkgesteld ».
». B.2. Les articles 3 et 17 de la même loi, auxquels il est fait B.2. De artikelen 3 en 17 van de voormelde wet, waarnaar wordt
référence, disposent : verwezen, bepalen :
«

Art. 3.La garantie de revenus est assurée aux personnes âgées d'au

«

Art. 3.De inkomensgarantie wordt gewaarborgd aan de personen die

moins soixante-cinq ans. ten minste vijfenzestig jaar oud zijn.
[...] [...]

Art. 17.Par dérogation à l'article 3, la garantie de revenus est

Art. 17.In afwijking van artikel 3 wordt de inkomensgarantie

assurée aux personnes qui satisfont aux conditions fixées par la gewaarborgd aan de personen die aan de door huidige wet gestelde
présente loi et qui : voorwaarden voldoen en die :
1° ont atteint l'âge de 62 ans et lorsque la garantie de revenus 1° 62 jaar oud zijn en indien de inkomensgarantie daadwerkelijk en
produit ses effets effectivement et pour la première fois au plus tôt voor de eerste keer uitwerking heeft ten vroegste op de datum van
à la date d'entrée en vigueur de la loi et au plus tard le 1er inwerkingtreding van de wet en uiterlijk op 1 december 2002;
décembre 2002; 2° ont atteint l'âge de 63 ans et lorsque la garantie de revenus 2° 63 jaar oud zijn en indien de inkomensgarantie daadwerkelijk en
produit ses effets effectivement et pour la première fois au plus tôt voor de eerste keer uitwerking heeft ten vroegste op 1 januari 2003 en
le 1er janvier 2003 et au plus tard le 1er décembre 2005; uiterlijk op 1 december 2005;
3° ont atteint l'âge de 64 ans et lorsque la garantie de revenus 3° 64 jaar oud zijn en indien de inkomensgarantie daadwerkelijk en
produit ses effets effectivement et pour la première fois au plus tôt voor de eerste keer uitwerking heeft ten vroegste op 1 januari 2006 en
le 1er janvier 2006 et au plus tard le 1er décembre 2008 ». uiterlijk op 1 december 2008 ».
Concernant la question préjudicielle Over de prejudiciële vraag
B.3.1. Le juge a quo demande à la Cour si l'article 10 précité viole B.3.1. De verwijzende rechter vraagt het Hof of het voormelde artikel
les articles 10 et 11 de la Constitution en tant qu'un revenu est 10 de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt, doordat het bij het
porté en compte, pour déterminer les ressources du demandeur, lorsque in aanmerking nemen van de bestaansmiddelen van de aanvrager rekening
celui-ci et/ou les personnes avec qui il partage la même résidence houdt met de inkomsten verkregen uit de verkoop of de afstand om niet,
principale ont cédé, à titre gratuit ou à titre onéreux, des biens door de aanvrager en/of de personen met wie hij dezelfde
mobiliers ou immobiliers à partir de la période de dix ans qui, selon hoofdverblijfplaats deelt, van roerende of onroerende goederen, in de
periode van tien jaar die, naar gelang van het geval, aan de in
le cas, précède l'âge visé à l'article 3 ou à l'article 17 de la loi, artikel 3 of in artikel 17 van de wet bedoelde leeftijd voorafgaat,
alors que dans d'autres régimes d'aide sociale, tels que celui contenu terwijl in andere sociale bijstandsregelingen, zoals artikel 28 van
à l'article 28 de l'arrêté royal du 11 juillet 2002 portant règlement het koninklijk besluit van 11 juli 2002 houdende het algemeen
général en matière de droit à l'intégration sociale, il est tenu reglement betreffende het recht op maatschappelijke integratie, een
compte des dix années précédant la date à laquelle la demande du termijn van tien jaar in aanmerking wordt genomen die voorafgaat aan
revenu d'intégration produit ses effets. de datum waarop de aanvraag tot het verkrijgen van een leefloon
uitwerking heeft.
B.3.2. Les termes de la question préjudicielle et les motifs du B.3.2. Uit de bewoordingen van de prejudiciële vraag en uit de
jugement de renvoi font apparaître que le juge a quo interprète la motieven van de verwijzingsbeslissing blijkt dat de verwijzende
rechter de in het geding zijnde bepaling in die zin interpreteert dat
disposition litigieuse en ce sens qu'il est tenu compte de la cession rekening wordt gehouden met de afstand van roerende of onroerende
de biens mobiliers ou immobiliers intervenue moins de dix ans avant goederen die heeft plaatsgevonden minder dan tien jaar vóór de
l'âge auquel la garantie de revenus aux personnes âgées peut être leeftijd waarop de inkomensgarantie voor ouderen kan worden verkregen,
obtenue, c'est-à-dire 65 ans dans le cas visé à l'article 3 de la loi zijnde 65 jaar in het geval bedoeld in artikel 3 van de wet van 22
du 22 mars 2001 ou, lorsque le régime transitoire de l'article 17 de maart 2001 of, wanneer de overgangsregeling van artikel 17 van
la même loi trouve à s'appliquer, l'âge fixé dans cette disposition. dezelfde wet van toepassing is, de leeftijd bedoeld in die bepaling.
La Cour répond à la question préjudicielle dans cette interprétation. Het Hof beantwoordt de prejudiciële vraag in die interpretatie.
B.4.1. La garantie de revenus aux personnes âgées relève des B.4.1. De inkomensgarantie voor ouderen behoort tot de residuaire
prestations résiduelles de sécurité sociale qui sont accordées sur la socialezekerheidsprestaties die worden verleend op grond van een
base d'une enquête concernant les ressources du demandeur. Selon onderzoek naar de bestaansmiddelen van de aanvrager. Volgens artikel 7
l'article 7 de la loi du 22 mars 2001, toutes les ressources et van de wet van 22 maart 2001 komen alle bestaansmiddelen en
pensions, quelle qu'en soit la nature ou l'origine, sont prises en pensioenen, van welke aard of oorsprong ook, in aanmerking, behoudens
considération, sauf les exceptions prévues par le Roi. de door de Koning bepaalde uitzonderingen.
B.4.2. Il n'est pas injustifié que le législateur, lorsqu'il prend en B.4.2. Het is niet zonder verantwoording dat de wetgever bij het in
considération les ressources, tienne compte de la cession de biens aanmerking nemen van de bestaansmiddelen rekening houdt met de afstand
mobiliers ou immobiliers qui est intervenue peu de temps avant la van roerende of onroerende goederen die korte tijd vóór de aanvraag
demande d'allocation. Toutefois, si le législateur prend en van de tegemoetkoming heeft plaatsgevonden. Evenwel, indien de
considération un délai qui débute dix années avant l'âge mentionné à wetgever een termijn in aanmerking neemt die ingaat tien jaar vóór de
l'article 3 ou 17 de la loi et non les dix années qui précèdent leeftijd vermeld in artikel 3 of 17 van de wet, en niet tien jaar
l'attribution effective du droit à la garantie de revenus, il utilise voordat effectief een recht op een inkomensgarantie wordt toegekend,
un critère de distinction qui n'est pas pertinent au regard de hanteert hij een criterium van onderscheid dat niet pertinent is in
l'objectif général des régimes résiduels d'aide, qui est de garantir het licht van de algemene doelstelling die ten grondslag ligt aan de
residuaire bijstandsregelingen, namelijk het waarborgen van een
un revenu minimum à ceux qui ne disposent pas de ressources minimuminkomen aan hen die niet over voldoende bestaansmiddelen
suffisantes. Dans cette interprétation, la loi aboutit en effet à ce beschikken. De wet leidt in die interpretatie immers ertoe dat elke
que toute cession de biens mobiliers ou immobiliers visée dans la afstand van roerende of onroerende goederen zoals bedoeld in de
disposition litigieuse qui intervient après l'âge de 55 ans - ou même betwiste bepaling, na de leeftijd van 55 jaar - of zelfs eerder
plus tôt lorsque la disposition transitoire de l'article 17 trouve à wanneer de overgangsregeling van artikel 17 van toepassing is - steeds
s'appliquer - sera toujours prise en compte lors du calcul des in aanmerking zal worden genomen bij de berekening van de
ressources, quel que soit l'âge auquel le bénéficiaire introduit bestaansmiddelen, ongeacht de leeftijd waarop de rechthebbende
effectivement une demande d'aide. Dès lors que la cession d'un bien ne effectief een aanvraag tot bijstand doet. Nu de afstand van een goed
profite pas durablement à l'intéressé, cette règle a donc des effets de betrokkene niet blijvend tot voordeel strekt, leidt die regeling
disproportionnés pour ceux qui font valoir le droit à la garantie de aldus tot onevenredige gevolgen voor hen die niet op de
revenus, non pas à l'âge à partir duquel il peut être obtenu, mais bijstandsgerechtigde leeftijd, maar pas later een recht op
seulement ultérieurement et elle entraîne une différence de traitement inkomensgarantie doen gelden en leidt zij tot een verschil in
pour laquelle n'existe pas de justification objective et raisonnable. behandeling waarvoor geen objectieve en redelijke verantwoording bestaat.
B.5.1. La Cour constate toutefois qu'une autre interprétation peut B.5.1. Het Hof constateert evenwel dat ook een andere interpretatie
aussi être donnée à la disposition litigieuse : van de in het geding zijnde bepaling mogelijk is :
« Le Ministre indique qu'en ce qui concerne la prise en compte, dans « De Minister geeft aan dat bij de berekening van de inkomensgarantie
le calcul des ressources, des biens immobiliers vendus ou cédés, on se met de verkochte of overgedragen goederen rekening wordt gehouden
reporte au maximum dix ans avant la date de prise de cours de la voorzover zulks is geschied tijdens een periode van maximum tien jaar
garantie de ressources » (Doc. parl., Chambre, 2000-2001, DOC voor de datum waarop de inkomensgarantie ingaat » (Parl. St., Kamer,
50-0934/003, p. 40). 2000-2001, DOC 50-0934/003, p. 40).
Sous réserve du régime transitoire contenu à l'article 17 de la loi du Behoudens de overgangsregeling vervat in artikel 17 van de wet van 22
22 mars 2001, l'article 3 dispose que la garantie de revenus est maart 2001 bepaalt artikel 3 dat de inkomensgarantie wordt gewaarborgd
assurée aux personnes âgées « d'au moins » 65 ans. Cet article ne aan de personen die « ten minste » vijfenzestig jaar oud zijn. Artikel
détermine donc pas un âge fixe auquel on deviendrait bénéficiaire; une 3 bepaalt derhalve geen vaste leeftijd waarop men gerechtigd wordt;
garantie de revenus peut être accordée à partir de l'âge de 65 ans. vanaf de leeftijd van 65 jaar kan een inkomensgarantie worden
B.5.2. Lorsque la disposition litigieuse parle de « période de dix ans toegekend. B.5.2. Waar de in het geding zijnde bepaling verwijst naar « de
qui [...] précède l'âge visé à l'article 3 ou 17 », elle peut être periode van tien jaar die [...] aan de in artikel 3 of 17 van de wet
interprétée en ce sens que cette période précède la date à laquelle la bedoelde leeftijd voorafgaat », kan zij zo worden begrepen dat die
demande d'obtention de la garantie de revenus produit ses effets. Dans periode voorafgaat aan de datum waarop de aanvraag tot het verkrijgen
van een inkomensgarantie effectief uitwerking heeft. In die
cette interprétation, la question préjudicielle appelle une réponse interpretatie dient de prejudiciële vraag ontkennend te worden
négative. beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
- L'article 10 de la loi du 22 mars 2001 instituant la garantie de - Artikel 10 van de wet van 22 maart 2001 tot instelling van een
revenus aux personnes âgées viole les articles 10 et 11 de la inkomensgarantie voor ouderen schendt de artikelen 10 en 11 van de
Constitution dans l'interprétation selon laquelle la période de dix Grondwet, in de interpretatie dat de periode van tien jaar waarvan
ans dont il est question dans cet article précède l'âge mentionné à l'article 3 ou 17 de la loi. sprake, voorafgaat aan de leeftijd vermeld in artikel 3 of 17 van de wet.
- Cette même disposition ne viole pas les articles 10 et 11 de la - Diezelfde bepaling schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet
Constitution dans l'interprétation selon laquelle est pris en compte niet, in de interpretatie dat een termijn van tien jaar in aanmerking
le délai de dix années qui précède la date à laquelle la demande wordt genomen die voorafgaat aan de datum waarop de aanvraag tot het
d'obtention de la garantie de revenus produit ses effets. verkrijgen van een inkomensgarantie effectief uitwerking heeft.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 16 mars 2005. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 16 maart 2005.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
A. Arts. A. Arts.
^