Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 48/2005 du 1 er mars 2005 Numéro du rôle : 2880 En cause : le recours en annulation partielle du décret de la Communauté française du 12 juin 2003 définissant et organisant la participation des étudiants au s La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, R.(...)"
Extrait de l'arrêt n° 48/2005 du 1 er mars 2005 Numéro du rôle : 2880 En cause : le recours en annulation partielle du décret de la Communauté française du 12 juin 2003 définissant et organisant la participation des étudiants au s La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, R.(...) Uittreksel uit arrest nr. 48/2005 van 1 maart 2005 Rolnummer 2880 In zake : het beroep tot gedeeltelijke vernietiging van het decreet van de Franse Gemeenschap van 12 juni 2003 tot bepaling en organisatie van de deelneming van de studenten Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Mart(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 48/2005 du 1er mars 2005 Uittreksel uit arrest nr. 48/2005 van 1 maart 2005
Numéro du rôle : 2880 Rolnummer 2880
En cause : le recours en annulation partielle du décret de la In zake : het beroep tot gedeeltelijke vernietiging van het decreet
Communauté française du 12 juin 2003 définissant et organisant la van de Franse Gemeenschap van 12 juni 2003 tot bepaling en organisatie
participation des étudiants au sein des institutions universitaires et van de deelneming van de studenten aan het leven van de universitaire
instaurant la participation des étudiants au niveau communautaire, instellingen en tot instelling van de deelneming van de studenten aan
het leven van de gemeenschap, ingesteld door de v.z.w. Facultés
introduit par l'a.s.b.l. Facultés universitaires catholiques à Mons universitaires catholiques à Mons (FUCaM) en anderen.
(FUCaM) et autres. Het Arbitragehof,
La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters
Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A.
J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, assistée du Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels,
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet du recours et procédure I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 24 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 24 december
décembre 2003 et parvenue au greffe le 29 décembre 2003, un recours en 2003 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 29
december 2003, is beroep tot vernietiging ingesteld van de artikelen
annulation des articles 5, 3°, 8, alinéa 3, dernière phrase, 9, 13, 5, 3°, 8, derde lid, laatste zin, 9, 13, 15, 16, 17, 19, eerste en
15, 16, 17, 19, alinéas 1er et 3 (partim ), 20, 21, 22, 1°, et 23, derde lid (partim ), 20, 21, 22, 1°, en 23, eerste lid (partim ), van
alinéa 1er (partim ), du décret de la Communauté française du 12 juin het decreet van de Franse Gemeenschap van 12 juni 2003 tot bepaling en
organisatie van de deelneming van de studenten aan het leven van de
2003 définissant et organisant la participation des étudiants au sein universitaire instellingen en tot instelling van de deelneming van de
des institutions universitaires et instaurant la participation des studenten aan het leven van de gemeenschap (bekendgemaakt in het
étudiants au niveau communautaire (publié au Moniteur belge du 10 Belgisch Staatsblad van 10 juli 2003) door de v.z.w. « Facultés
juillet 2003) a été introduit par l'a.s.b.l. Facultés universitaires
catholiques à Mons, dont le siège est établi à 7000 Mons, chaussée de universitaires catholiques » à Mons, met zetel te 7000 Bergen,
Binche 151, l'a.s.b.l. Facultés universitaires Notre-Dame de la Paix, chaussée de Binche 151, de v.z.w. « Facultés universitaires Notre-Dame
dont le siège est établi à 5000 Namur, rue de Bruxelles 61, l'a.s.b.l. de la Paix », met zetel te 5000 Namen, rue de Bruxelles 61, de v.z.w.
Facultés universitaires Saint-Louis, dont le siège est établi à 1000 « Facultés universitaires Saint-Louis », met zetel te 1000 Brussel,
Bruxelles, boulevard du Jardin Botanique 43, et l'Université Kruidtuinlaan 43, en de « Université catholique de Louvain », met
catholique de Louvain, dont le siège est établi à 1348 zetel te 1348 Louvain-la-Neuve, place de l'Université 1B.
Louvain-la-Neuve, place de l'Université 1B.
(...) (...)
II. En droit II. In rechte
(...) (...)
Quant au décret attaqué Wat het aangevochten decreet betreft
B.1. Le recours en annulation est dirigé en ordre principal contre B.1. Het beroep tot vernietiging is in hoofdorde gericht tegen artikel
l'article 9 du décret de la Communauté française du 12 juin 2003 9 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 12 juni 2003 tot
définissant et organisant la participation des étudiants au sein des bepaling en organisatie van de deelneming van de studenten aan het
institutions universitaires et instaurant la participation des leven van de universitaire instellingen en tot instelling van de
étudiants au niveau communautaire. Le recours est également dirigé deelneming van de studenten aan het leven van de gemeenschap. Het
contre les articles 5, 3°, 8, alinéa 3, dernière phrase, 13, 15, 16, beroep is eveneens gericht tegen de artikelen 5, 3°, 8, derde lid,
17, 19, alinéa 1er, ainsi que contre le chiffre 9 figurant à l'article laatste zin, 13, 15, 16, 17, 19, eerste lid, alsook het cijfer 9 in
19, alinéa 3, les articles 20, 21, 22, 1°, et les mots « ou, le cas artikel 19, derde lid, de artikelen 20, 21, 22, 1°, en de woorden «
of, desgevallend, de studenten verkozen voor de organen bedoeld bij
échéant, les étudiants élus aux organes visés à l'article 9 » de artikel 9 » in artikel 23, eerste lid, van het hetzelfde decreet, in
l'article 23, alinéa 1er, du même décret, en tant qu'ils comportent zoverre zij regels bevatten voor de toepassing van het in artikel 9
des règles pour l'application du principe contenu à l'article 9. vervatte beginsel.
B.2. L'article 9 précité énonce : B.2. Het voormelde artikel 9 bepaalt :
« Des représentants des étudiants sont membres avec voix délibérative, « Vertegenwoordigers van de studenten zijn stemgerechtigde leden, naar
à raison d'au moins 20 % de la composition des organes constitués au sein de chaque institution universitaire, qui sont compétents pour : 1° nommer le personnel administratif, ainsi que le personnel spécialisé, le personnel de maîtrise, les gens de métier et de service; 2° arrêter et approuver les budgets et les comptes de l'institution universitaire; 3° décider, dans les limites des crédits budgétaires, des travaux d'entretien que nécessitent les bâtiments appartenant à l'institution et les faire exécuter dans les conditions fixées par la législation; 4° disposer, dans les limites et les conditions fixées par les lois, décrets et arrêtés, des crédits affectés à l'établissement; 5° déterminer les cours, travaux et exercices pratiques relatifs aux rata van minstens 20 % van de samenstelling van de organen die samengesteld zijn binnen iedere universitaire instelling, die bevoegd zijn voor : 1° het benoemen van het administratief personeel, alsook het gespecialiseerd personeel, het meesters-, vak- en dienstpersoneel; 2° het vastleggen en goedkeuren van de begrotingen en de rekeningen van de universitaire instelling; 3° het beslissen, binnen de perken van de budgettaire kredieten, over onderhoudswerken voor de gebouwen die tot de instelling behoren en het laten uitvoeren ervan binnen de door de wetgeving bepaalde voorwaarden; 4° het beschikken over en bestemmen van de kredieten toegewezen aan de inrichting, binnen de voorwaarden bepaald door de wetten, decreten en besluiten; 5° het beslissen over de cursussen, werkzaamheden en praktische
matières de l'enseignement, conformément aux dispositions légales; oefeningen inzake onderwijs, overeenkomstig de wettelijke bepalingen;
6° définir la procédure interne et les modalités de la procédure 6° het bepalen van de interne procedure en de nadere regels voor de
externe d'évaluation de l'enseignement et de fonctionnement de externe procedure tot evaluatie van het onderwijs en de werking van de
l'établissement; inrichting;
7° nommer les membres du personnel scientifique. » 7° het benoemen van de leden van het wetenschappelijk personeel. »
B.3.1. Le décret attaqué a un double objet. Tout d'abord, il définit B.3.1. Het doel van het bestreden decreet is tweevoudig. In de eerste
et organise la participation des étudiants au sein des institutions plaats bepaalt en organiseert het decreet de participatie van de
universitaires (titre Ier). Ensuite, il instaure la participation des studenten in de universitaire instellingen (titel I). Vervolgens wordt
étudiants au niveau communautaire (titre II). de participatie van de studenten op gemeenschapsniveau ingevoerd (titel II).
B.3.2. La matière traitée au titre Ier du décret était réglée, avant B.3.2. De in titel I van het decreet behandelde aangelegenheid was
l'adoption du décret litigieux, par les articles 1er à 3 du décret du vóór de goedkeuring van het aangevochten decreet geregeld bij de
31 mai 1999 portant certaines réformes en matière d'enseignement artikelen 1 tot 3 van het decreet van 31 mei 1999 houdende sommige
hervormingen in het hoger onderwijs. Bij artikel 1 van dat decreet
supérieur. L'article 1er de ce décret instaurait, sans toutefois werden de minimale verplichtingen vastgelegd voor de universitaire
préciser l'importance de cette représentation, les obligations instellingen, zonder dat echter het aandeel van de vertegenwoordiging
minimales imposées aux institutions universitaires. Il était prévu que van de studenten werd gepreciseerd. Er werd bepaald dat in de
dans les institutions universitaires organisées ou subventionnées par universitaire instellingen ingericht of gesubsidieerd door de Franse
la Communauté française, il existe au moins un organe dans lequel Gemeenschap er ten minste één orgaan bestaat waarin vertegenwoordigers
siègent des représentants des étudiants. van de studenten zitting hebben.
B.3.3. Il ressort des travaux préparatoires du décret entrepris qu'il B.3.3. Blijkens de parlementaire voorbereiding van het bestreden
était « indispensable de parachever l'organisation de la participation decreet was « het noodzakelijk de organisatie van de studentenparticipatie te voltooien door een aantal waarborgen vast te
étudiante en prévoyant un certain nombre de garanties quant à la leggen met betrekking tot de participatie van de studenten van de
participation des étudiants des universités : garanties quant à la universiteiten : waarborgen met betrekking tot de werkelijke
participation effective à la gestion de leur institution, garanties participatie bij het beheer van hun instelling, waarborgen wat hun
quant à leur représentation et à leur concertation au niveau vertegenwoordiging en raadpleging op gemeenschapsniveau betreft,
communautaire, garanties quant aux moyens d'exercer ces droits » waarborgen met betrekking tot de middelen om die rechten uit te
(Doc., Parlement de la Communauté française, 2002-2003, n° 406-1, p. oefenen » (Parl. St., Parlement van de Franse Gemeenschap, 2002-2003,
2). nr. 406-1, p. 2).
En vue d'atteindre ces objectifs, le décret a, dans son article 9, Om die doelstellingen te bereiken, heeft het decreet in artikel 9
prévu que les étudiants doivent être représentés à concurrence d'au
moins 20 p.c. et avec voix délibérative, dans les organes de chacune bepaald dat de studenten naar rata van minstens 20 pct. en met
des institutions universitaires subventionnées ou organisées par la beslissende stem vertegenwoordigd moeten zijn in de organen van elk
van de door de Franse Gemeenschap gesubsidieerde of ingerichte
Communauté française qui sont compétents pour prendre des décisions universitaire instellingen, die beslissingsbevoegdheid hebben voor de
dans les sept matières limitativement énumérées à l'article 9. zeven aangelegenheden die in artikel 9 limitatief zijn opgesomd.
L'exposé des motifs précise que ces conditions de participation des In de memorie van toelichting wordt aangegeven dat die voorwaarden van
étudiants constituent, « d'une part, un principe démocratique et, participatie van de studenten « enerzijds, een democratisch beginsel
d'autre part, un atout supplémentaire pour une gestion équilibrée des vormen en, anderzijds, een bijkomende troef voor een evenwichtig
institutions universitaires ». On s'est également efforcé d'étendre à beheer van de universitaire instellingen ». Tevens werd ernaar
tous les réseaux d'enseignement la participation des étudiants, déjà gestreefd de reeds bij wet bepaalde participatie van de studenten tot
prévue par la loi, en application du principe constitutionnel alle onderwijsnetten uit te breiden, met toepassing van het
d'égalité (article 24, § 4) exigeant un traitement identique entre les grondwettelijke gelijkheidsbeginsel (artikel 24, § 4), dat een
étudiants de toutes les institutions universitaires (ibid., p. 3). identieke behandeling vereist van de studenten van alle universitaire instellingen (ibid., p. 3).
Quant à l'étendue du recours Wat de draagwijdte van het beroep betreft
B.4.1. Selon la partie intervenante a.s.b.l. Fédération des étudiants francophones, le recours des parties requérantes n'est recevable qu'en tant que les dispositions attaquées portent sur les universités libres. B.4.2. Les parties requérantes, qui se prévalent, pour justifier leur intérêt au recours, de leur qualité d'« institutions universitaires libres », ne peuvent demander l'annulation des dispositions qu'elles attaquent qu'en tant que celles-ci s'appliquent aux universités qui ne sont pas organisées par la Communauté française. Le recours en annulation doit donc être limité aux dispositions mentionnées en B.1 en tant qu'elles concernent les universités libres. Quant au fond B.5.1. Le moyen unique est pris de la violation des articles 24, § 1er, B.4.1. Het beroep van de verzoekende partijen is volgens de tussenkomende partij, de v.z.w. « Fédération des étudiants francophones », slechts ontvankelijk in zoverre de bestreden bepalingen betrekking hebben op de vrije universiteiten. B.4.2. De verzoekende partijen, die zich beroepen op hun hoedanigheid van « vrije universitaire instellingen » om hun belang bij het beroep aan te tonen, kunnen slechts de vernietiging van de door hen bestreden bepalingen vorderen voor zover die van toepassing zijn op de niet door de Franse Gemeenschap ingerichte universiteiten. Het beroep tot vernietiging dient derhalve te worden beperkt tot de in B.1 vermelde bepalingen in zoverre ze betrekking hebben op de vrije universiteiten. Ten gronde B.5.1. Het enige middel is afgeleid uit de schending van de artikelen 24, § 1, en 27 van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met
et 27 de la Constitution, lus ou non en combinaison avec l'article 11 artikel 11 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en met
de la Convention européenne des droits de l'homme et avec l'article 22 artikel 22 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en
du Pacte international relatif aux droits civils et politiques. politieke rechten.
B.5.2. Les parties requérantes reprochent aux dispositions entreprises B.5.2. De verzoekende partijen verwijten de bestreden bepalingen van
du décret de porter atteinte de manière disproportionnée à la liberté het decreet op onevenredige wijze afbreuk te doen aan de vrijheid van
de l'enseignement telle qu'elle est consacrée par l'article 24, § 1er, onderwijs, zoals die is gewaarborgd bij artikel 24, § 1, van de
de la Constitution. Elles considèrent en particulier que l'obligation Grondwet. Zij voeren meer bepaald aan dat de verplichting, voor de
qui est faite aux universités libres subventionnées de prévoir qu'au gesubsidieerde vrije universiteiten, om de studenten, naar rata van
moins 20 p.c. d'étudiants doivent siéger avec voix délibérative dans minstens 20 pct. en met beslissende stem, zitting te laten nemen in de
organen die binnen hun respectieve instellingen zijn samengesteld en
les organes constitués au sein de leurs institutions respectives et die ermee belast zijn beslissingen te nemen met betrekking tot onder
chargés de prendre des décisions notamment relatives à la nomination meer de benoeming van het administratief en wetenschappelijk
du personnel administratif et scientifique, aux cours et orientations personeel, de colleges en pedagogische opties of de begroting, afbreuk
pédagogiques ou au budget, porte atteinte à la liberté de s'organiser doet aan de vrijheid om zich te organiseren, die hun is toegekend bij
qui leur est reconnue par l'article 24, § 1er, de la Constitution et à artikel 24, § 1, van de Grondwet, en aan hun vrijheid van vereniging
leur liberté d'association garantie par l'article 27 de la gewaarborgd bij artikel 27 van de Grondwet.
Constitution. B.6. La liberté d'enseignement visée à l'article 24, § 1er, de la B.6. De in artikel 24, § 1, van de Grondwet bedoelde onderwijsvrijheid
Constitution implique, entre autres, que des personnes privées impliceert onder meer het vermogen voor privé-personen om, zonder
puissent, sans autorisation préalable et sous réserve du respect des voorafgaande toestemming en onder voorbehoud van de eerbiediging van
libertés et des droits fondamentaux, organiser et faire dispenser un de fundamentele rechten en vrijheden, naar eigen inzicht onderwijs in
enseignement selon leur propre conception, tant en ce qui concerne la te richten en te laten verstrekken, zowel naar de vorm als naar de
forme que le contenu de l'enseignement. inhoud van het onderwijs.
B.7. La liberté d'enseignement active, garantie par l'article 24, § 1er, B.7. De actieve vrijheid van onderwijs, gewaarborgd door artikel 24, §
de la Constitution, peut être exercée de manière individuelle ou 1, van de Grondwet, kan individueel of collectief worden uitgeoefend.
collective. La complexité croissante de l'organisation de De toenemende complexiteit van de organisatie van het onderwijs heeft
l'enseignement a cependant pour effet que la liberté d'enseignement evenwel tot gevolg dat de actieve vrijheid van onderwijs vrijwel
active est presque exclusivement exercée de manière collective, en uitsluitend collectief wordt uitgeoefend, gebruik makend van de
recourant à la liberté d'association. vrijheid van vereniging.
B.8. Lorsque la liberté d'association est utilisée pour assurer B.8. Wanneer de vrijheid van vereniging wordt aangewend om de
l'exercice d'une autre liberté, elle acquiert une dimension uitoefening van een andere vrijheid te verzekeren, krijgt zij een
particulière qui requiert l'attention spéciale du juge bijzondere dimensie die de bijzondere aandacht vergt van de
constitutionnel. grondwettelijke rechter.
B.9. La liberté d'enseignement garantie par la Constitution suppose, B.9. De door de Grondwet gewaarborgde vrijheid van onderwijs
si elle ne veut pas être théorique, que les pouvoirs organisateurs qui onderstelt, wil zij niet theoretisch zijn, dat de inrichtende machten
ne relèvent pas directement de la communauté puissent, sous certaines die niet rechtstreeks afhangen van de gemeenschap, onder bepaalde
conditions, telles que des exigences d'intérêt général, prétendre à voorwaarden, zoals vereisten van algemeen belang, aanspraak kunnen
des subventions à charge de celle-ci. Dans cette mesure, la liberté maken op subsidiëring vanwege de gemeenschap. In die mate kan de
d'enseignement connaît dès lors des limites et n'empêche pas que le vrijheid van onderwijs bijgevolg aan grenzen gebonden zijn en verzet
législateur décrétal impose des conditions de financement et de zij er zich niet tegen dat de decreetgever voorwaarden van
subventionnement qui restreignent l'exercice de cette liberté, pour financiering of subsidiëring oplegt die de uitoefening van die
autant qu'il n'y soit pas porté d'atteinte essentielle, ni aux autres vrijheid beperken, voor zover niet wezenlijk afbreuk wordt gedaan aan
droits et libertés comme, en l'espèce, la liberté d'association. die vrijheid, noch aan overige rechten en vrijheden zoals te dezen de
B.10. L'article 27 de la Constitution, qui reconnaît le droit de s'associer, comme celui de ne pas s'associer, et qui interdit de soumettre ce droit à des mesures préventives, n'empêche pas davantage le législateur de prévoir des modalités de fonctionnement et de contrôle lorsque l'association est subventionnée par les pouvoirs publics. B.11. Lorsqu'une disposition conventionnelle liant la Belgique a une portée analogue à une disposition constitutionnelle qui est invoquée, les garanties consacrées par cette disposition conventionnelle constituent un ensemble indissociable avec les garanties inscrites dans la disposition constitutionnelle en cause. Afin de déterminer la portée de la liberté d'association, garantie par vrijheid van vereniging. B.10. Ook artikel 27 van de Grondwet, dat het recht erkent om zich te verenigen, alsook het recht om zich niet te verenigen, en verbiedt dat recht aan preventieve maatregelen te onderwerpen, belet de wetgever niet te voorzien in werkings- en toezichtsmodaliteiten, wanneer de vereniging overheidssubsidies ontvangt. B.11. Wanneer een verdragsbepaling die België bindt, een draagwijdte heeft die analoog is aan die van een aangevoerde grondwetsbepaling, vormen de waarborgen vervat in die verdragsbepaling een onlosmakelijk geheel met de waarborgen die in de betrokken grondwetsbepaling zijn opgenomen. Om de draagwijdte van de vrijheid van vereniging, gewaarborgd door
l'article 27 de la Constitution, il convient dès lors d'avoir artikel 27 van de Grondwet, te bepalen, dient derhalve ook rekening te
également égard à, entre autres, l'article 11 de la Convention worden gehouden met onder meer artikel 11 van het Europees Verdrag
européenne des droits de l'homme. Aux termes de cette disposition, voor de Rechten van de Mens. Luidens die bepaling kan de uitoefening
l'exercice de la liberté d'association « ne peut faire l'objet van de vrijheid van vereniging « aan geen andere beperkingen worden
d'autres restrictions que celles qui, prévues par la loi, constituent onderworpen dan die welke bij de wet zijn voorzien en die in een
des mesures nécessaires, dans une société démocratique, à la sécurité democratische samenleving nodig zijn in het belang van 's lands
nationale, à la sûreté publique, à la défense de l'ordre et à la veiligheid, de openbare veiligheid, de bescherming van de openbare
orde en het voorkomen van strafbare feiten, voor de bescherming van de
prévention du crime, à la protection de la santé ou de la morale, ou à gezondheid of de goede zeden, of de bescherming van de rechten en
la protection des droits et libertés d'autrui ». vrijheden van anderen ».
B.12. En disposant que les étudiants sont membres avec voix B.12. Door te bepalen dat de studenten met beslissende stem naar rata
délibérative, à raison d'au moins 20 p.c., des organes constitués au van minstens 20 pct. vertegenwoordigd moeten zijn in de
sein de chaque institution universitaire qui est subventionnée par la beslissingsorganen van elk van de universitaire instellingen die door
Communauté française, la disposition entreprise impose des obligations de Franse Gemeenschap worden gesubsidieerd, legt de bestreden bepaling
en ce qui concerne la composition de ces organes de décision. verplichtingen op betreffende de samenstelling van die
beslissingsorganen.
La participation obligatoire d'étudiants à la composition de ces De verplichte deelname van studenten aan de samenstelling van die
organes de décision est, en outre, de nature à influencer le processus beslissingsorganen is bovendien van dien aard dat het
de prise de décision lui-même au sein de l'association qui organise un besluitvormingsproces zelf binnen de vereniging die universitair
enseignement universitaire. onderwijs inricht, wordt beïnvloed.
En prévoyant la présence des étudiants dans des organes de décision et Door erin te voorzien dat de studenten deel uitmaken van
en leur permettant dès lors d'influencer la politique de beslissingsorganen en hen aldus ertoe in staat te stellen het beleid
l'association, la disposition critiquée constitue une ingérence dans van de vereniging te beïnvloeden, vormt de bestreden bepaling een
la liberté d'association de ces institutions d'enseignement libres qui inmenging in de vrijheid van vereniging van de vrije
organisent un enseignement universitaire. onderwijsinstellingen die universitair onderwijs inrichten.
Il y a lieu de vérifier si une telle mesure est pertinente et si elle Er dient te worden nagegaan of een dergelijke maatregel pertinent en
n'est pas disproportionnée au regard de l'objectif poursuivi par le niet onevenredig is ten aanzien van de door de decreetgever
législateur décrétal. nagestreefde doelstelling.
B.13. Il ressort des travaux préparatoires cités en B.3.3 que, par B.13. Uit de in B.3.3 vermelde parlementaire voorbereiding blijkt dat
application du principe constitutionnel d'égalité, on s'est efforcé ernaar werd gestreefd de participatie van de studenten tot alle
d'étendre à tous les réseaux d'enseignement la participation des onderwijsnetten uit te breiden, met toepassing van het grondwettelijke
étudiants. gelijkheidsbeginsel.
L'article 24, § 4, de la Constitution, qui consacre le principe Artikel 24, § 4, van de Grondwet, dat het beginsel van gelijkheid en
niet-discriminatie in onderwijsaangelegenheden bevestigt, kan evenwel
d'égalité et de non-discrimination en matière d'enseignement, ne niet worden aangevoerd om de inmenging in de vrijheid van vereniging
saurait toutefois être invoqué pour justifier l'ingérence dans la te verantwoorden. Die bepaling legt de decreetgever immers de
liberté d'association. En effet, cette disposition impose au verplichting op rekening te houden met objectieve verschillen,
législateur décrétal de tenir compte de différences objectives waaronder de eigen karakteristieken van iedere inrichtende macht, die
justifiant un traitement approprié, parmi lesquelles les een aangepaste behandeling verantwoorden.
caractéristiques propres de chaque pouvoir organisateur. Il s'ensuit que le traitement égal de différentes universités, en ce qui concerne la participation des étudiants, oblige le législateur décrétal à se justifier. Cette justification se confond avec la justification requise pour l'ingérence dans la liberté d'association. B.14. Il ressort également des mêmes travaux préparatoires qu'il a été jugé nécessaire de renforcer la participation des étudiants à la gestion des universités. L'ingérence dans la liberté d'association vise donc en premier lieu à protéger les droits des étudiants. Le législateur décrétal a pu estimer que cet objectif ne serait atteint que si un minimum de représentation des étudiants était garanti et si ceux-ci siégeaient avec voix délibérative. Une telle exigence est pertinente par rapport à l'objectif poursuivi mais elle risque, si elle impose une représentation excessive, de constituer une immixtion déraisonnable ou disproportionnée dans l'organisation et le fonctionnement des institutions universitaires subventionnées. Cela s'applique en particulier aux matières qui sont déterminantes pour la Daaruit volgt dat de gelijke behandeling van verschillende universiteiten, inzake studentenparticipatie, de decreetgever tot een verantwoording noopt. Die verantwoording valt samen met de verantwoording die voor de inmenging in de vrijheid van vereniging is vereist. B.14. Uit dezelfde parlementaire voorbereiding blijkt tevens dat het noodzakelijk werd geacht de participatie van de studenten bij het beheer van de universiteiten te versterken. De inmenging in de vrijheid van vereniging beoogt aldus in de eerste plaats de rechten van de studenten te beschermen. De decreetgever vermocht te oordelen dat die doelstelling enkel zou kunnen worden bereikt indien een minimale vertegenwoordiging van de studenten gewaarborgd zou zijn en indien zij zitting zouden hebben als stemgerechtigd lid. Zulk een vereiste is pertinent ten aanzien van het nagestreefde doel, maar dreigt neer te komen op een onredelijke of onevenredige inmenging in de organisatie en de werking van de gesubsidieerde universitaire instellingen indien daarbij een buitensporige vertegenwoordiging wordt opgelegd. Dit geldt in het
politique globale d'une institution universitaire qui concerne les bijzonder voor aangelegenheden die bepalend zijn voor het globale
intérêts de toutes les composantes de celle-ci. beleid van een universitaire instelling, dat betrekking heeft op de
B.15. La présence d'étudiants disposant d'une voix délibérative n'est belangen van alle geledingen van die instelling.
pas imposée au sein de chaque pouvoir organisateur mais uniquement B.15. De aanwezigheid van stemgerechtigde studenten is niet verplicht
dans les « organes constitués au sein de chaque institution binnen elke inrichtende macht, maar alleen in de « organen die
universitaire », compétents pour prendre les décisions énumérées à samengesteld zijn binnen iedere universitaire instelling », die
l'article 9 du décret. A supposer que, dans certaines universités, telles qu'elles sont actuellement organisées, l'organe compétent pour prendre ces décisions se confonde avec l'organe par lequel s'exerce le pouvoir organisateur, il ne s'ensuit pas que les étudiants puissent participer aux décisions qui y sont prises relativement au caractère religieux ou philosophique de l'enseignement ou au projet pédagogique de l'établissement : la participation étudiante n'est exigée que pour les sept matières énumérées à l'article 9. Celles-ci ne touchent pas à la liberté de bevoegd zijn voor het nemen van de in artikel 9 van het decreet opgesomde beslissingen. In de veronderstelling dat, in sommige universiteiten, zoals die thans zijn ingericht, het voor het nemen van die beslissingen bevoegde orgaan samenvalt met het orgaan waardoor de inrichtende macht wordt uitgeoefend, volgt hieruit niet dat de studenten kunnen deelnemen aan de daarin genomen beslissingen die het godsdienstige of levensbeschouwelijke karakter van het onderwijs of het pedagogische project van de instelling betreffen : de participatie van de studenten is alleen vereist voor de zeven aangelegenheden die in artikel 9 zijn opgesomd. Die aangelegenheden raken niet aan de vrijheid om een
créer un établissement d'enseignement, elles n'empêchent pas que les onderwijsinstelling op te richten, verhinderen niet dat de inrichtende
pouvoirs organisateurs fixent librement le caractère religieux ou machten vrij het godsdienstige of levensbeschouwelijke karakter van
philosophique de leur enseignement et leur projet pédagogique ou hun onderwijsaanbod of hun pedagogisch project vaststellen of de
qu'ils en déterminent la tendance. strekking ervan bepalen.
En tant que certaines des matières énumérées à l'article 9 pourraient In zoverre sommige van de in artikel 9 opgesomde aangelegenheden
indirect zouden kunnen raken aan de ene of de andere van die
toucher indirectement à l'une ou l'autre de ces libertés, le décret ne vrijheden, kunnen de studenten, op grond van het decreet, niet op
permet pas aux étudiants de s'immiscer de manière disproportionnée onevenredige wijze ingrijpen in de organisatie en de werking van de
dans l'organisation et le fonctionnement des établissements gesubsidieerde instellingen waaraan zij college lopen, aangezien het
subventionnés qu'ils fréquentent, dès lors que le poids de leur vote, gewicht van hun stem, in de veronderstelling dat die unaniem is,
à le supposer unanime, n'est que de 20 p.c. et que les universités restent libres de répartir les 80 p.c. restants comme elles l'entendent. B.16. Le moyen n'est pas fondé. Par ces motifs, la Cour, sous la réserve d'interprétation mentionnée en B.15, rejette le recours. Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 1er mars 2005. Le greffier, P.-Y. Dutilleux. Le président, slechts 20 pct. bedraagt en de universiteiten de vrijheid behouden om de overige 80 pct. te verdelen zoals zij het willen. B.16. Het middel is niet gegrond. Om die redenen, het Hof, onder voorbehoud van de in B.15 vermelde interpretatie, verwerpt het beroep. Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 1 maart 2005. De griffier, P.-Y. Dutilleux. De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^