Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 4/2005 du 12 janvier 2005 Numéro du rôle : 2908 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 5bis de l'arrêté royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le statut social des travailleurs indépendants, posé La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges R. Henneuse, (...)"
Extrait de l'arrêt n° 4/2005 du 12 janvier 2005 Numéro du rôle : 2908 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 5bis de l'arrêté royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le statut social des travailleurs indépendants, posé La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges R. Henneuse, (...) Uittreksel uit arrest nr. 4/2005 van 12 januari 2005 Rolnummer 2908 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 5bis van het koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het sociaal statuut der zelfstandigen, Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters R. Henn(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 4/2005 du 12 janvier 2005 Uittreksel uit arrest nr. 4/2005 van 12 januari 2005
Numéro du rôle : 2908 Rolnummer 2908
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 5bis de In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 5bis van het
l'arrêté royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le statut social koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het
des travailleurs indépendants, posée par le Tribunal du travail de sociaal statuut der zelfstandigen, gesteld door de Arbeidsrechtbank te
Nivelles. Nijvel.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges R. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters
Henneuse, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, E. Derycke et J. Spreutels, R. Henneuse, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, E. Derycke en J. Spreutels,
assistée du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 26 janvier 2004 en cause de l'Institut national Bij vonnis van 26 januari 2004 in zake het Rijksinstituut voor de
d'assurances sociales pour travailleurs indépendants contre D. Sophie, Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen tegen D. Sophie, waarvan de
dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage le 5 expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op 5 februari
février 2004, le Tribunal du travail de Nivelles a posé la question 2004, heeft de Arbeidsrechtbank te Nijvel de volgende prejudiciële
préjudicielle suivante : vraag gesteld :
« L'article 5bis de l'arrêté royal n° 38 [du 27 juillet 1967] « Schendt artikel 5bis van het koninklijk besluit nr. 38 [van 27 juli
organisant le statut social des travailleurs indépendants viole-t-il 1967] houdende inrichting van het sociaal statuut der zelfstandigen de
les articles 10 et 11 de la Constitution en tant qu'il réserve aux artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het het voordeel van de
seuls titulaires de mandats, y compris rémunérés sous forme de jetons niet-onderwerping aan het sociaal statuut van de zelfstandigen enkel
de présence, dans un organisme public ou privé, le bénéfice du voorbehoudt aan de houders van mandaten, met inbegrip van die welke in
non-assujettissement au statut social des travailleurs indépendants de vorm van zitpenningen worden bezoldigd, in een openbare of private
lorsqu'ils sont investis de ce mandat en raison des fonctions qu'ils instelling, indien zij met dat mandaat bekleed zijn uit hoofde van de
exercent auprès d'une commune, et prive, par conséquent, de ce même functie die zij bij een gemeente uitoefenen, en datzelfde voordeel
bénéfice les personnes qui, également en raison des fonctions qu'elles bijgevolg ontzegt aan de personen die, eveneens uit hoofde van de
exercent auprès d'une commune, sont désignées par celles-ci pour functie die zij bij een gemeente uitoefenen, door die gemeente zijn
assumer dans ces mêmes organismes publics ou privés des fonctions, aangewezen om binnen diezelfde openbare of private instellingen in de
rémunérées sous forme de jetons de présence, en une autre qualité que vorm van zitpenningen bezoldigde functies uit te oefenen in een andere
mandataires ? » hoedanigheid dan die van mandataris ? »
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
La disposition en cause De in het geding zijnde bepaling
B.1. La Cour est interrogée au sujet de l'article 5bis de l'arrêté B.1. Het Hof wordt ondervraagd over artikel 5bis van het koninklijk
royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le statut social des besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het sociaal
travailleurs indépendants. statuut der zelfstandigen.
Cette disposition, insérée par l'article 1er de la loi du 9 juin 1970 Die bepaling, ingevoegd bij artikel 1 van de wet van 9 juni 1970
portant programmation sociale en faveur des travailleurs indépendants, houdende sociale programmatie ten voordele van de zelfstandigen,
énonce : bepaalt :
« Les personnes chargées d'un mandat dans un organisme public ou privé, soit en raison des fonctions qu'elles exercent auprès d'une administration de l'Etat, d'une province, d'une commune ou d'un établissement public, soit en qualité de représentant d'une organisation de travailleurs, d'employeurs ou de travailleurs indépendants, soit en qualité de représentant de l'Etat, d'une province ou d'une commune, ne sont pas de ce chef assujettis au présent arrêté. » Quant au fond B.2. La différence de traitement soumise au contrôle de la Cour est celle faite sur le plan de leur statut social entre les personnes « Personen belast met een mandaat in een openbare of private instelling, hetzij uit hoofde van de functie die ze uitoefenen bij een administratie van het Rijk, van een provincie, van een gemeente of van een openbare instelling, hetzij als vertegenwoordiger van een werknemers-, werkgevers- of zelfstandigenorganisatie hetzij als vertegenwoordiger van het Rijk, van een provincie of van een gemeente zijn, uit dien hoofde, niet onderworpen aan dit besluit. » Ten gronde B.2. Het aan het Hof ter toetsing voorgelegde verschil in behandeling is datgene dat op het vlak van hun sociaal statuut wordt gemaakt
désignées dans ou auprès d'un organisme public ou privé sur la base tussen de personen aangewezen in of bij een openbare of private
des fonctions qu'elles exercent dans une administration communale, instelling op grond van de functie die zij bij een gemeentebestuur
selon la qualité en laquelle elles sont susceptibles d'être désignées uitoefenen, naar gelang van de hoedanigheid waarin zij kunnen worden
: alors que l'article 5bis en cause soustrait à l'assujettissement aangewezen : terwijl het in het geding zijnde artikel 5bis die
comme travailleur indépendant celles de ces personnes qui sont « personen die in een dergelijke instelling zijn « belast met een
chargées d'un mandat » dans un tel organisme, à l'inverse, celles qui mandaat », onttrekt aan de onderwerping als zelfstandige, zijn de
sont désignées pour assumer leur fonction en une autre qualité que personen die zijn aangewezen om hun functie in een andere hoedanigheid
celle de mandataire sont, elles, assujetties au statut social des dan die van mandataris uit te oefenen, daarentegen onderworpen aan het
travailleurs indépendants. sociaal statuut van de zelfstandigen.
B.3. Dans l'exposé des motifs de la loi précitée du 9 juin 1970, B.3. In de memorie van toelichting van de voormelde wet van 9 juni
1970 is het doel dat de wetgever nastreeft door het in het geding
l'objectif poursuivi par le législateur en insérant l'article 5bis en zijnde artikel 5bis in te voegen, in de volgende bewoordingen
cause a été décrit en ces termes : « L'expérience a prouvé que l'application de l'assujettissement à la catégorie visée par l'article 5bis, se heurtait dans la pratique à de très grandes difficultés. D'abord parce que le critère fiscal ne peut pas être utilisé sans plus. En effet, suivant la qualité de la personne qui détient le mandat, les revenus produits par ce dernier, sont taxés comme des revenus soit de salarié, soit de travailleur indépendant. Sans préjudice de la question de savoir si les personnes visées par l'article 5bis exercent réellement une activité indépendante, l'application valable de l'assujettissement nécessiterait un service de dépistage spécial et un fichier spécial à la constitution duquel un nombre important de services publics et privés devraient collaborer. Les dépenses administratives qu'entraînerait pareil dépistage sont disproportionnées au produit des cotisations dont il assurerait la omschreven : « De ervaring heeft uitgewezen dat de toepassing van de onderwerping op de in de artikel 5bis bedoelde categorie in de praktijk stuitte op zeer grote moeilijkheden. Vooreerst omdat het fiscaal criterium niet zonder meer kon aangewend worden. Inderdaad naargelang de hoedanigheid van de persoon die houder is van het mandaat, worden de inkomsten door dit laatste voortgebracht belast, hetzij als inkomsten van een loontrekkende, hetzij als inkomsten van een zelfstandige. Onverminderd de vraag te weten of de door artikel 5bis bedoelde personen wel degelijk een zelfstandige beroepsbezigheid uitoefenen, zou de volwaardige toepassing van de onderwerping de verplichting meebrengen een speciale opsporingsdienst en een speciaal steekkaartenstelsel in te voeren waaraan een belangrijk aantal openbare en privédiensten zouden moeten medewerken. De administratieve kosten die dergelijke opsporing zou meebrengen staan niet in verhouding tot de opbrengst der bijdragen waarvan zij de inning zou verzekeren. » (Parl. St., Senaat, 1969-1970, nr. 122, pp.
rentrée. » (Doc. parl., Sénat, 1969-1970, n° 122, pp. 11 et 12) 11 en 12)
Le rapport précise pour sa part : Het verslag preciseert van zijn kant :
« Il vise la non-application de l'assujettissement de personnes qui « Bedoeld is de niet-onderwerping van personen die inderdaad moeilijk
peuvent en fait difficilement être qualifiées d'indépendants, tels par als zelfstandigen kunnen worden aangemerkt, zoals bij voorbeeld de
exemple le délégué syndical représentant son organisation auprès d'un syndikale afgevaardigde die zijn organisatie vertegenwoordigt bij een
organisme paraétatique, le bourgmestre représentant sa commune dans parastatale instelling, de burgemeester die zijn gemeente
une intercommunale, etc. » (Doc. parl., Sénat, 1969-1970, n° 361, pp. vertegenwoordigt bij een intercommunale vereniging, e.a. » (Parl. St.,
9 et 10) Senaat, 1969-1970, nr. 361, pp. 9 en 10)
B.4. Lorsque le législateur détermine les travailleurs auxquels il B.4. Wanneer de wetgever bepaalt aan wie hij het statuut van
entend conférer le statut d'indépendant et ceux qu'il entend zelfstandige wil toekennen en wie hij aan dat statuut wil onttrekken -
soustraire audit statut - comme le fait l'article 5bis en cause -, il zoals het in het geding zijnde artikel 5bis dat doet -, moet hij
doit pouvoir faire usage de catégories qui, nécessairement, gebruik kunnen maken van categorieën die noodzakelijkerwijs de
n'appréhendent la diversité des situations qu'avec un certain degré verscheidenheid van de toestanden slechts met een zekere graad van
d'approximation. benadering opvangen.
Le recours à ce procédé n'est pas déraisonnable en soi; il convient Het beroep op dat procédé is op zich niet onredelijk; niettemin moet
toutefois d'examiner s'il en va de même pour la manière dont le worden onderzocht of hetzelfde geldt voor de wijze waarop het werd
procédé a été utilisé. aangewend.
B.5.1. Entre les deux catégories de personnes comparées par le juge a quo, l'existence ou non d'un mandat constitue un critère de distinction objectif. B.5.2. La qualité de mandataire implique que le mandataire est chargé d'accomplir un ou plusieurs actes juridiques pour le compte et au nom d'une autre personne. L'article 5bis précise les hypothèses qui donnent lieu à un mandat à l'exercice duquel n'est pas attachée la qualité de travailleur indépendant; le mandant est, selon le cas, une institution, une personne ou un organisme public ou une organisation de travailleurs ou d'employeurs. B.5.3. Parmi ces hypothèses figure celle en cause en l'espèce, celle où le mandat dans un organisme public ou privé est conféré en raison des fonctions qu'exerce son titulaire auprès d'une administration de l'Etat, d'une province, d'une commune ou d'un établissement public. B.5.4. S'agissant des désignations au sein d'un organisme privé ou public faites en considération des fonctions principales exercées, telles qu'elles ont été précisées ci-dessus, il n'apparaît pas dénué de justification objective et raisonnable que le législateur ait B.5.1. Tussen beide categorieën van personen die de verwijzende rechter met elkaar vergelijkt, vormt het al dan niet bestaan van een mandaat een objectief criterium van onderscheid. B.5.2. De hoedanigheid van mandataris houdt in dat de mandataris ermee belast is een of meer rechtshandelingen voor rekening en uit naam van een andere persoon te verrichten. Artikel 5bis preciseert de gevallen die aanleiding geven tot een mandaat waarvan de uitoefening niet aan de hoedanigheid van zelfstandige is gekoppeld; de mandaatgever is, naar gelang van het geval, een openbare instelling of persoon of een werknemers-, zelfstandigen- of werkgeversorganisatie. B.5.3. Een van die gevallen is te dezen in het geding, namelijk het geval waarbij het mandaat in een openbare of private instelling is toegekend wegens de functie die de houder ervan uitoefent bij een administratie van het Rijk, van een provincie, van een gemeente of van een openbare instelling. B.5.4. In verband met de aanwijzingen in een private of openbare instelling rekening houdende met de uitgeoefende hoofdfunctie, zoals hiervoor gepreciseerd, blijkt het objectief en redelijk verantwoord dat de wetgever de hoedanigheid van zelfstandige heeft ontzegd aan
écarté la qualité de travailleur indépendant au bénéfice des seules alleen de met een mandaat belaste personen, met uitsluiting bijgevolg
personnes chargées d'un mandat, à l'exclusion dès lors de celles qui van diegenen die in een andere hoedanigheid optreden. In tegenstelling
interviennent en une autre qualité. A l'inverse de ces dernières, les tot die laatstgenoemden, handelen de personen met de hoedanigheid van
personnes ayant la qualité de mandataires agissent en effet, au sein mandataris immers binnen de voormelde instellingen namens en voor
desdits organismes, au nom et pour le compte des institutions et rekening van de openbare instellingen die hun mandaatgevers zijn;
établissements publics qui sont leurs mandants; en considération tant rekening houdende zowel met de aard van het mandaat als met de
de la nature du mandat que de la qualité des mandants concernés - qui hoedanigheid van de betrokken mandaatgevers - die onder de openbare
relèvent de la puissance publique -, leurs mandataires « peuvent en macht ressorteren -, kunnen hun mandatarissen, « inderdaad moeilijk
fait difficilement être qualifiés d'indépendants » (Doc. parl., Sénat, als zelfstandigen [...] worden aangemerkt » (Parl. St., Senaat,
1969-1970, n° 361, p. 9). 1969-1970, nr. 361, p. 9).
B.6. S'il est vrai que l'assujettissement au statut social des B.6. Hoewel het juist is dat de onderwerping, aan het sociaal statuut
indépendants des personnes précitées désignées au sein d'un organisme van de zelfstandigen, van de voormelde personen aangewezen in een
public ou privé en une autre qualité que celle de mandataire peut openbare of private instelling in een andere hoedanigheid dan die van
conduire aux mêmes difficultés que celles relevées par l'exposé des mandataris, aanleiding kan geven tot dezelfde moeilijkheden als die
motifs mentionné en B.3 pour justifier l'adoption de la disposition en waarvan sprake in de memorie van toelichting vermeld in B.3 om de
cause, il n'en résulte toutefois pas, pour les motifs indiqués aanneming van de in het geding zijnde bepaling te verantwoorden,
ci-dessus, que le principe d'égalité et de non-discrimination imposait vloeit hieruit, om de hiervoor vermelde motieven, evenwel niet voort
au législateur de leur étendre le bénéfice du non-assujettissement dat het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie de wetgever
prévu par l'article 5bis en cause pour les personnes ayant la qualité ertoe verplichtte het voordeel van de niet-onderwerping waarin het in
de mandataire. het geding zijnde artikel 5bis voorziet voor de personen met de
hoedanigheid van mandataris, tot hen uit te breiden.
B.7. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.7. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 5bis de l'arrêté royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant Artikel 5bis van het koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967
le statut social des travailleurs indépendants, inséré par l'article 1er houdende inrichting van het sociaal statuut der zelfstandigen,
de la loi du 9 juin 1970 portant programmation sociale en faveur des ingevoegd bij artikel 1 van de wet van 9 juni 1970 houdende sociale
travailleurs indépendants, ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution. programmatie ten voordele van de zelfstandigen, schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 12 janvier 2005. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 12 januari 2005.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms. L. Potoms.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^