Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 176/2004 du 3 novembre 2004 Numéro du rôle : 2937 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 3, § 1 er , alinéa 4, de (...)"
Extrait de l'arrêt n° 176/2004 du 3 novembre 2004 Numéro du rôle : 2937 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 3, § 1 er , alinéa 4, de (...) Uittreksel uit arrest nr. 176/2004 van 3 november 2004 Rolnummer 2937 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 3, § 1, vierde lid, van het koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het sociaal statu Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters R. Henn(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 176/2004 du 3 novembre 2004 Uittreksel uit arrest nr. 176/2004 van 3 november 2004
Numéro du rôle : 2937 Rolnummer 2937
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 3, § 1er, In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 3, § 1, vierde
alinéa 4, de l'arrêté royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le lid, van het koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende
statut social des travailleurs indépendants, tel qu'il a été modifié inrichting van het sociaal statuut der zelfstandigen, zoals gewijzigd
par l'article 1er de l'arrêté royal du 18 novembre 1996, posée par le bij artikel 1 van het koninklijk besluit van 18 november 1996, gesteld
Tribunal du travail de Mons. door de Arbeidsrechtbank te Bergen.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges R. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters
Henneuse, M. Bossuyt, A. Alen, J.-P. Moerman et J. Spreutels, assistée R. Henneuse, M. Bossuyt, A. Alen, J.-P. Moerman en J. Spreutels,
du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 20 février 2004 en cause de M. Hontoir contre Bij vonnis van 20 februari 2004 in zake M. Hontoir tegen het
l'Institut national d'assurances sociales pour travailleurs Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen,
indépendants, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op
d'arbitrage le 1er mars 2004, le Tribunal du travail de Mons a posé la 1 maart 2004, heeft de Arbeidsrechtbank te Bergen de volgende
question préjudicielle suivante : prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 3, 1er, alinéa 4, de l'arrêté royal n° 38 du 27 juillet « Schendt artikel 3, § 1, vierde lid, van het koninklijk besluit nr.
1967 organisant le statut social des travailleurs indépendants, 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het sociaal statuut der
zelfstandigen, gewijzigd bij artikel 1 van het koninklijk besluit van
modifié par l'article 1er de l'arrêté royal du 18 novembre 1996 18 november 1996 houdende financiële en diverse bepalingen met
portant des dispositions financières et diverses concernant le statut
social des travailleurs indépendants, en application du titre VI de la betrekking tot het sociaal statuut der zelfstandigen, met toepassing
loi du 26 juillet 1996 portant modernisation de la sécurité sociale et van titel VI van de wet van 26 juli 1996 houdende modernisering van de
assurant la viabilité des régimes légaux des pensions et de l'article sociale zekerheid en tot vrijwaring van de leefbaarheid van de
3 de la loi du 26 juillet 1996 visant à réaliser les conditions wettelijke pensioenstelsels en van artikel 3 van de wet van 26 juli
budgétaires de la participation de la Belgique à l'Union économique et 1996 strekkende tot realisatie van de budgettaire voorwaarden tot
deelname van België aan de Europese Economische en Monetaire Unie,
monétaire européenne, confirmé par l'article 17, 2°, de la loi du 13 bekrachtigd bij artikel 17, 2°, van de wet van 13 juni 1997 tot
juin 1997 portant confirmation des arrêtés royaux pris en application bekrachtiging van de koninklijke besluiten genomen met toepassing van
de la loi du 26 juillet 1996 visant à réaliser les conditions de wet van 26 juli 1996 strekkende tot realisatie van de budgettaire
budgétaires de la participation de la Belgique à l'Union économique et voorwaarden tot deelname van België aan de Europese Economische en
monétaire européenne, et la loi du 26 juillet 1996 portant Monetaire Unie, en de wet van 26 juli 1996 tot modernisering van de
modernisation de la sécurité sociale et assurant la viabilité des sociale zekerheid en tot vrijwaring van de leefbaarheid van de
régimes légaux de pension, viole-t-il les articles 10 et 11 de la wettelijke pensioenstelsels, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in
Constitution, en ce qu'il n'autorise pas la personne désignée comme zoverre het de persoon die is benoemd tot mandataris in een aan de
mandataire dans une société ou association assujettie à l'impôt belge Belgische vennootschapsbelasting of belasting der niet-inwoners
des sociétés ou à l'impôt belge des non-résidents, à établir qu'elle onderworpen vennootschap of vereniging niet toestaat aan te tonen dat
n'exerce pas d'activité professionnelle de travailleur indépendant au hij geen beroepsactiviteit uitoefent als zelfstandige in de zin van
sens de l'article 3, § 1er, alinéa 1er, de l'arrêté royal n° 38, alors artikel 3, § 1, eerste lid, van het koninklijk besluit nr. 38, terwijl
que toute autre personne physique n'est assujettie au statut social elke andere natuurlijke persoon slechts aan het sociaal statuut van de
des travailleurs indépendants que pour autant qu'elle exerce en zelfstandigen is onderworpen voor zover hij in België een
Belgique une activité professionnelle, en raison de laquelle elle beroepsbezigheid uitoefent uit hoofde waarvan hij niet door een
n'est pas engagée dans les liens d'un contrat de travail ou d'un arbeidsovereenkomst of door een statuut verbonden is, aangezien het
statut, le critère fiscal de l'article 3, § 1er, alinéa 2, de l'arrêté fiscale criterium van artikel 3, § 1, tweede lid, van het koninklijk
royal n° 38 n'intervenant que comme présomption réfragable de besluit nr. 38 slechts wordt aangevoerd als een weerlegbaar vermoeden
l'exercice d'une activité indépendante ? » van de uitoefening van een zelfstandige beroepsbezigheid ? »
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. L'article 3 de l'arrêté royal n° 38 du 27 juillet 1967 organisant le statut social des travailleurs indépendants, dont le § 1er, alinéa 4, fait l'objet de la question préjudicielle, dispose : « § 1er. Le présent arrêté entend par travailleur indépendant toute personne physique, qui exerce en Belgique une activité professionnelle en raison de laquelle elle n'est pas engagée dans les liens d'un contrat de louage de travail ou d'un statut. Est présumée, jusqu'à preuve du contraire, se trouver dans les conditions d'assujettissement visées à l'alinéa précédent, toute personne qui exerce en Belgique une activité professionnelle B.1. Artikel 3 van het koninklijk besluit nr. 38 van 27 juli 1967 houdende inrichting van het sociaal statuut der zelfstandigen, waarvan paragraaf 1, vierde lid, het voorwerp uitmaakt van de prejudiciële vraag, luidt : « § 1. Dit besluit verstaat onder zelfstandige ieder natuurlijk persoon, die in België een beroepsbezigheid uitoefent uit hoofde waarvan hij niet door een arbeidsovereenkomst of door een statuut verbonden is. Wordt geacht, tot bewijs van het tegendeel, zich in de in het vorig lid bedoelde voorwaarden tot onderwerping te bevinden, ieder persoon die in België een beroepsbezigheid uitoefent, die inkomsten kan
susceptible de produire des revenus visés à l'article 23, § 1er, 1° ou opleveren bedoeld in artikel 23, § 1, 1° of 2°, of in artikel 30, 2°,
2°, ou à l'article 30, 2°, du Code des impôts sur les revenus 1992. van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992.
Pour l'application du présent paragraphe, une activité professionnelle Voor de toepassing van deze paragraaf wordt een beroepsbezigheid
est censée être exercée en vertu d'un contrat de louage de travail geacht uitgeoefend te zijn krachtens een arbeidsovereenkomst, wanneer
lorsque, pour l'application de l'un des régimes de sécurité sociale en de belanghebbende, voor de toepassing van een der stelsels inzake de
faveur des travailleurs salariés, l'intéressé est présumé être engagé, maatschappelijke zekerheid der loontrekkenden, vermoed wordt uit dien
de ce chef, dans les liens d'un contrat de louage de travail. hoofde door een arbeidsovereenkomst te zijn verbonden.
Sans préjudice des dispositions de l'article 13, § 3, les personnes Onverminderd de bepalingen van artikel 13, § 3, worden personen
désignées comme mandataires dans une société ou association assujettie benoemd tot mandataris in een aan de Belgische vennootschapsbelasting
à l'impôt belge des sociétés ou à l'impôt belge des non-résidents sont of belasting der niet-inwoners onderworpen vennootschap of vereniging,
présumées, de manière irréfragable, exercer, en Belgique, une activité op onweerlegbare wijze, vermoed in België een zelfstandige
professionnelle en tant que travailleur indépendant. beroepsbezigheid uit te oefenen.
§ 2. Le Roi peut instituer des présomptions en ce qui concerne § 2. De Koning kan vermoedens invoeren betreffende de uitoefening van
l'exercice d'une activité professionnelle visée au § 1er. » een beroepsbezigheid bedoeld in § 1. »
Quant à la compétence de la Cour Ten aanzien van de bevoegdheid van het Hof
B.2.1. Le Conseil des ministres soutient que la Cour ne serait pas B.2.1. De Ministerraad betoogt dat het Hof niet bevoegd zou zijn om de
compétente pour répondre à la question préjudicielle : le siège de la prejudiciële vraag te beantwoorden : de oorzaak van het in het geding
différence de traitement en cause serait, non pas l'article 3, § 1er, zijnde verschil in behandeling zou niet artikel 3, § 1, vierde lid,
alinéa 4, de l'arrêté royal n° 38, mais l'article 3, § 1er, dans son van het koninklijk besluit nr. 38 zijn, maar artikel 3, § 1, in zijn
ensemble (à l'exclusion de l'alinéa 3), en raison de la comparaison geheel (met uitsluiting van het derde lid), om reden van de door de
faite par le juge a quo entre les catégories de personnes soumises aux verwijzende rechter gemaakte vergelijking tussen de categorieën van
différentes dispositions de l'article 3. Or, contrairement à l'alinéa personen die aan de verschillende bepalingen van artikel 3 zijn
onderworpen. In tegenstelling tot het vierde lid zouden het eerste en
4, les alinéas 1er et 2 constitueraient des mesures de nature het tweede lid echter maatregelen van reglementaire aard vormen die
réglementaire n'ayant pas fait l'objet d'une confirmation législative; niet het voorwerp hebben uitgemaakt van een wetgevende bekrachtiging;
les modifications législatives apportées à ces deux alinéas ne de in die beide leden aangebrachte wetswijzigingen strekten enkel
visaient qu'à les mettre en conformité avec d'autres lois et ne leur ertoe ze in overeenstemming te brengen met andere wetten en zouden hun
auraient pas fait perdre leur caractère réglementaire. niet hun reglementair karakter hebben ontnomen.
B.2.2. Il n'appartient pas aux parties de modifier la teneur des B.2.2. Het staat niet aan de partijen om de inhoud te wijzigen van de
questions préjudicielles qui sont adressées à la Cour. C'est le juge a prejudiciële vragen die aan het Hof zijn gericht. Het is de
quo qui désigne les dispositions qu'il soumet au contrôle de la Cour, verwijzende rechter die de bepalingen aanwijst die hij ter toetsing
même s'il est permis à celle-ci, dans l'exercice de ce contrôle, de aan het Hof voorlegt, zelfs indien het Hof bij de uitoefening van die
toetsing andere bepalingen in aanmerking kan nemen. Zonder dat het
prendre en compte d'autres dispositions. Sans qu'il soit besoin de se nodig is uitspraak te doen over de wettelijke of reglementaire aard
prononcer sur la nature législative ou réglementaire des alinéas 1er van het eerste en het tweede lid van het in het geding zijnde artikel
et 2 de l'article 3, § 1er, en cause, la Cour constate que l'alinéa 4, 3, § 1, stelt het Hof vast dat het vierde lid, waaraan de eiser voor
auquel est d'ailleurs soumis le demandeur devant le juge a quo, a fait de verwijzende rechter overigens is onderworpen, het voorwerp heeft
l'objet d'une confirmation législative. Il a en effet été inséré dans uitgemaakt van een wetgevende bekrachtiging. Het is immers ingevoegd
l'article 3, § 1er, par l'article 1er de l'arrêté royal du 18 novembre in artikel 3, § 1, bij artikel 1 van het koninklijk besluit van 18
1996 « portant des dispositions financières et diverses concernant le november 1996 « houdende financiële en diverse bepalingen met
statut social des travailleurs indépendants, en application du titre betrekking tot het sociaal statuut der zelfstandigen, met toepassing
VI de la loi du 26 juillet 1996 portant modernisation de la sécurité van titel VI van de wet van 26 juli 1996 houdende modernisering van de
sociale et assurant la viabilité des régimes légaux des pensions et de sociale zekerheid en tot vrijwaring van de leefbaarheid van de
l'article 3 de la loi du 26 juillet 1996 visant à réaliser les wettelijke pensioenstelsels en van artikel 3 van de wet van 26 juli
conditions budgétaires de la participation de la Belgique à l'Union 1996 strekkende tot realisatie van de budgettaire voorwaarden tot
économique et monétaire européenne », confirmé par l'article 17, 2°, deelname van België aan de Europese Economische en Monetaire Unie »,
de la loi du 13 juin 1997 « portant confirmation des arrêtés royaux bekrachtigd bij artikel 17, 2°, van de wet van 13 juni 1997 « tot
bekrachtiging van de koninklijke besluiten genomen met toepassing van
pris en application de la loi du 26 juillet 1996 visant à réaliser les de wet van 26 juli 1996 strekkende tot realisatie van de budgettaire
conditions budgétaires de la participation de la Belgique à l'Union voorwaarden tot deelname van België aan de Europese Economische en
économique et monétaire européenne, et [de] la loi du 26 juillet 1996 Monetaire Unie, en [van] de wet van 26 juli 1996 tot modernisering van
portant modernisation de la sécurité sociale et assurant la viabilité de sociale zekerheid en tot vrijwaring van de leefbaarheid van de
des régimes légaux des pensions ». Il relève par conséquent de la wettelijke pensioenstelsels ». Het valt bijgevolg onder de bevoegdheid
compétence de la Cour. van het Hof.
L'exception est rejetée. De exceptie wordt verworpen.
Quant au fond Ten gronde
B.3. La Cour est interrogée sur la compatibilité avec les articles 10 B.3. Aan het Hof wordt een vraag gesteld over de bestaanbaarheid met
et 11 de la Constitution de la différence de traitement que l'alinéa 4 de artikelen 10 en 11 van de Grondwet van het verschil in behandeling
précité crée entre les personnes désignées comme mandataire dans une dat het voormelde vierde lid in het leven roept tussen de personen die
société ou une association assujettie à l'impôt belge des sociétés ou zijn benoemd tot mandataris in een aan de Belgische
assujettie à l'impôt belge des non-résidents et les personnes qui ne vennootschapsbelasting of belasting der niet-inwoners onderworpen
sont pas mandataires de société et qui exercent en Belgique une vennootschap of vereniging en de personen die geen mandataris in een
activité professionnelle sans être engagées dans les liens d'un vennootschap zijn en die in België een beroepsbezigheid uitoefenen
contrat de travail ou d'un statut : alors que les premières sont, en zonder verbonden te zijn door een arbeidsovereenkomst of een statuut :
vertu de la disposition en cause, présumées de manière irréfragable terwijl eerstgenoemden, krachtens de in het geding zijnde bepaling, op
onweerlegbare wijze vermoed worden een zelfstandige beroepsbezigheid
exercer une activité de travailleur indépendant, les secondes ne le uit te oefenen, worden laatstgenoemden dat enkel op basis van een
sont que sur la base d'une présomption juris tantum, la preuve tirée vermoeden iuris tantum, waarbij het bewijs dat wordt afgeleid uit het
de ce que cette activité produirait des revenus visés à l'article 23, feit dat die activiteit inkomsten zou opleveren zoals bedoeld in
§ 1er, 1°, ou 2°, ou à l'article 30, 2°, du Code des impôts sur les artikel 23, § 1, 1° of 2°, of in artikel 30, 2°, van het Wetboek van
revenus 1992 pouvant être renversée. de inkomstenbelastingen 1992 kan worden omgekeerd.
B.4. La disposition en cause s'inscrit, selon le rapport au Roi B.4. De in het geding zijnde bepaling past, volgens het verslag aan de
précédant l'arrêté royal du 18 novembre 1996 qui modifia l'article 3 Koning dat het koninklijk besluit van 18 november 1996 voorafgaat
de l'arrêté royal n° 38, dans un ensemble de mesures structurelles waarbij artikel 3 van het koninklijk besluit nr. 38 werd gewijzigd, in
destinées à garantir l'équilibre financier du statut social des een geheel van structurele maatregelen die bestemd zijn om het
financiële evenwicht van het sociaal statuut van de zelfstandigen te
travailleurs indépendants. Le rapport au Roi observe que les waarborgen. In het verslag aan de Koning wordt opgemerkt dat de «
constitutions de sociétés dans les années 1985 à 1995 entraînèrent un vervennootschappelijking » in de jaren 1985 tot 1995 voor een
afvlakking van de bijdragebasis van het statuut heeft gezorgd
tassement de la base de cotisation du statut (Moniteur belge 12 (Belgisch Staatsblad , 12 december 1996, p. 31018). In hetzelfde
décembre 1996, p. 31018). Le même rapport précise que l'alinéa 4 en verslag wordt gesteld dat het in het geding zijnde vierde lid ertoe
cause vise à « résoudre certains problèmes administratifs pour des strekt « tegemoet te komen aan een aantal administratieve problemen,
raisons de sécurité juridique » et que « la création de la présomption omwille van de rechtszekerheid » en dat « de creatie van het vermoeden
est nécessaire afin de remédier à la situation, par laquelle les [...] noodzakelijk [is] om tegemoet te komen aan de situatie waarbij
mandataires de sociétés gèrent de l'étranger, suite à l'évolution vennootschapsmandatarissen, door de technologische evolutie op het
technologique en matière de télécommunications, une société située en vlak van de telecommunicatie een in België gevestigde vennootschap
Belgique et essayent de cette façon d'éviter l'assujettissement au besturen vanuit het buitenland en zich op die wijze de onderwerping
statut social » (ibid., p. 31020). aan het sociaal statuut proberen te ontwijken » (ibid., p. 31020).
B.5. La disposition en cause constitue, par la présomption qu'elle B.5. De in het geding zijnde bepaling vormt, door het vermoeden dat ze
instaure, une mesure conforme à l'objectif qu'elle poursuit. Son invoert, een maatregel die in overeenstemming is met de nagestreefde
caractère irréfragable a pu être jugé nécessaire, pour garantir, comme doelstelling. Het onweerlegbare karakter ervan kon noodzakelijk worden
l'indique le rapport au Roi précité, l'assujettissement au statut geacht teneinde te waarborgen, zoals aangegeven in het voormelde
social des indépendants de mandataires qui gèrent de l'étranger des verslag aan de Koning, dat mandatarissen die vanuit het buitenland
sociétés ayant leur siège en Belgique, l'autorité ne disposant pas, vennootschappen beheren met zetel in België aan het sociaal statuut
vis-à-vis de ces personnes, des renseignements et des pouvoirs dont der zelfstandigen worden onderworpen, aangezien de overheid ten
elle dispose vis-à-vis de celles qui gèrent en Belgique de telles aanzien van die personen niet over de inlichtingen en bevoegdheden
beschikt waarover zij beschikt ten aanzien van diegenen die in België
dergelijke vennootschappen beheren. Dat vermoeden, in zoverre het
sociétés. Toutefois, la présomption a, en ce qu'elle est irréfragable, onweerlegbaar is, heeft echter een algemeen en absoluut karakter dat
un caractère général et absolu qui est disproportionné à l'égard de ten aanzien van laatstgenoemden onevenredig is, vermits het een
ces dernières puisqu'il empêche un mandataire qui aurait cessé son mandataris die zijn activiteit zou hebben stopgezet, verhindert die
activité d'établir cette cessation autrement qu'en démissionnant et de stopzetting op een andere wijze aan te tonen dan door ontslag te nemen
mettre fin aux obligations qui découlent de l'assujettissement au en een einde te maken aan de verplichtingen die voortvloeien uit de
statut social des indépendants. La justification de la mesure avancée onderwerping aan het sociaal statuut der zelfstandigen. De
par le Gouvernement à la suite de l'avis du Conseil d'Etat et tirée de ce que des sociétés situées en Belgique seraient gérées, de l'étranger, par des mandataires, n'est pas suffisante puisqu'elle néglige précisément l'hypothèse dans laquelle les mandataires exercent leur activité en Belgique. B.6. La question préjudicielle appelle une réponse positive en ce qui concerne les mandataires qui ne gèrent pas de l'étranger une société visée par la disposition en cause. Par ces motifs, la Cour dit pour droit : verantwoording voor de maatregel die door de Regering naar voren werd gebracht naar aanleiding van het advies van de Raad van State en die is afgeleid uit het feit dat in België gevestigde vennootschappen vanuit het buitenland door mandatarissen zouden worden beheerd, volstaat niet, vermits ze precies het geval veronachtzaamt waarin de mandatarissen hun activiteit in België uitoefenen. B.6. De prejudiciële vraag moet bevestigend worden beantwoord voor wat betreft de mandatarissen die niet vanuit het buitenland een in de in het geding zijnde bepaling bedoelde vennootschap beheren. Om die redenen, het Hof zegt voor recht :
L'article 3, § 1er, alinéa 4, de l'arrêté royal n° 38 du 27 juillet Artikel 3, § 1, vierde lid, van het koninklijk besluit nr. 38 van 27
1967 organisant le statut social des travailleurs indépendants viole juli 1967 houdende inrichting van het sociaal statuut der
les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il n'autorise pas la zelfstandigen schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in
personne désignée comme mandataire dans une société ou association zoverre het de persoon die is benoemd tot mandataris in een aan de
assujettie à l'impôt belge des sociétés ou à l'impôt belge des Belgische vennootschapsbelasting of belasting der niet-inwoners
non-résidents, à établir, lorsque cette personne gère en Belgique une onderworpen vennootschap of vereniging niet toestaat, wanneer die
telle société, qu'elle n'exerce pas d'activité professionnelle de persoon in België een dergelijke vennootschap beheert, aan te tonen
travailleur indépendant au sens de l'article 3, § 1er, alinéa 1er, de dat hij geen beroepsactiviteit uitoefent als zelfstandige in de zin
l'arrêté royal n° 38. van artikel 3, § 1, eerste lid, van het koninklijk besluit nr. 38.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 3 novembre 2004. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 3 november 2004.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms. L. Potoms.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^