← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 167/2004 du 28 octobre 2004 Numéro du rôle : 2912 En cause
: la question préjudicielle relative à l'article 87, § 2, de la loi du 25 juin 1992 sur le contrat
d'assurance terrestre, posée par le Tribunal de premiè La Cour d'arbitrage, composée
des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges R. Henneuse, M(...)"
| Extrait de l'arrêt n° 167/2004 du 28 octobre 2004 Numéro du rôle : 2912 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 87, § 2, de la loi du 25 juin 1992 sur le contrat d'assurance terrestre, posée par le Tribunal de premiè La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges R. Henneuse, M(...) | Uittreksel uit arrest nr. 167/2004 van 28 oktober 2004 Rolnummer 2912 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 87, § 2, van de wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst, gesteld door de Rechtbank van eerste aan Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters R. Henn(...) |
|---|---|
| COUR D'ARBITRAGE | ARBITRAGEHOF |
| Extrait de l'arrêt n° 167/2004 du 28 octobre 2004 | Uittreksel uit arrest nr. 167/2004 van 28 oktober 2004 |
| Numéro du rôle : 2912 | Rolnummer 2912 |
| En cause : la question préjudicielle relative à l'article 87, § 2, de | In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 87, § 2, van de |
| la loi du 25 juin 1992 sur le contrat d'assurance terrestre, posée par | wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst, gesteld door |
| le Tribunal de première instance de Malines. | de Rechtbank van eerste aanleg te Mechelen. |
| La Cour d'arbitrage, | Het Arbitragehof, |
| composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges R. | samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters |
| Henneuse, M. Bossuyt, A. Alen, J.-P. Moerman et J. Spreutels, assistée | R. Henneuse, M. Bossuyt, A. Alen, J.-P. Moerman en J. Spreutels, |
| du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Arts, | bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts, |
| après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
| I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
| Par jugement du 3 février 2004 en cause de la s.a. Les AP Assurances | Bij vonnis van 3 februari 2004 in zake de n.v. DVV Verzekeringen tegen |
| contre G. Van Leekwijck et H. Wouters, dont l'expédition est parvenue | G. Van Leekwijck en H. Wouters, waarvan de expeditie ter griffie van |
| au greffe de la Cour d'arbitrage le 10 février 2004, le Tribunal de | het Arbitragehof is ingekomen op 10 februari 2004, heeft de Rechtbank |
| première instance de Malines a posé la question préjudicielle suivante | van eerste aanleg te Mechelen de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
| : « Le principe d'égalité et de non-discrimination inscrit aux articles | « Wordt het gelijkheidsbeginsel en het discriminatieverbod neergelegd |
| 10 et 11 de la Constitution est-il violé en ce que, en cas | in de artikelen 10 en 11 van de Grondwet geschonden, doordat ingeval |
| d'application de l'article 87, § 1er, de la loi du 25 juin 1992 sur le | van toepassing van artikel 87, § 1, van de wet op de |
| contrat d'assurance terrestre, l'assureur de la responsabilité civile | Landverzekeringsovereenkomst van 25 juni 1992, de verzekeraar van de |
| obligatoire, tel l'assureur de la responsabilité civile en matière de | verplichte burgerlijke aansprakelijkheidsverzekering, zoals de |
| verzekeraar burgerlijke aansprakelijkheid inzake motorrijtuigen (wet | |
| véhicules automoteurs (loi du 21 novembre 1989), ne peut opposer à la | van 21 november 1989), aan de benadeelde van een verkeersongeval, de |
| personne lésée par un accident de roulage les exceptions, nullités ou | excepties, nietigheid of het verval van recht, niet kan tegenwerpen, |
| déchéances, qu'elles soient antérieures ou postérieures à l'accident, | onverschillig of deze dateren van voor of van na het ongeval, terwijl |
| tandis que l'assureur d'une assurance non obligatoire de la | de verzekeraar van een niet verplichte burgerlijke |
| responsabilité civile, comme par exemple l'assureur de la | aansprakelijkheidsverzekering, zoals bij voorbeeld de |
| responsabilité familiale d'un cycliste, peut, par application de | gezinsaansprakelijkheidsverzekeraar van een fietser, bij toepassing |
| l'article 87, § 2, de la loi du 26 [lire : 25] juin 1992 sur le | van artikel 87, § 2, der wet op de Landverzekeringsovereenkomst van 26 |
| contrat d'assurance terrestre, opposer à la personne lésée par un | [lees : 25] juni 1992, de excepties, nietigheid of het verval van |
| accident de roulage les exceptions, nullités ou déchéances, pour | recht, wel aan de benadeelde van een verkeersongeval kan tegenwerpen, |
| autant que celles-ci trouvent leur cause dans un fait antérieur au | in zoverre deze hun oorzaak vinden in een feit dat aan het schadegeval |
| sinistre, alors qu'il s'agit dans les deux hypothèses d'un accident de | voorafgaat, dan wanneer het in beide gevallen gaat om een |
| roulage impliquant un véhicule, à savoir un véhicule automoteur ou une | verkeersongeval, waarbij een voertuig, te weten een motorrijtuig of |
| bicyclette, au sens de l'article 2 de l'arrêté royal du 1er décembre | een fiets, in de zin van artikel 2 van het koninklijk besluit van 1 |
| 1975 portant règlement général sur la police de la circulation | december 1975 houdende algemeen reglement op de politie van het |
| routière ? » | wegverkeer, is betrokken ? » |
| (...) | (...) |
| III. En droit | III. In rechte |
| (...) | (...) |
| B.1.1. La question préjudicielle porte sur l'article 87 de la loi du | B.1.1. De prejudiciële vraag betreft artikel 87 van de wet van 25 juni |
| 25 juin 1992 sur le contrat d'assurance terrestre, qui énonce : « § 1er. Dans les assurances obligatoires de la responsabilité civile, les exceptions, franchises, nullités et déchéances dérivant de la loi ou du contrat, et trouvant leur cause dans un fait antérieur ou postérieur au sinistre, sont inopposables à la personne lésée. Sont toutefois opposables à la personne lésée l'annulation, la résiliation, l'expiration ou la suspension du contrat, intervenues avant la survenance du sinistre. § 2. Pour les autres catégories d'assurances de la responsabilité civile, l'assureur ne peut opposer à la personne lésée que les exceptions, nullités et déchéances dérivant de la loi ou du contrat et trouvant leur cause dans un fait antérieur au sinistre. Le Roi peut cependant étendre le champ d'application du § 1er aux catégories d'assurances de la responsabilité civile non obligatoires qu'Il détermine. » B.1.2. Le juge a quo demande si l'article litigieux est compatible | 1992 op de landverzekeringsovereenkomst, dat luidt als volgt : « § 1. Bij de verplichte burgerrechtelijke aansprakelijkheidsverzekeringen kunnen de excepties, vrijstellingen, de nietigheid en het verval van recht voortvloeiend uit de wet of de overeenkomst en die hun oorzaak vinden in een feit dat zich voor of na het schadegeval heeft voorgedaan, aan de benadeelde niet worden tegengeworpen. Indien de nietigverklaring, de opzegging, de beëindiging of de schorsing van de overeenkomst geschied is voordat het schadegeval zich heeft voorgedaan, kan zij echter aan de benadeelde worden tegengeworpen. § 2. Voor de andere soorten burgerrechtelijke aansprakelijkheidsverzekeringen kan de verzekeraar slechts de excepties, de nietigheid en het verval van recht voortvloeiend uit de wet of de overeenkomst tegenwerpen aan de benadeelde persoon voor zover deze hun oorzaak vinden in een feit dat het schadegeval voorafgaat. De Koning kan het toepassingsgebied van § 1 echter uitbreiden tot de soorten van niet verplichte burgerrechtelijke aansprakelijkheidsverzekeringen die Hij bepaalt. » B.1.2. De verwijzende rechter vraagt of het in het geding zijnde artikel, in zoverre het een verschil in behandeling creëert tussen slachtoffers van een verkeersongeval dat is veroorzaakt, enerzijds, door het gebruik van een motorrijtuig en, anderzijds, het gebruik van |
| avec les articles 10 et 11 de la Constitution en tant qu'il établit | een fiets, bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. |
| une différence de traitement entre les victimes d'un accident de | |
| roulage causé, d'une part, par l'utilisation d'un véhicule à moteur | |
| et, d'autre part, par l'utilisation d'une bicyclette. | |
| B.1.3. L'article litigieux établit, entre les personnes lésées par un | B.1.3. Het in het geding zijnde artikel creëert een onderscheid tussen |
| acte dommageable, une différence fondée sur le caractère obligatoire | de benadeelden van een schadeverwekkende handeling, gebaseerd op het |
| ou non d'une assurance de la responsabilité civile. | al dan niet verplichte karakter van een burgerrechtelijke |
| Dans le cas d'une assurance obligatoire, comme l'assurance en matière | aansprakelijkheidsverzekering. |
| de véhicules automoteurs visée dans la loi du 21 novembre 1989, l'assureur ne peut opposer à la personne lésée les exceptions, franchises, nullités et déchéances dérivant de la loi ou du contrat et trouvant leur cause dans un fait antérieur ou postérieur au sinistre. Dans le cadre d'une assurance non obligatoire, comme l'assurance de la responsabilité familiale, l'assureur peut en revanche opposer les exceptions, nullités et déchéances dérivant de la loi ou du contrat pour autant qu'elles trouvent leur cause dans un fait antérieur au sinistre. B.1.4. L'article litigieux implique que les personnes lésées par un accident de roulage sont traitées différemment, en fonction de la | In het geval van een verplichte verzekering, zoals de in de wet van 21 november 1989 bedoelde verzekering inzake motorrijtuigen, kan de verzekeraar aan de benadeelde de excepties, vrijstellingen, de nietigheid en het verval van recht voortvloeiend uit de wet of de overeenkomst en die hun oorzaak vinden in een feit dat zich vóór of na het schadegeval heeft voorgedaan, niet tegenwerpen. In het geval van een niet-verplichte verzekering, zoals de gezinsaansprakelijkheidsverzekering, kan de verzekeraar daarentegen wel de excepties, de nietigheid en het verval van recht voortvloeiend uit de wet of de overeenkomst tegenwerpen, voor zover die hun oorzaak vinden in een feit dat het schadegeval voorafgaat. B.1.4. Het in het geding zijnde artikel brengt met zich mee dat de benadeelden van een verkeersongeval verschillend worden behandeld naar |
| nature du véhicule au moyen duquel l'accident a été causé. Pour les | gelang van de aard van het voertuig waarmee het ongeval is |
| véhicules automoteurs, au sens de la loi du 21 novembre 1989, | veroorzaakt. Voor motorrijtuigen, in de zin van de wet van 21 november |
| l'assurance est obligatoire. Pour les bicyclettes, l'assurance n'est | 1989, geldt een verzekeringsplicht. Voor fietsen geldt die |
| pas obligatoire; l'assurance de la responsabilité familiale, qui | verzekeringsplicht niet; de gezinsaansprakelijkheidsverzekering, die |
| couvre le dommage causé par l'utilisation d'une bicyclette, est une | de door het gebruik van een fiets veroorzaakte schade dekt, is een |
| assurance non obligatoire. | niet-verplichte verzekering. |
| Le juge a quo demande si la différence de traitement ainsi établie est | De verwijzende rechter vraagt of het aldus gecreëerde verschil in |
| compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution. | behandeling bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. |
| B.2. La disposition litigieuse doit être lue en combinaison avec | B.2. Het in het geding zijnde artikel dient te worden gelezen in |
| l'article 86 de la loi du 25 juin 1992 sur le contrat d'assurance | samenhang met artikel 86 van de wet van 25 juni 1992 op de |
| terrestre, aux termes duquel l'assurance fait naître, au profit de la | landverzekeringsovereenkomst, naar luid waarvan de verzekering de |
| personne lésée, un droit propre contre l'assureur. Cette disposition | benadeelde een eigen recht geeft tegen de verzekeraar. Die bepaling |
| implique que la personne lésée qui n'est pas partie au contrat | houdt in dat de benadeelde die geen partij is bij de |
| d'assurance peut s'adresser directement à l'assureur de la personne | verzekeringsovereenkomst, zich rechtstreeks kan wenden tot de |
| qui est responsable du dommage, et ce, en vertu de la loi. | verzekeraar van de persoon die verantwoordelijk is voor de schade en |
| dit uit kracht van de wet. | |
| B.3.1. La distinction entre les personnes lésées visées dans la | B.3.1. Het onderscheid tussen de in de prejudiciële vraag bedoelde |
| question préjudicielle repose sur un critère objectif, à savoir le | benadeelden berust op een objectief criterium, namelijk het al dan |
| caractère obligatoire ou non de l'assurance de la responsabilité | niet verplichte karakter van de burgerrechtelijke |
| civile. Bien que l'article 86 de la loi du 25 juin 1992, sur la base duquel la personne lésée dispose d'un droit propre contre l'assureur, n'établisse aucune distinction entre les assurances obligatoires et les assurances non obligatoires, il est inhérent au caractère facultatif d'une assurance que la personne lésée ne pourra pas toujours s'adresser à un assureur; en effet, cela n'est possible que si la personne responsable du dommage a souscrit une assurance. En revanche, il découle du caractère obligatoire d'une assurance que la personne lésée a, en principe, la possibilité de s'adresser à un assureur. B.3.2. Dans les cas où il a rendu obligatoire la conclusion d'une assurance, le législateur a dérogé à la règle de droit commun selon laquelle la conclusion d'une assurance relève de la liberté contractuelle et il doit être réputé l'avoir fait pour des motifs | aansprakelijkheidsverzekering. Ofschoon artikel 86 van de wet van 25 juni 1992, op basis waarvan de benadeelde een eigen recht heeft tegen de verzekeraar, geen onderscheid maakt tussen verplichte en niet-verplichte verzekeringen, is het inherent aan het facultatieve karakter van een verzekering dat de benadeelde zich niet steeds tot een verzekeraar zal kunnen wenden; dit is immers enkel mogelijk wanneer de verantwoordelijke voor de schade een verzekering heeft gesloten. Uit het verplichte karakter van een verzekering volgt daarentegen dat de benadeelde in beginsel de mogelijkheid heeft zich te wenden tot een verzekeraar. B.3.2. In de gevallen waarin de wetgever het sluiten van een verzekering verplicht heeft gesteld, is hij afgeweken van de regel van het gemeen recht volgens welke het sluiten van een verzekering tot de contractuele vrijheid behoort, en moet hij worden geacht dat te hebben gedaan om redenen van algemeen belang. Zo strekte de wet van 1 juli |
| d'intérêt général. C'est ainsi que la loi du 1er juillet 1956, adoptée | 1956, die aangenomen werd ter uitvoering van het Benelux-Verdrag |
| en exécution du Traité Benelux relatif à l'assurance obligatoire de la | betreffende de verplichte verzekering van de burgerlijke |
| responsabilité civile en matière de véhicules automoteurs et remplacée | aansprakelijkheid in verband met motorvoertuigen, en die later |
| par la loi du 21 novembre 1989, visait à « assurer à toutes les | vervangen werd door de wet van 21 november 1989, ertoe « aan al de |
| victimes d'accidents occasionnés au moyen de véhicules automoteurs la | slachtoffers van ongevallen, veroorzaakt door middel van |
| réparation rapide et sûre du préjudice subi » (Doc. parl., Chambre, | motorrijtuigen, een snel en zeker herstel van de geleden schade te |
| 1953-1954, n° 379, p. 3). | waarborgen » (Parl. St., Kamer, 1953-1954, nr. 379, p. 3). |
| Dans les cas où le législateur n'a pas rendu la conclusion d'une | In de gevallen waarin de wetgever het sluiten van een verzekering niet |
| assurance obligatoire, comme pour l'assurance de la responsabilité | verplicht heeft gesteld, zoals bij de |
| familiale, il doit être réputé avoir considéré qu'il n'existait pas de | gezinsaansprakelijkheidsverzekering, moet hij worden geacht te hebben |
| motifs d'intérêt général justifiant une obligation d'assurance. | geoordeeld dat er geen redenen van algemeen belang aanwezig zijn om |
| een verzekeringsplicht te verantwoorden. | |
| B.4.1. La règle inscrite au § 2 de la disposition litigieuse, qui est | B.4.1. De in § 2 van het in het geding zijnde artikel vervatte regel, |
| applicable aux assurances de la responsabilité civile non | toepasselijk op de niet-verplichte burgerrechtelijke |
| obligatoires, procède du souci de respecter autant que possible la | aansprakelijkheidsverzekeringen, is ingegeven door de zorg de aan de |
| verzekeringsovereenkomst ten grondslag liggende contractuele vrijheid | |
| liberté contractuelle qui fonde le contrat d'assurance. En effet, | zo ruim mogelijk te eerbiedigen. Die regel brengt immers met zich mee |
| cette règle implique que la personne lésée bénéficie uniquement des | dat de benadeelde enkel die rechten uit de verzekeringsovereenkomst |
| droits résultant du contrat d'assurance, que l'assuré possédait à | verkrijgt die de verzekerde op het ogenblik van het schadegeval tegen |
| l'égard de l'assureur au moment du sinistre. | de verzekeraar bezat. |
| B.4.2. La règle inscrite au § 1er de la disposition litigieuse, qui | B.4.2. De in § 1 van het in het geding zijnde artikel vervatte regel, |
| est applicable aux assurances obligatoires de la responsabilité civile, déroge au droit commun, étant donné qu'elle implique que l'assureur ne peut opposer à la personne lésée les moyens de défense mentionnés dans ce paragraphe. Cette dérogation au droit commun doit en principe être considérée comme raisonnablement justifiée à la lumière des motifs d'intérêt général sur la base desquels le législateur a estimé qu'il convenait de rendre obligatoire la conclusion d'une assurance. En l'espèce, en rendant obligatoire l'assurance en matière de véhicules automoteurs, le législateur entendait garantir aux victimes | toepasselijk op de verplichte burgerrechtelijke aansprakelijkheidsverzekeringen, wijkt af van het gemeen recht, vermits die regel met zich meebrengt dat de verzekeraar de in die paragraaf vermelde verweermiddelen niet kan tegenwerpen aan de benadeelde. Die afwijking van het gemeen recht moet in beginsel redelijk verantwoord worden geacht in het licht van de redenen van algemeen belang, op basis waarvan de wetgever heeft geoordeeld dat het sluiten van een verzekering verplicht moet worden gesteld. Te dezen heeft de wetgever, bij het verplicht stellen van de verzekering inzake motorrijtuigen, tot doel gehad aan de slachtoffers van ongevallen, veroorzaakt door middel van motorrijtuigen, een snel |
| d'accidents causés au moyen de véhicules automoteurs une réparation | en zeker herstel van de geleden schade te waarborgen. De principiële |
| rapide et certaine du dommage subi. La non-opposabilité de principe de | niet-tegenwerpelijkheid van verweermiddelen door de verzekeraar is een |
| moyens de défense par l'assureur est une mesure pertinente pour | pertinente maatregel om een zeker herstel van de geleden schade te |
| garantir une réparation certaine du dommage subi. De surcroît, le | waarborgen. De wetgever vermocht bovendien van oordeel te zijn dat het |
| législateur a pu estimer que le caractère obligatoire de l'assurance était justifié par le risque particulier de dommages corporels, découlant de la présence de véhicules automoteurs dans la circulation, risque qui est moindre en présence de bicyclettes dans la circulation. B.5. Le critère de distinction employé est pertinent par rapport à l'objectif qui consiste, d'une part, à respecter autant que possible la liberté contractuelle qui fonde le contrat d'assurance et, d'autre part, à garantir la réparation du dommage lorsque des motifs d'intérêt général le justifient. La disposition litigieuse n'est pas non plus disproportionnée. En effet, le législateur peut estimer que les exceptions au droit commun des obligations doivent rester limitées. La circonstance que l'assureur, en cas d'assurance non obligatoire, peut opposer à la personne lésée les exceptions, nullités et déchéances dérivant de la loi ou du contrat n'empêche par ailleurs pas la personne lésée de s'adresser à la personne responsable du dommage pour en obtenir réparation. | verplichte karakter van de verzekering verantwoord is in het licht van het bijzondere risico op lichamelijke letsels, voortvloeiend uit de aanwezigheid van motorrijtuigen in het verkeer, risico dat minder groot is bij de aanwezigheid van fietsen in het verkeer. B.5. Het gehanteerde onderscheidingscriterium is pertinent ten aanzien van de doelstelling om, enerzijds, de aan de verzekeringsovereenkomst ten grondslag liggende contractuele vrijheid zo ruim mogelijk te eerbiedigen, en, anderzijds, het herstel van de schade zeker te stellen wanneer redenen van algemeen belang dit verantwoorden. De in het geding zijnde bepaling is evenmin onevenredig. De wetgever vermag immers van oordeel te zijn dat uitzonderingen op het gemeen verbintenissenrecht beperkt dienen te blijven. De omstandigheid dat de verzekeraar, in het geval van een niet-verplichte verzekering, de excepties, de nietigheid en het verval van recht voortvloeiend uit de wet of de overeenkomst aan de benadeelde kan tegenwerpen, belet de benadeelde bovendien niet om de persoon die verantwoordelijk is voor de schade, aan te spreken tot vergoeding van die schade. |
| B.6. La question préjudicielle appelle une réponse négative. | B.6. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. |
| Par ces motifs, | Om die redenen, |
| la Cour | het Hof |
| dit pour droit : | zegt voor recht : |
| L'article 87, § 2, de la loi du 25 juin 1992 sur le contrat | Artikel 87, § 2, van de wet van 25 juni 1992 op de |
| d'assurance terrestre ne viole pas les articles 10 et 11 de la | landverzekeringsovereenkomst schendt de artikelen 10 en 11 van de |
| Constitution. | Grondwet niet. |
| Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig |
| conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
| la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 28 octobre 2004. | Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 28 oktober 2004. |
| Le greffier, | De griffier, |
| P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
| Le président, | De voorzitter, |
| A. Arts. | A. Arts. |