Extrait de l'arrêt n° 159/2004 du 20 octobre 2004 Numéro du rôle : 2777 En cause : le recours en annulation de la loi du 13 février 2003 ouvrant le mariage à des personnes de même sexe et modifiant certaines dispositions du Code civil, et La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, R.(...) | Uittreksel uit arrest nr. 159/2004 van 20 oktober 2004 Rolnummer 2777 In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 13 februari 2003 tot openstelling van het huwelijk voor personen van hetzelfde geslacht en tot wijziging van een aant Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Mart(...) |
---|---|
COUR D'ARBITRAGE | ARBITRAGEHOF |
Extrait de l'arrêt n° 159/2004 du 20 octobre 2004 | Uittreksel uit arrest nr. 159/2004 van 20 oktober 2004 |
Numéro du rôle : 2777 | Rolnummer 2777 |
En cause : le recours en annulation de la loi du 13 février 2003 | In zake : het beroep tot vernietiging van de wet van 13 februari 2003 |
tot openstelling van het huwelijk voor personen van hetzelfde geslacht | |
ouvrant le mariage à des personnes de même sexe et modifiant certaines | en tot wijziging van een aantal bepalingen van het Burgerlijk Wetboek, |
dispositions du Code civil, et en particulier des articles 2 à 22 de | in het bijzonder de artikelen 2 tot 22 van voormelde wet, ingesteld |
la loi précitée, introduit par M. Goossenaerts et autres. | door M. Goossenaerts en anderen. |
La Cour d'arbitrage, | Het Arbitragehof, |
composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. | samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters |
Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. Alen, | P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. Lavrysen, A. |
J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke et J. Spreutels, assistée du | Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman, E. Derycke en J. Spreutels, |
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Arts, | bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet du recours et procédure | I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging |
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 27 | Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 27 augustus |
août 2003 et parvenue au greffe le 28 août 2003, un recours en | 2003 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 28 |
annulation de la loi du 13 février 2003 ouvrant le mariage à des | augustus 2003, is beroep tot vernietiging ingesteld van de wet van 13 |
personnes de même sexe et modifiant certaines dispositions du Code | februari 2003 tot openstelling van het huwelijk voor personen van |
hetzelfde geslacht en tot wijziging van een aantal bepalingen van het | |
civil, et en particulier des articles 2 à 22 de la loi précitée | Burgerlijk Wetboek, in het bijzonder de artikelen 2 tot 22 van |
(publiée au Moniteur belge du 28 février 2003, troisième édition), a | voormelde wet (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 28 |
été introduit par M. Goossenaerts, demeurant à 9040 Gand, Schuurstraat | februari 2003, derde uitgave), door M. Goossenaerts, wonende te 9040 |
62, M. Platel et R. Deweirdt, demeurant à 1950 Kraainem, avenue des | Gent, Schuurstraat 62, M. Platel en R. Deweirdt, wonende te 1950 |
Anciens Combattants 6, M. Van Aken, demeurant à 2980 Zoersel, | Kraainem, Oudstrijderslaan 6, M. Van Aken, wonende te 2980 Zoersel, |
Nieuwedreef 4, P. Herman, demeurant à 2100 Deurne, Ter Heydelaan 207, | Nieuwedreef 4, P. Herman, wonende te 2100 Deurne, Ter Heydelaan 207, |
S. Van Steen, demeurant à 1800 Vilvorde, J.B. Nowélei 43, L. Roosemont | S. Van Steen, wonende te 1800 Vilvoorde, J.B. Nowélei 43, L. Roosemont |
et R. Roosemont, demeurant à 8956 Kemmel, Willebeek 3, P. De Neve et | en R. Roosemont, wonende te 8956 Kemmel, Willebeek 3, P. De Neve en M. |
M. Bauwens, demeurant à 1703 Schepdaal, Lostraat 14, L. Lamberts-Van | Bauwens, wonende te 1703 Schepdaal, Lostraat 14, L. Lamberts-Van |
Assche, demeurant à 1840 Londerzeel, Beemden 34, A. Jonckheere, | Assche, wonende te 1840 Londerzeel, Beemden 34, A. Jonckheere, wonende |
demeurant à 8310 Bruges, Hofmeierlaan 2, L. Borkes et W. Vanden | te 8310 Brugge, Hofmeierlaan 2, L. Borkes en W. Vanden Heuvel, wonende |
Heuvel, demeurant à 3600 Genk, Boeyenstraat 6, M. Debackere, demeurant | te 3600 Genk, Boeyenstraat 6, M. Debackere, wonende te 9630 Zwalm, |
à 9630 Zwalm, Vredesplein 15, F. Pieters, demeurant à 2170 Merksem, | Vredesplein 15, F. Pieters, wonende te 2170 Merksem, Korenstraat 8, H. |
Korenstraat 8, H. Van den Berghe, demeurant à 9420 Erpe-Mere, | Van den Berghe, wonende te 9420 Erpe-Mere, Honegemstraat 135, T. de |
Honegemstraat 135, T. de Beir et M. Pollet, demeurant à 8300 | Beir en M. Pollet, wonende te 8300 Knokke-Heist, Boomgaarden 29, en G. |
Knokke-Heist, Boomgaarden 29, et G. Van Gorp, demeurant à 2000 Anvers, | Van Gorp, wonende te 2000 Antwerpen, Everdijstraat 15. |
Everdijstraat 15. | |
(...) | (...) |
II. En droit | II. In rechte |
(...) | (...) |
Quant à l'intérêt des parties requérantes | Ten aanzien van het belang van de verzoekende partijen |
B.1.1. Le Conseil des Ministres et les parties intervenantes font | B.1.1. De Ministerraad en de tussenkomende partijen voeren aan dat de |
valoir que les parties requérantes ne justifient pas de l'intérêt | verzoekende partijen niet doen blijken van het vereiste belang, daar |
requis, étant donné que la loi attaquée ne les affecte ni directement | zij rechtstreeks noch ongunstig door de bestreden wet worden geraakt. |
ni défavorablement. | |
B.1.2. Les parties requérantes mariées soutiennent qu'elles sont | B.1.2. De gehuwde verzoekende partijen betogen dat ze door de |
affectées par la modification de la nature du mariage, étant donné que | wijziging van de aard van het huwelijk worden geraakt, aangezien het |
le mariage n'est plus conforme aux intentions qui étaient les leurs | huwelijk niet langer in overeenstemming is met de bedoelingen die zij |
lorsqu'elles se sont mariées. Elles considèrent que la loi attaquée | hadden toen zij het huwelijk sloten. Ze oordelen dat de bestreden wet |
donne un autre contenu et une autre signification à l'institution du « | een andere inhoud en betekenis verleent aan de instelling « huwelijk |
mariage ». Certaines des parties requérantes invoquent également leur | ». Sommigen onder hen beroepen zich eveneens op hun belang als |
intérêt de citoyens catholiques romains ou chrétiens protestants et | rooms-katholieke of als protestants-christelijke burgers en oordelen |
estiment qu'elles se trouvent placées, à la suite de la loi attaquée, | dat ze ten gevolge van de bestreden wet terechtgekomen zijn in een |
dans un statut qui n'est plus conciliable avec leurs convictions. | |
Les parties requérantes célibataires font valoir qu'elles sont | statuut dat niet langer te verzoenen is met hun opvattingen. |
touchées dans leurs intérêts, étant donné qu'avant de pouvoir se | De niet-gehuwde verzoekende partijen voeren aan dat zij in hun |
marier religieusement, elles seraient obligées, en vertu de la loi | belangen worden geraakt aangezien zij, op grond van de bestreden wet, |
attaquée, combinée avec l'article 21 de la Constitution, d'adhérer à une institution qui n'est pas conforme à leurs convictions religieuses. Elles se considèrent en outre personnellement atteintes dans l'un de leurs droits humains fondamentaux, à savoir le droit de se marier, au sens de la Convention européenne des droits de l'homme et du Pacte international relatif aux droits civils et politiques. B.1.3. La loi attaquée règle le mariage civil de personnes du même sexe et apporte à cette fin des modifications aux dispositions du Code civil qui s'appliquent au mariage de personnes de sexe différent. Le point de savoir si les parties requérantes peuvent être directement et défavorablement affectées par les dispositions qu'elles attaquent suppose que soient examinés la portée de ces dispositions et les effets qu'elles peuvent avoir, à la lumière notamment, en l'espèce, des moyens formulés par les parties requérantes. La recevabilité de leur recours se confond avec l'examen du fond. Quant aux dispositions attaquées | in samenhang gelezen met artikel 21 van de Grondwet, vooraleer zij een religieus huwelijk zouden kunnen aangaan, verplicht zouden zijn toe te treden tot een instelling die niet in overeenstemming is met hun religieuze overtuiging. Ze achten zich bovendien persoonlijk geraakt in een van hun essentiële mensenrechten, meer bepaald het recht om een huwelijk in de zin van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten te sluiten. B.1.3. De bestreden wet regelt het burgerlijk huwelijk tussen personen van hetzelfde geslacht en brengt daartoe wijzigingen aan in de bepalingen van het Burgerlijk Wetboek die van toepassing zijn op het huwelijk tussen personen van verschillend geslacht. Om te weten of de verzoekende partijen rechtstreeks en ongunstig kunnen worden geraakt door de bepalingen die zij aanvechten, dienen de draagwijdte van die bepalingen en de gevolgen die zij kunnen hebben, te worden onderzocht, te dezen mede in het licht van de door de verzoekende partijen aangevoerde middelen. De ontvankelijkheid van hun beroep valt samen met het onderzoek ten gronde. Ten aanzien van de bestreden bepalingen |
B.2. Les dispositions attaquées de la loi du 13 février 2003 ouvrant | B.2. De bestreden bepalingen van de wet van 13 februari 2003 tot |
le mariage à des personnes de même sexe et modifiant certaines | openstelling van het huwelijk voor personen van hetzelfde geslacht en |
dispositions du Code civil sont libellées comme suit : | tot wijziging van een aantal bepalingen van het Burgerlijk Wetboek |
« CHAPITRE II. - Modifications de dispositions du Livre Ier du Code | luiden : « HOOFDSTUK II. - Wijzigingen van de bepalingen van Boek I van het |
civil | Burgerlijk Wetboek |
Art. 2.Dans le texte français de l'article 75 du Code civil, les mots |
Art. 2.In de Franse tekst van artikel 75 van het Burgerlijk Wetboek |
' pour mari et femme ' sont remplacés par les mots ' pour époux '. | worden de woorden ' pour mari et femme ' vervangen door de woorden ' |
Art. 3.L'article 143 du même Code, abrogé par la loi du 31 mars 1987, |
pour époux '. Art. 3.Artikel 143 van hetzelfde Wetboek, opgeheven bij de wet van 31 |
est rétabli dans la rédaction suivante, et est déplacé vers le | maart 1987, wordt hersteld in de volgende lezing, en wordt verplaatst |
Chapitre Ier du Titre V du Livre Ier du même Code : | naar Hoofdstuk I van Boek I, Titel V, van hetzelfde Wetboek : |
' Art. 143.- Deux personnes de sexe différent ou de même sexe peuvent |
' Art. 143.- Een huwelijk kan worden aangegaan door twee personen van |
contracter mariage. | verschillend of van hetzelfde geslacht. |
Si le mariage a été contracté entre des personnes de même sexe, | Indien het huwelijk werd aangegaan tussen personen van hetzelfde |
l'article 315 n'est pas applicable. '. | geslacht, is artikel 315 niet van toepassing. ' |
Art. 4.Dans l'article 162, alinéa premier, du même Code, modifié par |
Art. 4.In artikel 162, eerste lid, van hetzelfde Wetboek, gewijzigd |
les lois des 31 mars 1987 et 27 mars 2001, les mots ' le frère et la | bij de wetten van 31 maart 1987 en van 27 maart 2001, worden de |
soeur ' sont remplacés par les mots ' frères, entre soeurs ou entre | woorden ' de broeder en zuster ' vervangen door de woorden ' broers, |
frère et soeur '. | tussen zusters of tussen broer en zuster. ' |
Art. 5.L'article 163 du même Code est remplacé par la disposition suivante : |
Art. 5.Artikel 163 van hetzelfde Wetboek wordt vervangen als volgt : |
' Art. 163.- Le mariage est encore prohibé entre l'oncle et la nièce |
' Art. 163.- Het huwelijk is ook verboden tussen oom en nicht of |
ou le neveu, ou entre la tante et la nièce ou le neveu. '. | neef, of tussen tante en nicht of neef. ' |
Art. 6.L'article 164 du même Code est remplacé par la disposition suivante : |
Art. 6.Artikel 164 van hetzelfde Wetboek wordt vervangen als volgt : |
' Art. 164.- Néanmoins, il est loisible au Roi de lever, pour des |
' Art. 164.- Echter kan de Koning, om gewichtige redenen, het in het |
causes graves, la prohibition portée au précédent article, y compris | |
l'interdiction prévue à l'article 162 relativement aux mariages entre | vorige artikel bevatte verbod opheffen evenals het in artikel 162 |
bevatte verbod betreffende huwelijken tussen schoonbroeder en | |
beau-frère et belle-soeur, beau-frère et beau-frère ou belle-soeur et | schoonzuster, schoonbroeder en schoonbroeder of schoonzuster en |
belle-soeur. ' | schoonzuster. ' |
Art. 7.L'article 170 du même Code, remplacé par la loi du 12 juillet |
Art. 7.Artikel 170 van hetzelfde Wetboek, vervangen bij de wet van 12 |
1931 et modifié par la loi du 1er mars 2000, est remplacé par la | juli 1931 en gewijzigd bij de wet van 1 maart 2000, wordt vervangen |
disposition suivante : | als volgt : |
' Art. 170.- Seront considérés comme valables en Belgique, quant à la |
' Art. 170.- Wat de vorm betreft worden beschouwd als geldig in |
forme : | België : |
1° les mariages entre Belges ainsi qu'entre Belges et étrangers | 1° De huwelijken tussen Belgen, alsook tussen Belgen en vreemdelingen, |
célébrés en pays étranger dans les formes usitées dans ledit pays; | welke in een vreemd land zijn voltrokken met inachtneming van de in |
dat land gebruikelijke vormen; | |
2° les mariages entre Belges ainsi qu'entre Belges et étrangers | 2° De huwelijken tussen Belgen, alsook tussen Belgen en vreemdelingen, |
célébrés par les agents diplomatiques ou par les agents du corps | welke zijn voltrokken door de diplomatieke ambtenaren of door de |
consulaire à qui les fonctions d'officier de l'état civil ont été | ambtenaren van het consulair korps aan wie de functie van ambtenaar |
conférées. ' | van de burgerlijke stand is opgedragen. ' |
Art. 8.Dans l'article 171 du même Code, remplacé par la loi du 12 |
Art. 8.In artikel 171 van hetzelfde Wetboek, vervangen bij de wet van |
juillet 1931, les mots ' ou du premier établissement de l'épouse si | 12 juli 1931, worden de woorden ' of van de eerste vestiging der |
celle-ci rentre seule sur le territoire du royaume ' sont remplacés | echtgenote, indien zij alleen op het grondgebied van het Rijk |
par les mots ' ou du premier établissement de l'un des époux, si | terugkeert ' vervangen door de woorden ' of van de eerste vestiging |
celui-ci rentre seul sur le territoire du royaume '. | van een van de echtgenoten, indien deze alleen op het grondgebied van |
het Rijk terugkeert. ' | |
Art. 9.Dans l'article 206, 1°, du même Code, les mots ' la belle-mère |
Art. 9.In artikel 206, 1°, van hetzelfde Wetboek worden de woorden ' |
' sont remplacés par les mots ' le beau-père ou la belle-mère '. | de schoonmoeder ' vervangen door de woorden ' de schoonvader of de |
schoonmoeder. ' | |
Art. 10.In artikel 313, § 3, van hetzelfde Wetboek, vervangen bij de |
|
Art. 10.A l'article 313, § 3, du même Code, remplacé par la loi du 31 |
wet van 31 maart 1987, worden de volgende wijzigingen aangebracht : |
mars 1987, sont apportées les modifications suivantes : | |
1° dans l'alinéa premier, les mots ' du mari ' sont remplacés par les | 1° in het eerste lid, worden de woorden ' de echtgenoot ' vervangen |
mots ' de l'époux ou de l'épouse '; | door de woorden ' de echtgenoot of de echtgenote '; |
2° dans l'alinéa 3, les mots ' au mari ' sont remplacés par les mots ' | 2° in het derde lid worden de woorden ' aan de echtgenoot ' vervangen |
à l'époux ou l'épouse '. | door ' aan de echtgenoot of de echtgenote. ' |
Art. 11.L'article 319bis, alinéa premier, du même Code, remplacé par |
Art. 11.Artikel 319bis, eerste lid, van hetzelfde Wetboek, vervangen |
la loi du 31 mars 1987, est remplacé par la disposition suivante : | bij de wet van 31 maart 1987, wordt vervangen als volgt : |
' Si le père est marié et reconnaît un enfant conçu par une femme | ' Wanneer de vader gehuwd is en een kind erkend dat is verwekt bij een |
vrouw waarvan hij niet de echtgenoot is, moet de akte van erkenning | |
autre que son épouse, l'acte de reconnaissance doit en outre être | bovendien bij verzoekschrift ter homologatie voorgelegd worden aan de |
présenté par requête pour homologation au tribunal de première | rechtbank van eerste aanleg van de woonplaats van het kind. De |
instance du domicile de l'enfant. L'époux ou l'épouse du demandeur | echtgenoot of de echtgenote van de verzoeker dient in het geding |
doit être appelé à la cause. ' | betrokken te worden. ' |
Art. 12.L'article 322, alinéa 2, du même Code, remplacé par la loi du |
Art. 12.Artikel 322, tweede lid, van hetzelfde Wetboek, vervangen bij |
31 mars 1987, est remplacé par la disposition suivante : | de wet van 31 maart 1987, wordt vervangen als volgt : |
' Si le défendeur est marié et si l'enfant a été conçu pendant le | ' Indien de verweerder gehuwd is en het kind tijdens het huwelijk |
mariage par une femme dont il n'est pas l'époux, le jugement qui | verwekt is bij een vrouw waarvan hij niet de echtgenoot is, moet het |
vonnis waarbij de afstamming wordt vastgesteld, aan de echtgenoot of | |
établit la filiation doit être signifié à l'époux ou à l'épouse. | de echtgenote worden betekend. Totdat die betekening heeft |
Jusqu'à cette signification, il n'est opposable ni à l'époux ou | plaatsgehad, kan het vonnis niet worden tegengeworpen aan de |
l'épouse, ni aux enfants nés du mariage avec le défendeur ou adoptés | echtgenoot of de echtgenote, noch aan de kinderen geboren uit het |
par les deux époux. ' | huwelijk met de verweerder of geadopteerd door beide echtgenoten. ' |
Art. 13.Dans l'article 345, alinéa 2, du même Code, remplacé par la |
Art. 13.In artikel 345, tweede lid, van hetzelfde Wetboek, vervangen |
loi du 27 avril 1987, les mots ' et si les époux sont de sexe | bij de wet van 27 april 1987, worden de woorden ' en de echtgenoten |
différent, ' sont insérés entre les mots ' de l'adoptant, ' et les | zijn van verschillend geslacht, ' ingevoegd tussen de woorden ' |
mots ' il suffit '. | echtgenoot van de adoptant, ' en de woorden ' dan is het voldoende '. |
Art. 14.A l'article 346 du même Code, modifié par la loi du 27 avril |
Art. 14.In artikel 346, van hetzelfde Wetboek, zoals gewijzigd bij de |
1987, sont apportées les modifications suivantes : | wet van 27 april 1987, worden de volgende wijzigingen aangebracht : |
1° l'alinéa 1er est complété comme suit : | 1° het eerste lid wordt aangevuld als volgt : |
' de sexe différent '; | ' van verschillend geslacht '; |
2° dans l'alinéa 3, les mots ' et pour autant que ces derniers soient | 2° in het derde lid worden de woorden ' kan de betrokkene in |
voorkomend geval opnieuw geadopteerd worden door degene met wie de | |
de sexe différent, ' sont insérés entre les mots ' de l'autre époux ' | andere echtgenoot hertrouwd is ' vervangen door de woorden ' kan, |
wanneer de andere echtgenoot hertrouwd is met iemand van verschillend | |
geslacht, de betrokkene in voorkomend geval opnieuw geadopteerd worden | |
et les mots ' quel que soit '. | door de nieuwe echtgenoot. ' |
Art. 15.Dans l'article 361, § 2, alinéa 1er, du même Code, modifié |
Art. 15.In artikel 361, § 2, eerste lid, van hetzelfde Wetboek, |
par la loi du 27 avril 1987, les mots ' de sexe différent ' sont | gewijzigd bij de wet van 27 april 1987, worden de woorden ' van |
insérés entre les mots ' du conjoint ' et les mots ' de l'adoptant '. | verschillend geslacht ' ingevoegd tussen de woorden ' van de echtgenoot ' en de woorden ' van de adoptant '. |
Art. 16.L'article 368, § 3, alinéa 1er, du même Code, remplacé par la |
Art. 16.Artikel 368, § 3, eerste lid, van hetzelfde Wetboek, |
loi du 27 avril 1987, est complété comme suit : | vervangen bij de wet van 27 april 1987, wordt aangevuld als volgt : |
' de sexe différent '. | ' van verschillend geslacht '. |
CHAPITRE III. - Modifications de dispositions du Livre III du Code | HOOFDSTUK III. - Wijzigingen van de bepalingen van Boek III van het |
civil | Burgerlijk Wetboek |
Art. 17.L'article 1398 du même Code, remplacé par la loi du 14 |
Art. 17.Artikel 1398 van hetzelfde Wetboek, vervangen bij de wet van |
juillet 1976, est remplacé par la disposition suivante : | 14 juli 1976, wordt vervangen als volgt : |
' Art. 1398.- Le régime légal est fondé sur l'existence de trois |
' Art. 1398.- Het wettelijk stelsel berust op het bestaan van drie |
patrimoines : le patrimoine propre de chacun des deux époux et le | vermogens : het eigen vermogen van elk van beide echtgenoten en het |
patrimoine commun aux deux époux, tels qu'ils sont définis par les | gemeenschappelijk vermogen van beide echtgenoten, zoals die worden |
articles suivants. '. | omschreven in de hiernavolgende artikelen. ' |
Art. 18.Dans l'article 1676, deuxième alinéa, du même Code, les mots |
Art. 18.In artikel 1676, tweede lid, van hetzelfde Wetboek vervallen |
' contre les femmes mariées, et ' sont supprimés. | de woorden ' gehuwde vrouwen, '. |
Art. 19.L'article 1940 du même Code, remplacé par la loi du 30 avril |
Art. 19.Artikel 1940 van hetzelfde Wetboek, vervangen bij de wet van |
1958, est remplacé par la disposition suivante : | 30 april 1958, wordt vervangen als volgt : |
' Art. 1940.- Si la personne qui a fait le dépôt a changé d'état, par |
' Art. 1940.- Indien de bewaargever van staat veranderd is, |
bijvoorbeeld indien tegen een meerderjarige bewaargever | |
exemple si le majeur déposant se trouve frappé d'interdiction et dans | onbekwaamverklaring is uitgesproken en in alle soortgelijke gevallen, |
tous les autres cas de même nature, le dépôt ne peut être restitué | kan de in bewaring gegeven zaak slechts teruggegeven worden aan hem |
qu'à celui qui a l'administration des droits et des biens du déposant. | die het beheer heeft over de rechten en de goederen van de |
' | bewaargever. ' |
Art. 20.Dans l'article 1941 du même Code, les mots ' par un mari ' et |
Art. 20.In artikel 1941 van hetzelfde Wetboek vervallen de woorden ', |
les mots ' ce mari ' sont supprimés. | door de man ' en de woorden ', die man '. |
CHAPITRE IV. - Modifications de dispositions du Livre III, Titre VIII, | HOOFDSTUK IV. - Wijzigingen van de bepalingen van boek III, titel |
section IIbis du Code civil : ' Des règles particulières aux baux | VIII, afdeling IIbis van het Burgerlijk Wetboek : ' Regels betreffende |
commerciaux ' | de handelshuur in het bijzonder ' |
Art. 21.Dans l'article 16, III, de la loi du 30 avril 1951, relative |
Art. 21.In artikel 16, III, van de wet van 30 april 1951 op de |
aux baux commerciaux, les mots ' la femme mariée, ' sont supprimés. | handelshuurovereenkomsten vervallen de woorden ' de gehuwde vrouw, '. |
CHAPITRE V. - Modifications de dispositions du Livre III, Titre XVIII, | HOOFDSTUK V. - Wijzigingen van de bepalingen van Boek III, Titel |
du Code civil : ' Des privilèges et hypothèques ' | XVIII, van het Burgerlijk Wetboek : ' Voorrechten en hypotheken ' |
Art. 22.Dans l'article 48 de la loi du 16 décembre 1851 portant |
Art. 22.In artikel 48 van de wet van 16 december 1851 houdende |
révision du régime hypothécaire, les mots ' de la femme, à moins | herziening van het hypothecair stelsel worden de woorden ' van zijn |
qu'elle ne les ait acquis, soit à titre de succession ou de donation, | vrouw, tenzij deze die goederen door erfenis of schenking, of onder |
soit à titre onéreux, de ses deniers propres ' sont remplacés par les | bezwarende titel met haar eigen penningen ' vervangen door de woorden |
mots ' de son conjoint, à moins qu'il ne les ait acquis, soit à titre | ' van zijn echtgenoot of echtgenote, tenzij deze die goederen door |
de succession ou de donation, soit à titre onéreux, de ses deniers | erfenis of schenking, of onder bezwarende titel met zijn of haar eigen |
propres '. » Quant à la recevabilité des moyens B.3.1. Le Conseil des Ministres excipe de l'irrecevabilité de tous les moyens et en particulier du cinquième, parce que ceux-ci ne sont pas de nature à améliorer concrètement la situation des parties requérantes ni à faire disparaître aucun préjudice qu'elles subiraient concrètement. B.3.2. Pour les mêmes motifs que ceux mentionnés au B.1.3, l'exception soulevée par le Conseil des Ministres est jointe à l'examen du fond. Quant au premier moyen | penningen '. » Ten aanzien van de ontvankelijkheid van de middelen B.3.1. De Ministerraad voert aan dat alle middelen, en in het bijzonder het vijfde middel, onontvankelijk zijn, aangezien ze niet van die aard zijn dat ze de situatie van de verzoekende partijen concreet kunnen verbeteren, noch enig nadeel dat zij concreet zouden ondervinden, kunnen doen verdwijnen. B.3.2. Om dezelfde reden als vermeld in B.1.3 wordt de exceptie van de Ministerraad samengevoegd met het onderzoek ten gronde. Ten aanzien van het eerste middel B.4.1. Volgens het eerste middel schendt de bestreden wet de artikelen |
B.4.1. Selon le premier moyen, la loi attaquée viole les articles 10 | 10 en 11, mede gelezen in het licht van artikel 11bis, van de |
et 11, lus notamment à la lumière de l'article 11bis, de la | Grondwet, doordat de bepalingen van de bestreden wet, zonder redelijke |
Constitution, en ce que ses dispositions traitent de la même manière | |
des situations fondamentalement différentes, sans justification | verantwoording, wezenlijk verschillende situaties op dezelfde wijze |
raisonnable. | behandelen. |
B.4.2. Les parties requérantes font valoir qu'il existe une différence | B.4.2. De verzoekende partijen voeren aan dat er een objectief |
objective entre les personnes qui souhaitent fonder une famille avec | verschil bestaat tussen personen die een gezin wensen te stichten met |
une personne de l'autre sexe et les personnes qui souhaitent | een persoon van het andere geslacht en personen die een |
constituer une communauté de vie avec une personne de même sexe. | leefgemeenschap willen vormen met een persoon van gelijk geslacht. |
B.4.3. La Cour ne peut critiquer un traitement identique que si deux | B.4.3. Het Hof mag een gelijke behandeling slechts afkeuren wanneer |
catégories de personnes se trouvant dans des situations qui, au regard | twee categorieën van personen die zich ten aanzien van de betwiste |
de la mesure considérée, sont essentiellement différentes font l'objet | maatregel in wezenlijk verschillende situaties bevinden, op identieke |
d'un traitement identique sans qu'apparaisse une justification | wijze worden behandeld, zonder dat daarvoor een redelijke |
raisonnable. | verantwoording bestaat. |
B.4.4. La loi attaquée ouvre le mariage aux personnes de même sexe | B.4.4. De bestreden wet stelt het huwelijk open voor personen van |
(articles 2 et 3) et modifie à cette fin diverses dispositions du Code | hetzelfde geslacht (de artikelen 2 en 3) en wijzigt daartoe |
civil. Une partie des dispositions modificatives ont pour objet de | verscheidene bepalingen van het Burgerlijk Wetboek. Een deel van de |
permettre que le mariage entre personnes de même sexe suive les règles | wijzigingsbepalingen heeft tot doel het huwelijk tussen personen van |
hetzelfde geslacht mogelijk te maken volgens regels die gelden voor | |
applicables au mariage entre personnes de sexe différent (articles 4, | het huwelijk tussen personen van verschillend geslacht (de artikelen |
5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 et 17). D'autres dispositions modificatives | 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 en 17). Andere wijzigingsbepalingen |
contiennent des exceptions aux règles applicables aux personnes | bevatten uitzonderingen op de regels die gelden voor gehuwde personen |
mariées de sexe différent (articles 3, 13, 14, 15 et 16). Les | van verschillend geslacht (de artikelen 3, 13, 14, 15 en 16). De |
dispositions modificatives restantes (articles 18, 19, 20 et 21) | overige wijzigingsbepalingen (de artikelen 18, 19, 20 en 21) betreffen |
concernent divers articles du Code civil et visent, aux dires des | diverse artikelen van het Burgerlijk Wetboek en beogen, naar luid van |
travaux préparatoires, à remédier à des oublis du législateur en même | de parlementaire voorbereiding, « vergetelheden » van de wetgever weg |
temps qu'à rendre les dispositions concernées neutres du point de vue | te werken, waardoor de betreffende bepalingen tegelijkertijd |
du sexe (Doc. parl., Sénat, 2001-2002, n° 2-1173/1, pp. 8 et 9). | geslachtsneutraal worden gemaakt (Parl. St., Senaat, 2001-2002, nr. 2-1173/1, pp. 8 en 9). |
B.4.5. Dans les développements relatifs à la proposition qui a abouti | B.4.5. Het openstellen van het huwelijk voor personen van hetzelfde |
à la loi attaquée, l'ouverture du mariage aux personnes du même sexe | geslacht werd in de toelichting bij het voorstel, dat tot de bestreden |
est justifiée comme suit : | wet heeft geleid, verantwoord als volgt : |
« Dans notre société, le mariage est encore considéré par la majorité | « In onze samenleving wordt het huwelijk door de meerderheid nog |
des gens comme la base idéale pour la communauté de vie durable de | steeds beschouwd als de ideale basis voor het duurzaam samenleven van |
deux personnes. Bien que le Code civil ne stipule nulle part que | twee personen. Hoewel er in het Burgerlijk Wetboek nergens wordt |
seules des personnes de sexe différent peuvent contracter mariage, | bepaald dat het huwelijk slechts gesloten kan worden tussen personen |
doctrine et jurisprudence ont toujours considéré que la différence de sexe est une condition positive de la conclusion du mariage. La logique qui sous-tendait cela procédait de l'idée que le but du mariage était la procréation. [...] Force est de constater aujourd'hui que cette explication est dépassée. En effet, des enfants sont conçus et naissent aussi bien dans le mariage qu'en dehors de celui-ci, et beaucoup de couples mariés ne considèrent plus la procréation comme la finalité essentielle du mariage. Dans notre société contemporaine, le mariage est vécu et ressenti comme une relation (formelle) entre deux personnes, ayant comme but principal la création d'une communauté de vie durable. Le mariage offre aux deux partenaires la possibilité d'affirmer au grand jour leur relation et les sentiments qu'ils ont l'un pour l'autre. Les mentalités ayant évolué - aujourd'hui, le mariage sert essentiellement à extérioriser et à affirmer la relation intime de deux personnes et perd son caractère procréatif -, il n'y a plus aucune raison de ne pas ouvrir le mariage aux personnes du même sexe. | van verschillend geslacht, is men er in de rechtsleer en rechtspraak steeds vanuit gegaan dat het geslachtsverschil een positieve vereiste is om het huwelijk te kunnen sluiten. De logica daartoe was het gegeven dat het huwelijk is gericht op voortplanting. [...] Vandaag moet worden vastgesteld dat deze verklaring achterhaald is. Kinderen worden immers zowel binnen als buiten het [lees : het huwelijk] verwekt en geboren en veel gehuwden beschouwen het verwekken van kinderen niet langer meer als het belangrijkste doel van deze verbintenis. In onze hedendaagse samenleving wordt het huwelijk beleefd en aangevoeld als een (vormgebonden) verbintenis tussen twee personen, met als voornaamste doel het creëren van een duurzame samenlevingsband. Het huwelijk biedt beide partners de mogelijkheid om hun band en de gevoelens die ze voor elkaar hebben tegenover de buitenwereld te bevestigen. Gelet op de veranderde tijdsgeest - het huwelijk dient thans voornamelijk om de innige band tussen twee personen te veruiterlijken en te bevestigen en verliest zijn procreatief karakter - is er geen enkele reden meer om het huwelijk niet open te stellen voor personen van hetzelfde geslacht. » (Parl. St., Senaat, 2001-2002, nr. 2-1173/1, |
» (Doc. parl., Sénat, 2001-2002, n° 2-1173/1, pp. 1 et 2) | pp. 1 en 2) |
B.4.6. Il appartient au législateur de déterminer la nature et les | B.4.6. Het staat aan de wetgever de aard en de voorwaarden van het |
conditions du mariage. Il doit toutefois respecter, à cette occasion, | huwelijk te bepalen. Hij dient daarbij evenwel onder meer het |
notamment, le principe constitutionnel d'égalité et de | grondwettelijke beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie te |
non-discrimination. | eerbiedigen. |
B.4.7. Il ressort des travaux préparatoires - cités au B.4.5 - que le législateur conçoit désormais le mariage comme une institution ayant pour but principal la création, entre deux personnes, d'une communauté de vie durable, dont les effets sont réglés par la loi. Au regard d'une telle conception du mariage (la création d'une communauté de vie durable), la différence entre, d'une part, les personnes qui souhaitent former une communauté de vie avec une personne de l'autre sexe et, d'autre part, les personnes qui souhaitent former une telle communauté avec une personne de même sexe n'est pas telle qu'il faille exclure pour ces dernières la possibilité de se marier. B.4.8. L'article 11bis de la Constitution ne conduit pas à une autre conclusion. Le moyen ne peut être accueilli. Quant aux deuxième et quatrième moyens B.5.1. Aux termes du deuxième moyen, les dispositions attaquées | B.4.7. Uit de parlementaire voorbereiding - zoals geciteerd in B.4.5 - blijkt dat de wetgever het huwelijk voortaan heeft geconcipieerd als een instituut met als voornaamste doel het creëren van een duurzame levensgemeenschap tussen twee personen, waarvan de gevolgen worden geregeld door de wet. Ten aanzien van het aldus ingevulde huwelijksconcept (het creëren van een duurzame levensgemeenschap) is het verschil tussen, enerzijds, personen die een levensgemeenschap willen vormen met een persoon van het andere geslacht, en, anderzijds, personen die dit wensen te doen met een persoon van hetzelfde geslacht, niet zodanig dat deze laatsten moeten worden uitgesloten van de mogelijkheid een huwelijk aan te gaan. B.4.8. Artikel 11bis van de Grondwet leidt niet tot een ander besluit. Het middel kan niet worden aangenomen. Ten aanzien van het tweede en vierde middel B.5.1. Volgens het tweede middel schenden de bestreden bepalingen de |
violent les articles 11, 11bis et 21, alinéa 2, de la Constitution et, | artikelen 11, 11bis en 21, tweede lid, van de Grondwet en, in |
combinés avec l'article 10 de celle-ci, l'article 12 de la Convention | samenhang gelezen met artikel 10 van de Grondwet, artikel 12 van het |
européenne des droits de l'homme, l'article 23 du Pacte international | Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, artikel 23 van het |
relatif aux droits civils et politiques et « les principes généraux de | Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten en de |
droit des nations civilisées ». | « algemene rechtsbeginselen van de beschaafde naties ». |
B.5.2. Dans une première branche, les parties requérantes affirment | B.5.2. In een eerste onderdeel betogen de verzoekende partijen dat de |
que la loi attaquée viole l'article 21, alinéa 2, de la Constitution, | bestreden wet artikel 21, tweede lid, van de Grondwet schendt, |
étant donné que le concept de mariage contenu dans cet article doit | aangezien het in dat artikel vervatte huwelijksconcept geïnterpreteerd |
être interprété comme visant des partenaires de sexe différent. | dient te worden als zijnde gebaseerd op partners van verschillend geslacht. |
B.5.3. L'article 21, alinéa 2, de la Constitution énonce : | B.5.3. Artikel 21, tweede lid, van de Grondwet luidt als volgt : |
« Le mariage civil devra toujours précéder la bénédiction nuptiale, sauf les exceptions à établir par la loi, s'il y a lieu. » Par cette disposition, le Constituant a voulu mettre fin, en 1831, à la pratique, courante à cette époque, suivant laquelle certaines personnes, convaincues que la bénédiction du mariage religieux suffisait pour produire des effets civils, ne se mariaient que religieusement. L'alinéa 2 de l'article 21 de la Constitution ne règle donc pas les conditions du mariage et n'a pas non plus pour objet ou pour effet de faire dépendre le mariage civil de l'une ou l'autre conception religieuse du mariage. | « Het burgerlijk huwelijk moet altijd aan de huwelijksinzegening voorafgaan, behoudens de uitzonderingen door de wet te stellen, indien daartoe redenen zijn. » Met die bepaling heeft de Grondwetgever in 1831 een einde willen maken aan de - in die tijd - geldende praktijk, waarbij sommigen, in de overtuiging dat de inzegening van een religieus huwelijk volstond om burgerlijke gevolgen teweeg te brengen, enkel een religieus huwelijk sloten. Het tweede lid van artikel 21 van de Grondwet regelt bijgevolg niet de voorwaarden van het huwelijk en heeft evenmin tot doel of tot gevolg het burgerlijk huwelijk afhankelijk te maken van een of andere religieuze invulling ervan. |
L'article 21, alinéa 2, de la Constitution n'a dès lors pas la portée | Artikel 21, tweede lid, van de Grondwet heeft bijgevolg niet de |
que les parties requérantes lui confèrent. | draagwijdte die de verzoekende partijen eraan geven. |
Le deuxième moyen ne peut être accueilli en sa première branche. | Het eerste onderdeel van het tweede middel kan niet worden aangenomen. |
B.5.4. Selon la seconde branche du deuxième moyen, la loi attaquée est | B.5.4. Volgens het tweede onderdeel van het tweede middel is de |
contraire aux dispositions qui traduisent « la dualité sexuelle | bestreden wet in strijd met bepalingen die uitdrukking geven aan de « |
fondamentale du genre humain » en tant que postulat de l'ordre | fundamentele tweeslachtigheid van de mens » als uitgangspunt van de |
constitutionnel belge, tels notamment les articles 10 et 11bis de la | Belgische grondwettelijke orde, zoals onder meer de artikelen 10 en |
Constitution, l'article 12 de la Convention européenne des droits de | 11bis van de Grondwet, artikel 12 van het Europees Verdrag voor de |
l'homme, l'article 23 du Pacte international relatif aux droits civils | Rechten van de Mens, artikel 23 van het Internationaal Verdrag inzake |
et politiques (en particulier son paragraphe 1) et « les principes | burgerrechten en politieke rechten (in het bijzonder lid 1) en de « |
généraux de droit des nations civilisées ». | algemene rechtsbeginselen van de beschaafde naties ». |
B.5.5. L'article 10, alinéa 3, de la Constitution dispose : | B.5.5. Artikel 10, derde lid, van de Grondwet bepaalt : |
« L'égalité des femmes et des hommes est garantie. » | « De gelijkheid van vrouwen en mannen is gewaarborgd. » |
L'article 11bis, alinéa 1er, de la Constitution dispose : | Artikel 11bis, eerste lid, van de Grondwet bepaalt : |
« La loi, le décret ou la règle visée à l'article 134 garantissent aux femmes et aux hommes l'égal exercice de leurs droits et libertés, et favorisent notamment leur égal accès aux mandats électifs et publics. » B.5.6. Par les articles 10, alinéa 3, et 11bis, le législateur a voulu, d'une part, inscrire expressément le principe de l'égalité des hommes et des femmes dans la Constitution et, d'autre part, fournir un fondement constitutionnel aux mesures visant à combattre les inégalités entre femmes et hommes. La circonstance que la Constitution attribue une importance particulière à l'égalité entre hommes et femmes, par le biais des articles 10, alinéa 3, et 11bis, n'a pas pour effet que la « dualité | « De wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde regel waarborgen voor vrouwen en mannen de gelijke uitoefening van hun rechten en vrijheden, en bevorderen meer bepaald hun gelijke toegang tot de door verkiezing verkregen mandaten en de openbare mandaten. » B.5.6. Met de artikelen 10, derde lid, en 11bis heeft de Grondwetgever beoogd, enerzijds, het beginsel van gelijkheid van mannen en vrouwen uitdrukkelijk in de Grondwet op te nemen en, anderzijds, een grondwettelijke basis te creëren voor maatregelen die tot doel hebben ongelijkheden tussen vrouwen en mannen te bestrijden. De omstandigheid dat de Grondwet, door middel van de artikelen 10, derde lid, en 11bis, een bijzonder belang toekent aan de gelijkheid tussen vrouwen en mannen, brengt niet met zich mee dat de « |
sexuelle fondamentale du genre humain » puisse être considérée comme | fundamentele tweeslachtigheid van de mens » als een uitgangspunt van |
un principe de l'ordre constitutionnel belge. | de Belgische grondwettelijke orde kan worden aangezien. |
Les articles 10, alinéa 3, et 11bis de la Constitution n'ont pas la | De artikelen 10, derde lid, en 11bis van de Grondwet hebben niet de |
portée que leur confèrent les parties requérantes. | draagwijdte die de verzoekende partijen eraan verlenen. |
B.5.7. L'article 12 de la Convention européenne des droits de l'homme | B.5.7. Artikel 12 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens |
est libellé comme suit : | luidt als volgt : |
« A partir de l'âge nubile, l'homme et la femme ont le droit de se | « Mannen en vrouwen van huwbare leeftijd hebben het recht te huwen en |
marier et de fonder une famille selon les lois nationales régissant | een gezin te stichten volgens de nationale wetten welke de uitoefening |
l'exercice de ce droit. » | van dit recht beheersen. » |
L'article 23 du Pacte international relatif aux droits civils et | Artikel 23 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en |
politiques énonce : | politieke rechten luidt als volgt : |
« 1. La famille est l'élément naturel et fondamental de la société et a droit à la protection de la société et de l'Etat. 2. Le droit de se marier et de fonder une famille est reconnu à l'homme et à la femme à partir de l'âge nubile. 3. Nul mariage ne peut être conclu sans le libre et plein consentement des futurs époux. 4. Les Etats parties au présent Pacte prendront les mesures appropriées pour assurer l'égalité de droits et de responsabilités des époux au regard du mariage, durant le mariage et lors de sa dissolution. En cas de dissolution, des dispositions seront prises | « 1. Het gezin vormt de natuurlijke en fundamentele kern van de maatschappij en heeft het recht op bescherming door de maatschappij en de Staat. 2. Het recht van mannen en vrouwen van huwbare leeftijd een huwelijk aan te gaan en een gezin te stichten wordt erkend. 3. Geen huwelijk wordt gesloten zonder de vrije en volledige toestemming van de aanstaande echtgenoten. 4. De Staten die partij zijn bij dit Verdrag nemen passende maatregelen ter verzekering van de gelijke rechten en verantwoordelijkheden van de echtgenoten wat het huwelijk betreft, tijdens het huwelijk en bij de ontbinding ervan. In geval van ontbinding van het huwelijk wordt voorzien in de noodzakelijke |
afin d'assurer aux enfants la protection nécessaire. » | bescherming van eventuele kinderen. » |
B.5.8. L'article 12 de la Convention européenne des droits de l'homme | B.5.8. De artikelen 12 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de |
et l'article 23.2 du Pacte international relatif aux droits civils et | Mens en 23.2 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en |
politiques imposent aux Etats qui sont parties à ces conventions | politieke rechten houden voor de Staten die partij zijn bij die |
l'obligation de reconnaître comme un mariage la communauté de vie d'un | verdragen, de verplichting in om de levensgemeenschap tussen een man |
homme et d'une femme qui souhaitent se marier et qui remplissent les | en een vrouw die wensen te huwen en die voldoen aan de bij de |
conditions posées par les lois nationales. | nationale wetten gestelde voorwaarden, als een huwelijk te erkennen. |
Les dispositions conventionnelles invoquées - pas plus que l'article | De aangehaalde verdragsbepalingen - ook niet artikel 23.1 van het |
23.1 du Pacte international relatif aux droits civils et politiques - | Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten - |
ne peuvent être interprétées en ce sens qu'elles obligeraient les | kunnen niet in die zin worden geïnterpreteerd dat zij de |
Etats contractants à considérer la « dualité sexuelle fondamentale du | verdragsluitende partijen zouden verplichten de « fundamentele |
genre humain » comme un fondement de leur ordre constitutionnel. | tweeslachtigheid van de mens » als een uitgangspunt van hun |
grondwettelijke orde te nemen. | |
L'article 12 de la Convention européenne des droits de l'homme et | Artikel 12 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en |
l'article 23 du Pacte international relatif aux droits civils et | artikel 23 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en |
politiques n'ont pas la portée que leur confèrent les parties requérantes. Il ne saurait dès lors être question d'un traitement discriminatoire dans la jouissance des droits fondamentaux cités au moyen. B.6.1. En tant que les parties requérantes soutiennent que la loi attaquée porte atteinte « au droit de la famille à la protection de la société et de l'Etat » visé à l'article 23.1 du Pacte international relatif aux droits civils et politiques, la seconde branche du deuxième moyen se confond avec le quatrième moyen. | politieke rechten hebben niet de draagwijdte die de verzoekende partijen eraan verlenen. Bijgevolg is er geen sprake van een discriminatoire behandeling in het genot van de in het middel aangehaalde fundamentele rechten. B.6.1. In zoverre de verzoekende partijen betogen dat de bestreden wet afbreuk doet aan « het recht [van het gezin] op bescherming door de maatschappij en de Staat », zoals bedoeld in artikel 23.1 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten, valt het tweede onderdeel van het tweede middel samen met het vierde middel. |
Selon le quatrième moyen, la loi attaquée viole l'article 12 de la | Volgens het vierde middel schendt de bestreden wet artikel 12 van het |
Convention européenne des droits de l'homme, l'article 23 du Pacte | Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, artikel 23 van het |
international relatif aux droits civils et politiques et les principes | Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten en de |
généraux de droit des nations civilisées, combinés avec les articles | algemene rechtsbeginselen van de beschaafde naties, in samenhang |
10 et 11 de la Constitution, en étendant le mariage à une institution | gelezen met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, doordat het |
qui ne saurait être définie comme un mariage au sens des dispositions | huwelijk wordt uitgebreid tot een instelling die niet kan worden |
conventionnelles citées, ce qui aurait pour effet d'affaiblir la | omschreven als een huwelijk in de zin van de aangehaalde |
position de protection relative des personnes mariées de sexe | verdragsbepalingen, waardoor de relatieve beschermingspositie van |
différent, alors que l'article 23 du Pacte international relatif aux | gehuwden van verschillend geslacht wordt verzwakt, terwijl artikel 23 |
droits civils et politiques oblige l'Etat belge à prendre des mesures | van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke |
en vue de la protection du mariage. | rechten de Belgische Staat verplicht maatregelen te nemen ter |
B.6.2. Dans l'interprétation des dispositions conventionnelles citées | bescherming van het huwelijk. B.6.2. Bij de interpretatie van de in het middel aangehaalde |
au moyen, il doit être tenu compte de l'article 53 de la Convention | verdragsbepalingen dient rekening te worden gehouden met artikel 53 |
européenne des droits de l'homme et de l'article 5.2 du Pacte | van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en artikel 5.2 |
international relatif aux droits civils et politiques. | van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke |
B.6.3. L'article 53 de la Convention européenne des droits de l'homme | rechten. B.6.3. Artikel 53 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens |
est libellé comme suit : | luidt als volgt : |
« Aucune des dispositions de la présente Convention ne sera | « Geen bepaling van dit Verdrag zal worden uitgelegd als beperkingen |
interprétée comme limitant ou portant atteinte aux droits de l'homme | op te leggen of inbreuk te maken op de Rechten van de mens en de |
et aux libertés fondamentales qui pourraient être reconnus | fundamentele vrijheden, welke verzekerd kunnen worden ingevolge de |
conformément aux lois de toute Partie contractante ou à toute autre | wetten van enige Hoge Verdragsluitende Partij of ingevolge enig ander |
Convention à laquelle cette Partie contractante est partie. » | Verdrag waarbij de Hoge Verdragsluitende Partij partij is. » |
L'article 5.2 du Pacte international relatif aux droits civils et | Artikel 5.2 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en |
politiques énonce : | politieke rechten luidt als volgt : |
« Il ne peut être admis aucune restriction ou dérogation aux droits | « Het is niet toegestaan enig fundamenteel recht van de mens dat in |
fondamentaux de l'homme reconnus ou en vigueur dans tout Etat partie | een land, ingevolge wettelijke bepalingen, overeenkomsten, |
au présent Pacte en application de lois, de conventions, de règlements | voorschriften of gewoonten, wordt erkend of bestaat, te beperken of |
ou de coutumes, sous prétexte que le présent Pacte ne les reconnaît | ervan af te wijken, onder voorwendsel dat dit Verdrag die rechten niet |
pas ou les reconnaît à un moindre degré. » | erkent of dat het deze slechts in mindere mate erkent. » |
B.6.4. Uit de in B.6.3 geciteerde bepalingen vloeit voort dat artikel | |
B.6.4. Il résulte des dispositions citées au B.6.3 que l'article 12 de | 12 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en artikel |
la Convention européenne des droits de l'homme et l'article 23.2 du | 23.2 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke |
Pacte international relatif aux droits civils et politiques ne peuvent | rechten niet zodanig kunnen worden uitgelegd dat zij Staten die partij |
être interprétés en ce sens qu'ils empêcheraient des Etats qui sont | zijn bij voormelde verdragen zouden verhinderen het in die bepalingen |
parties aux conventions précitées d'accorder le droit garanti par ces | gewaarborgde recht toe te kennen aan personen die dat recht willen |
dispositions aux personnes qui souhaitent exercer ce droit avec des | uitoefenen met personen van hetzelfde geslacht. |
personnes de même sexe. | |
B.6.5. Selon le quatrième moyen, la disposition attaquée a pour effet | B.6.5. Volgens het vierde middel heeft de bestreden wet tot gevolg dat |
qu'il est porté atteinte de manière discriminatoire à l'article 23.1 | op discriminerende wijze afbreuk wordt gedaan aan artikel 23.1 van het |
du Pacte international relatif aux droits civils et politiques, en | Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten, naar |
vertu duquel la famille a droit « à la protection de la société et de | luid waarvan het gezin recht heeft op « bescherming door de |
l'Etat ». | maatschappij en de Staat ». |
B.6.6. Les parties requérantes ne démontrent pas et la Cour n'aperçoit | B.6.6. De verzoekende partijen tonen niet aan en het Hof ziet niet hoe |
pas en quoi la « position de protection relative » de la famille | de « relatieve beschermingspositie » van het gezin door de bestreden |
pourrait être affaiblie par les dispositions attaquées, dès lors que | bepalingen zou kunnen worden verzwakt, nu de bestreden wet geen enkele |
la loi entreprise n'apporte aucune modification matérielle aux | materiële wijziging aanbrengt in de wettelijke bepalingen die de |
dispositions légales qui régissent les effets du mariage civil de | gevolgen van het burgerlijk huwelijk van personen van verschillend |
personnes de sexe différent. | geslacht beheersen. |
Il ne saurait dès lors pas non plus exister de discrimination dans la | Bijgevolg kan er evenmin sprake zijn van een discriminatie in het |
jouissance des droits évoqués dans le moyen. | genot van de in het middel aangehaalde rechten. |
B.6.7. Les deuxième et quatrième moyens ne peuvent être accueillis. | B.6.7. Het tweede en het vierde middel kunnen niet worden aangenomen. |
Quant au troisième moyen | Ten aanzien van het derde middel |
B.7.1. Volgens het derde middel schendt de bestreden wet de artikelen | |
B.7.1. Selon le troisième moyen, la loi attaquée viole les articles 19 | 19 en 21, tweede lid, van de Grondwet en, in samenhang gelezen met |
et 21, alinéa 2, de la Constitution ainsi que les articles 9 et 12 de | artikel 10 van de Grondwet, de artikelen 9 en 12 van het Europees |
la Convention européenne des droits de l'homme et les articles 18 et | Verdrag voor de Rechten van de Mens en de artikelen 18 en 23 van het |
23 du Pacte international relatif aux droits civils et politiques, | Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten, |
combinés avec l'article 10 de la Constitution, en ce que les citoyens | doordat gelovige burgers die in overeenstemming met de geboden en |
croyants qui souhaitent se marier religieusement, conformément aux | voorschriften van hun godsdienst een religieus huwelijk wensen te |
rites de leur religion, doivent préalablement adhérer à une | sluiten, vooraf dienen toe te treden tot een instelling die |
institution qui est fondamentalement contraire à leurs convictions de | fundamenteel tegengesteld is aan hun geloofsovertuigingen en de |
foi et aux préceptes de leur religion. | voorschriften van hun godsdienst. |
B.7.2. Les préjudices que les parties requérantes prétendent subir ne | B.7.2. De nadelen die de verzoekende partijen beweren te ondervinden, |
résultent pas de la loi attaquée mais de l'article 21, alinéa 2, de la | vloeien niet voort uit de bestreden wet, maar uit artikel 21, tweede |
Constitution. | lid, van de Grondwet. |
La Cour n'est pas compétente pour se prononcer sur une limitation de | Het Hof is niet bevoegd zich uit te spreken over een beperking van de |
la liberté religieuse et de culte qui résulte d'un choix que le | vrijheid van godsdienst en eredienst die voortvloeit uit een door de |
Constituant a lui-même opéré. | Grondwetgever zelf gemaakte keuze. |
Le troisième moyen ne peut être accueilli. | Het derde middel kan niet worden aangenomen. |
Quant au cinquième moyen | Ten aanzien van het vijfde middel |
B.8.1. Selon le cinquième moyen, la loi attaquée viole l'article 10 de | B.8.1. Volgens het vijfde middel schendt de bestreden wet artikel 10 |
la Constitution, lu séparément ou en combinaison avec son article 19, | van de Grondwet, al dan niet in samenhang gelezen met artikel 19 |
avec l'article 9 de la Convention européenne des droits de l'homme et avec l'article 18 du Pacte international relatif aux droits civils et politiques, en ce qu'elle ne permet pas de se marier simultanément avec plus d'un partenaire. B.8.2. Le contrôle des normes législatives au regard des articles 10 et 11 de la Constitution, confié à la Cour, exige que la catégorie des personnes à l'égard desquelles une éventuelle discrimination est alléguée fasse l'objet d'une comparaison pertinente avec une autre catégorie, ce qui n'est pas le cas en l'espèce. Le cinquième moyen ne peut être accueilli. Par ces motifs, la Cour rejette le recours. Ainsi prononcé en langue néerlandaise, en langue française et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 20 octobre 2004. Le greffier, P.-Y. Dutilleux. Le président, | ervan, met artikel 9 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en met artikel 18 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten, doordat zij het niet mogelijk maakt met meer dan één partner tegelijk te huwen. B.8.2. De aan het Hof toevertrouwde toetsing van wettelijke normen aan de artikelen 10 en 11 van de Grondwet vereist dat de categorie van personen ten aanzien van wie een mogelijke discriminatie wordt aangevoerd, het voorwerp uitmaakt van een pertinente vergelijking met een andere categorie, hetgeen te dezen niet het geval is. Het vijfde middel kan niet worden aangenomen. Om die redenen, het Hof verwerpt het beroep. Aldus uitgesproken in het Nederlands, het Frans en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 20 oktober 2004. De griffier, P.-Y. Dutilleux. De voorzitter, |
A. Arts. | A. Arts. |