← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 75/2004 du 5 mai 2004 Numéro du rôle : 2760 En cause : la
question préjudicielle relative à l'article 5, alinéa 2, du Code pénal, tel qu'il a été rétabli par la
loi du 4 mai 1999 instaurant la responsabilité pénale de La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et
M. Melchior, et des juges L. François, P(...)"
| Extrait de l'arrêt n° 75/2004 du 5 mai 2004 Numéro du rôle : 2760 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 5, alinéa 2, du Code pénal, tel qu'il a été rétabli par la loi du 4 mai 1999 instaurant la responsabilité pénale de La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges L. François, P(...) | Uittreksel uit arrest nr. 75/2004 van 5 mei 2004 Rolnummer 2760 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 5, tweede lid, van het Strafwetboek, zoals hersteld bij de wet van 4 mei 1999 tot invoering van de strafrechtelijke verantw Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters L. Fran(...) |
|---|---|
| COUR D'ARBITRAGE | ARBITRAGEHOF |
| Extrait de l'arrêt n° 75/2004 du 5 mai 2004 | Uittreksel uit arrest nr. 75/2004 van 5 mei 2004 |
| Numéro du rôle : 2760 | Rolnummer 2760 |
| En cause : la question préjudicielle relative à l'article 5, alinéa 2, | In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 5, tweede lid, van |
| du Code pénal, tel qu'il a été rétabli par la loi du 4 mai 1999 | het Strafwetboek, zoals hersteld bij de wet van 4 mei 1999 tot |
| instaurant la responsabilité pénale des personnes morales, posée par | invoering van de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van |
| le Tribunal de première instance de Gand. | rechtspersonen, gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Gent. |
| La Cour d'arbitrage, | Het Arbitragehof, |
| composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges L. | samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters |
| François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. | L. François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. |
| Lavrysen, J.-P. Moerman et E. Derycke, assistée du greffier L. Potoms, | Lavrysen, J.-P. Moerman en E. Derycke, bijgestaan door de griffier L. |
| présidée par le président A. Arts, | Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts, |
| après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
| I. Objet de la question préjudicielle et procédure | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging |
| Par jugement du 26 juin 2003 en cause du ministère public contre L. | Bij vonnis van 26 juni 2003 in zake het openbaar ministerie tegen L. |
| Latré et G. Latré, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour | Latré en G. Latré, waarvan de expeditie ter griffie van het |
| d'arbitrage le 7 juillet 2003, le Tribunal de première instance de | Arbitragehof is ingekomen op 7 juli 2003, heeft de Rechtbank van |
| Gand a posé la question préjudicielle suivante : | eerste aanleg te Gent de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
| « L'article 5, alinéa 2, du Code pénal, réinséré par la loi du 4 mai | « Schendt artikel 5, tweede lid, van het Strafwetboek, zoals opnieuw |
| 1999 instaurant la responsabilité pénale des personnes morales, | ingevoegd bij wet van 4 mei 1999 tot invoering van de strafrechtelijke |
| viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il | verantwoordelijkheid van rechtspersonen, de artikelen 10 en 11 van de |
| instaure une cause de justification pour la personne physique qui | Grondwet doordat het een strafuitsluitingsgrond invoert voor de |
| commet une infraction dans le cadre de l'activité (lire : | natuurlijke persoon die een misdrijf pleegt in het kader van de |
| intrinsèquement liée à la réalisation de son objet ou à la défense de | activiteit (lees intrinsiek verband met doel, de waarneming van zijn |
| ses intérêts, pour le compte) d'une personne morale, alors que ce | belangen, voor rekening) van een rechtspersoon, terwijl dit niet het |
| n'est pas le cas de la personne physique qui commet la même infraction | geval is voor de natuurlijke persoon die hetzelfde misdrijf pleegt in |
| dans le cadre de l'activité (lire : intrinsèquement liée à la | het kader van de activiteit (lees intrinsiek verband met doel, de |
| réalisation de son objet ou à la défense de ses intérêts, pour le | waarneming van zijn belangen, voor rekening) van een natuurlijke |
| compte) d'une personne physique ? » | persoon ? » |
| (...) | (...) |
| III. En droit | III. In rechte |
| (...) | (...) |
| B.1. La question préjudicielle porte sur l'article 5, alinéa 2, du | B.1. De prejudiciële vraag betreft artikel 5, tweede lid, van het |
| Code pénal, tel qu'il a été rétabli par l'article 2 de la loi du 4 mai | Strafwetboek, zoals hersteld bij artikel 2 van de wet van 4 mei 1999 |
| 1999 instaurant la responsabilité pénale des personnes morales, qui | tot invoering van de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van |
| énonce : | rechtspersonen, dat luidt : |
| « Toute personne morale est pénalement responsable des infractions qui | « Een rechtspersoon is strafrechtelijk verantwoordelijk voor |
| sont intrinsèquement liées à la réalisation de son objet ou à la | misdrijven die hetzij een intrinsiek verband hebben met de |
| défense de ses intérêts, ou de celles dont les faits concrets | verwezenlijking van zijn doel of de waarneming van zijn belangen, of |
| démontrent qu'elles ont été commises pour son compte. | die, naar blijkt uit de concrete omstandigheden, voor zijn rekening, |
| Lorsque la responsabilité de la personne morale est engagée | zijn gepleegd. Wanneer de rechtspersoon verantwoordelijk gesteld wordt uitsluitend |
| exclusivement en raison de l'intervention d'une personne physique | wegens het optreden van een geïdentificeerde natuurlijke persoon, kan |
| identifiée, seule la personne qui a commis la faute la plus grave peut | enkel degene die de zwaarste fout heeft begaan worden veroordeeld. |
| être condamnée. Si la personne physique identifiée a commis la faute | Indien de geïdentificeerde natuurlijke persoon de fout wetens en |
| sciemment et volontairement, elle peut être condamnée en même temps | willens heeft gepleegd kan hij samen met de verantwoordelijke |
| que la personne morale responsable. | rechtspersoon worden veroordeeld. |
| Sont assimilées à des personnes morales : | Met rechtspersonen worden gelijkgesteld : |
| 1° les associations momentanées et les associations en participation; 2° les sociétés visées à l'article 2, alinéa 3, des lois coordonnées sur les sociétés commerciales, ainsi que les sociétés commerciales en formation; 3° les sociétés civiles qui n'ont pas pris la forme d'une société commerciale. Ne peuvent pas être considérées comme des personnes morales responsables pénalement pour l'application du présent article : l'Etat fédéral, les régions, les communautés, les provinces, l'agglomération bruxelloise, les communes, les organes territoriaux intra-communaux, la Commission communautaire française, la Commission communautaire flamande, la Commission communautaire commune et les centres publics d'aide sociale. » | 1° tijdelijke verenigingen en verenigingen bij wijze van deelneming; 2° vennootschappen bedoeld in artikel 2, derde lid, van de gecoördineerde wetten op de handelsvennootschappen, alsook handelsvennootschappen in oprichting; 3° burgerlijke vennootschappen die niet de vorm van een handelsvennootschap hebben aangenomen. Voor de toepassing van dit artikel kunnen niet als strafrechtelijk verantwoordelijke rechtspersoon worden beschouwd : de federale staat, de gewesten, de gemeenschappen, de provincies, de Brusselse agglomeratie, de gemeenten, de binnengemeentelijke territoriale organen, de Franse Gemeenschapscommissie, de Vlaamse Gemeenschapscommissie, de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie en de openbare centra voor maatschappelijk welzijn. » |
| B.2. L'article 5 du Code pénal, rétabli par la loi du 4 mai 1999, a | B.2. Artikel 5 van het Strafwetboek, hersteld bij de wet van 4 mei |
| instauré une responsabilité pénale propre des personnes morales, | 1999, heeft een eigen strafrechtelijke verantwoordelijkheid van de |
| autonome et distincte de celle des personnes physiques qui ont agi | rechtspersoon ingevoerd, onderscheiden en autonoom ten opzichte van |
| pour la personne morale ou qui ont omis de le faire. Auparavant, une | die van de natuurlijke personen die voor de rechtspersoon hebben |
| personne morale ne pouvait pas, en tant que telle, être pénalement | gehandeld of dit hebben nagelaten. Voordien kon een rechtspersoon niet |
| poursuivie. Une infraction pour laquelle une personne morale aurait pu | als dusdanig strafrechtelijk worden vervolgd. Een misdrijf waarvoor |
| être tenue pour responsable était imputée à des personnes physiques | een rechtspersoon verantwoordelijk zou kunnen worden geacht, werd aan |
| déterminées. | welbepaalde natuurlijke personen aangerekend. |
| B.3. Le juge a quo demande à la Cour si l'article 5, alinéa 2, du Code | B.3. De verwijzende rechter wenst van het Hof te vernemen of artikel |
| pénal viole les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il instaure une cause d'excuse absolutoire pour une infraction commise tant par une personne physique que par une personne morale pour celle des deux personnes qui a commis la faute la moins grave, pour autant que la personne physique ait commis l'infraction par négligence, tandis qu'une telle cause d'excuse absolutoire ne peut être invoquée par une personne physique qui a commis la même infraction involontaire qu'une autre personne physique. Si, dans la seconde hypothèse, le cumul des responsabilités pénales est possible, il est exclu dans la première hypothèse. B.4. Selon le Conseil des ministres, les règles relatives au cumul de la responsabilité pénale d'une personne morale et d'une personne physique ne peuvent être comparées aux règles relatives au cumul de la responsabilité pénale des personnes physiques entre elles, étant donné que le législateur a élaboré un système particulier de responsabilité pénale des personnes morales répondant à une logique propre, distinct | 5, tweede lid, van het Strafwetboek de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt doordat het een strafuitsluitingsgrond invoert voor een door zowel een natuurlijke persoon als een rechtspersoon gepleegd misdrijf voor wie van hen beiden de minst zware fout heeft begaan voor zover het misdrijf door de natuurlijke persoon uit onachtzaamheid is gepleegd, terwijl een dergelijke strafuitsluitingsgrond niet kan worden aangevoerd door een natuurlijke persoon die hetzelfde onopzettelijke misdrijf heeft gepleegd als een andere natuurlijke persoon. Terwijl aldus in het tweede geval samenloop van strafrechtelijke aansprakelijkheden mogelijk is, is dit in het eerste geval uitgesloten. B.4. Volgens de Ministerraad kunnen de regels aangaande de cumulatie van strafrechtelijke verantwoordelijkheid van een rechtspersoon en een natuurlijke persoon niet worden vergeleken met die inzake natuurlijke personen onderling, daar de wetgever een bijzonder systeem van strafrechtelijke verantwoordelijkheid van rechtspersonen heeft uitgewerkt dat aan een eigen logica beantwoordt, onderscheiden van de |
| de la logique de la responsabilité pénale des personnes physiques. | logica van de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van natuurlijke personen. |
| Le régime litigieux porte sur l'imputabilité d'infractions en cas de | De in het geding zijnde regeling betreft de toerekening van misdrijven |
| cumul de responsabilités pénales entre la personne physique et la personne morale, considérées toutes deux comme capables de commettre une faute. Cette règle est dès lors comparable à l'imputation d'infractions en cas de cumul d'auteurs qui ont tous cette qualité de personne physique. L'exception est rejetée. B.5. Les règles constitutionnelles de l'égalité et de la non-discrimination n'excluent pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la nature des principes en cause; le principe d'égalité est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. B.6.1. Selon l'exposé des motifs, la disposition en cause règle la | bij een samenloop van strafrechtelijke verantwoordelijkheden tussen de natuurlijke persoon en de rechtspersoon, die in beginsel beiden schuldbekwaam worden geacht. Die regeling is bijgevolg vergelijkbaar met de toerekening van misdrijven bij een samenloop van daders die allen de hoedanigheid van natuurlijke persoon hebben. De exceptie wordt verworpen. B.5. De grondwettelijke regels van de gelijkheid en de niet-discriminatie sluiten niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het gelijkheidsbeginsel is geschonden wanneer vaststaat dat er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. B.6.1. Volgens de memorie van toelichting regelt de in het geding |
| relation entre la responsabilité de la personne morale et celle des | zijnde bepaling de verhouding tussen de aansprakelijkheid van de |
| personnes physiques pour les mêmes faits : | rechtspersoon en die van natuurlijke personen voor dezelfde feiten : |
| « Le principe retenu est celui de l'exclusion du cumul des responsabilités, sauf dans le cas où il peut être établi que l'infraction peut être imputée personnellement à une personne physique, qui aurait agi de manière intentionnelle. Contrairement à ce que le Conseil d'Etat semble affirmer dans son avis, l'exclusion du cumul des responsabilités ne concerne que les délits commis avec la négligence comme élément intentionnel. Le point de départ est par conséquent la qualification légale de l'infraction. La proposition entend ainsi revenir sur une certaine jurisprudence audacieuse dans l'imputation d'infractions aux personnes dirigeantes au sein de personnes morales en considérant que la preuve de | « Het gehanteerde principe houdt in dat cumulatie van aansprakelijkheden in dat geval uitgesloten is, tenzij aangetoond kan worden dat het misdrijf ook aan de natuurlijke persoon zelf kan worden toegerekend, die manifest opzettelijk gehandeld heeft. In tegenstelling tot hetgeen de Raad van State in het advies lijkt te stellen, betreft de uitsluiting van cumulatie enkel de delicten gepleegd met nalatigheid als intentioneel element. Het uitgangspunt is derhalve de wettelijke kwalificatie van het misdrijf. Het voorstel beoogt aldus terug te komen op bepaalde rechtspraak die zeer ver ging in de toerekening van misdrijven aan leidinggevende |
| l'infraction était présente sur la base de manquements de ces | personen binnen rechtspersonen door het misdrijf bewezen te achten op |
| personnes, dans des cas où l'incrimination requiert clairement | basis van tekortkomingen van deze personen, daar waar het misdrijf |
| l'intention, ou même en arrivant à une responsabilité pénale quasi | duidelijk opzet vereist, of zelfs louter op basis van de positie van |
| objective, seulement sur la base de la position de la personne | de betrokkene binnen de rechtspersoon te komen tot een quasi |
| concernée au sein de la personne morale. | objectieve strafrechtelijke aansprakelijkheid. |
| Néanmoins, la proposition ne peut être interprétée comme donnant carte | Niettemin kan het niet zo zijn dat het voorstel een vrijbrief biedt |
| blanche aux personnes qui adoptent des comportements punissables dans | voor personen die in het kader van de rechtspersoon strafbare |
| le cadre d'une personne morale. Comme cela a été dit plus haut, la | gedragingen stellen. Zoals gezegd, kunnen ingeval van opzet, de |
| personne morale et la personne physique peuvent être poursuivies et | rechtspersoon en de natuurlijke persoon samen als mededaders worden |
| condamnées ensemble comme coauteurs en cas de dol. Si l'élément moral | vervolgd en veroordeeld. Indien in hoofde van de natuurlijke persoon |
| chez la personne physique est la négligence - ce qui sera souvent le | enkel de schuldvorm van nalatigheid aanwezig is - wat vaak het geval |
| cas dans le droit pénal spécial où beaucoup d'incriminations ne | zal zijn in het bijzonder strafrecht waar voor veel misdrijven geen |
| requièrent pas le dol -, il appartiendra au juge de vérifier au cas | opzet vereist is -, zal de rechter geval per geval moeten nagaan of de |
| par cas laquelle de la responsabilité de la personne morale ou de la | verantwoordelijkheid van de rechtspersoon, dan wel van de natuurlijke |
| personne physique est déterminante. » (Doc. parl., Sénat, 1998-1999, | persoon het zwaarst moet doorwegen. » (Parl. St., Senaat, 1998-1999, |
| n° 1-1217/1, pp. 6 et 7) | nr. 1-1217/1, pp. 6 en 7) |
| Il ressort de ce qui précède que le projet de loi entendait consacrer | Uit hetgeen voorafgaat blijkt dat het wetsontwerp het beginsel van |
| le principe du cumul des responsabilités, mais uniquement lorsque | samenloop van verantwoordelijkheden wilde vastleggen maar alleen |
| l'infraction peut être imputée personnellement à une personne physique | wanneer het misdrijf aan een natuurlijke persoon zelf kan worden |
| qui aurait agi de manière intentionnelle. | toegerekend die opzettelijk zou hebben gehandeld. |
| Il a été soutenu, lors des travaux préparatoires, qu'il convient de | Tijdens de parlementaire besprekingen werd staande gehouden dat men |
| faire une distinction entre la criminalité « maffieuse », qui serait « | een onderscheid moet maken tussen « maffiose » criminaliteit, die « |
| plutôt une criminalité intentionnelle » et la criminalité « économique | veeleer [...] een opzettelijke criminaliteit [is] » en de « |
| », lorsqu'il s'agit d'un délit de « négligence » (Doc. parl., Sénat, | economische » criminaliteit, wanneer het een misdrijf met « |
| 1998-1999, n° 1-1217/6, p. 21). | nalatigheid » betreft (Parl. St., Senaat, 1998-1999, nr. 1-1217/6, p. |
| B.6.2. A la critique d'un sénateur estimant que « la proposition | 21). B.6.2. Op de kritiek van een senator dat « het voorstel [...] de |
| semble aller dangereusement dans le sens d'une levée de la | gevaarlijke weg [lijkt] op te gaan van de ontheffing van |
| responsabilité des personnes physiques » (amendement n° 11, Doc. | verantwoordelijkheid van natuurlijke personen » (amendement nr. 11, |
| parl., Sénat, 1998-1999, n° 1-1217/2, p. 5 et exposé y relatif in Doc. | Parl. St., Senaat, 1998-1999, nr. 1-1217/2, p. 5, en de uiteenzetting |
| parl., Sénat, 1998-1999, n° 1-1217/6, pp. 31-50), le ministre a | hierbij in Parl. St., Senaat, 1998-1999, nr. 1-1217/6, pp. 31-50), |
| répondu que l'on ne peut | antwoordde de Minister dat |
| « les condamner tous les deux dans ce cas, parce qu'il y a une | « ze niet allebei veroordeeld kunnen worden, omdat hun |
| convergence telle entre leurs interventions respectives qu'admettre | respectievelijke handelingen zo moeilijk te onderscheiden zijn dat |
| systématiquement le cumul dans ce genre d'hypothèse conduirait | systematische cumulatie in deze gevallen onvermijdelijk tot dubbele |
| inévitablement à des doubles condamnations, là où, aujourd'hui, il n'y | veroordelingen zou leiden terwijl er momenteel maar een mogelijk is ». |
| en a qu'une. » Le ministre ajouta : | De Minister voegde eraan toe : |
| « Or, le but est de rechercher, dans ce genre d'hypothèse, le | « De bedoeling is in deze gevallen de echte verantwoordelijke aan te |
| véritable responsable. » (Doc. parl., Sénat, 1998-1999, n° 1-1217/6, p. 42) | wijzen. » (Parl. St., Senaat, 1998-1999, nr. 1217/6, p. 42) |
| Un amendement fut alors déposé (amendement n° 19, Doc. parl., Sénat, | Daarop werd een amendement ingediend (amendement nr. 19, Parl. St., |
| 1998-1999, n° 1-1217/4) qui a mené au texte définitif de l'article 5, | Senaat, 1998-1999, nr. 1-1217/4) dat tot de uiteindelijke tekst van |
| alinéa 2, l'auteur ayant indiqué ce qui suit : | artikel 5, tweede lid, heeft geleid en waarbij de indiener aanvoerde : |
| « Cet article introduit comme nouvel élément l'implication de la | « Dit artikel voert als nieuw element in dat de aansprakelijkheid van |
| responsabilité de la personne morale due exclusivement à | de rechtspersoon wordt geïmpliceerd uitsluitend wegens de tussenkomst |
| l'intervention d'une personne physique identifiée. Ce n'est que dans | van een geïdentificeerd natuurlijke persoon. Enkel in dat geval moet |
| ce cas précis que le juge doit faire un choix, en se basant sur le | de rechter een keuze maken. Bij deze keuze is de zwaarste fout het |
| critère de la faute la plus grave. On peut donc poursuivre les deux | criterium. Beiden kunnen dus worden vervolgd, maar de rechter kan |
| personnes, mais le juge ne peut condamner que celle qui a commis la | enkel degene veroordelen die de zwaarste fout heeft begaan, en voor |
| faute la plus grave, et uniquement si la responsabilité de la personne | zover de aansprakelijkheid van de rechtspersoon in het gedrang komt |
| morale est engagée, exclusivement en raison de l'intervention de la | ingevolge de uitsluitende tussenkomst van de geïdentificeerde |
| personne physique identifiée. | natuurlijke persoon. |
| On délimite ainsi le cas où la responsabilité de la personne morale | Aldus wordt de casus beperkt waarbij de aansprakelijkheid van de |
| est engagée - exclusivement en raison de l'intervention d'une personne | rechtspersoon in het gedrang komt - uitsluitend wegens de tussenkomst |
| physique - et on définit le critère, qui est que le juge doit | van een natuurlijk persoon - en ten tweede wordt het criterium |
| déterminer qui a commis la faute la plus grave. » (Doc. parl., Sénat, | bepaald, namelijk dat de rechter moet nagaan wie de zwaarste fout |
| 1998-1999, n° 1-1217/6, p. 46) | heeft begaan. » (Parl. St., Senaat, 1998-1999, nr. 1-1217/6, p. 46) |
| B.6.3. Il ressort de ce qui précède qu'un concours de responsabilités | B.6.3. Uit hetgeen voorafgaat blijkt dat een samenloop van |
| pénales de la personne morale et de la personne physique est en | strafrechtelijke verantwoordelijkheden van de rechtspersoon en de |
| natuurlijke persoon in beginsel is uitgesloten (Parl. St., Kamer, | |
| principe exclu (Doc. parl., Chambre, 1998-1999, n° 2093/5, p. 15). Le | 1998-1999, nr. 2093/5, p. 15). Op die wijze wilde de wetgever ingaan |
| législateur entendait ainsi contredire une jurisprudence qui menait à | tegen een rechtspraak die tot een quasi objectieve |
| une responsabilité quasi objective en condamnant des dirigeants de personnes morales pour des infractions qu'ils ne commettaient pas matériellement mais auxquels ces infractions étaient imputées en raison de la position qu'ils occupaient au sein de la personne morale. B.7. En ce qu'elle instaure une cause d'excuse absolutoire à l'égard des personnes qui ont commis une infraction involontaire en même temps qu'une personne morale, la mesure en cause fait naître une différence de traitement à l'égard des personnes qui ont commis une infraction involontaire en même temps qu'une personne autre qu'une personne morale. B.8. Cette différence de traitement n'est pas dénuée de justification raisonnable compte tenu des différences qui existent entre les deux situations décrites en B.7. Lorsque deux personnes physiques sont poursuivies simultanément en raison d'un même fait, le juge doit examiner, à la lumière des circonstances de chaque cause, si elles | verantwoordelijkheid leidde door de bestuurders van de rechtspersonen te veroordelen voor inbreuken die ze materieel niet hadden gepleegd, maar aan wie de inbreuken ten laste werden gelegd vanwege de positie die ze bekleedden binnen de rechtspersoon. B.7. Doordat de in het geding zijnde maatregel ten aanzien van de personen die samen met een rechtspersoon een misdrijf uit onachtzaamheid hebben begaan, een strafuitsluitingsgrond in het leven roept, doet hij een verschil in behandeling ontstaan ten aanzien van de personen die samen met een andere persoon dan een rechtspersoon een misdrijf uit onachtzaamheid hebben begaan. B.8. Dat verschil in behandeling is niet zonder redelijke verantwoording gelet op de verschillen die er bestaan tussen de beide in B.7 beschreven situaties. Wanneer twee natuurlijke personen tegelijkertijd worden vervolgd wegens eenzelfde feit, moet de rechter in het licht van de omstandigheden van elke zaak onderzoeken of zij |
| sont toutes deux coupables. En revanche, l'article 5, alinéa 1er, rend | beiden schuldig zijn. Artikel 5, eerste lid, stelt daarentegen |
| la personne morale automatiquement responsable de la négligence | automatisch de rechtspersoon aansprakelijk voor de nalatigheid die toe |
| imputable à la personne physique qui a agi pour son compte. Tenant | te schrijven is aan de natuurlijke persoon die voor zijn rekening |
| compte de ce qu'une personne morale n'agit jamais que par | heeft gehandeld. Rekening houdend met het feit dat een rechtspersoon |
| l'intervention d'une personne physique, le législateur a pu estimer, | uitsluitend handelt door het optreden van een natuurlijke persoon, |
| pour les raisons rappelées en B.6.2, qu'il convenait, lorsque la | vermocht de wetgever, om de in B.6.2 in herinnering gebrachte redenen, |
| personne physique est identifiée, afin d'éviter la condamnation | te oordelen dat, wanneer de natuurlijke persoon wordt geïdentificeerd |
| systématique de la personne morale et de la personne physique (Doc. | en teneinde te vermijden dat de rechtspersoon en de natuurlijke |
| persoon systematisch samen worden veroordeeld (Parl. St., Senaat, | |
| parl., Sénat, 1998-1999, n° 1-1217/6, p. 38), d'inciter le juge à | 1998-1999, nr. 1-1217/6, p. 38), de rechter ertoe diende te worden |
| mettre en balance la faute dans le chef d'une personne physique, d'une | aangezet een afweging te maken tussen, enerzijds, het aspect fout van |
| part, et la responsabilité de la personne morale, d'autre part (Doc. | een natuurlijke persoon en, anderzijds, de verantwoordelijkheid van de |
| parl., Chambre, 1998-1999, n° 2093/5, p. 15), et de lui permettre de | rechtspersoon (Parl. St., Kamer, 1998-1999, nr. 2093/5, p. 15) en hem |
| vérifier cas par cas si le comportement déterminant a été celui de la | de mogelijkheid moest worden geboden geval per geval na te gaan welk |
| personne morale ou celui de la personne physique (Doc. parl., Sénat, | gedrag bepalend was, dat van de rechtspersoon, dan wel dat van de |
| 1998-1999, n° 1-1217/1, p. 6). | natuurlijke persoon. (Parl. St., Senaat, 1998-1999, nr. 1-1217/1, p. 6). |
| B.9. La question préjudicielle appelle une réponse négative. | B.9. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. |
| Par ces motifs, | Om die redenen, |
| la Cour | het Hof |
| dit pour droit : | zegt voor recht : |
| L'article 5, alinéa 2, première phrase, du Code pénal, tel qu'il a été | Artikel 5, tweede lid, eerste zin, van het Strafwetboek, zoals |
| rétabli par la loi du 4 mai 1999 instaurant la responsabilité pénale | hersteld bij de wet van 4 mei 1999 tot invoering van de |
| strafrechtelijke verantwoordelijkheid van rechtspersonen, schendt de | |
| des personnes morales, ne viole pas les articles 10 et 11 de la | artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. |
| Constitution. Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig |
| conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
| la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 5 mai 2004. | Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 5 mei 2004. |
| Le greffier, | De griffier, |
| L. Potoms. | L. Potoms. |
| Le président, | De voorzitter, |
| A. Arts. | A. Arts. |