Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 38/2004 du 10 mars 2004 Numéro du rôle : 2748 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 37 du décret de la Communauté française du 4 mars 1991 relatif à l'aide à la jeunesse, posée par la Cour d'appel La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, R.(...)"
Extrait de l'arrêt n° 38/2004 du 10 mars 2004 Numéro du rôle : 2748 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 37 du décret de la Communauté française du 4 mars 1991 relatif à l'aide à la jeunesse, posée par la Cour d'appel La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, R.(...) Uittreksel uit arrest nr. 38/2004 van 10 maart 2004 Rolnummer 2748 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 37 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 4 maart 1991 inzake hulpverlening aan de jeugd, gesteld door het Hof Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters P. Mart(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 38/2004 du 10 mars 2004 Uittreksel uit arrest nr. 38/2004 van 10 maart 2004
Numéro du rôle : 2748 Rolnummer 2748
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 37 du décret In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 37 van het decreet
de la Communauté française du 4 mars 1991 relatif à l'aide à la van de Franse Gemeenschap van 4 maart 1991 inzake hulpverlening aan de
jeunesse, posée par la Cour d'appel de Liège. jeugd, gesteld door het Hof van Beroep te Luik.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters
Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot et L. Lavrysen, assistée P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot en L. Lavrysen,
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par arrêt du 27 juin 2003 en cause de C. Warenghien contre le Bij arrest van 27 juni 2003 in zake C. Warenghien tegen de directeur
directeur du service de protection judiciaire et autres, dont van de dienst gerechtelijke bescherming en anderen, waarvan de
l'expédition est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage le 1er expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op 1 juli
juillet 2003, le Cour d'appel de Liège a posé la question 2003, heeft het Hof van Beroep te Luik de volgende prejudiciële vraag
préjudicielle suivante : gesteld :
« La disposition contenue à l'article 37 du décret [de la Communauté « Schendt de bepaling vervat in artikel 37 van het decreet [van de
française] du 4 mars 1991 relatif à l'aide à la jeunesse qui prévoit Franse Gemeenschap] van 4 maart 1991 inzake hulpverlening aan de
jeugd, die erin voorziet dat hetzij een van de personen die het
que, soit une des personnes investies de l'autorité parentale ou ayant ouderlijk gezag uitoefenen of die de jongere in rechte of in feite
la garde du jeune en droit ou en fait, soit le jeune de plus de 14 ans onder hun bewaring hebben, hetzij de jongere boven de veertien jaar,
au moins, soit le jeune de moins de 14 ans (selon les précisions hetzij de jongere van minder dan veertien (zoals nader gepreciseerd)
indiquées) peuvent introduire devant le tribunal de la jeunesse une voor de jeugdrechtbank een betwisting kan brengen die betrekking heeft
contestation relative à l'octroi, au refus d'octroi ou aux modalités op de toekenning, de weigering van toekenning of de nadere regels voor
d'application d'une mesure d'aide individuelle, ne viole-t-elle pas de toepassing van een individuele maatregel tot hulpverlening, de
les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'elle ne permet pas artikelen 10 en 11 van de Grondwet doordat zij de andere personen die
aux autres personnes intéressées par la mesure d'aide et plus bij de hulpverlenende maatregel betrokken zijn, meer bepaald de
particulièrement aux grands-parents et plus généralement aux familiers grootouders en meer algemeen de leefgenoten bedoeld in artikel 7,
visés par l'article 7, alinéa 2, du décret du 4 mars 1991, d'exercer tweede lid, van het decreet van 4 maart 1991 niet toestaat het beroep
le recours qu'elle organise opérant, ainsi, une différence de waarin zij voorziet in te stellen, waarbij zij aldus een verschil in
traitement entre les personnes qu'elle désigne et celles qu'elle ne behandeling invoert tussen de personen die in de bepaling worden
désigne pas ? » aangewezen en de personen die niet erin worden aangewezen ? »
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. La question préjudicielle porte sur l'article 37 du décret de la B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 37 van het
Communauté française du 4 mars 1991 relatif à l'aide à la jeunesse, decreet van de Franse Gemeenschap van 4 maart 1991 inzake
tel qu'il a été modifié par le décret du 5 mai 1999, qui dispose : hulpverlening aan de jeugd, zoals gewijzigd bij het decreet van 5 mei
1999, dat bepaalt :
« Le tribunal de la jeunesse connaît des contestations relatives à « De jeugdrechtbank beslist over de betwistingen betreffende de
l'octroi, au refus d'octroi ou aux modalités d'application d'une toekenning, de weigering van toekenning of de nadere regels voor de
mesure d'aide individuelle portées devant lui : toepassing van een individuele maatregel tot hulpverlening die voor haar worden gebracht :
1° par une des personnes investies de l'autorité parentale ou ayant la 1° door één van de personen die het ouderlijk gezag uitoefenen of die
garde du jeune en droit ou en fait; de jongere in rechte of in feite onder hun bewaring hebben;
2° par le jeune âgé de quatorze ans au moins; 2° door de jongere boven de veertien jaar;
3° dans le cas où, à propos d'un jeune âgé de moins de quatorze ans, 3° in het geval dat, wat een jongere van minder dan veertien betreft,
les personnes visées au 1° s'abstiennent de saisir le tribunal : de personen bedoeld bij 1° de zaak bij de rechtbank niet aanhangig
a) soit par le jeune personnellement; maken : a) hetzij door de jongere zelf;
b) soit par un tuteur ad hoc désigné par le président du tribunal de b) hetzij door een voogd ad hoc aangesteld door de voorzitter van de
première instance à la requête de tout intéressé et au besoin par le rechtbank van eerste aanleg op het verzoek van gelijk welke
procureur du Roi; belanghebbende en in voorkomend geval door de procureur des Konings;
c) soit un tuteur ad hoc à désigner par le président du tribunal de c) hetzij een voogd ad hoc aan te stellen door de voorzitter van de
première instance à la requête des mêmes s'il apparaît que le jeune rechtbank van eerste aanleg op het verzoek van dezelfden indien het
âgé de moins de quatorze ans ne jouit pas du discernement sur la blijkt dat de jongere van minder dan veertien jaar geen klare kijk
question sur laquelle porte la contestation, auquel cas, le tribunal heeft op de kwestie waarop de betwisting slaat; in dat geval schort de
de la Jeunesse sursoit à statuer jusqu'à ce que le tuteur ad hoc soit jeugdrechtbank haar uitspraak op tot wanneer de voogd ad hoc
désigné. aangesteld is.
Le tribunal de la jeunesse met fin à la contestation en obtenant De jeugdrechtbank maakt een einde aan de betwisting door de partijen
l'accord des parties. tot overeenstemming te brengen.
Si la conciliation échoue, le tribunal de la jeunesse tranche la Indien de verzoening faalt, beslecht de jeugdrechtbank de voor haar
contestation portée devant lui. gebrachte betwisting.
La décision du tribunal de la jeunesse ne fait pas obstacle à la De beslissing van de jeugdrechtbank levert geen beletsel op voor het
conclusion et à la mise en oeuvre d'un accord dérogeant à la décision treffen en uitvoeren van een schikking die, later tussen de partijen
judiciaire, ultérieurement intervenu entre les parties. Cet accord tot stand gekomen, afwijkt van de rechterlijke beslissing. Die
peut être communiqué au tribunal de la jeunesse. » schikking kan aan de jeugdrechtbank worden medegedeeld. »
B.2.1. Le juge a quo interroge la Cour au sujet d'une éventuelle B.2.1. De verwijzende rechter stelt het Hof een vraag over een
eventuele discriminatie, wat betreft het recht om het beroep waarin
discrimination, en ce qui concerne le droit de saisir le tribunal de die bepaling voorziet voor de jeugdrechtbank in te stellen, tussen de
la jeunesse du recours organisé par cette disposition, entre les houders van het recht om een rechtsvordering in te stellen die in de
titulaires du droit d'action qu'elle désigne et les personnes qui ne bepaling worden aangewezen en de personen die niet erin worden
sont pas désignées, « plus particulièrement [les] grands-parents », et aangewezen, « meer bepaald de grootouders », en « meer algemeen de
« plus généralement [les] familiers visés par l'article 7, alinéa 2, leefgenoten bedoeld in artikel 7, tweede lid, van [hetzelfde] decreet
du [même] décret ». B.2.2. Il apparaît de l'arrêt qui interroge la Cour que la juridiction a quo a été saisie par le grand-père de l'enfant qui fait l'objet de la mesure contestée. La Cour limite dès lors son examen de la question à la différence de traitement créée par l'article 37, en ce qui concerne le droit d'action qu'il institue, entre les personnes qu'il vise, titulaires de ce droit, et les grands-parents, qui, n'étant pas cités en cette qualité par la disposition, en sont exclus. ». B.2.2. Uit het arrest waarbij het Hof een vraag wordt gesteld, blijkt dat het de grootvader is van het kind voor wie de betwiste maatregel is genomen, die de zaak bij het verwijzende rechtscollege aanhangig heeft gemaakt. Het Hof beperkt dan ook zijn onderzoek van de vraag tot het verschil in behandeling waartoe artikel 37 aanleiding geeft, wat betreft het recht om een rechtsvordering in te stellen dat bij dat artikel is ingevoerd, tussen de personen die erin worden beoogd en die dat recht hebben, en de grootouders die, doordat zij in die hoedanigheid niet door de bepaling worden aangewezen, daarvan zijn uitgesloten.
B.3. En vertu de l'article 7, alinéa 2, du décret précité du 4 mars B.3. Krachtens artikel 7, tweede lid, van het voormelde decreet van 4
1991, lorsque le directeur de l'aide à la jeunesse met en oeuvre une maart 1991 worden, wanneer de directeur van de hulpverlening aan de
mesure d'aide imposée par le tribunal de la jeunesse sur la base de jeugd een hulpverlenende maatregel in werking stelt die de
l'article 38 du même décret, « l'enfant et ses familiers sont associés jeugdrechtbank op grond van artikel 38 van hetzelfde decreet heeft
à cette mesure ». opgelegd, « het kind en zijn leefgenoten bij die maatregel betrokken ».
L'article 1er, 4°, du même décret définit la notion de « familiers » In artikel 1, 4°, van hetzelfde decreet wordt het begrip « leefgenoten
comme comprenant « les personnes qui composent le milieu familial de » gedefinieerd als « de personen waaruit het familiaal leefmilieu van
vie du jeune en ce compris les parents d'accueil ». Il peut être de jongere bestaat, met inbegrip van de opvangouders ». Men kan ervan
estimé que les grands-parents de l'enfant concerné pourront souvent uitgaan dat in vele gevallen de grootouders van het betrokken kind
être considérés comme des « familiers » au sens du décret. kunnen worden beschouwd als « leefgenoten » in de zin van het decreet.
B.4. Dès lors, quand le tribunal de la jeunesse décide d'une mesure de
placement de l'enfant hors de son milieu familial sur la base de
l'article 38 du décret, ses grands-parents peuvent, en vertu de B.4. Wanneer de jeugdrechtbank op grond van artikel 38 van het decreet
beslist het kind tijdelijk buiten zijn familiaal leefmilieu te
l'article 7, alinéa 2, du décret du 4 mars 1991 précité, demander au huisvesten, kunnen zijn grootouders, op basis van artikel 7, tweede
directeur de l'aide à la jeunesse d'être associés à l'application de lid, van het voormelde decreet van 4 maart 1991, de directeur van de
hulpverlening aan de jeugd verzoeken om bij de toepassing van die
cette mesure. maatregel te worden betrokken.
Ils ne disposent cependant pas de recours contre un refus opposé à Zij beschikken echter niet over een rechtsmiddel wanneer hun verzoek
leur demande par le directeur de l'aide à la jeunesse, étant donné door de directeur van de hulpverlening aan de jeugd wordt geweigerd,
qu'ils ne sont pas visés par l'article 37 qui organise les recours aangezien zij niet worden beoogd in artikel 37, dat voorziet in de
contre les décisions du conseiller dans le cadre de l'aide consentie rechtsmiddelen tegen de beslissingen van de adviseur in het kader van
et du directeur dans le cadre de la mise en oeuvre d'une mesure d'aide toegekende hulp, en van de directeur in het kader van de
imposée. inwerkingstelling van een opgelegde hulpverlenende maatregel.
B.5. Il ressort des travaux préparatoires du décret du 4 mars 1991 que B.5. Uit de parlementaire voorbereiding van het decreet van 4 maart
le législateur décrétal n'a octroyé le droit d'introduire le recours 1991 blijkt dat de decreetgever het recht om het beroep in te stellen
organisé par l'article 37 en cause qu'aux personnes « disposant d'un waarin het in het geding zijnde artikel 37 voorziet, alleen heeft
toegekend aan de personen « die beschikken over een recht over het
droit sur l'enfant », « afin d'éviter un engorgement du tribunal kind », « om te vermijden dat de rechtbank overbelast wordt, wat voor
préjudiciable à tous » (Doc., Conseil de la Communauté française, iedereen nadelig zou zijn » (Parl. St., Franse Gemeenschapsraad,
1990-1991, n° 165/1, p. 27). 1990-1991, nr. 165/1, p. 27).
B.6.1. Depuis l'adoption de cette disposition, les grands-parents se B.6.1. Sinds de aanneming van die bepaling werd aan de grootouders het
sont vu reconnaître un droit aux relations personnelles à l'égard de recht toegekend persoonlijk contact met hun kleinkinderen te
leurs petits-enfants, par l'introduction de l'article 375bis dans le onderhouden, door de invoering van artikel 375bis in het Burgerlijk
Code civil, qui dispose : Wetboek, dat bepaalt :
« Les grands-parents ont le droit d'entretenir des relations « De grootouders hebben het recht persoonlijk contact met het kind te
personnelles avec l'enfant. Ce même droit peut être octroyé à toute onderhouden. Datzelfde recht kan aan ieder ander persoon worden
autre personne, si celle-ci justifie d'un lien d'affection particulier toegekend, indien hij aantoont dat hij met het kind een bijzondere
avec lui. affectieve band heeft.
A défaut d'accord entre les parties, l'exercice de ce droit est réglé Bij gebreke van een overeenkomst tussen de partijen, wordt over de
uitoefening van dat recht in het belang van het kind op verzoek van de
dans l'intérêt de l'enfant par le tribunal de la jeunesse à la demande partijen of van de procureur des Konings beslist door de
des parties ou du procureur du Roi. » jeugdrechtbank. »
B.6.2. Les travaux préparatoires de la loi du 13 avril 1995 qui a B.6.2. De parlementaire voorbereiding van de wet van 13 april 1995
introduit cette disposition dans le Code civil montrent que le waarbij die bepaling in het Burgerlijk Wetboek is ingevoerd, toont aan
législateur avait l'intention de créer un droit aux relations dat de wetgever het voornemen had om, in het belang van de grootouders
personnelles, dans l'intérêt des grands-parents et de l'enfant (Doc. en van het kind, een recht op persoonlijk contact in te voeren (Parl.
parl., Chambre, 1990-1991, n° 1412/1, pp. 2-3; Doc. parl., Chambre, St., Kamer, 1990-1991, nr. 1412/1, pp. 2-3; Parl. St., Kamer,
1988-1989, n° 848/1, pp. 1-2; Doc. parl., Sénat, 1994-1995, n° 1270/2, 1988-1989, nr. 848/1, pp. 1-2; Parl. St., Senaat, 1994-1995, nr.
p. 3). 1270/2, p. 3).
B.7.1. L'objectif d'éviter l'engorgement des tribunaux ne saurait B.7.1. De doelstelling een overbelasting van de rechtbanken te
vermijden, kan echter niet verantwoorden dat aan bepaalde categorieën
justifier que certaines catégories de justiciables soient privés de la van rechtzoekenden de gerechtelijke bescherming wordt ontnomen van de
protection judiciaire des droits qui leur sont accordés par la loi. rechten die hun bij wet zijn toegekend. Wanneer een maatregel tot
Lorsqu'une mesure a pour effet que les grands-parents sont empêchés gevolg heeft dat de grootouders verhinderd worden hun recht op
d'exercer leur droit aux relations personnelles avec l'enfant, ils persoonlijk contact met het kind uit te oefenen, moeten zij die
doivent pouvoir contester cette décision devant le tribunal de la beslissing kunnen aanvechten voor de jeugdrechtbank, die, afhankelijk
jeunesse, qui décidera, en fonction de la situation de l'enfant et des van de situatie van het kind en de maatregelen die ten aanzien van dat
mesures qu'il s'impose de prendre à son égard, s'il est justifié, kind moeten worden genomen, zal beslissen of het verantwoord is,
compte tenu de son intérêt, de limiter ou de suspendre leur droit aux rekening houdend met zijn belang, hun recht op persoonlijk contact met
relations personnelles avec l'enfant. het kind te beperken of op te schorten.
B.7.2. En ce qu'elle a pour effet d'empêcher les grands-parents de B.7.2. Doordat zij tot gevolg heeft dat de grootouders verhinderd
contester le refus qui leur est opposé par le directeur de l'aide à la worden de weigering te betwisten van de directeur van de hulpverlening
jeunesse d'être associés à la mise en oeuvre d'une mesure d'aide aan de jeugd om hen te betrekken bij de uitvoering van een
décidée par le tribunal de la jeunesse à l'égard de leur petit-enfant, hulpverlenende maatregel waartoe de jeugdrechtbank ten aanzien van hun
kleinkind heeft beslist, doet de bepaling waarbij hun het recht wordt
la disposition qui leur dénie le droit de saisir le tribunal de la ontzegd een betwisting bij de jeugdrechtbank aanhangig te maken, op
jeunesse porte une atteinte injustifiée à leur droit d'entretenir des onverantwoorde wijze afbreuk aan hun recht om persoonlijk contact met
relations personnelles avec l'enfant. het kind te onderhouden.
B.8. La question préjudicielle appelle une réponse positive. B.8. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 37 du décret de la Communauté française du 4 mars 1991 Artikel 37 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 4 maart 1991
relatif à l'aide à la jeunesse viole les articles 10 et 11 de la inzake hulpverlening aan de jeugd schendt de artikelen 10 en 11 van de
Constitution en ce qu'il ne permet pas aux grands-parents de l'enfant Grondwet, doordat het de grootouders van het kind voor wie de
concerné par la mesure d'aide d'exercer le recours qu'il organise. hulpverlenende maatregel werd genomen, niet toestaat het beroep waarin
het voorziet, in te stellen.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 10 mars 2004. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 10 maart 2004.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^