Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 34/2004 du 10 mars 2004 Numéro du rôle : 2636 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 28, alinéa 2, de la loi du 27 février 1987 relative aux allocations aux handicapés, posée par le Tribunal du trav La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges R. Henneuse, E(...)"
Extrait de l'arrêt n° 34/2004 du 10 mars 2004 Numéro du rôle : 2636 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 28, alinéa 2, de la loi du 27 février 1987 relative aux allocations aux handicapés, posée par le Tribunal du trav La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges R. Henneuse, E(...) Uittreksel uit arrest nr. 34/2004 van 10 maart 2004 Rolnummer 2636 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 28, tweede lid, van de wet van 27 februari 1987 betreffende de tegemoetkomingen aan gehandicapten, gesteld door de Arbeidsrechtb Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters R. Henn(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 34/2004 du 10 mars 2004 Uittreksel uit arrest nr. 34/2004 van 10 maart 2004
Numéro du rôle : 2636 Rolnummer 2636
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 28, alinéa In zake : de prejudiciële vraag over artikel 28, tweede lid, van de
2, de la loi du 27 février 1987 relative aux allocations aux wet van 27 februari 1987 betreffende de tegemoetkomingen aan
handicapés, posée par le Tribunal du travail de Mons. gehandicapten, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Bergen.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges R. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters
Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe et E. Derycke, R. Henneuse, E. De Groot, L. Lavrysen, J.-P. Snappe en E. Derycke,
assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van
Melchior, voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 10 février 2003 en cause de M. Lejeune contre l'Etat Bij vonnis van 10 februari 2003 in zake M. Lejeune tegen de Belgische
belge, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is
le 19 février 2003, le Tribunal du travail de Mons a posé la question ingekomen op 19 februari 2003, heeft de Arbeidsrechtbank te Bergen de
préjudicielle suivante : volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 28, alinéa 2, de la loi du 27 février 1987 relative aux « Schendt artikel 28, tweede lid, van de wet van 27 februari 1987
allocations aux handicapés, tel qu'il existait avant sa modification betreffende de tegemoetkomingen aan gehandicapten, zoals het bestond
par la loi du 19 juillet 2001, ne viole-t-il pas les articles 10 et 11 vóór de wijziging ervan bij de wet van 19 juli 2001, de artikelen 10
de la Constitution coordonnée et ne crée-t-il pas une différence de en 11 van de gecoördineerde Grondwet niet en roept het geen verschil
traitement non justifiée objectivement en ce qu'il laisse in behandeling in het leven dat niet objectief verantwoord is, doordat
d'application les dispositions relatives à la prescription d'un indu à het de bepalingen betreffende de verjaring van de terugvordering van
charge d'un bénéficiaire d'allocation pour l'aide d'une tierce een onverschuldigd bedrag ten laste van een gerechtigde op een
personne dite de l'ancien régime et plus particulièrement l'article tegemoetkoming voor hulp van derden volgens het oude stelsel en meer
21, § 3, alinéa 4, de la loi du 13 juin 1966 alors que la Cour in het bijzonder artikel 21, § 3, vierde lid, van de wet van 13 juni
1966 van toepassing laat, terwijl het Arbitragehof, in zijn arrest van
d'arbitrage, par son arrêt du 6 décembre 2000 (n° 129/00) a considéré 6 december 2000 (nr. 129/00), heeft geoordeeld dat datzelfde artikel
que ce même article 28, alinéa 2, violait les articles 10 et 11 en ce 28, tweede lid, de artikelen 10 en 11 schond doordat het verschillende
qu'il laissait subsister des règles de prescription différentes et non en niet objectief verantwoorde verjaringsregels liet voortbestaan in
objectivement justifiées en cas de répétition d'un indu à charge d'un geval van terugvordering van een onverschuldigd bedrag ten laste van
een gerechtigde op een gewone of bijzondere tegemoetkoming ten
bénéficiaire d'une allocation ordinaire ou spéciale par rapport à ceux opzichte van diegenen van wie de rechten waren vastgesteld bij de wet
dont les droits avaient été fixés par la loi du 27 février 1987 ? » van 27 februari 1987 ? »
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. Le juge a quo interroge la Cour sur la constitutionnalité de B.1. De verwijzende rechter ondervraagt het Hof over de
grondwettigheid van het vroegere artikel 28, tweede lid, van de wet
l'ancien article 28, alinéa 2, de la loi du 27 février 1987 relative van 27 februari 1987 betreffende de tegemoetkomingen aan
aux allocations aux handicapés, en ce que, selon le juge a quo, cet gehandicapten, doordat, volgens de verwijzende rechter, dat artikel de
article laisse d'application les dispositions relatives à la bepalingen betreffende de verjaring van de terugvordering van een
prescription d'un indu à charge d'un bénéficiaire d'allocation pour onverschuldigd bedrag ten laste van een gerechtigde op een
l'aide d'une tierce personne dite de l'ancien régime, telles qu'elles tegemoetkoming voor hulp van derden volgens het oude stelsel, zoals
sont fixées par la loi du 27 juin 1969 relative à l'octroi bepaald in de wet van 27 juni 1969 betreffende het toekennen van
d'allocations aux handicapés, et qu'il y a lieu, selon le juge a quo, tegemoetkomingen aan de minder-validen, van toepassing laat, waarbij
de se référer à l'article 21, § 3, alinéa 4 (lire : alinéa 3), de la volgens de verwijzende rechter dient te worden verwezen naar artikel
loi du 13 juin 1966 « relative à la pension de retraite et de survie 21, § 3, vierde lid (lees : derde lid), van de wet van 13 juni 1966 «
des ouvriers, des employés, des marins naviguant sous pavillon belge, betreffende de rust- en overlevingspensioenen voor arbeiders,
des ouvriers mineurs et des assurés libres » pour conclure, en bedienden, zeevarenden onder Belgische vlag, mijnwerkers en vrijwillig
l'espèce, à l'application du délai de prescription quinquennal. verzekerden », om te dezen te besluiten tot de toepassing van de
vijfjarige verjaringstermijn.
B.2. L'article 28 de la loi du 27 février 1987, dans la version B.2. Artikel 28 van de wet van 27 februari 1987 in de versie zoals van
applicable devant le juge a quo et antérieure à sa modification, toepassing voor de verwijzende rechter en vóór de wijziging ervan bij
notamment, par les lois du 12 août 2000, du 19 juillet 2001 et du 24 onder meer de wetten van 12 augustus 2000, 19 juli 2001 en 24 december
décembre 2002, dispose : 2002 bepaalt :
« La loi du 27 juin 1969 relative à l'octroi d'allocations aux « De wet van 27 juni 1969 betreffende het toekennen van
handicapés est abrogée. tegemoetkomingen aan de minder-validen wordt opgeheven.
La loi du 27 juin 1969 reste toutefois d'application pour les De wet van 27 juni 1969 blijft evenwel van toepassing voor de
handicapés auxquels il a été accordé une allocation qui a pris cours gehandicapten waaraan een tegemoetkoming is toegekend die vóór 1
avant le 1er janvier 1975 et qui continuent à bénéficier de cette januari 1975 is ingegaan en die verder deze tegemoetkoming blijven
allocation conformément aux dispositions réglementaires qui étaient
applicables avant cette date, à moins que l'application de la présente genieten overeenkomstig de reglementaire bepalingen die van toepassing
loi ne leur soit plus avantageuse. En aucun cas, l'application de la waren vóór deze datum, tenzij een toepassing van deze wet voordeliger
présente loi ne peut entraîner à leur égard une déchéance du droit à is. In geen geval kan de toepassing van deze wet te hunnen aanzien
l'allocation ou une diminution de l'allocation. leiden tot een verval van het recht of een vermindering van de
tegemoetkoming.
[...] » [...] »
B.3. L'article 16, § 1er, de la loi du 27 février 1987 relative aux allocations aux handicapés dispose : « La répétition des allocations versées indûment se prescrit par trois ans à compter de la date du paiement. Le délai prévu au premier alinéa est ramené à un an lorsque le paiement résulte uniquement de l'erreur d'un service administratif ou organisme, et dont l'intéressé ne peut normalement se rendre compte. Le délai prévu au premier alinéa est porté à cinq ans lorsque l'indu a été payé en cas de fraude, dol ou manoeuvres frauduleuses de l'intéressé. » B.4. Selon le juge a quo, cette disposition n'est pas applicable aux personnes qui, comme l'appelante devant la juridiction a quo, B.3. Artikel 16, § 1, van de wet van 27 februari 1987 betreffende de tegemoetkomingen aan gehandicapten bepaalt : « De terugvordering van de ten onrechte betaalde tegemoetkomingen verjaart na drie jaar te rekenen vanaf de datum waarop de uitbetaling is geschied. De in het eerste lid voorgeschreven termijn wordt teruggebracht tot één jaar indien de betaling enkel het gevolg is van een vergissing van een administratieve dienst of instelling, waarvan de betrokkene zich normaal geen rekenschap kan geven. De in het eerste lid voorgeschreven termijn wordt verlengd tot vijf jaar indien ten onrechte werd uitbetaald in geval van bedrog, arglist of bedrieglijke handelingen van de betrokkene. » B.4. Volgens de verwijzende rechter is die bepaling niet van toepassing op de personen die, zoals de appellante voor het verwijzende rechtscollege, een tegemoetkoming voor gehandicapten
bénéficient d'une allocation de handicapé, dite « d'ancien régime » - genieten volgens het « oude stelsel » - dat wil zeggen toegekend vóór
c'est-à-dire accordée avant le 1er janvier 1975 en application de la 1 januari 1975 met toepassing van de wet van 27 juni 1969 betreffende
loi du 27 juin 1969 relative à l'octroi d'allocations aux handicapés het toekennen van tegemoetkomingen aan de minder-validen -, maar op
-, auxquelles est applicable un délai de prescription de cinq ans, hen is, zoals gesteld in B.1, een verjaringstermijn van vijf jaar van
ainsi qu'il est dit au B.1. toepassing.
B.5. Dans cette interprétation, les bénéficiaires d'allocations de B.5. In die interpretatie worden de rechthebbenden op tegemoetkomingen
handicapés - et notamment de celles attribuées pour l'aide d'une voor gehandicapten - en met name de tegemoetkomingen toegekend voor
hulp van derden -, van wie onterecht ontvangen bedragen worden
tierce personne - qui se voient réclamer des sommes indûment perçues teruggevorderd, verschillend behandeld naargelang zij onder de
sont traités différemment selon qu'ils émargent à l'ancien ou au vroegere of onder de nieuwe regeling vallen : degenen die hun rechten
nouveau régime : ceux qui tiennent leurs droits de la loi du 27 juin ontlenen aan de wet van 27 juni 1969, waarvan de gevolgen gelden voor
1969, dont les effets s'étendent à ceux dont l'allocation a pris cours degenen die reeds vóór 1 januari 1975 een tegemoetkoming kregen, zijn
avant le 1er janvier 1975, sont soumis à une prescription de cinq ans; onderworpen aan een verjaring van vijf jaar; degenen die hun rechten
ceux qui tiennent leurs droits de la loi du 27 février 1987 ne peuvent ontlenen aan de wet van 27 februari 1987 kunnen niet worden verplicht
pas se voir réclamer le remboursement de sommes indûment perçues onterecht ontvangen bedragen terug te betalen na een termijn van drie
au-delà d'un délai de trois ans, ramené à un an lorsque le paiement jaar, die tot een jaar wordt teruggebracht wanneer de onterechte
indu résulte uniquement d'une erreur administrative dont l'intéressé uitbetaling enkel voortvloeit uit een administratieve vergissing
ne peut normalement pas se rendre compte. waarvan de betrokkene zich normaal geen rekenschap kan geven.
B.6.1. Entre les deux catégories de personnes, qui sont comparables, B.6.1. Tussen de twee categorieën van personen, die vergelijkbaar
il existe une différence qui repose sur un critère objectif : la date zijn, bestaat een verschil dat berust op een objectief criterium : de
à laquelle leur droit à une allocation a pris cours. datum waarop hun recht op een tegemoetkoming is ingegaan.
B.6.2. Een verschil in behandeling gronden op dat verschil van datum
B.6.2. Fonder une différence de traitement sur cette différence de is evenwel in verhouding met geen enkele van de door de wetgever
date n'est toutefois en rapport avec aucun des objectifs poursuivis nagestreefde doelstellingen. Zelfs in de veronderstelling dat het «
par le législateur. A supposer même que l'« ancien régime » soit plus oude stelsel » gunstiger was dan het nieuwe, kan dat verschil de
favorable que le nouveau, cette différence ne peut justifier toepassing van een langere verjaringstermijn in geval van
l'application d'un délai de prescription plus long en cas de terugvordering van onverschuldigde bedragen niet verantwoorden. Een
répétition de l'indu. Une telle différence est, au contraire, en dergelijk verschil is, integendeel, in strijd met de bedoeling door de
contradiction avec l'intention exprimée par le législateur au cours wetgever uitgedrukt tijdens de parlementaire voorbereiding van de wet
des travaux préparatoires de la loi du 27 février 1987, à savoir que « van 27 februari 1987, te weten dat « de toestand van de gerechtigden
la situation des bénéficiaires d'avant le 1er janvier 1975 (dénommé ' van vóór 1 januari 1975 (zogenaamd oud stelsel) [...] ongewijzigd
ancien régime ') reste inchangée et continue à être régie par la
législation antérieure, à moins que l'application de la présente loi [blijft] en [...] verder door de vroegere wet [wordt] beheerst, tenzij
ne soit plus avantageuse pour eux » (Doc. parl., Chambre, 1985-1986, de toepassing van deze wet voordeliger is voor hen » (Parl. St.,
n° 448/1, pp. 8 et 9). Kamer, 1985-1986, nr. 448/1, pp. 8 en 9).
B.7. La différence de traitement à laquelle conduit l'interprétation B.7. Het verschil in behandeling waartoe de door de verwijzende
retenue par le juge a quo n'est pas raisonnablement justifiée. rechter in aanmerking genomen interpretatie leidt, is niet redelijk
B.8. La Cour observe toutefois que l'article 28, alinéa 2, de la loi verantwoord. B.8. Het Hof merkt evenwel op dat artikel 28, tweede lid, van de wet
du 27 février 1987 relative aux allocations aux handicapés est van 27 februari 1987 betreffende de tegemoetkomingen aan gehandicapten
susceptible de recevoir une autre interprétation que celle retenue par vatbaar is voor een andere interpretatie dan die welke de verwijzende
le juge a quo. rechter eraan heeft gegeven.
B.9.1. En effet, dès lors que cette disposition - considérée tant en B.9.1. Aangezien die bepaling - beschouwd zowel wat haar bewoordingen
ses termes qu'à la lumière de ses travaux préparatoires - consiste, en betreft als in het licht van de parlementaire voorbereiding ervan -
ce qui concerne les handicapés bénéficiaires d'allocations dites « tot doel heeft de gehandicapten die tegemoetkomingen volgens het
d'ancien régime », à les faire bénéficier de l'application de la zogenaamde « oude stelsel » genieten, onder de toepassing van de
nouvelle législation au détriment de l'ancienne lorsque cette dernière nieuwe wetgeving te laten vallen ten nadele van de vroegere wetgeving
est moins favorable, il est sans importance que la législation wanneer die minder gunstig is, heeft het immers geen belang dat de
ancienne doive être considérée comme moins favorable en raison de vroegere wetgeving minder gunstig zou moeten worden geacht vanwege
dispositions expresses contenues dans la loi du 27 juin 1969 ou, à uitdrukkelijke bepalingen vervat in de wet van 27 juni 1969 of, bij
défaut de telles dispositions expresses prévues par cette loi, en ontstentenis van dergelijke uitdrukkelijke bepalingen in die wet,
raison de l'application d'autres dispositions légales qui seraient vanwege de toepassing van wetsbepalingen die bij ontstentenis van
applicables par défaut. andere van toepassing zouden zijn.
B.9.2. Le délai de prescription retenu par le juge a quo étant moins B.9.2. Aangezien de door de verwijzende rechter in aanmerking genomen
verjaringstermijn minder gunstig is dan die welke is voorgeschreven
favorable que celui prévu par l'article 16, § 1er, de la loi du 27 bij artikel 16, § 1, van de wet van 27 februari 1987, dient men, met
février 1987, il y a lieu de considérer, en application de l'article
28, alinéa 2, première phrase in fine, de cette même loi, que c'est le toepassing van artikel 28, tweede lid, eerste zin, in fine, van
délai de trois ans prévu par l'article 16, § 1er, qui est également diezelfde wet, ervan uit te gaan dat de bij artikel 16, § 1,
voorgeschreven termijn van drie jaar ook van toepassing is op de
applicable aux allocations dites « d'ancien régime ». tegemoetkomingen volgens het zogenaamde « oude stelsel ».
B.9.3. Dans cette interprétation, l'article 28, alinéa 2, ne conduit B.9.3. In die interpretatie leidt artikel 28, tweede lid, niet tot het
pas à retenir un délai de prescription des allocations qui serait
différent selon que l'allocation a pris cours avant ou à partir du 1er in aanmerking nemen van een verjaringstermijn die verschillend zou
janvier 1975 et cette disposition est compatible avec le principe d'égalité et de non-discrimination. Par ces motifs, la Cour dit pour droit : - En ce qu'il est interprété comme laissant d'application les dispositions, antérieurement applicables, relatives à la prescription de la répétition de l'indu à charge d'un bénéficiaire d'une allocation dite « de l'ancien régime » attribuée au titre de l'aide d'une tierce zijn naargelang de tegemoetkoming vóór of vanaf januari 1975 een aanvang heeft genomen en is die bepaling bestaanbaar met het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie. Om die redenen, het Hof zegt voor recht : - In zoverre het in die zin wordt geïnterpreteerd dat het de vroeger van toepassing zijnde bepalingen betreffende de verjaring van de terugvordering van een onverschuldigd bedrag ten laste van een gerechtigde op een tegemoetkoming volgens het zogenaamde « oude stelsel », toegekend voor hulp van derden, van toepassing laat,
personne, l'article 28, alinéa 2, de la loi du 27 février 1987 schendt artikel 28, tweede lid, van de wet van 27 februari 1987
relative aux allocations aux handicapés, avant sa modification par la betreffende de tegemoetkomingen aan gehandicapten, vóór de wijziging
loi du 19 juillet 2001, viole les articles 10 et 11 de la ervan bij de wet van 19 juli 2001, de artikelen 10 en 11 van de
Constitution. Grondwet.
- En ce qu'il est interprété comme écartant, au titre de dispositions - In zoverre het in die zin wordt geïnterpreteerd dat het de vroeger
moins favorables, les dispositions antérieurement applicables au van toepassing zijnde bepalingen als minder gunstig weert ten voordele
bénéfice de l'application de l'article 16, § 1er, de la même loi, van de toepassing van artikel 16, § 1, van dezelfde wet, schendt
l'article 28, alinéa 2, de cette loi ne viole pas les articles 10 et artikel 28, tweede lid, van die wet de artikelen 10 en 11 van de
11 de la Constitution. Grondwet niet.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 10 mars 2004. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 10 maart 2004.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^