Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 30/2004 du 3 mars 2004 Numéros du rôle : 2642 et 2643 En cause : les recours en annulation du décret de la Communauté française du 17 juillet 2002 « portant modifications au statut administratif et pécuniaire des me La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. François, (...)"
Extrait de l'arrêt n° 30/2004 du 3 mars 2004 Numéros du rôle : 2642 et 2643 En cause : les recours en annulation du décret de la Communauté française du 17 juillet 2002 « portant modifications au statut administratif et pécuniaire des me La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. François, (...) Uittreksel uit arrest nr. 30/2004 van 3 maart 2004 Rolnummers 2642 en 2643 In zake : de beroepen tot vernietiging van het decreet van de Franse Gemeenschap van 17 juli 2002 « tot wijziging van het administratief en geldelijk statuut van Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters L. Fran(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 30/2004 du 3 mars 2004 Uittreksel uit arrest nr. 30/2004 van 3 maart 2004
Numéros du rôle : 2642 et 2643 Rolnummers 2642 en 2643
En cause : les recours en annulation du décret de la Communauté In zake : de beroepen tot vernietiging van het decreet van de Franse
française du 17 juillet 2002 « portant modifications au statut Gemeenschap van 17 juli 2002 « tot wijziging van het administratief en
administratif et pécuniaire des membres du personnel administratif, du geldelijk statuut van de leden van het administratief personeel, het
personnel de maîtrise, gens de métier et de service des établissements vak-, meesters- en dienstpersoneel van de Rijksinrichtingen voor
d'enseignement gardien, primaire, spécial, moyen, technique, kleuter-, lager, buitengewoon, middelbaar, technisch, kunst- en
artistique et normal de l'Etat », introduits par M.-R. Cornil et A. Lafontaine. normaal onderwijs », ingesteld door M.-R. Cornil en A. Lafontaine.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters
François, M. Bossuyt, A. Alen, J.-P. Moerman et E. Derycke, assistée L. François, M. Bossuyt, A. Alen, J.-P. Moerman en E. Derycke,
du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des recours et procédure I. Onderwerp van de beroepen en rechtspleging
Bij verzoekschriften die aan het Hof zijn toegezonden bij op 27
Par requêtes adressées à la Cour par lettres recommandées à la poste februari 2003 ter post aangetekende brieven en ter griffie zijn
le 27 février 2003 et parvenues au greffe le 28 février 2003, M.-R. ingekomen op 28 februari 2003, hebben M.-R. Cornil, wonende te 5590
Cornil, demeurant à 5590 Ciney, rue de Surlemont 6, et A. Lafontaine, Ciney, rue de Surlemont 6, en A. Lafontaine, wonende te 5590 Ciney,
demeurant à 5590 Ciney, rue Etienne Lambert 18, ont introduit un rue Etienne Lambert 18, beroep tot vernietiging ingesteld van het
recours en annulation du décret de la Communauté française du 17 decreet van de Franse Gemeenschap van 17 juli 2002 « tot wijziging van
juillet 2002 « portant modifications au statut administratif et het administratief en geldelijk statuut van de leden van het
pécuniaire des membres du personnel administratif, du personnel de administratief personeel, het vak-, meesters- en dienstpersoneel van
maîtrise, gens de métier et de service des établissements de Rijksinrichtingen voor kleuter-, lager, buitengewoon, middelbaar,
d'enseignement gardien, primaire, spécial, moyen, technique, technisch, kunst- en normaal onderwijs » (bekendgemaakt in het
artistique et normal de l'Etat » (publié au Moniteur belge du 4 Belgisch Staatsblad van 4 september 2002, tweede uitgave).
septembre 2002, deuxième édition).
Ces affaires, inscrites sous les numéros 2642 et 2643 du rôle de la Die zaken, ingeschreven onder de nummers 2642 en 2643 van de rol van
Cour, ont été jointes. het Hof, werden samengevoegd.
(...) (...)
II. En droit II. In rechte
(...) (...)
B.1. L'article 5 du décret de la Communauté française du 17 juillet B.1. Artikel 5 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 17 juli
2002 « portant modifications au statut administratif et pécuniaire des 2002 « tot wijziging van het administratief en geldelijk statuut van
membres du personnel administratif, du personnel de maîtrise, gens de de leden van het administratief personeel, het vak-, meesters- en
métier et de service des établissements d'enseignement gardien, dienstpersoneel van de Rijksinrichtingen voor kleuter-, lager,
primaire, spécial, moyen, technique, artistique et normal de l'Etat » buitengewoon, middelbaar, technisch, kunst- en normaal onderwijs »
dispose : bepaalt :
« Le présent décret sort ses effets le 1er janvier 1996. » « Dit decreet heeft uitwerking met ingang van 1 januari 1996. »
B.2. Il ressort des éléments contenus dans les requêtes en annulation B.2. Uit de elementen van de verzoekschriften tot vernietiging blijkt
que l'objet du recours est limité à l'article 5 du décret attaqué : le dat het onderwerp van het beroep beperkt is tot artikel 5 van het
bestreden decreet : in het middel wordt immers niet aangegeven in welk
moyen n'indique pas, en effet, en quoi les dispositions invoquées opzicht de aangevoerde bepalingen geschonden zouden zijn door de
seraient violées par les règles en vertu desquelles le traitement des regels op grond waarvan de wedde van de verzoeksters wordt berekend en
requérantes est calculé, inscrites notamment aux articles 27bis, § 2, die meer bepaald vervat zijn in de artikelen 27bis, § 2, en
et 27quinquies, § 3, c), de l'arrêté royal du 1er décembre 1970 « 27quinquies, § 3, c), van het koninklijk besluit van 1 december 1970 «
fixant le statut pécuniaire des membres du personnel administratif, du houdende bezoldigingsregeling van het administratief personeel, het
personnel de maîtrise, gens de métier et de service des établissements meesters-, vak- en dienstpersoneel van de rijksinrichtingen voor
d'enseignement gardien, primaire, spécial, moyen, technique, kleuteronderwijs, voor lager, buitengewoon, middelbaar, technisch,
artistique et normal de l'Etat » modifié par l'article 4 du décret kunst- en normaalonderwijs », gewijzigd bij artikel 4 van het
aangevochten decreet. Wat bekritiseerd wordt, is het feit dat artikel
attaqué. Ce qui est critiqué est que l'article 5 donne à ces règles un 5 aan die regels terugwerkende kracht verleent tot 1 januari 1996,
effet rétroactif au 1er janvier 1996, date à laquelle les traitements datum waarop de wedden van de verzoeksters zijn aangepast, hetgeen zij
des requérantes ont fait l'objet d'une adaptation qu'elles ont in rechte hebben betwist. Het feit dat, zoals de verzoekende partijen
contestée en justice. La circonstance que, comme l'indiquent les in hun memorie van antwoord aangeven, de andere bepalingen van het
parties requérantes dans leur mémoire en réponse, les autres decreet voor hen eveneens nadelig zouden zijn, volstaat niet om te
dispositions du décret leur causeraient aussi préjudice ne suffit pas verantwoorden dat het onderwerp van het beroep met die bepalingen moet
à justifier que l'objet du recours soit étendu à ces dispositions : worden uitgebreid : zij worden overigens alleen bekritiseerd voor
elles ne sont d'ailleurs critiquées qu'en tant qu'elles diffèrent de zover zij verschillen van de bepalingen die zij vervangen, wat niet
celles qu'elles remplacent, ce qui ne peut être compris comme un moyen kan worden beschouwd als een middel dat is afgeleid uit de artikelen
tiré des articles 10 et 11 de la Constitution. 10 en 11 van de Grondwet. B.3. In het middel wordt aangevoerd dat de terugwerkende kracht waarin
B.3. Le moyen fait valoir que la rétroactivité prévue par l'article 5 het voormelde artikel 5 voorziet, in de rechtsvordering die de
précité constitue, dans l'action judiciaire que les parties
requérantes ont entreprise devant le tribunal du travail, une verzoeksters hebben ingesteld voor de arbeidsrechtbank, een inmenging
interférence qui viole les articles 10 et 11 de la Constitution vormt die de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt, in samenhang
combinés avec les articles 6.1 et 13 de la Convention européenne des gelezen met de artikelen 6.1 en 13 van het Europees Verdrag voor de
droits de l'homme et avec l'article 1er du Premier Protocole Rechten van de Mens en met artikel 1 van het Eerste Aanvullend
additionnel à cette Convention en ce que les dispositions auxquelles Protocol bij dat Verdrag, doordat de bepalingen waaraan aldus
il est ainsi donné effet rétroactif sont substituées à des terugwerkende kracht wordt verleend, op die manier reglementaire
dispositions réglementaires dont l'application faisait l'objet bepalingen vervangen waarvan de toepassing het voorwerp vormde van
d'actions judiciaires. rechtsvorderingen.
B.4. La simple circonstance qu'une disposition législative à caractère B.4. Het enkele feit dat een wetsbepaling met terugwerkende kracht
rétroactif ait une incidence sur des litiges en cours ne signifie pas implicaties heeft voor hangende geschillen, betekent niet dat de
que les principes d'égalité et de non-discrimination seraient violés beginselen van gelijkheid en niet-discriminatie geschonden zouden zijn
en ce qu'il serait porté atteinte aux garanties juridictionnelles doordat afbreuk zou worden gedaan aan de jurisdictionele waarborgen
offertes à tous les citoyens. die aan alle burgers worden geboden.
B.5. La non-rétroactivité des lois est une garantie ayant pour but de prévenir l'insécurité juridique. Cette garantie exige que le contenu du droit soit prévisible et accessible, en sorte que le justiciable puisse prévoir, à un degré raisonnable, les conséquences d'un acte déterminé au moment où cet acte se réalise. La rétroactivité peut uniquement être justifiée lorsqu'elle est indispensable pour réaliser un objectif d'intérêt général, comme le bon fonctionnement ou la continuité du service public. S'il s'avère en outre qu'elle a pour effet d'influencer dans un sens déterminé l'issue d'une ou de plusieurs procédures judiciaires ou d'empêcher les juridictions de se prononcer sur une question de droit, la nature du principe en cause exige que des circonstances exceptionnelles ou des motifs impérieux d'intérêt général justifient cette intervention du législateur qui porte atteinte, au détriment d'une catégorie de citoyens, aux garanties juridictionnelles offertes à tous. B.6. L'exposé des motifs du décret attaqué indique, dans les termes B.5. De niet-retroactiviteit van wetten is een waarborg ter voorkoming van rechtsonzekerheid. Die waarborg vereist dat de inhoud van het recht voorzienbaar en toegankelijk is, zodat de rechtzoekende in redelijke mate de gevolgen van een bepaalde handeling kan voorzien, op het tijdstip dat die handeling wordt verricht. De terugwerkende kracht kan enkel worden verantwoord wanneer zij onontbeerlijk is voor de verwezenlijking van een doelstelling van algemeen belang, zoals de goede werking of de continuïteit van de openbare dienst. Indien bovendien blijkt dat de terugwerkende kracht tot gevolg heeft dat de afloop van een of meer gerechtelijke procedures in een welbepaalde zin wordt beïnvloed of dat rechtscolleges verhinderd worden zich uit te spreken over een rechtsvraag, vergt de aard van het in het geding zijnde beginsel dat uitzonderlijke omstandigheden of dwingende motieven van algemeen belang een verantwoording bieden voor dat optreden van de wetgever, dat ten nadele van een categorie van burgers inbreuk maakt op de jurisdictionele waarborgen die aan allen worden geboden. B.6. In de memorie van toelichting wordt de bedoeling van het
suivants, l'intention dans laquelle il a été adopté : bestreden decreet als volgt weergegeven :
« Les dispositions contenues dans le présent décret visent à résoudre « De bepalingen van dit decreet hebben tot doel een einde te maken aan
le blocage actuellement connu par plus de 400 dossiers de pensions de de huidige blokkering van meer dan 400 pensioendossiers van leden van
membres du personnel administratif et du personnel ouvrier des het administratief en arbeiderspersoneel van de onderwijsinstellingen
établissements d'enseignement de la Communauté française. Et ce en van de Franse Gemeenschap. De pensioendossiers werden geblokkeerd
raison d'une difficulté d'articulation entre deux textes, l'un fixant wegens de moeilijkheid twee teksten met elkaar te combineren, namelijk
le statut pécuniaire, l'autre fixant les échelles de traitement de ces de tekst die de bezoldigingsregeling vastlegt en de tekst die de
weddeschalen van die twee personeelscategorieën vaststelt.
deux catégories de personnel. In 1995 heeft de Regering immers de wedde van die laatste
En effet, en 1995, le Gouvernement a souhaité aligner le traitement de personeelscategorieën willen gelijkstellen met de wedde van de
ces dernières sur celui des agents du ministère de la Communauté ambtenaren van het Ministerie van de Franse Gemeenschap, omdat er
française, dont on constate sur le plan pratique de grandes praktisch gezien grote gelijkenissen waren wat opdrachten en ambten betreft.
similitudes de tâches et de fonctions. Daartoe heeft de Regering zich bij het redigeren van het besluit dat
Ce faisant, le Gouvernement s'est aligné dans la rédaction de l'arrêté de weddeschalen vaststelt, geconformeerd aan de mechanismen van
fixant les échelles de traitement sur les mécanismes de progression pécuniaire des agents du ministère, dont la philosophie repose sur une ancienneté de niveau. Or cette dernière notion est absente des textes relatifs au personnel travaillant dans les établissements d'enseignement. C'est ce qu'aura relevé la Cour des comptes au moment de l'admission à la pension de membres du personnel concernés, décidant que les dossiers de ces derniers seraient bloqués tant que le problème réglementaire ne serait pas résolu. Le présent texte a dès lors pour vocation de modifier le statut pécuniaire du 1er décembre 1970 pour l'adapter au mécanisme de geldelijke opklimming van de ambtenaren van het Ministerie, waarvan de opvatting berust op het begrip ' niveau-anciënniteit '. Dat begrip komt echter niet voor in de teksten die betrekking hebben op het personeel dat in de onderwijsinstellingen werkt. Dat zal worden opgemerkt door het Rekenhof op het ogenblik dat leden van het betrokken personeel op pensioen worden gesteld, waarbij het Rekenhof heeft beslist dat hun dossiers geblokkeerd zouden worden zolang het reglementair probleem niet zou zijn opgelost. Het doel van deze tekst bestaat dan ook erin de bezoldigingsregeling van 1 december 1970 te wijzigen en ze aan te passen aan het mechanisme
progression pécuniaire par groupe de fonctions contenu dans l'arrêté van geldelijke opklimming per ambtengroep dat vervat is in het besluit
du Gouvernement du 15 mars 1995 fixant les échelles de traitement pour van de Regering van 15 maart 1995 tot vaststelling van de weddeschalen
le personnel administratif et ouvrier des établissements voor het administratief en arbeiderspersoneel van de
d'enseignement de la Communauté française. onderwijsinstellingen van de Franse Gemeenschap.
Il détermine ainsi 3 groupes de fonctions auxquels sont rattachés Zo worden drie ambtengroepen vastgelegd, waaraan telkens een
[lire : est rattaché], pour chacun, un groupe d'échelles de weddeschalengroep is verbonden; die drie groepen stemmen overeen met
traitement, ces 3 groupes correspondant aux différents niveaux des de verschillende niveaus van de equivalente ambten bij het Ministerie
fonctions équivalentes au Ministère de la Communauté française. van de Franse Gemeenschap.
[...] Notons enfin que l'ensemble des mécanismes introduits ne font qu'officialiser dans le statut pécuniaire, afin de lui donner une assise juridique claire, l'application pratique donnée en vertu d'une décision ministérielle aux textes précités. Et comme l'a admis le Conseil d'Etat, il est indispensable que le texte produise ses effets au 1er janvier 1996 : en effet, il s'agit de la date à laquelle les groupes d'échelles de traitement ont été rendus applicables, et le déblocage des dossiers de pension des membres du personnel concernés à la Cour des comptes ne pourra intervenir que si la précision de la façon d'appliquer (et dont on a concrètement [...] Ten slotte moet worden opgemerkt dat het geheel van de ingevoerde mechanismen slechts een officiële bekrachtiging is, binnen de bezoldigingsregeling, van de concrete toepassing die krachtens een ministeriële beslissing aan de voormelde teksten werd gegeven, teneinde de bezoldigingsregeling een duidelijke juridische grondslag te geven. Bovendien is het onontbeerlijk, zoals de Raad van State heeft aangenomen, dat de tekst uitwerking heeft vanaf 1 januari 1996, omdat vanaf die datum de weddeschalengroepen toepasselijk zijn gemaakt; bovendien kunnen de pensioendossiers van de betrokken personeelsleden pas door het Rekenhof worden gedeblokkeerd indien wordt aangegeven dat de wijze van toepassing van het besluit van de Regering van 15 maart
appliqué) l'arrêté du Gouvernement du 15 mars 1995 remonte à sa date 1995 (de wijze waarop men dat besluit concreet heeft toegepast)
d'application d'origine. » (Doc., Parlement de la Communauté teruggaat tot de oorspronkelijke datum van toepassing ervan. » (Parl.
française, 2001-2002, no 288/1, pp. 2 et 3) St., Parlement van de Franse Gemeenschap, 2001-2002, nr. 288/1, pp. 2
La justification de la rétroactivité ainsi donnée par l'exposé des en 3) De verantwoording voor de terugwerkende kracht die op die manier in de
motifs fait suite à l'observation faite par la section de législation memorie van toelichting werd gegeven, gebeurde naar aanleiding van de
du Conseil d'Etat saisie de l'avant-projet de décret : opmerking van de afdeling wetgeving van de Raad van State, waaraan het
« Selon les divers documents joints à la demande d'avis, l'effet voorontwerp van decreet werd voorgelegd :
rétroactif du projet de décret est indispensable afin de répondre aux « Volgens de verschillende documenten die als bijlage bij de
observations de la Cour des comptes demandant de procéder à une adviesaanvraag zijn gevoegd, is de terugwerkende kracht van het
adaptation du statut pécuniaire du personnel pour faire apparaître la ontwerp-decreet onontbeerlijk om tegemoet te komen aan de opmerkingen
notion d'ancienneté du niveau ainsi que la manière de comptabiliser van het Rekenhof, dat vraagt de bezoldigingsregeling van het personeel
cette ancienneté. Selon l'exposé des motifs, la Cour des comptes a, en aan te passen om het begrip ' niveau-anciënniteit ' in te voeren en de
berekeningswijze van die anciënniteit te verduidelijken. Volgens de
effet, bloqué 400 dossiers de pensions (940 dossiers selon la Cour des memorie van toelichting heeft het Rekenhof immers 400 pensioendossiers
comptes (158ème cahier de la Cour des comptes (fascicule 1er)), p. geblokkeerd (940 dossiers volgens het Rekenhof (158ste boek van het
207). Rekenhof (deel 1)), p. 207).
Ces personnes ont bénéficié du régime prévu par le projet présentement Die personen hebben het voordeel genoten van het stelsel waarin het
examiné en vertu d'une décision de la ministre-présidente de la voorliggende ontwerp voorziet, krachtens een beslissing van de
Communauté française du 2 février 1996. Minister-President van de Franse Gemeenschap van 2 februari 1996.
Il convient de faire état de la justification de la rétroactivité dans In de memorie van toelichting moet de terugwerkende kracht worden
l'exposé des motifs. » (ibid., p. 10) verantwoord. » (ibid., p. 10)
B.7. Les dispositions du décret attaqué sont donc présentées comme B.7. Er wordt dus aangegeven dat de bepalingen van het bestreden
tendant à résoudre une difficulté d'application des mesures decreet ertoe strekken het probleem op te lossen van de toepassing van
pécuniaires prévues par l'arrêté du Gouvernement de la Communauté française du 15 mars 1995 précité qui avait amené la Cour des comptes à refuser son visa lors de l'examen de plusieurs centaines de dossiers de pension de membres du personnel. L'effet rétroactif est en l'espèce justifié par le souci de faire coïncider, eu égard à la position prise par la Cour des comptes, la date d'entrée en vigueur des mesures pécuniaires précitées (1er janvier 1996) et des mesures destinées à en permettre l'application régulière. B.8. Sans doute la question se pose-t-elle de savoir s'il n'était pas disproportionné d'inscrire une telle mesure dans une norme législative alors que la disposition qu'elle modifie est un arrêté réglementaire. Mais le législateur décrétal a pu estimer qu'en raison des circonstances qui rendaient nécessaire une correction de la réglementation applicable, son intervention ne pouvait s'analyser comme un procédé tendant à priver des justiciables de la protection juridictionnelle qui leur est due contre l'abus de rétroactivité. B.9. Le moyen ne tire pas des dispositions de droit international qu'il vise d'autres arguments que ceux auxquels il a été répondu. B.10. Le moyen n'est pas fondé. Par ces motifs, la Cour rejette les recours. Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 3 mars 2004. Le greffier, L. Potoms Le président, de bezoldigingsmaatregelen waarin het voormelde besluit van de Franse Gemeenschapsregering van 15 maart 1995 voorziet, dat het Rekenhof ertoe had gebracht zijn goedkeuring te weigeren bij het onderzoek van honderden pensioendossiers van personeelsleden. De terugwerkende kracht wordt te dezen verantwoord vanuit de bekommernis, rekening houdend met het standpunt van het Rekenhof, de datum van inwerkingtreding van de voormelde bezoldigingsmaatregelen (1 januari 1996) te laten samenvallen met die van de maatregelen die bestemd zijn om de regelmatige toepassing ervan mogelijk te maken. B.8. Wellicht dient de vraag te worden gesteld of het niet onevenredig was een dergelijke maatregel in een wetsnorm te gieten terwijl de bepaling die daarbij gewijzigd wordt een reglementair besluit is. De decreetgever kon echter ervan uitgaan dat zijn optreden, wegens de omstandigheden die een verbetering van de toepasselijke regelgeving noodzakelijk maakten, niet kon worden beschouwd als een handelwijze die tot doel had rechtzoekenden de jurisdictionele bescherming te ontnemen die zij moeten krijgen tegen het misbruik van terugwerkende kracht. B.9. In het middel worden uit de internationale rechtsbepalingen die erin worden aangevoerd, geen andere argumenten afgeleid dan die waarop is geantwoord. B.10. Het middel is niet gegrond. Om die redenen, het Hof verwerpt de beroepen. Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 3 maart 2004. De griffier, L. Potoms De voorzitter,
M. Melchior M. Melchior
^