Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 154/2003 du 26 novembre 2003 Numéro du rôle : 2637 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 151 du décret de la Région flamande du 18 mai 1999 portant organisation de l'aménagement du territoire, La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, M.(...)"
Extrait de l'arrêt n° 154/2003 du 26 novembre 2003 Numéro du rôle : 2637 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 151 du décret de la Région flamande du 18 mai 1999 portant organisation de l'aménagement du territoire, La Cour d'arbitrage, composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. Martens, M.(...) Uittreksel uit arrest nr. 154/2003 van 26 november 2003 Rolnummer 2637 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 151 van het decreet van het Vlaamse Gewest van 18 mei 1999 houdende de organisatie van de ruimtelijke ordening, gest Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters P. Mart(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 154/2003 du 26 novembre 2003 Uittreksel uit arrest nr. 154/2003 van 26 november 2003
Numéro du rôle : 2637 Rolnummer 2637
En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 151 du In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 151 van het
décret de la Région flamande du 18 mai 1999 portant organisation de decreet van het Vlaamse Gewest van 18 mei 1999 houdende de organisatie
l'aménagement du territoire, posées par le Tribunal de première van de ruimtelijke ordening, gesteld door de Rechtbank van eerste
instance d'Ypres. aanleg te Ieper.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters
Martens, M. Bossuyt, A. Alen, J.-P. Snappe et E. Derycke, assistée du P. Martens, M. Bossuyt, A. Alen, J.-P. Snappe en E. Derycke,
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Arts, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vragen en rechtspleging
Par jugement du 7 février 2003 en cause de la Région flamande contre Bij vonnis van 7 februari 2003 in zake het Vlaamse Gewest tegen de
la s.a. Floralux, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour n.v. Floralux, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof
d'arbitrage le 25 février 2003, le Tribunal de première instance is ingekomen op 25 februari 2003, heeft de Rechtbank van eerste aanleg
d'Ypres a posé les questions préjudicielles suivantes : te Ieper de volgende prejudiciële vragen gesteld :
« 1. L'article 151 du décret du 18 mai 1999 portant organisation de « 1. Schendt artikel 151 van het decreet van 18 mei 1999 houdende de
l'aménagement du territoire (Moniteur belge du 8 juin 1999) viole-t-il organisatie van de ruimtelijke ordening (Belgisch Staatsblad van 8
les règles qui sont établies par la Constitution ou en vertu de juni 1999) de regels die door of krachtens de Grondwet zijn
celle-ci pour déterminer les compétences respectives de l'Etat, des vastgesteld voor het bepalen van de onderscheiden bevoegdheid van de
communautés et des régions, en ce compris les règles prévues par Staat, de Gemeenschappen en de Gewesten, inbegrepen de regels voorzien
l'article 124bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989, en tant qu'il door artikel 124bis van de bijzondere wet van 6 januari 1989, in zover
habilite l'inspecteur urbaniste régional, en qualité d'organe de la zij de gewestelijke stedenbouwkundige inspecteur als orgaan van het
Région flamande, à intenter auprès du tribunal civil (tribunal de Vlaamse Gewest machtigt om bij dagvaarding in eigen naam één van de in
première instance), par citation en son nom propre, une des actions en
réparation prévues par l'article 149 du décret précité ? artikel 149 van het zo-even vermelde decreet voorziene
herstelvorderingen bij de burgerlijke rechtbank (rechtbank van eerste
aanleg) in te leiden ?
2. L'article 151 du décret du 18 mai 1999 portant organisation de 2. Schendt artikel 151 van het decreet van 18 mei 1999 houdende de
l'aménagement du territoire (Moniteur belge du 8 juin 1999) viole-t-il organisatie van de ruimtelijke ordening (Belgisch Staatsblad van 8
les articles 10 et 11 de la Constitution, en tant qu'il habilite juni 1999) de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zover zij de
l'inspecteur urbaniste régional, en qualité d'organe de la Région gewestelijke stedenbouwkundige inspecteur als orgaan van het Vlaamse
flamande, à intenter auprès du tribunal civil (tribunal de première Gewest machtigt om bij dagvaarding in eigen naam één van de in artikel
instance), par citation en son nom propre, une des actions en
réparation prévues par l'article 149 du décret précité, alors que 149 van het zo-even vermelde decreet voorziene herstelvorderingen bij
de burgerlijke rechtbank (rechtbank van eerste aanleg) in te leiden,
l'inspecteur régional ne dispose pas de la personnalité juridique et, terwijl de gewestelijke inspecteur niet over rechtspersoonlijkheid en
partant, de la qualité requise par l'article 17 du Code judiciaire aldus niet over de door artikel 17 van het Gerechtelijk Wetboek
pour intenter de telles actions ? » vereiste hoedanigheid beschikt om dergelijke rechtsvorderingen in te stellen ? »
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
Les dispositions en cause De in het geding zijnde bepalingen
B.1. Les questions préjudicielles sont relatives à l'article 151 du B.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op artikel 151 van het
décret de la Région flamande du 18 mai 1999 portant organisation de decreet van het Vlaamse Gewest van 18 mei 1999 houdende de organisatie
l'aménagement du territoire. Cette disposition fait partie de la van de ruimtelijke ordening. Die bepaling maakt deel uit van afdeling
section 3, « Mesures de réparation », du chapitre Ier, « Dispositions 3, « Herstelmaatregelen », van hoofdstuk I, « Strafbepalingen », van
pénales », du titre V, « Mesures conservatoires », laquelle section titel V, « Handhavingsmaatregelen », en luidt :
dispose ce qui suit :
« Section 3. - Mesures de réparation « Afdeling 3. - Herstelmaatregelen

Art. 149.§ 1er. Outre la peine, le tribunal ordonne, sur requête de

Art. 149.§ 1. Naast de straf beveelt de rechtbank, op vordering van

[l']inspecteur urbaniste, ou du collège des bourgmestre et échevins de de stedenbouwkundige inspecteur, of van het college van burgemeester
la commune sur le territoire de laquelle les travaux, opérations ou en schepenen van de gemeente op wier grondgebied de werken,
modifications visés à l'article 146 ont été exécutés, de remettre le handelingen of wijzigingen, bedoeld in artikel 146, werden uitgevoerd,
lieu en son état initial ou de cesser l'utilisation contraire, et/ou de plaats in de oorspronkelijke toestand te herstellen of het
d'exécuter des travaux de construction ou d'adaptation et/ou de payer strijdige gebruik te staken, en/of bouw- of aanpassingswerken uit te
une amende égale à la plus-value acquise par le bien [à la suite de] voeren en/of een geldsom te betalen gelijk aan de meerwaarde die het
l'infraction. goed door het misdrijf heeft verkregen.
La plus-value ne peut plus être réclamée dans les cas suivants : De meerwaarde kan niet worden gevorderd in de volgende gevallen :
1o en cas de répétition d'une infraction, rendue punissable par le présent décret; 1o bij herhaling van een misdrijf, strafbaar gesteld in dit decreet;
2o en cas de non-respect d'un ordre de cessation; 2o bij het niet naleven van een bevel tot staking;
3o lorsque l'infraction provoque des nuisances urbanistiques 3o indien het misdrijf onaanvaardbare stedenbouwkundige hinder
inadmissibles pour les voisins; veroorzaakt voor de buren;
4o lorsque l'infraction constitue une violation grave des 4o indien het misdrijf een ernstige inbreuk is op de essentiële
prescriptions urbanistiques essentielles en matière de destination en stedenbouwkundige voorschriften inzake de bestemming krachtens het
vertu du plan d'exécution spatial ou du plan d'aménagement. ruimtelijk uitvoeringsplan of plan van aanleg.
Le Gouvernement flamand peut déterminer d'autres modalités pour les De Vlaamse regering kan nadere voorwaarden bepalen voor de gevallen
cas où la plus-value ne peut pas être réclamée. waarin de meerwaarde niet gevorderd kan worden.
Lorsque les actions de [l']inspecteur urbaniste et du collège des Indien de vorderingen van de stedenbouwkundige inspecteur en van het
bourgmestre et échevins ne [concordent] pas, l'action du premier cité college van burgemeester en schepenen niet overeenstemmen, heeft de
est prioritaire. vordering van de eerstgenoemde voorrang.
Pour l'exécution des mesures de réparation, le tribunal fixe un délai De rechtbank bepaalt voor de uitvoering van de herstelmaatregelen een
qui ne peut dépasser un an et après l'expiration de ce délai termijn die één jaar niet mag overschrijden en na het verstrijken van
d'exécution, sur requête de [l']inspecteur urbaniste ou du collège des deze termijn van uitvoering, op vordering van de stedenbouwkundige
bourgmestre et échevins, une astreinte par journée de retard dans la inspecteur of van het college van burgemeester of schepenen, een
mise en oeuvre de la mesure de réparation. dwangsom per dag vertraging in de tenuitvoerlegging van de
herstelmaatregel.
§ 2. L'action en réparation est introduite auprès du parquet par § 2. De herstelvordering wordt bij het parket ingeleid bij gewone
lettre ordinaire, au nom de la Région flamande ou du collège des brief, in naam van het Vlaamse Gewest of van het college van
bourgmestre et échevins, par les inspecteurs urbanistes et les burgemeester en schepenen, door de stedenbouwkundige inspecteurs en de
préposés du collège des bourgmestre et échevins. aangestelden van het college van burgemeester en schepenen.
§ 3. Lorsque l'action porte sur une demande de travaux de construction § 3. Wanneer wordt geopteerd voor de vordering van bouw- of
ou d'adaptation et/ou le paiement d'un montant égal à la plus-value, aanpassingswerken en/of de betaling van een geldsom gelijk aan de
cette action doit être explicitement motivée du point de vue de meerwaarde, dient deze vordering uitdrukkelijk te worden gemotiveerd
l'aménagement du territoire, de la compatibilité avec l'environnement vanuit het oogpunt van de ruimtelijke ordening, de verenigbaarheid met
immédiat et de la gravité de l'infraction. de onmiddellijke omgeving en de ernst van de overtreding.
§ 4. La requête mentionne au moins les prescriptions applicables, et § 4. De vordering vermeldt minstens de geldende voorschriften, en een
une description de la situation préalable à l'infraction. Un extrait omschrijving van de toestand voorafgaand aan het misdrijf. Een recent
récent du registre des plans sera joint à la requête. uittreksel uit het plannenregister wordt bijgevoegd.
Le Gouvernement flamand peut déterminer des conditions supplémentaires De Vlaamse regering kan extra voorwaarden bepalen waaraan de brief,
auxquelles la lettre, visée au § 2, alinéa premier, ainsi que le vermeld in § 2, eerste lid, en het bijgevoegde dossier moeten
dossier joint à ce courrier doivent répondre. beantwoorden.
§ 5. Le tribunal détermine le montant de la plus-value. § 5. De rechtbank bepaalt het bedrag van de meerwaarde.
En cas de condamnation au paiement d'un montant égal à la plus-value, Bij een veroordeling tot de betaling van een geldsom gelijk aan de
la personne condamnée peut s'acquitter valablement en remettant les meerwaarde kan de veroordeelde zich op een geldige wijze kwijten door
lieux dans l'état initial ou en mettant fin à l'utilisation contraire, binnen een jaar na de uitspraak de plaats te herstellen in de
dans l'année suivant le jugement. oorspronkelijke toestand of het strijdige gebruik te staken.
Le Gouvernement flamand détermine le mode de calcul du montant à De Vlaamse regering bepaalt de regels voor de berekening van het te
réclamer et de paiement de la plus-value. vorderen bedrag en de betaling van de meerwaarde.

Art. 150.Lorsque l'action en réparation de la partie civile d'une

Art. 150.Indien de herstelvordering van de burgerlijke partij

part, et celle de [l']inspecteur urbaniste ou du collège des enerzijds en die van stedenbouwkundige inspecteur of het college van
bourgmestre et échevins d'autre part, ne [concordent] pas, le tribunal burgemeester en schepenen anderzijds niet overeenstemmen, bepaalt de
détermine la mesure de réparation requise qu'il juge appropriée. rechtbank de gevorderde herstelmaatregel die ze passend acht.

Art. 151.L'inspecteur urbaniste et le collège des bourgmestre et

Art. 151.De stedenbouwkundige inspecteur en het college van

échevins peuvent également devant le tribunal de première instance, burgemeester en schepenen kunnen ook voor de rechtbank van eerste
siégeant en matière civile, dans le ressort duquel les travaux, aanleg, zetelend in burgerlijke aangelegenheden, in het ambtsgebied
opérations ou modifications visés à l'article 146 sont totalement ou waarvan de werken, de handelingen of de wijzigingen, bedoeld in
partiellement exécutés, requérir les mesures de réparation telles que artikel 146, geheel of gedeeltelijk worden uitgevoerd, de
définies à l'article 149, § 1er. Les dispositions de l'article 149, § herstelmaatregelen vorderen zoals omschreven in artikel 149, § 1. De
1er, alinéa deux, §§ 3, 4 et 5, et de l'article 150 sont également bepalingen van artikel 149, § 1, tweede lid, §§ 3, 4 en 5 en artikel
d'application. » 150 zijn hierop van toepassing. »
Concernant la première question préjudicielle Over de eerste prejudiciële vraag
B.2.1. La Cour doit examiner si l'article 151 du décret relatif à B.2.1. Het Hof dient te onderzoeken of artikel 151 van het decreet
l'aménagement du territoire est conforme aux règles répartitrices de houdende de organisatie van de ruimtelijke ordening in overeenstemming
compétences en tant qu'il autorise l'inspecteur urbaniste à requérir is met de bevoegdheidverdelende regels, in zoverre het de
en son nom propre, devant le tribunal de première instance siégeant en stedenbouwkundige inspecteur toestaat uit eigen naam de
matière civile, les mesures de réparation visées à l'article 146, § 1er. herstelmaatregelen bedoeld in artikel 146, § 1, te vorderen voor de
rechtbank van eerste aanleg, zitting houdende in burgerlijke zaken.
B.2.2. En vertu de l'article 6, § 1er, I, 1o, de la loi spéciale du 8 B.2.2. Krachtens artikel 6, § 1, I, 1o, van de bijzondere wet van 8
août 1980 de réformes institutionnelles, les régions sont compétentes augustus 1980 tot hervorming der instellingen zijn de gewesten bevoegd
en matière d'urbanisme et d'aménagement du territoire. inzake stedenbouw en ruimtelijke ordening.
Aux termes de l'article 11 de la même loi spéciale, les décrets Naar luid van artikel 11 van dezelfde bijzondere wet kunnen de
peuvent ériger en infraction les manquements à leurs dispositions et decreten de niet-naleving van hun bepalingen strafbaar stellen en de
établir les peines punissant ces manquements. straffen wegens de niet-naleving bepalen.
B.2.3. Le Constituant et le législateur spécial, dans la mesure où ils B.2.3. Voor zover zij er niet anders over hebben beschikt, hebben de
ne disposent pas autrement, ont attribué aux communautés et aux Grondwetgever en de bijzondere wetgever aan de gemeenschappen en de
régions toute la compétence d'édicter les règles propres aux matières gewesten de volledige bevoegdheid toegekend tot het uitvaardigen van
qui leur ont été transférées. Sauf dispositions contraires, le regels die eigen zijn aan de hun toegewezen aangelegenheden. Behoudens
législateur spécial a transféré aux communautés et aux régions andersluidende bepalingen heeft de bijzondere wetgever het gehele
l'ensemble de la politique relative aux matières qu'il a attribuées. beleid inzake de door hem toegewezen aangelegenheden aan de
B.2.4. Leur compétence en matière d'aménagement du territoire ne gemeenschappen en gewesten overgedragen.
permet pas aux régions d'édicter des règles relatives à la compétence B.2.4. De bevoegdheid inzake ruimtelijke ordening staat de gewesten
des juridictions et à la procédure applicable devant celles-ci. En niet toe regels uit te vaardigen met betrekking tot de bevoegdheid en
vertu des articles 145 et 146 de la Constitution, c'est au législateur de procedure voor de rechtscolleges. Krachtens de artikelen 145 en 146
fédéral seul qu'il appartient de définir les compétences des van de Grondwet behoort de omschrijving van de bevoegdheden van de
juridictions. Le pouvoir de fixer les règles de procédure devant les rechtscolleges tot de uitsluitende bevoegdheid van de federale
juridictions appartient à ce dernier en vertu de sa compétence wetgever. Het vaststellen van procedureregels voor de rechtscolleges
komt aan de federale wetgever toe op grond van zijn residuaire
résiduaire. bevoegdheid.
B.3.1. L'exercice par les régions de leur compétence en matière B.3.1. De uitoefening door de gewesten van hun bevoegdheid inzake
d'aménagement du territoire suppose qu'elles puissent déterminer les ruimtelijke ordening veronderstelt dat zij de maatregelen kunnen
mesures permettant de restaurer le bon aménagement du territoire bepalen die het herstel van de goede ordening van de ruimte mogelijk
lorsque celui-ci a été perturbé. maken nadat die is verstoord.
B.3.2. En vertu de l'article 149, § 1er, du décret sur l'aménagement B.3.2. Op grond van artikel 149, § 1, van het decreet houdende de
du territoire, outre la peine, le tribunal ordonne de remettre les organisatie van de ruimtelijke ordening beveelt de rechtbank, naast de
lieux en leur état initial ou de cesser l'utilisation abusive, et/ou straf, de plaats in de oorspronkelijke toestand te herstellen of het
d'exécuter des travaux de construction ou d'adaptation et/ou de payer strijdige gebruik te staken, en/of bouw- of aanpassingswerken uit te
une somme d'argent égale à la plus-value acquise par le bien à la voeren en/of een geldsom te betalen gelijk aan de meerwaarde die het
suite de l'infraction. goed door het misdrijf heeft verkregen.
Ces mesures ne sont pas des peines. Toutefois, étant donné qu'elles Die maatregelen zijn geen straffen. Doordat zij afhankelijk zijn van
sont subordonnées à la constatation d'une infraction, la demande de vaststelling van een misdrijf, is de vordering ervan evenwel
concernant ces mesures est liée à l'action publique. verbonden met de publieke vordering.
B.3.3. Les mesures de réparation établies à l'article 149, § 1er, du B.3.3. De in artikel 149, § 1, van het decreet houdende de organisatie
décret sur l'aménagement du territoire entrent dans le concept de van de ruimtelijke ordening bepaalde herstelmaatregelen vallen binnen
restitution utilisé par l'article 44 du Code pénal. het concept van teruggave dat wordt aangewend in artikel 44 van het
B.3.4. Bien qu'elle ait un caractère civil, la restitution est liée à Strafwetboek. B.3.4. Hoewel zij een burgerrechtelijk karakter heeft, is de teruggave
l'ordre public et est, par certains aspects, un accessoire verbonden met de openbare orde en is zij door sommige aspecten een met
indivisiblement lié à la sanction pénale; en effet, elle est le de strafsanctie onlosmakelijk verbonden accessorium; zij is namelijk
prolongement de celle-ci puisqu'elle tend - au-delà de la condamnation het verlengde ervan, nu zij erop gericht is - buiten de
pénale - à empêcher que subsiste une situation perpétuant strafrechtelijke veroordeling - te vermijden dat de situatie van
l'infraction. overtreding blijft voortbestaan.
B.3.5. En tant qu'il dispose que le juge ordonne les mesures de B.3.5. In zoverre artikel 149, § 1, van het decreet houdende de
réparation et fixe le délai d'exécution de celles-ci, l'article 149, § organisatie van de ruimtelijke ordening bepaalt dat de rechter
1er, du décret sur l'aménagement du territoire est conforme à herstelmaatregelen beveelt en de termijn voor de uitvoering ervan
l'habilitation donnée au législateur décrétal par l'article 11 de la bepaalt, is het in overeenstemming met de krachtens artikel 11 van de
loi spéciale du 8 août 1980 : la compétence d'ériger en infraction les bijzondere wet van 8 augustus 1980 aan de decreetgever verleende
manquements aux décrets et d'établir les peines punissant ces machtiging : het recht om de niet-inachtneming van de decreten
manquements implique celle d'imposer l'élimination de l'objet de strafbaar te stellen en om de straffen wegens de niet-inachtneming te
bepalen, impliceert het recht om de verwijdering van het voorwerp van
l'infraction et d'en régler les modalités. het misdrijf op te leggen en de modaliteiten ervan te regelen.
B.3.6. Il relève de la compétence des régions en matière d'aménagement B.3.6. Het behoort tot de bevoegdheid van de gewesten inzake
du territoire de laisser le choix de la mesure de réparation à l'autorité jugée la plus apte à cette fin. L'article 149, § 2, du décret sur l'aménagement du territoire laisse en principe ce choix à l'inspecteur urbaniste et au collège des bourgmestre et échevins. Il n'habilite pas ces autorités à saisir les juridictions répressives d'une infraction mais seulement à désigner le mode de réparation qui doit être prononcé dans l'intérêt général si l'infraction est prouvée. L'action en réparation est donc subordonnée à la décision du ministère public de poursuivre ou non l'infraction. B.4.1. L'intérêt général en matière d'urbanisme que défendent l'inspecteur urbaniste et le collège des bourgmestre et échevins peut commander que, même dans les cas où l'action publique n'aboutit pas à une condamnation, les mesures de réparation visées à l'article 149, § 1er, du décret relatif à l'aménagement du territoire puissent être imposées. ruimtelijke ordening om de keuze van de herstelmaatregel aan de daartoe meest geschikt geachte overheid over te laten. Artikel 149, § 2, van het decreet houdende de organisatie van de ruimtelijke ordening laat die keuze in beginsel aan de stedenbouwkundige inspecteur en aan het college van burgemeester en schepenen. Het machtigt die overheden niet om een misdrijf bij de strafgerechten aanhangig te maken, doch enkel om de wijze van herstel aan te geven die in het algemeen belang moet worden uitgesproken indien het misdrijf is bewezen. De herstelvordering is derhalve afhankelijk van de beslissing van het openbaar ministerie om het misdrijf al dan niet te vervolgen. B.4.1. Het algemeen stedenbouwkundig belang, behartigd door de stedenbouwkundige inspecteur en door het college van burgemeester en schepenen, kan vereisen dat, ook in de gevallen waarin de strafvordering niet tot een veroordeling leidt, de herstelmaatregelen bepaald in artikel 149, § 1, van het decreet houdende de organisatie van de ruimtelijke ordening kunnen worden opgelegd.
B.4.2. La faculté que donne l'article 151 du décret à l'inspecteur B.4.2. De in artikel 151 van het decreet aan de stedenbouwkundige
urbaniste de demander également devant le juge civil ces mesures de inspecteur verleende mogelijkheid om ook voor de burgerlijke rechter
réparation vise à permettre l'élimination de l'objet de l'infraction die herstelmaatregelen te vorderen beoogt de verwijdering van het
en matière d'urbanisme ou la suppression d'un enrichissement illicite. voorwerp van het stedenbouwmisdrijf of het ongedaan maken van een
Cette disposition se situe donc dans le prolongement du pouvoir onrechtmatige verrijking. Aldus ligt die bepaling in het verlengde van
conféré à cette autorité de demander au juge pénal l'application de de aan die overheid verleende bevoegdheid om aan de strafrechter de
ces mêmes mesures et elle doit par conséquent être considérée comme toepassing van diezelfde maatregelen te vragen en moet ze bijgevolg
ressortissant à la compétence attribuée aux régions par les articles worden geacht te behoren tot de bevoegdheid aan de gewesten toegekend
6, § 1er, I, 1o, et 11 de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes door de artikelen 6, § 1, I, 1o, en 11 van de bijzondere wet van 8
institutionnelles. augustus 1980 tot hervorming der instellingen.
B.5.1. En ce qu'il dispose toutefois que la mesure de réparation doit B.5.1. Doordat artikel 151 van het decreet echter bepaalt dat de
être demandée devant le tribunal de première instance, siégeant en herstelmaatregel moet worden gevorderd voor de rechtbank van eerste
matière civile, dans le ressort duquel les travaux, opérations ou aanleg, zitting houdende in burgerlijke aangelegenheden in het
modifications visés à l'article 146 sont totalement ou partiellement ambtsgebied waarvan de werken, de handelingen of de wijzigingen,
exécutés, l'article 151 du décret règle certains aspects de la bedoeld in artikel 146, geheel of gedeeltelijk worden uitgevoerd,
compétence matérielle et territoriale des juridictions. regelt die bepaling aspecten van de materiële en de territoriale
bevoegdheid van de rechtscolleges.
Selon le Conseil des ministres, la disposition en cause est entachée Volgens de Ministerraad is de in het geding zijnde bepaling aangetast
d'excès de compétence parce qu'elle déroge à la règle générale de door bevoegdheidsoverschrijding doordat zij afwijkt van de algemene
compétence territoriale que contient l'article 624 du Code judiciaire, territoriale bevoegdheidsregel vervat in artikel 624 van het
lequel laisse au demandeur le choix de porter sa demande devant l'une Gerechtelijk Wetboek, die de eiser de keuze laat zijn vordering voor
des juridictions mentionnées dans cet article. La disposition en cause één van de daarin vermelde rechtscolleges te brengen. Tevens zou ze
porterait également atteinte à la répartition matérielle des tâches afbreuk doen aan de materiële taakverdeling tussen de rechtbank van
entre le tribunal de première instance et le juge de paix. eerste aanleg en de vrederechter.
B.5.2. Comme il est indiqué au B.2.4, c'est au législateur fédéral B.5.2. Zoals is vermeld onder B.2.4, behoort het regelen van de
qu'il appartient en principe de régler la compétence des juridictions. bevoegdheid van de rechtscolleges in beginsel tot de bevoegdheid van
de federale wetgever.
Toutefois, en vertu de l'article 10 de la loi spéciale du 8 août 1980 Krachtens artikel 10 van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot
de réformes institutionnelles, les décrets peuvent porter des hervorming der instellingen kunnen de decreten evenwel
dispositions de droit relatives à des matières pour lesquelles les rechtsbepalingen bevatten in aangelegenheden waarvoor de Raden niet
Conseils ne sont pas compétents, dans la mesure où ces dispositions bevoegd zijn, voor zover die bepalingen noodzakelijk zijn voor de
sont nécessaires à l'exercice de leur compétence. Depuis la uitoefening van hun bevoegdheid. Sinds de wijziging van artikel 19, §
modification de l'article 19, § 1er, de la même loi spéciale du 8 août 1, van dezelfde bijzondere wet van 8 augustus 1980 door de bijzondere
1980 par la loi spéciale du 16 juillet 1993, les régions peuvent wet van 16 juli 1993 kunnen de gewesten ook een beroep doen op artikel
également invoquer l'article 10 pour régler des matières que la 10 om de door de Grondwet aan de federale wetgever voorbehouden
Constitution a réservées au législateur fédéral. Il est requis à cette aangelegenheden te regelen. Daartoe is vereist dat een dergelijke
fin que la réglementation adoptée puisse être considérée comme regeling noodzakelijk kan worden geacht voor de uitoefening van de
nécessaire à l'exercice des compétences de la région, que la matière bevoegdheden van het gewest, dat die aangelegenheid zich tot een
se prête à un régime différencié et que l'incidence des dispositions gedifferentieerde regeling leent en dat de weerslag van de betrokken
en cause sur cette matière ne soit que marginale. bepalingen op die aangelegenheid slechts marginaal is.
B.6.1. Aux termes de l'article 568 du Code judiciaire, le tribunal de B.6.1. Luidens artikel 568 van het Gerechtelijk Wetboek neemt de
première instance connaît de toutes demandes, hormis celles qui sont rechtbank van eerste aanleg kennis van alle vorderingen, behalve die
directement dévolues à la cour d'appel et à la Cour de cassation. Il welke rechtstreeks voor het hof van beroep en het Hof van Cassatie
dispose donc en principe de la plénitude de compétence. Conformément à komen. Aldus beschikt zij in beginsel over de volheid van bevoegdheid.
l'article 590 du Code judiciaire, le juge de paix connaît de toutes Luidens artikel 590 van het Gerechtelijk Wetboek neemt de vrederechter
demandes dont le montant n'excède pas 1.860 euros, hormis celles qui kennis van alle vorderingen waarvan het bedrag 1.860 euro niet te
sont soustraites par la loi à sa juridiction, notamment les demandes boven gaat, behalve die welke de wet aan zijn rechtsmacht onttrekt,
prévues aux articles 569 à 571, 574 et 578 à 583. inzonderheid de vorderingen bedoeld in de artikelen 569 tot 571, 574
Ces dispositions générales ne règlent pas la compétence du tribunal de en 578 tot 583. Die algemene bepalingen regelen de bevoegdheid van de rechtbank van
première instance et du juge de paix de manière exhaustive. D'autres eerste aanleg en van de vrederechter niet op uitputtende wijze. Ook
dispositions du Code judiciaire et de nombreuses règles particulières andere bepalingen van het Gerechtelijk Wetboek en tal van bijzondere
attribuent des compétences aux cours et tribunaux. regelingen kennen bevoegdheden toe aan de hoven en rechtbanken.
B.6.2. Afin d'assurer la cohérence du contentieux en matière B.6.2. Omwille van de coherentie van het contentieux inzake
d'aménagement du territoire et d'urbanisme ainsi que la nécessaire ruimtelijke ordening en stedenbouw en om de nodige continuïteit met de
continuité avec le régime antérieur, le législateur décrétal a pu
juger qu'il était nécessaire de désigner le tribunal de première vroegere regeling te bewaren, vermocht de decreetgever het
instance comme étant la juridiction matériellement compétente pour noodzakelijk te achten voor het vorderen van herstelmaatregelen de
connaître des demandes de mesures de réparation (Doc., Parlement rechtbank van eerste aanleg als materieel bevoegd rechtscollege aan te
flamand, 1998-1999, no 1, pp. 8 et 9). En vertu de l'article 569, 16o, wijzen (Parl. St., Vlaams Parlement, 1998-1999, nr. 1, pp. 8 en 9). Op
grond van artikel 569, 16o, van het Gerechtelijk Wetboek is dat
du Code judiciaire, cette juridiction est déjà compétente pour les rechtscollege reeds bevoegd voor de vorderingen tot schadevergoeding
demandes d'indemnités fondées sur la loi du 29 mars 1962 organique de op grond van de wet van 29 maart 1962 houdende organisatie van de
l'aménagement du territoire et de l'urbanisme. La disposition en cause ruimtelijke ordening en van de stedebouw. De in het geding zijnde
n'a qu'une incidence marginale sur la répartition des compétences bepaling heeft slechts een marginale weerslag op de
entre le tribunal de première instance et le juge de paix : d'une bevoegdheidsverdeling tussen de rechtbank van eerste aanleg en de
vrederechter : enerzijds, sluit zij aan bij vergelijkbare bevoegdheden
part, elle se rattache à des compétences similaires que le tribunal de die de rechtbank van eerste aanleg reeds uitoefent; anderzijds,
première instance exerce déjà; d'autre part, l'article 590 du Code voorziet artikel 590 van het Gerechtelijk Wetboek erin dat de wet
judiciaire prévoit que la loi peut soustraire certaines compétences à bepaalde bevoegdheden mag onttrekken aan de rechtsmacht van de
la juridiction du juge de paix, de sorte que le législateur fédéral vrederechter, zodat de federale wetgever zelf heeft aangenomen dat die
admet lui-même que la matière se prête à un règlement différencié. Les aangelegenheid zich tot een gedifferentieerde regeling leent. Aldus is
conditions d'application de l'article 10 sont donc remplies. voldaan aan de toepassingsvereisten van artikel 10.
B.7.1. Selon l'article 624 du Code judiciaire, hormis les cas où la B.7.1. Volgens artikel 624 van het Gerechtelijk Wetboek kan een
vordering, met uitzondering van de gevallen waarin de wet
loi détermine expressément le juge territorialement compétent pour uitdrukkelijk bepaalt welke rechter territoriaal bevoegd is om kennis
connaître de la demande, celle-ci peut, au choix du demandeur, être te nemen van de vordering, naar keuze van de eiser worden gebracht
portée devant les juridictions citées dans cet article. voor de in die bepaling opgesomde rechtscolleges.
B.7.2. En raison du caractère territorial des mesures de réparation, B.7.2. Wegens het territoriaal karakter van de herstelmaatregelen
le législateur décrétal a jugé nécessaire de désigner comme vermocht de decreetgever het noodzakelijk te achten de rechter van de
juridiction compétente le juge du lieu où les travaux, opérations ou plaats waar de werken, de handelingen of de wijzigingen worden
modifications sont exécutés. L'article 624 du Code judiciaire dispose uitgevoerd, als bevoegd rechtscollege aan te wijzen. Artikel 624 van
que le choix du demandeur ne s'exerce que lorsque le législateur n'a het Gerechtelijk Wetboek bepaalt dat het keuzerecht van de eiser
slechts geldt wanneer de wetgever niet zelf uitdrukkelijk de
pas désigné lui-même expressément le juge territorialement compétent, territoriaal bevoegde rechter heeft aangewezen, waaruit blijkt dat,
ce qui montre que, selon le législateur fédéral lui-même, cette volgens de federale wetgever zelf, die materie zich tot een
matière se prête à un règlement différencié et qu'il peut être dérogé gedifferentieerde regeling leent en dat kan worden afgeweken van de
à la liberté de choix du demandeur. En tant que l'article 151 du keuzevrijheid van de eiser. Doordat artikel 151 van het decreet
décret relatif à l'aménagement du territoire désigne comme juge
compétent le juge visé à l'article 624, 2o, du Code judiciaire, il ruimtelijke ordening de rechter bedoeld in artikel 624, 2o, van het
reste en outre dans les limites de cette disposition et l'incidence de Gerechtelijk Wetboek bevoegd maakt, blijft hij bovendien binnen de
l'article 151 sur les règles relatives à la compétence territoriale grenzen van die bepaling, en de weerslag van artikel 151 op de
territoriale bevoegdheidsregeling is beperkt, zodat aan de
est limitée, de sorte que les conditions d'application de l'article 10 toepassingsvereisten van artikel 10 van de bijzondere wet is voldaan.
de la loi spéciale sont remplies.
B.8. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.8. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Quant à la deuxième question préjudicielle Over de tweede prejudiciële vraag
B.9.1. Le juge a quo demande à la Cour si l'article 151 du décret B.9.1. De verwijzende rechter beoogt van het Hof te vernemen of
relatif à l'aménagement du territoire viole les articles 10 et 11 de artikel 151 van het decreet van ruimtelijke ordening de artikelen 10
la Constitution en tant qu'il habilite l'inspecteur urbaniste à en 11 van de Grondwet schendt, in zoverre die bepaling de
requérir en son nom propre devant le juge civil des mesures de stedenbouwkundige inspecteur machtigt om uit eigen naam bij de
réparation, alors que ce fonctionnaire ne dispose pas de la qualité burgerlijke rechter herstelmaatregelen te vorderen, terwijl hij niet
exigée par l'article 17 du Code judiciaire. over de door artikel 17 van het Gerechtelijk Wetboek bepaalde
hoedanigheid beschikt.
B.9.2. L'article 17 du Code judiciaire dispose : B.9.2. Artikel 17 van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt :
« L'action ne peut être admise si le demandeur n'a pas qualité et « De rechtsvordering kan niet worden toegelaten, indien de eiser geen
intérêt pour la former. » hoedanigheid en geen belang heeft om ze in te dienen. »
B.9.3. En disposant que l'inspecteur urbaniste peut requérir des B.9.3. Door te bepalen dat de stedenbouwkundige inspecteur
mesures de réparation, le législateur décrétal, sans créer aucune herstelmaatregelen mag vorderen, heeft de decreetgever, zonder enige
discrimination, lui a reconnu la qualité et l'intérêt à agir dans la discriminatie in het leven te roepen, hem de hoedanigheid en het
matière de l'aménagement du territoire, qui relève de sa compétence. belang toegekend om in de aangelegenheid van de ruimtelijke ordening,
die tot zijn bevoegdheid behoort, op te treden.
B.10. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.10. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 151 du décret de la Région flamande du 18 mai 1999 portant Artikel 151 van het decreet van het Vlaamse Gewest van 18 mei 1999
organisation de l'aménagement du territoire ne viole ni les règles houdende de organisatie van de ruimtelijke ordening schendt niet de
établies par la Constitution ou en vertu de celle-ci pour déterminer regels die door of krachtens de Grondwet zijn vastgesteld voor het
les compétences respectives de l'Etat, des communautés et des régions, bepalen van de onderscheiden bevoegdheid van de Staat, de
ni les articles 10 et 11 de la Constitution, en ce qu'il autorise gemeenschappen en de gewesten noch de artikelen 10 en 11 van de
l'inspecteur urbaniste à requérir des mesures de réparation devant le Grondwet, doordat het de stedenbouwkundige inspecteur toestaat
tribunal de première instance, siégeant en matière civile, dans le herstelmaatregelen te vorderen voor de rechtbank van eerste aanleg,
ressort duquel les travaux, opérations ou modifications visés à zitting houdende in burgerlijke zaken in het ambtsgebied waarvan de
l'article 146 sont totalement ou partiellement exécutés. werken, de handelingen of de wijzigingen bedoeld in artikel 146,
geheel of gedeeltelijk worden uitgevoerd.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 26 novembre 2003. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 26 november 2003.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
A. Arts. A. Arts.
^