Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 104/2003 du 22 juillet 2003 Numéro du rôle : 2703 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 67ter de la loi relative à la police de la circulation routière, posée par le Tribunal de police de Huy. L composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E(...)"
Extrait de l'arrêt n° 104/2003 du 22 juillet 2003 Numéro du rôle : 2703 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 67ter de la loi relative à la police de la circulation routière, posée par le Tribunal de police de Huy. L composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E(...) Uittreksel uit arrest nr. 104/2003 van 22 juli 2003 Rolnummer 2703 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 67ter van de wet betreffende de politie over het wegverkeer, gesteld door de Politierechtbank te Hoei. Het Arbitragehof, wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 104/2003 du 22 juillet 2003 Uittreksel uit arrest nr. 104/2003 van 22 juli 2003
Numéro du rôle : 2703 Rolnummer 2703
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 67ter de la In zake : de prejudiciële vraag over artikel 67ter van de wet
loi relative à la police de la circulation routière, posée par le betreffende de politie over het wegverkeer, gesteld door de
Tribunal de police de Huy. Politierechtbank te Hoei.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters
Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot et L. Lavrysen, assistée P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot en L. Lavrysen,
du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle et procédure I. Onderwerp van de prejudiciële vraag en rechtspleging
Par jugement du 29 avril 2003 en cause du ministère public contre A. Bij vonnis van 29 april 2003 in zake het openbaar ministerie tegen A.
Hermant, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour Hermant, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is
d'arbitrage le 21 mai 2003, le Tribunal de police de Huy a posé la ingekomen op 21 mei 2003, heeft de Politierechtbank te Hoei de
question préjudicielle suivante : volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 67ter des lois coordonnées relatives à la police de la « Schendt artikel 67ter van de gecoördineerde wetten betreffende de
circulation routière viole-t-il les articles 10 et 11 de la politie over het wegverkeer de artikelen 10 en 11 van de Grondwet
Constitution en ce qu'il retient la responsabilité pénale de la doordat het de natuurlijke persoon die een bepaalde rechtspersoon
personne physique représentant une personne morale déterminée pour vertegenwoordigt strafrechtelijk verantwoordelijk stelt omdat hij
avoir négligé de communiquer l'identité du conducteur ou à défaut de heeft nagelaten de identiteit mee te delen van de bestuurder of, bij
la personne responsable du véhicule lorsqu'une infraction a été ontstentenis, van de persoon die het voertuig onder zich heeft wanneer
commise avec un véhicule immatriculé au nom de la personne morale, een overtreding is begaan met een voertuig ingeschreven op naam van de
alors qu'en vertu de l'article 5 du Code pénal : ' Toute personne rechtspersoon, terwijl artikel 5 van het Strafwetboek bepaalt : ' Een
morale est pénalement responsable des infractions qui sont rechtspersoon is strafrechtelijk verantwoordelijk voor misdrijven die
intrinsèquement liées à la réalisation de son objet ou à la défense de hetzij een intrinsiek verband hebben met de verwezenlijking van zijn
ses intérêts, ou de celles dont les faits concrets démontrent qu'elles doel of de waarneming van zijn belangen, of die, naar blijkt uit de
ont été commises pour son compte. Lorsque la responsabilité de la personne morale est engagée exclusivement en raison de l'intervention d'une personne physique identifiée, seule la personne qui a commis la faute la plus grave peut être condamnée. Si la personne physique a commis la faute sciemment et volontairement, elle peut être condamnée en même temps que la personne morale responsable ' ? » Le 5 juin 2003, en application de l'article 72, alinéa 1er, de la loi organique, les juges-rapporteurs P. Martens et L. Lavrysen ont informé la Cour qu'ils pourraient être amenés à proposer de rendre un arrêt de réponse immédiate. concrete omstandigheden, voor zijn rekening zijn gepleegd. Wanneer de rechtspersoon verantwoordelijk gesteld wordt uitsluitend wegens het optreden van een geïdentificeerde natuurlijke persoon, kan enkel degene die de zwaarste fout heeft begaan worden veroordeeld. Indien de [...] natuurlijke persoon de fout wetens en willens heeft gepleegd kan hij samen met de verantwoordelijke rechtspersoon worden veroordeeld ' ? » Op 5 juni 2003 hebben de rechters-verslaggevers P. Martens en L. Lavrysen, met toepassing van artikel 72, eerste lid, van de organieke wet, het Hof ervan in kennis gesteld dat zij ertoe zouden kunnen worden gebracht aan het Hof voor te stellen een arrest van onmiddellijk antwoord te wijzen.
(...) (...)
III. En droit III. In rechte
(...) (...)
B.1. L'article 67ter de la loi relative à la police de la circulation B.1. Artikel 67ter van de wet betreffende de politie over het
routière, inséré par la loi du 4 août 1996, énonce : wegverkeer, ingevoegd bij de wet van 4 augustus 1996, bepaalt :
« Lorsqu'une infraction à la présente loi et à ses arrêtés d'exécution « Wanneer een overtreding van deze wet en haar uitvoeringsbesluiten is
est commise avec un véhicule à moteur, immatriculé au nom d'une begaan met een motorvoertuig, ingeschreven op naam van een
personne morale, les personnes physiques qui représentent la personne rechtspersoon, zijn de natuurlijke personen die de rechtspersoon in
morale en droit sont tenues de communiquer l'identité du conducteur au rechte vertegenwoordigen ertoe gehouden de identiteit van de
moment des faits ou, s'ils ne la connaissent pas, de communiquer bestuurder op het ogenblik van de feiten mee te delen of, indien zij
l'identité de la personne responsable du véhicule. Cette communication doit avoir lieu dans les quinze jours de l'envoi de la demande de renseignements jointe à la copie du procès-verbal. Si la personne responsable du véhicule n'était pas le conducteur au moment des faits, elle est également tenue de communiquer l'identité du conducteur selon les modalités définies ci-dessus. Les personnes physiques qui représentent la personne morale en droit en tant que titulaire de la plaque d'immatriculation ou en tant que détenteur du véhicule sont tenues de prendre les mesures nécessaires die niet kennen, de identiteit van de persoon die het voertuig onder zich heeft. De mededeling moet gebeuren binnen een termijn van 15 dagen te rekenen vanaf de datum waarop de vraag om inlichtingen gevoegd bij het afschrift van het proces-verbaal werd verstuurd. Indien de persoon die het voertuig onder zich heeft niet de bestuurder was op het ogenblik van de feiten moet hij eveneens, op de wijze hierboven vermeld, de identiteit van de bestuurder meedelen. De natuurlijke personen die de rechtspersoon in rechte vertegenwoordigen als titularis van de nummerplaat of als houder van het voertuig, zijn ertoe gehouden de nodige maatregelen te nemen om
en vue d'assurer le respect de cette obligation. » aan deze verplichting te voldoen. »
B.2. Le juge a quo demande à la Cour si cette disposition viole les B.2. De verwijzende rechter vraagt het Hof of die bepaling de
articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'elle engage la artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt doordat zij de natuurlijke
responsabilité des personnes physiques qui représentent la personne personen die een rechtspersoon in rechte vertegenwoordigen
morale en droit lorsqu'une infraction est commise avec un véhicule aansprakelijk stelt wanneer een overtreding wordt begaan met een
immatriculé au nom de cette personne morale et que l'identité du voertuig ingeschreven op naam van die rechtspersoon en de identiteit
conducteur ou, à défaut, du responsable du véhicule n'est pas van de bestuurder of, bij ontstentenis, van de persoon die het
communiquée, alors qu'en vertu de l'article 5 du Code pénal, toute voertuig onder zich heeft niet wordt meegedeeld, terwijl artikel 5 van
het Strafwetboek de rechtspersoon strafrechtelijk verantwoordelijk
personne morale est pénalement responsable des infractions qui sont stelt voor misdrijven die hetzij een intrinsiek verband hebben met de
intrinsèquement liées à la réalisation de son objet ou à la défense de verwezenlijking van zijn doel of de waarneming van zijn belangen, of
ses intérêts, ou de celles dont les faits concrets démontrent qu'elles die, naar blijkt uit de concrete omstandigheden, voor zijn rekening
ont été commises pour son compte. werden gepleegd.
B.3. L'article 5 du Code pénal, inséré par la loi du 4 mai 1999, a B.3. Artikel 5 van het Strafwetboek, ingevoegd bij de wet van 4 mei
instauré une responsabilité pénale propre des personnes morales, 1999, heeft een eigen strafrechtelijke verantwoordelijkheid voor
autonome et distincte de celle des personnes physiques qui ont agi rechtspersonen ingevoerd, onderscheiden en autonoom ten opzichte van
pour la personne morale ou qui ont omis de le faire. Auparavant, la personne morale ne pouvait, en tant que telle, être elle-même sanctionnée et l'infraction commise par une personne morale était imputée à des personnes physiques déterminées. Dans de nombreux cas, le législateur a lui-même désigné les personnes responsables. En vertu de la nouvelle législation, une personne physique ne peut être condamnée en même temps qu'une personne morale que si elle a agi « sciemment et volontairement ». Lorsque le juge pénal constate qu'une infraction qui n'a été commise ni sciemment, ni volontairement, l'a été simultanément par une personne physique et une personne morale, il ne doit condamner que la personne qui a commis la faute la plus grave. die van de natuurlijke personen die voor de rechtspersoon hebben gehandeld of dit hebben nagelaten. Voordien kon de rechtspersoon als dusdanig niet zelf worden gestraft en werd het door een rechtspersoon gepleegde misdrijf aan welbepaalde natuurlijke personen toegerekend. In vele gevallen wees de wetgever daarbij zelf de verantwoordelijke personen aan. Onder de nieuwe wetgeving kan een natuurlijke persoon enkel samen met een rechtspersoon worden veroordeeld indien hij « wetens en willens » heeft gehandeld. Wanneer de strafrechter vaststelt dat een misdrijf dat niet wetens en willens is gepleegd, tegelijk door een natuurlijke persoon en een rechtspersoon is gepleegd, moet hij alleen die persoon veroordelen die de zwaarste fout heeft begaan.
B.4. L'article 67ter de la loi relative à la police de la circulation B.4. Volgens artikel 67ter van de wet betreffende de politie over het
routière désigne la personne physique représentant la personne morale wegverkeer is de natuurlijke persoon die de rechtspersoon
comme responsable de la communication de l'identité du conducteur ou vertegenwoordigt verantwoordelijk voor het meedelen van de identiteit
de la personne responsable du véhicule lorsqu'une infraction à cette van de bestuurder of van de persoon die het voertuig onder zich heeft,
loi est commise avec un véhicule immatriculé au nom de cette personne wanneer een overtreding op die wet wordt begaan met een voertuig
morale. ingeschreven op naam van die rechtspersoon.
La question préjudicielle se fonde sur l'interprétation selon laquelle De prejudiciële vraag gaat uit van de interpretatie dat die wettelijke
cette imputation légale n'a pas été modifiée par l'article 5 du Code toerekening niet werd gewijzigd bij artikel 5 van het Strafwetboek en
pénal et selon laquelle cette dernière disposition ne s'applique pas volgens welke die laatste bepaling in casu geen toepassing vindt,
en l'espèce, bien que les faits punissables se soient produits après hoewel de strafbare feiten zich hebben voorgedaan na de
son entrée en vigueur au 2 juillet 1999. La Cour examine la inwerkingtreding ervan op 2 juli 1999. Het Hof onderzoekt de in het
disposition litigieuse en fonction de cette interprétation et limite geding zijnde bepaling in die interpretatie en beperkt zijn toetsing
son contrôle aux infractions qui ont été commises postérieurement à la tot misdrijven die zich na de vermelde datum hebben voorgedaan.
date précitée.
B.5. La responsabilité pénale propre des personnes morales, telle B.5. De eigen strafrechtelijke verantwoordelijkheid van
qu'elle est réglée à l'article 5 du Code pénal, s'applique à toutes rechtspersonen, zoals geregeld bij artikel 5 van het Strafwetboek,
les infractions, sauf disposition contraire dans les lois pénales geldt voor alle misdrijven, behoudens andersluidende bepalingen in
particulières (article 100 du Code pénal). Rien n'empêche le bijzondere strafwetten (artikel 100 van het Strafwetboek). Niets belet
législateur de déroger, dans un cas particulier, à la règle générale, de wetgever om in een bijzonder geval af te wijken van de algemene
à la condition qu'existe pour ce faire une justification objective et regeling, op voorwaarde dat daarvoor een objectieve en redelijke
raisonnable. rechtvaardiging bestaat.
B.6. En l'espèce, l'article 67ter précité a été adopté avant l'entrée B.6. In casu is het voormelde artikel 67ter tot stand gekomen vóór de
en vigueur de l'article 5 du Code pénal, de sorte que l'on ne saurait inwerkingtreding van artikel 5 van het Strafwetboek, zodat men niet
prétendre que le législateur a sciemment voulu prévoir une exception à staande kan houden dat de wetgever bewust in een uitzondering op die
cette dernière disposition. laatste bepaling heeft willen voorzien.
Il n'apparaît pas davantage de la genèse de la loi en cause que le Uit de totstandkoming van de in het geding zijnde wet blijkt ook niet
législateur aurait voulu engager la responsabilité personnelle des dat de wetgever de persoonlijke aansprakelijkheid van de in artikel
personnes visées à l'article 67ter , en raison de leur responsabilité 67ter bedoelde personen gewild heeft vanwege hun bijzondere
particulière ou de leur qualité particulière. Au contraire, verantwoordelijkheid of hun bijzondere hoedanigheid. Integendeel, de
wettelijke toerekening van het misdrijf aan die personen was enkel
l'imputation légale de l'infraction à ces personnes n'était nécessaire noodzakelijk om het ontbreken van de eigen strafrechtelijke
que pour remédier à l'absence de la responsabilité pénale propre des verantwoordelijkheid van de rechtspersonen voor de niet-naleving van
personnes morales pour le non-respect d'obligations qui leur ont été verplichtingen die hun zijn opgelegd, op te vangen (Parl. St. , Kamer,
imposées (Doc. parl ., Chambre, 1995-1996, no 577/2, p. 10). 1995-1996, nr. 577/2, p. 10).
B.7. Dans ces conditions, il n'est pas objectivement et B.7. In die omstandigheden is het niet objectief en redelijk
raisonnablement justifié que, pour les infractions commises après le 2 verantwoord dat, voor misdrijven gepleegd na 2 juli 1999, de personen
juillet 1999, les personnes mentionnées à l'article 67ter de la loi genoemd in artikel 67ter van de wet betreffende de politie over het
relative à la police de la circulation routière restent
personnellement responsables des infractions imputées à la personne wegverkeer, persoonlijk aansprakelijk blijven voor misdrijven
morale, alors que l'article 5 du Code pénal prévoit de manière toegerekend aan de rechtspersoon, terwijl artikel 5 van het
Strafwetboek op algemene wijze in een eigen strafrechtelijke
générale une responsabilité pénale propre de la personne morale. verantwoordelijkheid van de rechtspersoon voorziet.
B.8. La Cour constate toutefois, avec le Conseil des ministres, qu'une B.8. Het Hof stelt evenwel, samen met de Ministerraad, vast dat ook
autre interprétation de la disposition en cause est possible. een andere interpretatie van de in het geding zijnde bepaling mogelijk is.
En adoptant l'article 5 du Code pénal, le législateur a voulu mettre Met de invoering van artikel 5 van het Strafwetboek heeft de wetgever
fin à l'impunité des personnes morales. La loi règle également le een einde willen maken aan de straffeloosheid van de rechtspersonen.
rapport entre la responsabilité de la personne morale et celle de la De wet regelt ook de verhouding tussen de aansprakelijkheid van de
personne physique pour les mêmes faits, le cumul de responsabilités - rechtspersoon en die van de natuurlijke persoon voor dezelfde feiten,
sauf lorsque la personne physique a commis la faute « sciemment et waarbij - behoudens wanneer de natuurlijke persoon de fout « wetens en
volontairement » - étant exclu. Le législateur lie donc l'immunité de willens » heeft gepleegd - cumulatie van aansprakelijkheid is
uitgesloten. De wetgever verbindt aldus de strafuitsluiting van de
la personne physique à la responsabilité pénale de la personne morale. natuurlijke persoon aan de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van
B.9. Compte tenu de ce qui précède, il peut être admis que l'article de rechtspersoon. B.9. Rekening houdend met die uitgangspunten kan men ervan uitgaan dat
67ter de la loi relative à la police de la circulation routière a été artikel 67ter van de wet betreffende de politie over het wegverkeer
implicitement abrogé par l'article 5 du Code pénal, dans la mesure où impliciet is opgeheven door artikel 5 van het Strafwetboek, in zoverre
la loi antérieure n'est pas compatible avec les dispositions de la loi die vroegere wet niet verenigbaar is met de bepalingen van de nieuwe
nouvelle. wet.
Dans cette interprétation, la différence de traitement en cause est In die interpretatie bestaat het in het geding zijnde onderscheid in
inexistante et la question préjudicielle est sans objet. behandeling niet en is de prejudiciële vraag zonder voorwerp.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
- Dans l'interprétation selon laquelle l'article 67ter de la loi - In de interpretatie dat artikel 67ter van de op 16 maart 1968
relative à la police de la circulation routière coordonnée le 16 mars gecoördineerde wet betreffende de politie over het wegverkeer,
1968, inséré par la loi du 4 août 1996, reste applicable tel quel ingevoegd bij de wet van 4 augustus 1996, ongewijzigd van kracht
après l'entrée en vigueur de la loi du 4 mai 1999 instaurant la blijft na de inwerkingtreding van de wet van 4 mei 1999 tot invoering
responsabilité pénale des personnes morales, cette disposition viole van de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van de rechtspersonen,
les articles 10 et 11 de la Constitution. schendt die bepaling de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
- Dans l'interprétation selon laquelle la même disposition a été - In de interpretatie dat dezelfde bepaling impliciet is gewijzigd bij
implicitement modifiée par l'article 5 du Code pénal, la question artikel 5 van het Strafwetboek, behoeft de prejudiciële vraag geen
préjudicielle n'appelle pas de réponse. antwoord.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 22 juillet 2003. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 22 juli 2003.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms. L. Potoms.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^