Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 41/2003 du 9 avril 2003 Numéro du rôle : 2285 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 14 des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat, posée par le Conseil d'Etat. La Cour d'arbitrage, composée après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle Par a(...)"
Extrait de l'arrêt n° 41/2003 du 9 avril 2003 Numéro du rôle : 2285 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 14 des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat, posée par le Conseil d'Etat. La Cour d'arbitrage, composée après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle Par a(...) Uittreksel uit arrest nr. 41/2003 van 9 april 2003 Rolnummer 2285 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 14 van de gecoördineerde wetten op de Raad van State, gesteld door de Raad van State. Het Arbitragehof, samengest wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag Bij arrest nr(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 41/2003 du 9 avril 2003 Uittreksel uit arrest nr. 41/2003 van 9 april 2003
Numéro du rôle : 2285 Rolnummer 2285
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 14 des lois In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 14 van de
coordonnées sur le Conseil d'Etat, posée par le Conseil d'Etat. gecoördineerde wetten op de Raad van State, gesteld door de Raad van State.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters
François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. L. François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L.
Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman et E. Derycke, assistée Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman en E. Derycke,
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle I. Onderwerp van de prejudiciële vraag
Par arrêt no 99.417 du 3 octobre 2001 en cause de V. Loseke Nembalemba Bij arrest nr. 99.417 van 3 oktober 2001 in zake V. Loseke Nembalemba
et de l'a.s.b.l. Fédération des étudiants francophones de Belgique en de v.z.w. « Fédération des étudiants francophones de Belgique »
contre l'Université libre de Bruxelles (U.L.B.) et la Communauté tegen de « Université libre de Bruxelles » (U.L.B.) en de Franse
française, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour Gemeenschap, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is
d'arbitrage le 6 novembre 2001, le Conseil d'Etat a posé la question ingekomen op 6 november 2001, heeft de Raad van State de volgende
préjudicielle suivante : prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 14 des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat viole-t-il « Schendt artikel 14 van de gecoördineerde wetten op de Raad van State
les articles 10, 11 et 24 de la Constitution dans la mesure où il est de artikelen 10, 11 en 24 van de Grondwet in zoverre het in die zin
interprété comme excluant de la notion d'autorité administrative et wordt geïnterpreteerd dat het de beslissingen van de commissies voor
donc de la compétence du Conseil d'Etat les décisions des commissions uitreiking van getuigschriften voor de studie tandheelkunde die binnen
de délivrance des attestations pour les études de science dentaire de instellingen voor vrij onderwijs zijn opgericht met toepassing van
constituées au sein des établissements d'enseignement libre en
application de l'article 11, § 7, du décret du 5 septembre 1994 artikel 11, § 7, van het decreet van 5 september 1994 tot regeling van
de universitaire studies en de academische graden, van het begrip
relatif au régime des études universitaires et des grades académiques administratieve overheid en dus van de bevoegdheid van de Raad van
? » State uitsluit ? »
(...) (...)
IV. En droit IV. In rechte
(...) (...)
B.1. Le Conseil d'Etat demande à la Cour si l'article 14 des lois B.1. De Raad van State vraagt aan het Hof of artikel 14 van de
coordonnées sur le Conseil d'Etat viole les articles 10, 11 et 24 de gecoördineerde wetten op de Raad van State de artikelen 10, 11 en 24
la Constitution dans la mesure où il « est interprété comme excluant van de Grondwet schendt in zoverre het « in die zin wordt
de la notion d'autorité administrative et donc de la compétence du geïnterpreteerd dat het de beslissingen van de commissies voor
Conseil d'Etat les décisions des commissions de délivrance des
attestations pour les études de science dentaire constituées au sein uitreiking van getuigschriften voor de studie tandheelkunde die binnen
des établissements d'enseignement libre en application de l'article de instellingen voor vrij onderwijs zijn opgericht met toepassing van
11, § 7, du décret du 5 septembre 1994 relatif au régime des études artikel 11, § 7, van het decreet van 5 september 1994 tot regeling van
de universitaire studies en de academische graden, van het begrip
universitaires et des grades académiques ». administratieve overheid en dus van de bevoegdheid van de Raad van State uitsluit ».
B.2.1. L'article 14 des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat dispose B.2.1. Artikel 14 van de gecoördineerde wetten op de Raad van State
: bepaalt :
« § 1er. La section statue par voie d'arrêts sur les recours en « § 1. De afdeling doet uitspraak, bij wijze van arresten, over de
annulation pour violation des formes soit substantielles, soit beroepen tot nietigverklaring wegens overtreding van hetzij
substantiële, hetzij op straffe van nietigheid voorgeschreven vormen,
prescrites à peine de nullité, excès ou détournement de pouvoir, overschrijding of afwending van macht, ingesteld tegen de akten en
formés contre les actes et règlements des diverses autorités reglementen van de onderscheiden administratieve overheden, alsook
administratives, ainsi que contre les actes administratifs des tegen de administratieve handelingen van wetgevende vergaderingen of
assemblées législatives ou de leurs organes, en ce compris les van hun organen, daarbij inbegrepen de ombudsmannen ingesteld bij deze
médiateurs institués auprès de ces assemblées, de la Cour des Comptes assemblées, van het Rekenhof en van het Arbitragehof, evenals van
et de la Cour d'Arbitrage, ainsi que des organes du pouvoir judiciaire organen van de rechterlijke macht en van de Hoge Raad van de Justitie
et du Conseil supérieur de la Justice relatifs aux marchés publics et met betrekking tot overheidsopdrachten en leden van hun personeel.
aux membres de leur personnel. § 2. De afdeling doet uitspraak, bij wijze van arresten, over de
§ 2. La section statue par voie d'arrêts sur les recours en cassation cassatieberoepen ingesteld tegen de door de administratieve
formés contre les décisions contentieuses rendues en dernier ressort rechtscolleges in laatste aanleg gewezen beslissingen in betwiste
par les juridictions administratives pour contravention à la loi ou zaken wegens overtreding van de wet of wegens schending van
pour violation des formes, soit substantielles, soit prescrites à substantiële of op straffe van nietigheid voorgeschreven vormen. Zij
peine de nullité. Dans ce cas, elle ne connaît pas du fond des treedt daarbij niet in de beoordeling van de zaken zelf.
affaires. § 3. Lorsqu'une autorité administrative est tenue de statuer et qu'à § 3. Wanneer een administratieve overheid verplicht is te beschikken
l'expiration d'un délai de quatre mois prenant cours à la mise en en er bij het verstrijken van een termijn van vier maanden te rekenen
demeure de statuer qui lui est notifiée par un intéressé, il n'est pas vanaf de haar daartoe door een belanghebbende betekende aanmaning geen
intervenu de décision, le silence de l'autorité est réputé constituer beslissing is getroffen, wordt het stilzwijgen van de overheid geacht
une décision de rejet susceptible de recours. Cette disposition ne een afwijzende beslissing te zijn waartegen beroep kan worden
préjudicie pas aux dispositions spéciales qui établissent un délai ingesteld. Deze bepaling doet geen afbreuk aan de bijzondere
différent ou qui attachent des effets différents au silence de bepalingen die een andere termijn vaststellen of aan het stilzwijgen
l'autorité administrative. » van de administratieve overheid andere gevolgen verbinden. »
B.2.2. L'article 11, § 7, du décret de la Communauté française du 5 B.2.2. Artikel 11, § 7, van het decreet van de Franse Gemeenschap van
septembre 1994 relatif au régime des études universitaires et des 5 september 1994 tot regeling van de universitaire studies en de
grades académiques, inséré par l'article 16, § 2, du décret-programme academische graden, ingevoegd bij artikel 16, § 2, van het
du 24 juillet 1997, dispose : programmadecreet van 24 juli 1997, bepaalt :
« § 7. Ont seuls accès aux études de deuxième cycle en vue de « § 7. Hebben slechts toegang tot de studies van de tweede cyclus met
l'obtention du grade académique de licencié en science dentaire, les het oog op het bekomen van de academische graad van licentiaat in de
titulaires du grade académique de candidat en science dentaire qui ont tandheelkunde, de houders van een academische graad van kandidaat in
obtenu à l'issue du premier cycle une attestation faisant état de de tandheelkunde die op het einde van een eerste cyclus een attest
l'avis favorable d'une commission constituée à cette fin dans chacune bekomen hebben, gewag makend van het gunstig advies van een commissie
des institutions universitaires organisant des études dans le domaine die voor dat doel werd samengesteld in elk van de universitaire
de la science dentaire. instellingen die studies organiseren in het domein van de
Cette disposition ne s'applique pas aux étudiants ayant réussi une tandheelkunde. Deze bepaling is niet van toepassing op de studenten die een
année d'études de premier cycle en dentisterie avant l'année studiejaar van de eerste cyclus in de tandheelkunde met vrucht
académique 1997-1998. » volbracht hebben voor het academisch jaar 1997-1998. »
B.3.1. La commission de délivrance des attestations pour les études de B.3.1. De commissie voor het uitreiken van getuigschriften voor de
science dentaire, dont une décision est entreprise devant le Conseil studie tandheelkunde, waarvan een beslissing voor de Raad van State
d'Etat, est un organe créé en application de l'article 11, § 7, wordt aangevochten, is een orgaan dat is opgericht met toepassing van
précité du décret du 5 septembre 1994. het voormelde artikel 11, § 7, van het decreet van 5 september 1994.
Selon cette disposition, une telle commission est instituée dans Volgens die bepaling wordt in elk van de universiteiten die de studie
chacune des universités organisant des études de science dentaire. tandheelkunde organiseren, een dergelijke commissie ingesteld.
La commission se compose de trois membres du personnel enseignant de De commissie bestaat uit drie leden van het onderwijzend personeel van
l'université concernée et de deux membres provenant respectivement des de betrokken universiteit en twee leden afkomstig uit respectievelijk
deux autres institutions universitaires délivrant le grade de candidat de twee andere universitaire instellingen die de graad van kandidaat
en science dentaire. Les désignations sont faites, chaque année, par tandheelkunde uitreiken. De aanwijzingen gebeuren elk jaar door de
le Gouvernement, sur avis conforme de chaque institution universitaire Regering, op eensluidend advies van elke universitaire instelling
(article 14decies ). Elle décerne des attestations à des étudiants (artikel 14decies ). Zij reikt getuigschriften uit aan studenten van
dont le Gouvernement fixe le nombre global ainsi que la répartition wie de Regering het totale aantal alsmede de spreiding over de drie
entre les trois institutions universitaires, selon un mode de calcul universitaire instellingen vaststelt volgens een berekeningswijze die
fixé par le décret (article 14nonies ). Le décret précise encore que in het decreet (artikel 14nonies ) is bepaald. Voorts bepaalt het
la commission tient une session par an et qu'elle classe les étudiants decreet nog dat de commissie één zitting per jaar houdt en dat zij de
dont les candidatures sont déposées aux conditions qu'il prévoit studenten wier kandidaturen worden ingediend volgens de voorwaarden
(article 14undecies ) en leur attribuant des points selon un mode de waarin het voorziet (artikel 14undecies ) rangschikt door hen punten
calcul qu'il précise (article 14duodecies ). toe te kennen volgens een berekeningswijze die het bepaalt (artikel 14duodecies ).
B.3.2. Le législateur décrétal a ainsi traité tous les étudiants en B.3.2. De decreetgever heeft aldus alle studenten tandheelkunde op
science dentaire de la même manière, en ce qui concerne la possibilité dezelfde manier behandeld met betrekking tot de mogelijkheid om
d'accéder au deuxième cycle d'études, qu'ils fassent leurs études dans toegang te krijgen tot de tweede studiecyclus, ongeacht of zij aan een
une université libre ou dans une université de la Communauté. vrije universiteit of aan een gemeenschapsuniversiteit studeren.
L'article 24, § 4, de la Constitution, qui garantit l'égalité entre Artikel 24, § 4, van de Grondwet, dat de gelijkheid tussen de
étudiants, serait violé si les commissions appréciaient différemment studenten waarborgt, zou worden geschonden indien de commissies de
les mérites des étudiants selon la nature juridique de l'université au verdiensten van de studenten verschillend zouden beoordelen naargelang
sein de laquelle elles fonctionnent. de rechtstoestand van de universiteit waar zij college volgen.
B.4. Il ressort toutefois de la question préjudicielle que les B.4. Uit de prejudiciële vraag blijkt evenwel dat de studenten van een
étudiants d'une université de la Communauté peuvent attaquer devant le gemeenschapsuniversiteit het bindend ongunstig advies van de commissie
Conseil d'Etat l'avis défavorable contraignant de la commission, voor de Raad van State kunnen aanvechten, terwijl de studenten van een
tandis que les étudiants d'une université libre ne pourraient vrije universiteit zich niet tot de Raad van State zouden kunnen
s'adresser au Conseil d'Etat au motif que la commission dont ils wenden om reden dat de commissie waarvan zij dergelijk advies
contestent un tel avis est instituée au sein d'une université qui betwisten, is ingesteld in de schoot van een universiteit die geen
n'est pas une autorité administrative. administratieve overheid is.
B.5. Bien que l'égalité de traitement des étudiants constitue le B.5. Hoewel de gelijke behandeling van de studenten het uitgangspunt
principe, l'article 24, § 4, de la Constitution permet un traitement différent, à condition que celui-ci soit fondé sur les caractéristiques propres aux pouvoirs organisateurs. Une de ces caractéristiques est la nature juridique des pouvoirs organisateurs, qui, dans l'enseignement libre, sont des personnes morales ou des établissements de droit privé et qui, dans l'enseignement officiel, sont des personnes morales ou des établissements de droit public. B.6. Ces différences justifient que soit exclue la compétence du Conseil d'Etat pour ce qui a trait aux litiges nés des relations contractuelles d'une université libre, notamment celles qui la lient à is, staat artikel 24, § 4, van de Grondwet een verschil in behandeling toe op voorwaarde dat die gegrond is op de karakteristieken die eigen zijn aan de inrichtende machten. Een van die karakteristieken is de juridische aard van de inrichtende machten, die, in het vrij onderwijs privaatrechtelijke rechtspersonen of instellingen zijn en in het officieel onderwijs publiekrechtelijke rechtspersonen of instellingen zijn. B.6. Die verschillen verantwoorden dat de bevoegdheid van de Raad van State wordt uitgesloten voor de geschillen die ontstaan uit de contractuele betrekkingen van een vrije universiteit, onder meer de betrekkingen tussen haar en haar personeel. De juridische aard van de
son personnel. La nature juridique de l'université au sein de laquelle universiteit in de schoot waarvan de bij het decreet van 5 september
est instituée la commission créée par le décret du 5 septembre 1994 1994 opgerichte commissie wordt ingesteld, heeft evenwel geen enkele
n'a toutefois aucune incidence sur les avis que doit donner cette weerslag op de adviezen die die commissie moet geven en op de beroepen
commission et sur les recours qui permettent d'en contester la die het mogelijk maken de wettigheid ervan te betwisten. Daaruit volgt
légalité. Il s'ensuit que les étudiants des universités libres sont dat de studenten van de vrije universiteiten anders worden behandeld
traités différemment de ceux des universités de la Communauté sans que cette différence puisse se fonder sur les caractéristiques propres aux pouvoirs qui les organisent. B.7. Il est vrai que les étudiants d'une université libre peuvent s'adresser aux tribunaux de l'ordre judiciaire qui se sont parfois reconnus compétents pour exercer un contrôle de légalité sur des décisions prises par des autorités instituées dans des établissements de l'enseignement libre. Toutefois, de telles actions ne bénéficient pas d'une instruction inquisitoire et elles aboutissent à des décisions qui, à la différence des arrêts du Conseil d'Etat, n'ont qu'une autorité de chose jugée relative. B.8. Il s'ensuit que, dans l'interprétation proposée par la question préjudicielle, celle-ci appelle une réponse positive puisque cette interprétation aboutit à traiter différemment deux catégories d'étudiants sans justification admissible. B.9. La Cour constate cependant que la commission instituée en dan die van de gemeenschapsuniversiteiten, zonder dat voor dat verschil een grondslag kan worden gevonden in de eigen karakteristieken van de inrichtende machten die het betrokken onderwijs organiseren. B.7. De studenten van een vrije universiteit kunnen zich weliswaar wenden tot de gewone rechtbanken, die zich soms bevoegd hebben geacht om een wettigheidscontrole uit te oefenen op de beslissingen genomen door overheden die in instellingen van het vrij onderwijs zijn opgericht. Dergelijke vorderingen zijn evenwel niet gebaseerd op een inquisitoriaal onderzoek en zij leiden tot beslissingen die, anders dan de arresten van de Raad van State, slechts een relatief gezag van gewijsde hebben. B.8. Daaruit volgt dat de prejudiciële vraag, in de daarin voorgestelde interpretatie, bevestigend dient te worden beantwoord vermits die interpretatie ertoe leidt twee categorieën van studenten verschillend te behandelen zonder toelaatbare verantwoording. B.9. Het Hof stelt evenwel vast dat de commissie die met toepassing
application du décret du 5 septembre 1994 au sein de l'U.L.B. peut van het decreet van 5 september 1994 in de schoot van de U.L.B. is
être considérée comme une autorité administrative. opgericht, als een administratieve overheid kan worden beschouwd.
En effet, elle est créée à l'initiative des pouvoirs publics. Les avis Zij is immers opgericht op initiatief van de openbare overheden. De
qu'elle donne et les attestations qui les constatent sont obligatoires adviezen die zij geeft en de getuigschriften waarin die zijn
pour les intéressés et ils lient les tiers : ils seraient opposables à opgenomen, zijn bindend voor de betrokkenen en voor derden : zij
l'université de la Communauté où l'étudiant qui fait l'objet d'un avis zouden tegenstelbaar zijn aan de gemeenschapsuniversiteit waar de
défavorable déciderait de s'inscrire pour poursuivre le deuxième cycle student, die een ongunstig advies heeft gekregen, zou beslissen zich
de ses études de science dentaire. in te schrijven om de tweede cyclus van zijn studie tandheelkunde te
Par ailleurs, et sans que ce ne soit déterminant, les avis volgen. Overigens en zonder dat zulks bepalend is, verbieden de ongunstige
défavorables de la commission interdisent l'accès au deuxième cycle en adviezen van de commissie de toegang tot de tweede cyclus met het oog
vue de l'obtention du grade académique de licencié en science dentaire op het behalen van de academische graad van licentiaat tandheelkunde
qui donne accès à une profession réglementée par la loi. die toegang geeft tot een bij de wet gereglementeerd beroep.
B.10. Dans cette interprétation, selon laquelle la commission créée au B.10. In die interpretatie, volgens welke de bij artikel 11, § 7, van
sein de l'U.L.B. par l'article 11, § 7, du décret du 5 septembre 1994 het decreet van 4 september 1994 in de schoot van de U.L.B. opgerichte
est qualifiée d'autorité administrative, la question préjudicielle commissie als een administratieve overheid wordt gekwalificeerd, dient
appelle une réponse négative. de prejudiciële vraag ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
- L'article 14 des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat viole les - Artikel 14 van de gecoördineerde wetten op de Raad van State schendt
articles 10, 11 et 24, § 4, de la Constitution s'il est interprété de artikelen 10, 11 en 24, § 4, van de Grondwet indien het in die zin
comme ne permettant pas à l'étudiant d'une université libre d'attaquer wordt geïnterpreteerd dat het de student van een vrije universiteit
niet toestaat voor de Raad van State de adviezen aan te vechten die
devant le Conseil d'Etat les avis donnés par la commission de worden gegeven door de commissie voor uitreiking van getuigschriften
délivrance des attestations pour les études de science dentaire, voor de studie tandheelkunde, die in de schoot van die universiteit is
constituée au sein de cette université en application de l'article 11, opgericht met toepassing van artikel 11, § 7, van het decreet van de
§ 7, du décret de la Communauté française du 5 septembre 1994 relatif Franse Gemeenschap van 5 september 1994 tot regeling van de
au régime des études universitaires et des grades académiques. universitaire studies en de academische graden.
- La même disposition ne viole pas les articles 10, 11 et 24, § 4, de - Dezelfde bepaling schendt de artikelen 10, 11 en 24, § 4, van de
la Constitution si elle est interprétée comme permettant à l'étudiant Grondwet niet indien zij in die zin wordt geïnterpreteerd dat zij de
d'une université libre d'attaquer devant le Conseil d'Etat les avis student van een vrije universiteit toestaat voor de Raad van State de
donnés par cette commission. adviezen aan te vechten die door die commissie worden gegeven.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 9 avril 2003, par le Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 9 april 2003, door de
siège précité, en l'absence des juges A. Alen et J.-P. Moerman, voormelde zetel, in afwezigheid van de rechters A. Alen en J.-P.
légitimement empêchés. Moerman, wettig verhinderd.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^