← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 78/2003 du 11 juin 2003 Numéro du rôle : 2380 En cause :
le recours en annulation des articles 24, 25, 34, 42, 43, 44 et 55 de la loi du 10 août 2001 portant
des mesures en matière de soins de santé La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A.
Arts, et des juges L. François, (...)"
Extrait de l'arrêt n° 78/2003 du 11 juin 2003 Numéro du rôle : 2380 En cause : le recours en annulation des articles 24, 25, 34, 42, 43, 44 et 55 de la loi du 10 août 2001 portant des mesures en matière de soins de santé La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. François, (...) | Uittreksel uit arrest nr. 78/2003 van 11 juni 2003 Rolnummer 2380 In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 24, 25, 34, 42, 43, 44 en 55 van de wet van 10 augustus 2001 houdende maatregelen inzake gezondheidszorg Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters L. Fra(...) |
---|---|
COUR D'ARBITRAGE | ARBITRAGEHOF |
Extrait de l'arrêt n° 78/2003 du 11 juin 2003 | Uittreksel uit arrest nr. 78/2003 van 11 juni 2003 |
Numéro du rôle : 2380 | Rolnummer 2380 |
En cause : le recours en annulation des articles 24, 25, 34, 42, 43, | In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 24, 25, 34, 42, |
44 et 55 de la loi du 10 août 2001 portant des mesures en matière de | 43, 44 en 55 van de wet van 10 augustus 2001 houdende maatregelen |
soins de santé (concernant l'exercice de l'art infirmier), introduit | inzake gezondheidszorg (betreffende de uitoefening van de |
par M. Dumont et autres. | verpleegkunde), ingesteld door M. Dumont en anderen. |
La Cour d'arbitrage, | Het Arbitragehof, |
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. | samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters |
François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. | L. François, P. Martens, R. Henneuse, M. Bossuyt, E. De Groot, L. |
Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman et E. Derycke, assistée | Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. Moerman en E. Derycke, |
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Melchior, | bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet du recours et procédure | I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging |
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 28 | Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 28 februari |
février 2002 et parvenue au greffe le 1er mars 2002, un recours en | 2002 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 1 |
maart 2002, is beroep tot vernietiging ingesteld van de artikelen 24, | |
annulation des articles 24, 25, 34, 42, 43, 44 et 55 de la loi du 10 | 25, 34, 42, 43, 44 en 55 van de wet van 10 augustus 2001 houdende |
août 2001 portant des mesures en matière de soins de santé (concernant | maatregelen inzake gezondheidszorg (betreffende de uitoefening van de |
l'exercice de l'art infirmier) (publiée au Moniteur belge du 1er | verpleegkunde) (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 1 |
septembre 2001) a été introduit par M. Dumont, demeurant à 5503 | september 2001) door M. Dumont, wonende te 5503 Sorrines, Grand Route |
Sorrines, Grand Route de Ciney 70, C. Walrandt, demeurant à 7141 | de Ciney 70, C. Walrandt, wonende te 7141 Carnières, rue des |
Carnières, rue des Tourterelles 21, la Fédération nationale neutre des | Tourterelles 21, de « Fédération nationale neutre des infirmières de |
infirmières de Belgique, ayant son siège à 1060 Bruxelles, rue de la | Belgique », met zetel te 1060 Brussel, Bronstraat 18, de « Fédération |
Source 18, la Fédération nationale neutre des infirmières de Belgique | nationale neutre des infirmières de Belgique - Régionale de Tournai, |
- Régionale de Tournai, Mons et du Centre, ayant son siège à 7000 | Mons et du Centre », met zetel te 7000 Bergen, boulevard Kennedy 2A , |
Mons, boulevard Kennedy 2A , et l'Union francophone des infirmiers | en de « Union francophone des infirmiers indépendants », met zetel te |
indépendants, ayant son siège à 5503 Sorrines, Grand Route de Ciney 70. | 5503 Sorrines, Grand Route de Ciney 70. |
(...) | (...) |
II. En droit | II. In rechte |
(...) | (...) |
B.1. Les requérants demandent l'annulation des articles 24 et 25, 34, | B.1. De verzoekende partijen vorderen de vernietiging van de artikelen |
42 à 44 et 55 de la loi du 10 août 2001 portant des mesures en matière | 24 en 25, 34, 42 tot 44 en 55 van de wet van 10 augustus 2001 houdende |
de soins de santé. | maatregelen inzake gezondheidszorg. |
Quant à la recevabilité | Ten aanzien van de ontvankelijkheid |
B.2.1. Le Conseil des ministres conteste l'intérêt à agir des | B.2.1. De Ministerraad betwist het belang van de verzoekende partijen |
requérants en ce qui concerne l'article 34, au motif que les uns ne | om in rechte te treden tegen artikel 34, aangezien de enen geen |
seraient pas hospitaliers et que les autres ne défendraient pas les | verpleegassistenten zouden zijn, en de anderen de belangen van de |
intérêts des hospitaliers. | verpleegassistenten niet zouden verdedigen. |
B.2.2. L'article 21quater , § 1er, de l'arrêté royal no 78 du 10 | B.2.2. Artikel 21quater , § 1, van het koninklijk besluit nr. 78 van |
novembre 1967 relatif à l'exercice des professions des soins de santé | 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de |
énumère les titres et brevets qui donnent accès à l'exercice de l'art | gezondheidszorgberoepen geeft een opsomming van de titels en brevetten |
die toegang geven tot de uitoefening van de verpleegkunde. Vóór de | |
infirmier. Avant sa modification par l'article 34 en cause, cet | wijziging ervan bij het in het geding zijnde artikel 34 vermeldde dat |
article faisait figurer, parmi les personnes habilitées à exercer | artikel, bij de personen die gemachtigd zijn de verpleegkunde uit te |
l'art infirmier, celles porteuses du brevet ou du titre d'hospitalier | oefenen, diegenen die houder zijn van het brevet of de titel van |
ou hospitalière; désormais, l'exercice de l'art infirmier est réservé | verpleegassistent of verpleegassistente; voortaan is de uitoefening |
aux porteurs des titres professionnels de praticien infirmier ou de | van de verpleegkunde voorbehouden aan de houders van de beroepstitel |
van verpleegkundige of van de beroepstitel van gegradueerde | |
praticien infirmier gradué. | verpleegkundige. |
La Cour constate, d'une part, que les trois premières parties | Het Hof stelt, enerzijds, vast dat de eerste drie verzoekende |
requérantes agissent, selon le cas, en qualité d'infirmier ou | partijen, naar gelang van het geval, handelen in de hoedanigheid van |
d'assistante en soins hospitaliers et que, d'autre part, les statuts | verpleegkundige of ziekenhuisassistente en dat, anderzijds, de |
des autres parties requérantes leur donnent notamment pour objet | |
social commun de promouvoir ou de défendre l'art infirmier, moyennant | statuten van de andere verzoekende partijen bepalen dat hun |
les spécificités de chaque statut. En ce qu'il modifie les titres et | gemeenschappelijk maatschappelijk doel onder meer bestaat in het |
brevets qui donnent accès à l'exercice de l'art infirmier, l'article | bevorderen of verdedigen van de verpleegkunde, met inachtneming van |
34 est de nature à affecter directement et défavorablement, selon le cas, les intérêts ou l'objet social des parties requérantes. L'exception est rejetée. Quant au fond B.3. Selon les parties requérantes, les dispositions attaquées seraient discriminatoires, en ce qu'il en résulterait, selon le cas, des différences de traitement (1er, 2ème et 4ème moyens) ou un traitement identique (3ème et 5ème moyens), non justifiés au regard du principe d'égalité et de non-discrimination. B.4. Les règles constitutionnelles de l'égalité et de la non-discrimination n'excluent pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. Les mêmes règles s'opposent, par ailleurs, à ce que soient traitées de manière identique, sans qu'apparaisse une justification raisonnable, des catégories de personnes se trouvant dans des situations qui, au regard de la mesure considérée, sont essentiellement différentes. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la nature des principes en cause; le principe d'égalité est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. Quant aux différences de traitement considérées comme discriminatoires Sur le premier moyen | het specifieke karakter van elk statuut. Doordat artikel 34 de titels en brevetten die toegang geven tot de uitoefening van de verpleegkunde wijzigt, kan het, naar gelang van het geval, de belangen of het maatschappelijk doel van de verzoekende partijen rechtstreeks en ongunstig raken. De exceptie wordt verworpen. Ten gronde B.3. Volgens de verzoekende partijen zouden de aangevochten bepalingen discriminerend zijn, doordat daaruit, naar gelang van het geval, verschillen in behandeling (eerste, tweede en vierde middel) of een identieke behandeling (derde en vijfde middel) zouden voortvloeien die niet verantwoord zijn in het licht van het beginsel van gelijkheid en niet-discriminatie. B.4. De grondwettelijke regels van de gelijkheid en de niet-discriminatie sluiten niet uit dat een verschil in behandeling tussen bepaalde categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Dezelfde regels verzetten er zich overigens tegen dat categorieën van personen, die zich ten aanzien van de aangevochten maatregel in wezenlijk verschillende situaties bevinden, op identieke wijze worden behandeld, zonder dat daarvoor een redelijke verantwoording bestaat. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het gelijkheidsbeginsel is geschonden wanneer vaststaat dat geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. Wat de discriminerend geachte verschillen in behandeling betreft Ten aanzien van het eerste middel |
B.5. Ce moyen critique le fait que les articles 24 et 25 de la loi du | B.5. In dat middel wordt kritiek geuit op het feit dat de artikelen 24 |
10 août 2001 disposent que le Roi peut fixer une intervention | en 25 van de wet van 10 augustus 2001 bepalen dat de Koning een |
forfaitaire de l'assurance pour les prestations qu'Il détermine, ainsi | forfaitaire tegemoetkoming van de verzekering kan vaststellen voor |
door Hem te bepalen verstrekkingen, alsook voor de specifieke kosten | |
que pour les coûts spécifiques des services de soins infirmiers à | voor de geïntegreerde diensten voor thuisverpleging, en zulks enkel |
domicile, et ce pour les seules organisations de pratique de l'art | voorbehouden aan de organisaties van de verpleegkundige praktijk die |
infirmier qui font, exclusivement, appel à du personnel salarié ou | uitsluitend een beroep doen op loontrekkend of statutair personeel, |
statutaire, les autres structures ne pouvant bénéficier de cet avantage. | terwijl de andere structuren dat voordeel niet kunnen genieten. |
B.6. Les articles 24 et 25 disposent : | B.6. De artikelen 24 en 25 bepalen : |
« Art. 24.Dans l'article 34 de la loi relative à l'assurance |
« Art. 24.In artikel 34 van de wet betreffende de verplichte |
verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, | |
obligatoire soins de santé et indemnités, coordonnée le 14 juillet | gecoördineerd op 14 juli 1994, gewijzigd bij de wetten van 21 december |
1994, modifié par les lois du 21 décembre 1994, 20 décembre 1995, 12 | 1994, 20 december 1995, 12 februari 1998, 25 januari 1999, 24 december |
février 1998, 25 janvier 1999, 12 août 2000 et 2 janvier 2001, sont | 1999, 12 augustus 2000 en 2 januari 2001, worden volgende wijzigingen |
apportées les modifications suivantes : | aangebracht : |
1o l'alinéa 1er, 1o, b) , est remplacé par la disposition suivante : | 1o het eerste lid 1o, b) , wordt vervangen als volgt : |
' b) les soins donnés par des praticiens de l'art infirmier, par des | ' b) door verpleegkundigen, door samenwerkingsverbanden, door |
associations, par des cabinets de groupe et par des services de soins | groepspraktijken en door diensten thuisverpleging verstrekte hulp. |
infirmiers à domicile. | |
Sans préjudice de l'application des règles prévues à l'article | Onverminderd de toepassing van de in artikel 35duodecies van het |
35duodecies de l'arrêté royal no 78 du 10 novembre 1967 relatif à | koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de |
l'exercice de l'art de guérir, de l'art infirmier, des professions | uitoefening van de geneeskunst, de verpleegkunde, de paramedische |
paramédicales et des commissions médicales, on entend par services de | beroepen en de geneeskundige commissies bedoelde regels, worden, wat |
soins infirmiers à domicile, les organisations de pratique de l'art | de diensten thuisverpleging betreft, de organisaties van |
infirmier qui font [exclusivement] appel à du personnel salarié ou | verpleegkundige praktijk verstaan die uitsluitend beroep doen op |
statutaire. '; | loontrekkend of statutair personeel. '; |
2o l'alinéa 1er, 13o, est remplacé par la disposition suivante : | 2o het eerste lid, 13o, wordt vervangen als volgt : |
' 13o les prestations qui sont effectuées par des services intégrés de | ' 13o de verstrekkingen die worden verleend door geïntegreerde |
soins à domicile; les services intégrés de soins à domicile précités | diensten voor thuisverzorging; de voornoemde geïntegreerde diensten |
doivent répondre aux conditions à fixer par le Roi, en exécution de | voor thuisverzorging dienen te beantwoorden aan de door de Koning vast |
te stellen voorwaarden, in uitvoering van artikel 5, § 1, eerste lid, | |
l'article 5, § 1er, alinéa premier, de la loi du 27 juin 1978 | van de wet van 27 juni 1978 tot wijziging van de wetgeving op de |
modifiant la loi sur les hôpitaux et relatif à certaines autres formes | ziekenhuizen en betreffende sommige andere vormen van verzorging. ' |
de soins. ' | Art. 25.Artikel 37, § 13, van dezelfde wet, gewijzigd bij de wet van |
Art. 25.L'article 37, § 13, de la même loi, modifié par la loi du 25 |
25 januari 1999, wordt vervangen als volgt : |
janvier 1999, est remplacé par la disposition suivante : | |
' § 13. Le Roi peut, sur la proposition ou après avis de la commission | ' § 13. De Koning kan op voorstel of na advies van de |
de conventions et après avis du Comité de l'assurance et de la | overeenkomstencommissie en na advies van het Verzekeringscomité en de |
Commission de contrôle budgétaire, fixer une intervention forfaitaire | Commissie voor begrotingscontrole een forfaitaire tegemoetkoming van |
de l'assurance pour les prestations qu'Il détermine et qui sont visées | de verzekering vaststellen voor de verstrekkingen, die Hij aanduidt |
à l'article 34, alinéa 1er, 1o, b) , ainsi que pour les coûts | bedoeld in artikel 34, eerste lid, 1o, b) , alsook voor de specifieke |
spécifiques des services de soins infirmiers à domicile mentionnés | kosten van de in dat artikel vermelde diensten thuisverpleging, |
dans cet article, et fixer les conditions d'octroi de ces interventions. | alsmede de voorwaarden voor het toekennen van die tegemoetkomingen. |
Le Roi peut cependant prévoir que les prestations auxquelles le | De Koning kan evenwel bepalen dat de verstrekkingen waarop het forfait |
forfait est applicable, ne sont remboursées par le forfait que pour | van toepassing is enkel voor een door Hem nader te bepalen gedeelte |
une partie précisée par Lui. ' » | door het forfait worden vergoed. ' » |
B.7.1. Selon les travaux préparatoires, la mesure attaquée tend à | B.7.1. Volgens de parlementaire voorbereiding strekt de bestreden |
mettre sur pied une forme d'organisation des soins à domicile qui | maatregel tot het organiseren van een vorm van thuiszorg die het |
permette à la fois d'assurer la continuité de ces soins et la | mogelijk zou maken zowel de continuïteit van die zorg als de |
différenciation des tâches qu'ils impliquent. Le législateur a | differentiatie van taken die die zorg inhoudt, te verzekeren. Parallel |
entendu, en parallèle, tenir compte des frais majorés qu'une telle | daarmee heeft de wetgever rekening willen houden met de verhoogde |
organisation implique, et, en particulier, de la nécessité de disposer | kosten van een dergelijke organisatie, en inzonderheid met de noodzaak |
d'un personnel dirigeant. Cet encadrement concerne la coordination en | te beschikken over leidinggevend personeel. Die begeleiding heeft |
matière de soins, la qualité de ceux-ci ainsi que l'art infirmier de | betrekking op de zorgcoördinatie, de kwaliteitszorg en de |
référence (Doc. parl. , Chambre, 2000-2001, DOC 50 1322/006, pp. 11 et | referentieverpleegkunde (Parl. St. , Kamer, 2000-2001, DOC 50 |
12). | 1322/006, pp. 11 en 12). |
B.7.2. Le législateur peut raisonnablement considérer que, en matière | B.7.2. De wetgever kan redelijkerwijze oordelen dat inzake |
de soins infirmiers à domicile, les objectifs qu'il poursuit peuvent | thuisverpleging de door hem nagestreefde doelstellingen moeilijk |
difficilement être atteints par des prestataires travaillant | kunnen worden bereikt door zorgverleners die afzonderlijk werken. Hij |
isolément. Il peut donc estimer qu'il convient de favoriser les | kan dus van mening zijn dat de organisaties dienen te worden bevorderd |
organisations qui peuvent garantir notamment la continuité des soins | die met name, samen met de zorgverstrekking in een ziekenhuisomgeving, |
en liaison avec les soins fournis en milieu hospitalier grâce à une | de continuïteit van de zorgverstrekking kunnen waarborgen dankzij een |
collaboration organisée et un encadrement adéquat. De même, en | georganiseerde samenwerking en een adequate begeleiding. Door de |
habilitant le Roi à fixer les conditions auxquelles ces organisations | Koning ertoe te machtigen de voorwaarden vast te stellen waaraan die |
organisaties moeten voldoen, maakt hij het eveneens mogelijk | |
doivent satisfaire, il permet l'adoption de critères complémentaires | bijkomende criteria aan te nemen die de kwaliteit van de |
garantissant la qualité des soins. | zorgverstrekking waarborgen. |
B.7.3. L'article 34, alinéa 1er, 1o, b) , de la loi relative à | B.7.3. Artikel 34, eerste lid, 1o, b) , van de wet betreffende de |
l'assurance obligatoire soins de santé et indemnités, modifié par | verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, |
l'article 24 attaqué, mentionne dans la définition des prestations | gewijzigd bij het bestreden artikel 24, vermeldt in de definitie van |
médicales, à côté des « soins donnés par des praticiens de l'art | geneeskundige verstrekkingen naast de « door verpleegkundigen |
infirmier », aussi « les soins donnés par des associations, par des | verstrekte hulp » ook de « door samenwerkingsverbanden, door |
cabinets de groupe et par des services de soins infirmiers à domicile | groepspraktijken en door diensten thuisverpleging verstrekte hulp ». |
». Le législateur n'a cependant défini cette catégorie que comme « des | De wetgever heeft echter deze laatste categorie nader bepaald als « |
organisations de pratique de l'art infirmier qui font exclusivement | organisaties van verpleegkundige praktijk die uitsluitend beroep doen |
appel à du personnel salarié ou statutaire » et il a dès lors permis à | op loontrekkend of statutair personeel » en heeft het daardoor enkel |
ces seules organisations d'obtenir des interventions forfaitaires pour | voor die organisaties mogelijk gemaakt dat zij voor verstrekkingen en |
des prestations et des frais spécifiques. | voor specifieke kosten forfaitaire tegemoetkomingen konden verkrijgen. |
En réservant à ces organisations ces interventions forfaitaires de | Door die forfaitaire tegemoetkomingen van de verzekering voor te |
l'assurance, le législateur est allé au-delà de l'objectif qu'il | behouden aan die organisaties is de wetgever verder gegaan dan de door |
poursuit. Le critère du statut juridique du personnel exclut, sans justification suffisante, d'autres formes d'organisation des mêmes soins, alors même qu'elles présenteraient toutes les caractéristiques mentionnées au B.7.2 et qu'elles satisferaient à toutes les conditions posées par le Roi. B.7.4. Il s'ensuit qu'en traitant différemment les organisations de pratique de l'art infirmier à domicile selon qu'elles font exclusivement appel à du personnel salarié ou statutaire ou à des prestataires ayant le statut d'indépendant, le législateur a usé d'un critère qui n'est pas pertinent par rapport à l'objectif qu'il poursuit. | hem nagestreefde doelstelling. Het criterium van het juridisch statuut van het personeel sluit, zonder toereikende verantwoording, andere vormen van organisatie van diezelfde zorgverstrekking uit, zelfs wanneer zij alle in B.7.2 vermelde kenmerken zouden vertonen en aan alle door de Koning gestelde voorwaarden zouden voldoen. B.7.4. Daaruit volgt dat de wetgever, doordat hij de organisaties die de thuisverpleging beoefenen, verschillend behandelt naargelang zij uitsluitend een beroep doen op statutair of loontrekkend personeel, een criterium heeft aangewend dat niet relevant is ten aanzien van de door hem nagestreefde doelstelling. |
B.7.5. Le moyen est fondé. | B.7.5. Het middel is gegrond. |
B.7.6. En considération de l'ampleur des difficultés administratives | B.7.6. Gelet op de omvang van de administratieve en financiële |
et financières qui pourraient résulter de l'effet rétroactif de | moeilijkheden die uit de terugwerkende kracht van de vernietiging |
l'annulation, il convient de maintenir, par application de l'article | zouden kunnen voortvloeien, dient het gevolg van de vernietigde |
8, alinéa 2, de la loi spéciale sur la Cour d'arbitrage, jusqu'au 31 | bepalingen te worden gehandhaafd tot 31 december 2003 met toepassing |
décembre 2003 l'effet des dispositions annulées. | van artikel 8, tweede lid, van de bijzondere wet op het Arbitragehof. |
Sur le deuxième moyen | Ten aanzien van het tweede middel |
B.8. Ce moyen est dirigé contre l'article 34 de la loi du 10 août | B.8. Dat middel is gericht tegen artikel 34 van de wet van 10 augustus |
2001, en ce qu'il modifie l'article 21quater de l'arrêté royal no 78 | 2001, doordat het artikel 21quater van het koninklijk besluit nr. 78 |
du 10 novembre 1967. Le paragraphe 1er de cette disposition serait | van 10 november 1967 wijzigt. De eerste paragraaf van die bepaling zou |
discriminatoire, en ce qu'il empêche désormais les hospitalier(e)s et | discriminerend zijn doordat hij de verpleegassistenten en |
ziekenhuisassistenten voortaan verhindert de verpleegkunde uit te | |
assistant(e)s hospitalier(e)s d'exercer l'art infirmier, à l'inverse | oefenen, in tegenstelling met de andere categorieën van personen die |
des autres catégories de personnes formées à l'art de guérir. | in de verpleegkunde opgeleid zijn. |
B.9.1. L'article 21quater de l'arrêté royal no 78 a été modifié par | B.9.1. Artikel 21quater van het koninklijk besluit nr. 78 is gewijzigd |
l'article 76 de la loi-programme du 2 août 2002, publiée au Moniteur | bij artikel 76 van de programmawet van 2 augustus 2002, bekendgemaakt |
belge du 29 août 2002. | in het Belgisch Staatsblad van 29 augustus 2002. |
La Cour constate que, ainsi modifiés, les paragraphes 1er et 3 de | Het Hof stelt vast dat de aldus gewijzigde paragrafen 1 en 3 van |
l'article 21quater autorisent désormais à exercer l'art infirmier les | artikel 21quater de uitoefening van de verpleegkunde voortaan toestaan |
personnes qui étaient titulaires, au 1er septembre 2001, du brevet ou | aan de personen die op 1 september 2001 houder waren van het brevet of |
du titre « d'hospitalier ou d'hospitalière, d'assistant ou | de titel « van verpleegassistent of verpleegassistente, van |
d'assistante en soins hospitaliers ». | ziekenhuisassistent of ziekenhuisassistente ». |
Cette modification législative est entrée en vigueur le 1er septembre | Die wetswijziging is in werking getreden op 1 september 2001, |
2001, en vertu de l'article 207 de la même loi-programme. | krachtens artikel 207 van dezelfde programmawet. |
B.9.2. Dès lors que la différence de traitement, jugée discriminatoire | B.9.2. Aangezien het verschil in behandeling dat door de verzoekende |
par les requérants dans leur deuxième moyen, a disparu, d'une part, et | partijen in hun tweede middel discriminerend werd geacht, is |
que, d'autre part, cette suppression prend effet à la date d'entrée en | verdwenen, enerzijds, en aangezien, anderzijds, die afschaffing ingaat |
vigueur de la disposition qui aurait créé cette différence de | op de datum van inwerkingtreding van de bepaling die aanleiding zou |
traitement, le deuxième moyen n'a plus d'objet. | hebben gegeven tot dat verschil in behandeling, heeft het tweede |
Sur le quatrième moyen | middel geen voorwerp meer. |
Ten aanzien van het vierde middel | |
B.10. Ce moyen, dirigé contre les articles 42 à 44 de la loi, critique | B.10. In dat middel, dat gericht is tegen de artikelen 42 tot 44 van |
de wet, wordt kritiek geuit op het feit dat die bepalingen de Koning | |
le fait que ces dispositions délèguent au Roi le soin de préciser les | machtigen om nader de toetredingsvoorwaarden tot het beroep van |
conditions d'accès à la profession d'aide-soignant ainsi que les actes | zorgkundige te bepalen, alsmede de handelingen die de zorgkundigen |
que les aides-soignants peuvent poser, alors que ces éléments, en ce | kunnen stellen, terwijl die elementen, wat het beroep van |
qui concerne la profession d'infirmier, sont réglés par le législateur | verpleegkundige betreft, door de wetgever zelf worden geregeld. Een |
lui-même. Une telle délégation priverait les premiers du bénéfice des | dergelijke machtiging zou aan de betrokkenen het genot van de |
articles 16 et 22 de la Constitution, qui, selon les requérants, | artikelen 16 en 22 van de Grondwet ontzeggen, die, volgens de |
verzoekende partijen, het optreden van de wetgever zelf ter zake | |
zouden voorschrijven. | |
prescriraient l'intervention du législateur lui-même en la matière. | B.11. De verzoekende partijen tonen niet aan - en het Hof ziet evenmin |
B.11. Les requérants n'établissent pas - et la Cour n'aperçoit pas | in - op welke manier de bekritiseerde machtiging inbreuk zou kunnen |
davantage - en quoi la délégation critiquée pourrait porter atteinte | maken op het eigendomsrecht en het recht op eerbiediging van het |
au droit de propriété et au droit au respect de la vie privée et | privé- en gezinsleven. Daaruit volgt dat het Hof dat middel slechts |
familiale. Il s'ensuit qu'elle n'examine ce moyen qu'en ce qu'il est | onderzoekt in zoverre het is afgeleid uit de schending van de |
pris de la violation des articles 10 et 11 de la Constitution. | artikelen 10 en 11 van de Grondwet. |
B.12. Le fait que le législateur détermine lui-même les règles | B.12. Het feit dat de wetgever zelf de regels bepaalt die op een |
applicables à une catégorie de personnes et habilite le Roi à le faire | categorie van personen van toepassing zijn en de Koning machtigt om |
pour une autre catégorie de personnes, comparable à la première, | zulks te doen voor een andere, met de eerste vergelijkbare categorie |
n'implique pas en soi que cette délégation soit discriminatoire. | van personen, houdt op zich niet in dat die machtiging discriminerend |
B.13.1. Selon les travaux préparatoires, la délégation en cause a été | zou zijn. B.13.1. Volgens de parlementaire voorbereiding is de in het geding |
justifiée comme suit : | zijnde machtiging als volgt verantwoord : |
« La ministre répond que contrairement aux autres professions de la | « De minister antwoordt dat in tegenstelling tot de andere |
santé concernées par l'arrêté royal no 78, le gouvernement a décidé de | gezondheidswerkers die onder koninklijk besluit nr. 78 ressorteren, de |
ne pas prévoir de titre professionnel supplémentaire pour les | regering heeft beslist dat voor de zorgkundigen niet in een bijkomende |
aides-soignants mais de prévoir un enregistrement pour les personnes | beroepstitel wordt voorzien, maar wel in een registratie voor degenen |
qui ont suivi la formation adéquate et qui répondent aux conditions | die de passende opleiding hebben gevolgd en aan de vastgestelde |
fixées. | voorwaarden beantwoorden. |
[...] | [...] |
La ministre signale qu'il existe en Belgique 27 formations différentes | De minister stipt aan dat in België 27 verschillende opleidingen tot |
conduisant à la profession d'aide-soignant. En outre, les formations | het beroep van zorgkundige leiden. Bovendien zijn de opleidingen zeer |
sont très différentes entre les communautés. Au stade actuel, il est | verschillend van gemeenschap tot gemeenschap. Het is thans onmogelijk |
dès lors impossible de préciser quelle est la formation requise. Le | aan te geven welke opleiding vereist is. De ontworpen tekst beperkt |
texte en projet se borne à stipuler que l'aide-soignant doit être | zich ertoe te stipuleren dat de zorgkundige een specifieke opleiding |
spécifiquement formé pour aider l'infirmier en matière de soins, | moet hebben gevolgd om de verpleegkundige bij te staan inzake |
d'éducation à la santé et de logistique. Les activités de | verzorging, gezondheidsopvoeding en logistiek. De activiteiten van de |
l'aide-soignant sont coordonnées par l'infirmier et doivent se situer | zorgkundige worden gecoördineerd door de verpleegkundige en moeten |
dans le cadre d'une équipe structurée. » (Doc. parl. , Chambre, | passen in het kader van een gestructureerde equipe. » (Parl. St. , |
2000-2001, DOC 50 1322/007, pp. 21 et 22) | Kamer, 2000-2001, DOC 50 1322/007, pp. 21 en 22) |
B.13.2. En considération de ces éléments - et, en particulier, de la | B.13.2. In het licht van die elementen - en, inzonderheid, van de |
grande diversité des formations conduisant à la fonction | grote verscheidenheid van de opleidingen die tot de functie van |
d'aide-soignant -, il n'apparaît pas déraisonnable que le législateur | zorgkundige leiden -, lijkt het niet onredelijk dat de wetgever - in |
ait - à l'inverse de la situation faite à cet égard aux infirmiers - | tegenstelling met de situatie van de verpleegkundigen in dat opzicht - |
délégué au Roi le soin de déterminer les conditions d'exercice de | aan de Koning de zorg heeft overgelaten om de voorwaarden voor de |
cette fonction, tant sous l'angle des diplômes, certificats et brevets | uitoefening van die functie te bepalen, zowel vanuit het oogpunt van |
admissibles que des actes susceptibles d'être posés en cette qualité. | de toelaatbare diploma's, getuigschriften en brevetten, als van de |
handelingen die in die hoedanigheid kunnen worden gesteld. | |
B.13.3. Lorsque le législateur confère une habilitation, il faut | B.13.3. Men dient ervan uit te gaan dat indien de wetgever een |
supposer qu'il n'entend habiliter le délégué qu'à faire de son pouvoir | machtiging verleent, hij de gemachtigde enkel de bevoegdheid wil |
un usage compatible avec les articles 10 et 11 de la Constitution. | verlenen om die machtiging aan te wenden op een wijze die bestaanbaar is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. |
C'est au juge administratif et au juge judiciaire qu'il appartient de | Het staat aan de administratieve en aan de justitiële rechter toezicht |
contrôler la mesure dans laquelle le délégué aurait excédé les termes | uit te oefenen op de mate waarin de gemachtigde de hem toegekende |
de l'habilitation qui lui a été conférée, notamment en permettant sans | machtiging te buiten zou zijn gegaan, onder meer door zonder redelijke |
justification suffisante, compte tenu en particulier de leur niveau de | verantwoording toe te staan dat zorgkundigen bepaalde verpleegkundige |
formation, à des aides-soignants d'accomplir certaines activités de | activiteiten zouden kunnen uitoefenen, inzonderheid rekening houdend |
l'art infirmier. | met hun opleidingsniveau. |
En outre, le Roi devra respecter les règles exposées aux articles 42 à | |
44 de la loi. L'article 42 impose l'exigence de principe d'un | Bovendien zal de Koning de regels neergelegd in de artikelen 42 tot 44 |
enregistrement des candidats à la fonction d'aide-soignant; l'article | van de wet moeten naleven. Artikel 42 legt de beginselvereiste op dat |
43, d'une part, définit le rôle de l'aide-soignant et sa relation avec | kandidaten voor de functie van zorgkundige worden geregistreerd; |
l'infirmier et, d'autre part, encadre les actes susceptibles d'être | artikel 43 bepaalt, enerzijds, de rol van de zorgkundige en zijn |
confiés aux aides-soignants par le Roi et Lui impose, à titre de préalable, de consulter les deux organes que le paragraphe 2 désigne; enfin, l'article 44 impose le visa des certificats, brevets et diplômes dont sont titulaires les candidats à la fonction d'aide-soignant et en détermine diverses modalités. B.14. Le quatrième moyen n'est pas fondé. Quant aux traitements identiques considérés comme discriminatoires Sur le troisième moyen B.15. Ce moyen critique le fait que les articles 42 à 44 de la loi du | relatie tot de verpleegkundige en omschrijft, anderzijds, de handelingen die aan de zorgkundigen kunnen worden toevertrouwd door de Koning en verplicht Hem voorafgaandelijk de twee organen die in paragraaf 2 zijn vermeld, te raadplegen; tot slot legt artikel 44 de verplichting op dat de getuigschriften, brevetten en diploma's van de kandidaten voor de functie van zorgkundige moeten worden geviseerd en bepaalt de diverse modaliteiten ervan. B.14. Het vierde middel is niet gegrond. Wat de discriminerend geachte identieke behandelingen betreft Ten aanzien van het derde middel B.15. In dat middel wordt kritiek geuit op het feit dat de artikelen 42 tot 44 van de wet van 10 augustus 2001 tot gevolg zouden hebben dat |
10 août 2001 auraient pour effet de traiter de façon identique les | de verpleegkundigen en de zorgkundigen op dezelfde manier zouden |
infirmiers et les aides-soignants, alors que les premiers se trouvent | worden behandeld, terwijl de eerstgenoemden zich in een wezenlijk |
dans une situation essentiellement différente des seconds, en | verschillende situatie ten opzichte van de in tweede instantie |
particulier sur le plan de la formation requise. | genoemden bevinden, inzonderheid op het vlak van de vereiste |
B.16. Outre la différence de traitement alléguée par les requérants | opleiding. B.16. Naast het door de verzoekers zelf in hun vierde middel |
eux-mêmes en leur quatrième moyen, la Cour constate : | aangevoerde verschil in behandeling, stelt het Hof vast : |
- que l'article 42 impose l'enregistrement des seuls aides-soignants; | - dat artikel 42 enkel de registratie van de zorgkundigen oplegt; |
- que l'article 21sexiesdecies , inséré par l'article 43, dispose que | - dat artikel 21sexiesdecies , ingevoegd door artikel 43, bepaalt : |
: « § 1er. On entend par aide soignant, une personne spécifiquement | « § 1. Onder zorgkundige wordt verstaan de persoon die specifiek is |
formée pour assister l'infirmier ou l'infirmière, sous leur contrôle, | opgeleid om de verpleegkundige onder zijn/haar toezicht bij te staan |
en matière de soins, d'éducation et de logistique, dans le cadre des | inzake zorgverstrekking, gezondheidsopvoeding en logistiek in het |
activités coordonnées par l'infirmier ou l'infirmière dans une équipe | kader van de door de verpleegkundige gecoördineerde activiteiten |
structurée. | binnen een gestructureerde equipe. |
§ 2. Le Roi détermine, après avis du Conseil National de l'art | § 2. De Koning bepaalt, na advies van de Nationale Raad voor |
infirmier et la Commission technique de l'art infirmier, les activités | Verpleegkunde en de Technische commissie voor Verpleegkunde, de |
mentionnées à l'article 21quinquies , § 1er, a) et b), que l'aide | activiteiten, vermeld in artikel 21quinquies § 1, a) en b) die de |
soignant peut réaliser, et fixe les modalités d'exécution de ces | zorgkundige kan uitvoeren, en stelt de voorwaarden vast waaronder de |
activités afférentes à la fonction d'aide soignant, conformément au § | zorgkundige deze handelingen kan stellen die verband houden met zijn |
1er. » | functie, zoals vastgesteld in § 1. » |
Il s'ensuit que les aides-soignants ne pourront se voir confier par le | Daaruit volgt dat de Koning aan de zorgkundigen slechts een gedeelte |
Roi qu'une partie des actes relevant de l'art infirmier, à l'exclusion | van de handelingen die onder de verpleegkunde vallen, zal toewijzen, |
de ceux visés à l'article 21quinquies , § 1er, c) , de l'arrêté royal | met uitsluiting van de handelingen bedoeld in artikel 21quinquies , § |
no 78. | 1, c) , van het koninklijk besluit nr. 78. |
En conséquence, le troisième moyen, en ce qu'il postule que les | Derhalve kan het derde middel, in zoverre daarin wordt beweerd dat de |
articles 42 à 44 de la loi du 10 août 2001 traiteraient de manière | artikelen 42 tot 44 van de wet van 10 augustus 2001 de zorgkundigen en |
identique les aides-soignant(e)s et les infirmier(e)s, ne peut être | de verpleegkundigen op dezelfde manier zouden behandelen, niet worden |
admis. | aangenomen. |
Sur le cinquième moyen | Ten aanzien van het vijfde middel |
B.17. S'agissant de l'article 55 de la loi du 10 août 2001, visé par | B.17. Met betrekking tot het in het middel bedoelde artikel 55 van de |
ce moyen, les requérants énoncent que « dans la logique d'une large | wet van 10 augustus 2001 stellen de verzoekers dat « in de logica van |
ouverture de l'art infirmier à une série de nouvelles catégories, les | een ruime opening van de verpleegkunde naar een reeks van nieuwe |
nouvelles dispositions pénales et disciplinaires ne prévoient plus de | categorieën, de nieuwe strafrechtelijke en tuchtrechtelijke bepalingen |
sanctions pour une série de catégories professionnelles qui | niet meer voorzien in sancties voor een reeks van beroepscategorieën |
exerceraient l'art infirmier sans être infirmier »; ils soutiennent | die de verpleegkunde zouden uitoefenen zonder verpleger te zijn »; zij |
que « les infirmiers se trouvent dans une situation objectivement | beweren dat « de verpleegkundigen zich in een situatie bevinden die |
objectief verschillend is van die van andere categorieën van personen | |
différente de celle des autres catégories de personnes au(x)quel(les) | voor wie voortaan de verpleegkunde wordt opengesteld; dat, zoals |
est ouvert désormais l'art infirmier; qu'ainsi qu'il a déjà été | hiervoor reeds in herinnering is gebracht, de verpleegkundigen immers |
rappelé plus haut, les infirmiers ont en effet reçu une formation | een opleiding hebben genoten die onlosmakelijk verbonden is met de |
indissociable de la définition de l'art infirmier ». | definitie van de verpleegkunde ». |
B.18.1. Un moyen exposé dans la requête ne satisfait aux exigences de | B.18.1. Een in het verzoekschrift uiteengezet middel voldoet maar aan |
la loi spéciale du 6 janvier 1989 que lorsqu'il indique non seulement | de vereisten van de bijzondere wet van 6 januari 1989 wanneer het niet |
quelles dispositions seraient violées par la norme attaquée mais aussi | alleen aangeeft welke bepalingen door de aangevochten norm zouden zijn |
en quoi celles-ci auraient été transgressées. | geschonden, maar ook op welke manier zij zouden worden geschonden. |
Les parties requérantes ne démontrent pas en quoi l'article 55 de la | De verzoekende partijen tonen niet aan op welke manier artikel 55 van |
loi du 10 août 2001 violerait les articles 10 et 11 de la | de wet van 10 augustus 2001 de artikelen 10 en 11 van de Grondwet zou |
Constitution. La référence faite « pour le surplus », dans leur | schenden. De in hun memorie vermelde verwijzing « voor het overige » |
mémoire, à l'argumentation développée à l'appui de leur troisième | naar de argumentatie die tot staving van hun derde middel is |
moyen ne supplée pas davantage à cette carence. | uiteengezet, vormt evenmin een compensatie voor die tekortkoming. |
B.18.2. Le cinquième moyen est en conséquence irrecevable. | B.18.2. Het vijfde middel is bijgevolg onontvankelijk. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
- annule l'article 34, alinéa 1er, 1o, b) , de la loi relative à | - vernietigt artikel 34, eerste lid, 1o, b) , van de wet betreffende |
de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en | |
l'assurance obligatoire soins de santé et indemnités, coordonnée le 14 | uitkeringen, gecoördineerd op 14 juli 1994, gewijzigd bij artikel 24, |
juillet 1994, modifié par l'article 24, 1o, de la loi du 10 août 2001 | 1o, van de wet van 10 augustus 2001 houdende maatregelen inzake |
portant des mesures en matière de soins de santé; | gezondheidszorg; |
- maintient les effets de la disposition annulée jusqu'au 31 décembre | - handhaaft de gevolgen van de vernietigde bepaling tot 31 december |
2003; | 2003; |
- rejette le recours pour le surplus. | - verwerpt het beroep voor het overige. |
Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en | Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, |
langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 | overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op |
janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 11 juin 2003. | het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 11 juni 2003. |
Le greffier, | De griffier, |
P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux, |
Le président, | De voorzitter, |
M. Melchior. | M. Melchior. |