Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 39/2003 du 3 avril 2003 Numéro du rôle : 2629 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 81, 2 o , de la loi du 8 août 1997 sur les faillites, tel qu'il a été modifié par la loi du 4 septembre La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. François, (...)"
Extrait de l'arrêt n° 39/2003 du 3 avril 2003 Numéro du rôle : 2629 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 81, 2 o , de la loi du 8 août 1997 sur les faillites, tel qu'il a été modifié par la loi du 4 septembre La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. François, (...) Uittreksel uit arrest nr. 39/2003 van 3 april 2003 Rolnummer 2629 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 81, 2 o , van de faillissementswet van 8 augustus 1997, zoals gewijzigd bij de wet van 4 september 2002, gesteld Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters L. Fra(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 39/2003 du 3 avril 2003 Uittreksel uit arrest nr. 39/2003 van 3 april 2003
Numéro du rôle : 2629 Rolnummer 2629
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 81, 2o, de In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 81, 2o, van de
la loi du 8 août 1997 sur les faillites, tel qu'il a été modifié par faillissementswet van 8 augustus 1997, zoals gewijzigd bij de wet van
la loi du 4 septembre 2002, posée par le Tribunal de commerce de Bruxelles. 4 september 2002, gesteld door de Rechtbank van Koophandel te Brussel.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters
François, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe et E. Derycke, assistée L. François, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Snappe en E. Derycke,
du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle I. Onderwerp van de prejudiciële vraag
Par jugement du 11 décembre 2002 en cause de Me C. Herinck, curateur à Bij vonnis van 11 december 2002 in zake Mr. C. Herinck, curator van
la faillite de J.-L. V. M., dont l'expédition est parvenue au greffe het faillissement van J.-L. V. M., waarvan de expeditie ter griffie
de la Cour d'arbitrage le 10 février 2003, le Tribunal de commerce de van het Arbitragehof is ingekomen op 10 februari 2003, heeft de
Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante : Rechtbank van Koophandel te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 81, 2o, de la loi du 8 août 1997 sur les faillites, « Schendt artikel 81, 2o, van de faillissementswet van 8 augustus
modifié par l'article 28 de la loi du 4 septembre 2002, contrevient-il 1997, gewijzigd bij artikel 28 van de wet van 4 september 2002, al dan
ou non aux articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il établit niet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet doordat het een in de tijd
une irrecevabilité automatique, illimitée dans le temps, de la demande onbeperkte, automatische onontvankelijkheid instelt voor de aanvraag
en excusabilité introduite par la personne physique visée par la om verschoonbaarheid die door de in de bepaling beoogde natuurlijke
disposition ? » persoon werd ingediend ? »
(...) (...)
IV. En droit IV. In rechte
(...) (...)
B.1. L'article 81 de la loi du 8 août 1997 sur les faillites, tel B.1. Artikel 81 van de faillissementswet van 8 augustus 1997, zoals
qu'il a été modifié par la loi du 4 septembre 2002, dispose : gewijzigd bij de wet van 4 september 2002, bepaalt :
« Ne peuvent être déclarés excusables : « Verschoonbaar kan niet worden verklaard :
[...]; [...]
2o la personne physique faillie qui a été condamnée pour infraction à 2o de gefailleerde natuurlijke persoon die is veroordeeld wegens
l'article 489ter du Code pénal ou pour vol, faux, concussion, inbreuk op artikel 489ter van het Strafwetboek, wegens diefstal,
valsheid, knevelarij, oplichting of misbruik van vertrouwen, noch hij
escroquerie ou abus de confiance, ni le dépositaire, tuteur, die als bewaarnemer, voogd, beheerder of andere rekenplichtige niet
administrateur ou autre comptable, qui n'a pas rendu et soldé son tijdig rekening en verantwoording heeft gedaan en niet tijdig heeft
compte en temps utile. » afgerekend. »
B.2. Il est demandé à la Cour si la disposition en cause viole les B.2. Aan het Hof wordt gevraagd of de in het geding zijnde bepaling de
articles 10 et 11 de la Constitution en tant qu'elle exclut de façon artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt in zoverre zij op absolute
absolue que puissent être déclarés excusables les faillis qui ont été
condamnés pour les infractions énumérées dans cet article. En effet, wijze de gefailleerden die veroordeeld zijn wegens een van de in dat
cette exclusion frappe de manière automatique le failli, dès lors que artikel opgesomde misdrijven van verschoonbaarheid uitsluit. Immers,
celui-ci a été condamné pour une infraction visée à l'article 81 de la zodra de gefailleerde wegens een misdrijf bedoeld in artikel 81 van de
loi sur les faillites, sans que le juge ait un quelconque pouvoir faillissementswet is veroordeeld, geldt de uitsluiting van
d'appréciation quant à la manière de commercer du failli et aux verschoonbaarheid automatisch, zonder dat de rechter enige
beoordelingsbevoegdheid heeft ten aanzien van de wijze van
circonstances de la faillite. La disposition en cause ne limite pas handeldrijven van de gefailleerde en de omstandigheden van het
faillissement. Evenmin voorziet de in het geding zijnde bepaling in
non plus dans le temps l'effet de la condamnation encourue pour de een tijdsbeperking ten aanzien van de datum waarin de veroordeling
telles infractions, en sorte que cette inexcusabilité demeure, quel wegens de bedoelde misdrijven werd uitgesproken, zodat de uitsluiting
que soit le temps écoulé entre la condamnation susvisée et la faillite van verschoonbaarheid steeds blijft gelden, ongeacht het tijdsinterval
ultérieure, et indépendamment du fait que les infractions aient ou non tussen de bedoelde veroordeling en het latere faillissement en
un lien avec l'activité commerciale du failli. ongeacht het feit of de misdrijven al dan niet in verband staan met de
La disposition en cause instaure ainsi une différence de traitement handelsactiviteit van de gefailleerde.
entre les faillis qui ont été condamnés pour les infractions visées à Aldus voorziet de in het geding zijnde bepaling in een onderscheid in
l'article 81 de la loi sur les faillites et les faillis qui n'ont pas subi une telle condamnation. B.3. Les règles constitutionnelles de l'égalité et de la non-discrimination n'excluent pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la nature des principes en cause; le principe d'égalité est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. B.4. En attachant à la déclaration d'excusabilité l'impossibilité pour behandeling tussen de gefailleerden die wegens de in artikel 81 van de faillissementswet bedoelde misdrijven zijn veroordeeld en de gefailleerden die een dergelijke veroordeling niet hebben opgelopen. B.3. De grondwettelijke regels van de gelijkheid en de niet-discriminatie sluiten niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het gelijkheidsbeginsel is geschonden wanneer vaststaat dat er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. B.4. Doordat de wetgever aan de verklaring van verschoonbaarheid het
le failli d'être poursuivi par ses créanciers, le législateur gevolg verbindt dat de gefailleerde onmogelijk door zijn schuldeisers
entendait octroyer à celui-ci une mesure « de faveur » lui permettant kan worden vervolgd, wilde hij aan laatstgenoemde een « gunstmaatregel
de reprendre ses activités sur une base assainie, et ceci non » toekennen die hem in staat stelt zijn activiteiten op een
seulement dans son intérêt, mais aussi dans celui de ses créanciers ou aangezuiverde basis te hervatten, en zulks niet alleen in zijn belang
de certains d'entre eux qui peuvent avoir intérêt à ce que leur maar ook in het belang van de schuldeisers of sommigen onder hen die
débiteur reprenne ses activités sur une telle base (Doc. parl. , er belang bij kunnen hebben dat hun schuldenaar zijn activiteiten op
een dergelijke basis hervat (Parl. St ., Kamer, 1991-1992, nr. 631/1,
Chambre, 1991-1992, no 631/1, p. 35). « L'excusabilité reste une p. 35). « Verschoonbaarheid is een gunst die aan de handelspartner
mesure de faveur accordée au débiteur qui, nonobstant sa faillite peut wordt gegeven inzoverre hij, naar redelijke verwachtingen, een
être un partenaire commercial fiable dont le maintien en activité betrouwbare tegenpartij zal zijn wiens handels- of industriële
commerciale ou industrielle sert l'intérêt général » (ibid. , p. 36). activiteit het algemeen belang zal dienen » (ibid ., p. 36).
Jugeant que « la faculté de se redresser est [...] utopique si le De wetgever, die van oordeel is dat « de mogelijkheid tot herstel
Failli doit conserver la charge du passif », le législateur a estimé [...] utopisch [blijft] indien [ de gefailleerde] de last van het
que « rien ne justifie que la défaillance du débiteur, conséquence de passief moet blijven dragen », heeft gemeend dat « het [...] immers
circonstances dont il est victime, l'empêche de reprendre d'autres niet te verantwoorden [is] dat het in gebreke blijven van de
schuldenaar als gevolg van omstandigheden waarvan hij het slachtoffer
is, hem verhindert andere activiteiten te verrichten » (Parl. St .,
activités » (Doc. parl. , Chambre, 1991-1992, no 631/13, p. 50). Il Kamer, 1991-1992, nr. 631/13, p. 50). Uit de parlementaire
ressort des travaux parlementaires que le législateur s'est soucié de voorbereiding blijkt dat de wetgever « op een evenwichtige wijze
tenir « compte, de manière équilibrée, des intérêts combinés de la rekening [heeft willen] houden met de gecombineerde belangen van de
personne du failli, des créanciers, des travailleurs et de l'économie gefailleerde zelf, van de schuldeisers, de werknemers en de economie
dans son ensemble » et d'assurer un règlement humain qui respecte les in zijn geheel » en voor een menselijke regeling heeft willen zorgen
droits de toutes les parties intéressées (Doc. parl. , Chambre, die de rechten van alle betrokken partijen in acht neemt (Parl. St. ,
1991-1992, no 631/13, p. 29). Kamer, 1991-1992, nr. 631/13, p. 29).
Il peut se déduire de ce qui précède que l'excusabilité a pour but de Uit het voorgaande kan worden afgeleid dat de verschoonbaarheid tot
permettre au failli « de reprendre ses activités en le déchargeant de doel heeft de gefailleerde in staat te stellen zijn activiteiten « te
son passif » (Doc. parl. , Chambre, 1991-1992, no 631/1, p. 35) et de hervatten met een propere lei » (Parl. St ., Kamer, 1991-1992, nr.
lui offrir une nouvelle chance (Doc. parl. , Chambre, 1991-1992, no 631/1, p. 35) en hem een nieuwe kans te bieden (Parl. St ., Kamer,
631/13, pp. 150-151 et p. 182). 1991-1992, nr. 631/13, pp. 150-151 en p. 182).
Le législateur n'a toutefois pas fixé de conditions ou de critères De wetgever heeft evenwel niet de voorwaarden of de criteria bepaald
auxquels le failli devrait satisfaire pour pouvoir être déclaré waaraan de gefailleerde moet voldoen om verschoonbaar te kunnen worden
excusable, en sorte que le juge dispose en la matière d'un large verklaard, zodat de rechter ter zake over een grote
pouvoir d'appréciation. Le législateur a cependant estimé que « les beoordelingsvrijheid beschikt. Evenwel meende de wetgever dat «
abus doivent évidemment être évités. A cet effet, il est prévu que le misbruiken [...] vanzelfsprekend [dienen] voorkomen te worden. Daarom
failli ne pourra être excusé en cas de condamnations relatives à wordt bepaald dat de gefailleerde niet verschoonbaar is ingeval van
différentes infractions » (Doc. parl. , Chambre, 1991-1992, no 631/13, veroordeling wegens bepaalde misbruiken » (Parl. St ., Kamer,
p. 50; Doc. parl. , Chambre, 1995-1996, no 329/17, p. 12, et Doc. 1991-1992, nr. 631/13, p. 50; Parl. St ., Kamer, 1995-1996, nr.
parl. , Sénat, 1996-1997, no 1-498/11, p. 12). 329/17, p. 12, en Parl. St. , Senaat, 1996-1997, nr. 1-498/11, p. 12).
B.5. La distinction en cause repose sur un critère objectif, à savoir B.5. Het in het geding zijnde onderscheid berust op een objectief
le fait d'avoir été condamné ou non pour l'une des infractions visées criterium, namelijk het al dan niet veroordeeld zijn wegens een van de
à l'article 81 de la loi sur les faillites, et elle est pertinente par in artikel 81 van de faillissementswet bedoelde misdrijven, en is
rapport à l'objectif du législateur : il ressort des infractions pertinent ten opzichte van de doelstelling van de wetgever : uit de
énumérées qu'il s'agit toujours de faits punissables faisant opgesomde misdrijven blijkt dat het telkens gaat om strafbare feiten
apparaître leur auteur comme non fiable pour l'exercice de certaines die de dader als onbetrouwbaar doen overkomen voor het uitoefenen van
activités commerciales. bepaalde commerciële activiteiten.
B.6. Il convient toutefois de vérifier si la mesure n'est pas B.6. Evenwel dient te worden onderzocht of de maatregel niet
manifestement disproportionnée à l'objectif poursuivi. klaarblijkelijk onevenredig is met het nagestreefde doel.
Le caractère absolu de l'inexcusabilité prévue par l'article 81 a pour Het absolute karakter van de in artikel 81 bepaalde uitsluiting van
les faillis concernés des conséquences extrêmement graves, puisque ceux qui ont été condamnés pour une infraction visée par la disposition en cause sont automatiquement exclus de la mesure de faveur de l'excusabilité, sans que le juge ait la possibilité de vérifier si l'intéressé serait un partenaire commercial suffisamment fiable dont l'activité commerciale pourrait servir l'intérêt général avec des garanties suffisantes pour l'avenir. Il ne pourra pas apprécier les circonstances de la faillite ni l'attitude du failli envers le curateur. Le juge ne pourra pas vérifier non plus si la condamnation encourue présente un lien quelconque avec l'activité commerciale exercée. L'inexcusabilité s'applique en outre sans que le juge soit autorisé à tenir compte du moment de la condamnation en cause, laquelle peut être antérieure à l'exercice de toute activité commerciale. Pareille exclusion de l'excusabilité illimitée dans le temps, absolue et automatique des faillis qui ont été condamnés pour l'une quelconque des infractions - quelle que soit l'époque à laquelle elle a été verschoonbaarheid heeft voor de betrokken gefailleerde zeer ernstige gevolgen, daar diegenen die veroordeeld zijn wegens een in de in het geding zijnde bepaling bedoeld misdrijf, automatisch van de gunstmaatregel van de verschoonbaarheid worden uitgesloten, zonder dat de rechter de mogelijkheid wordt gegeven na te gaan of de betrokkene een voldoende betrouwbare handelspartij zou zijn, wiens handelsactiviteit het algemeen belang zal dienen met voldoende waarborgen voor de toekomst. Hij zal de omstandigheden van het faillissement niet kunnen beoordelen, noch de houding van de gefailleerde ten opzichte van de curator. Evenmin zal de rechter kunnen nagaan of de opgelopen veroordeling op enigerlei wijze te maken heeft met de uitgeoefende handelsactiviteit. De uitsluiting van de verschoonbaarheid geldt bovendien zonder dat aan de rechter wordt toegestaan rekening te houden met het tijdstip van de bedoelde veroordeling, die kan dateren van vóór het uitoefenen van enige handelsactiviteit. Een dergelijke, in de tijd onbeperkte, absolute en automatische uitsluiting van verschoonbaarheid van gefailleerden die veroordeeld
commise - énumérées à l'article 81 de la loi sur les faillites va au-delà de ce qui est nécessaire pour atteindre l'objectif poursuivi : il n'apparaît pas que le fait de conférer au juge un certain pouvoir d'appréciation en la matière donnant lieu, au besoin, à une motivation spécifique, porterait atteinte aux objectifs du législateur. B.7. La question préjudicielle appelle une réponse affirmative. Par ces motifs, la Cour dit pour droit : zijn wegens gelijk welk in artikel 81 van de faillissementswet opgesomd misdrijf, welk ook het tijdstip moge zijn waarop het werd gepleegd, gaat verder dan wat noodzakelijk is om de nagestreefde doelstelling te bereiken : uit niets blijkt dat het verlenen van enige beoordelingsbevoegdheid, zij het met specifieke motiveringsplicht, dienaangaande aan de rechter, afbreuk zou doen aan de doelstellingen van de wetgever. B.7. De prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof zegt voor recht :
L'article 81, 2o, de la loi du 8 août 1997 sur les faillites viole les Artikel 81, 2o, van de faillissementswet van 8 augustus 1997 schendt
articles 10 et 11 de la Constitution. de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 3 avril 2003, par le Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 3 april 2003, door de
siège précité, dans lequel les juges L. François, A. Alen et E. voormelde zetel, waarin de rechters L. François, A. Alen en E.
Derycke, légitimement empêchés, sont remplacés, pour le prononcé, Derycke, wettig verhinderd, voor de uitspraak respectievelijk zijn
respectivement par les juges P. Martens, M. Bossuyt et E. De Groot, vervangen door de rechters P. Martens, M. Bossuyt en E. De Groot,
conformément à l'article 110 de la même loi. overeenkomstig artikel 110 van dezelfde wet.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms. L. Potoms.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^