Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 147/2002 du 15 octobre 2002 Numéros du rôle : 2209 et 2294 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 205 et suivants, 265 et 266 du chapitre XXII de la loi générale sur les douanes et accises, coor La Cour d'arbitrage, composée du président A. Arts et du juge L. François, faisant fonction de (...)"
Extrait de l'arrêt n° 147/2002 du 15 octobre 2002 Numéros du rôle : 2209 et 2294 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 205 et suivants, 265 et 266 du chapitre XXII de la loi générale sur les douanes et accises, coor La Cour d'arbitrage, composée du président A. Arts et du juge L. François, faisant fonction de (...) Uittreksel uit arrest nr. 147/2002 van 15 oktober 2002 Rolnummers 2209 en 2294 In zake : de prejudiciële vragen over de artikelen 205 en volgende, 265 en 266 van hoofdstuk XXII van de algemene wet inzake douane en accijnzen, gecoördineerd b Het Arbitragehof, samengesteld uit voorzitter A. Arts en rechter L. François, waarnemend voorzi(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 147/2002 du 15 octobre 2002 Uittreksel uit arrest nr. 147/2002 van 15 oktober 2002
Numéros du rôle : 2209 et 2294 Rolnummers 2209 en 2294
En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 205 et In zake : de prejudiciële vragen over de artikelen 205 en volgende,
suivants, 265 et 266 du chapitre XXII de la loi générale sur les 265 en 266 van hoofdstuk XXII van de algemene wet inzake douane en
douanes et accises, coordonnée par arrêté royal du 18 juillet 1977, accijnzen, gecoördineerd bij koninklijk besluit van 18 juli 1977,
posées par la Cour d'appel d'Anvers et par le Tribunal correctionnel gesteld door het Hof van Beroep te Antwerpen en door de Correctionele
de Turnhout. Rechtbank te Turnhout.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée du président A. Arts et du juge L. François, faisant fonction samengesteld uit voorzitter A. Arts en rechter L. François, waarnemend
de président, et des juges M. Bossuyt, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P. voorzitter, en de rechters M. Bossuyt, A. Alen, J.-P. Snappe, J.-P.
Moerman et E. Derycke, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée Moerman en E. Derycke, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux,
par le président A. Arts, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles I. Onderwerp van de prejudiciële vragen
a. Par arrêt du 27 juin 2001 en cause du ministère public et du a. Bij arrest van 27 juni 2001 in zake het openbaar ministerie en het
Ministère des Finances contre J. Jansen et M. Van Neer, dont Ministerie van Financiën tegen J. Jansen en M. Van Neer, waarvan de
l'expédition est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage le 2 expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op 2 juli
juillet 2001, la Cour d'appel d'Anvers a posé la question 2001, heeft het Hof van Beroep te Antwerpen de prejudiciële vraag
préjudicielle visant à savoir : gesteld
« si les articles 205 et suivants du chapitre XXII de la loi générale « of de artikelen 205 en volgende van hoofdstuk XXII van de Algemene
du 18 juillet 1977 relative aux douanes et accises violent les Wet van 18 juli 1977 inzake Douane en Accijnzen, de artikelen 10 en 11
articles 10 et 11 de la Constitution au motif que, contrairement à van de Grondwet schenden omdat de strafvordering en de rechtspleging
l'action publique et à la procédure pénale en général, l'action inzake Douane en Accijnzen, in tegenstelling met de strafvordering en
publique et la procédure en matière de douanes et accises ne de strafrechtspleging in het algemeen, geen onafhankelijkheid
garantissent pas d'indépendance à l'inculpé-administré puisque waarborgen aan de verdachte-geadministreerde, gezien de Administratie
l'Administration des douanes et accises, en plus des recherches, der Douane en Accijnzen fungeert als diegene die naast de opsporing
effectue aussi unilatéralement et de manière non contradictoire ook eenzijdig, niet tegensprekelijk, het scheikundig labo-onderzoek en
l'examen chimique de laboratoire et l'enquête comptable dont les het boekhoudkundig onderzoek, voert, waarvan de resultaten van aard
résultats sont de nature à établir ou à supprimer la prévention ». zijn dat de tenlastelegging staat of valt ».
Cette affaire est inscrite sous le numéro 2209 du rôle de la Cour. Die zaak is ingeschreven onder nummer 2209 van de rol van het Hof.
b. Par jugement du 19 novembre 2001 en cause du ministère public et du b. Bij vonnis van 19 november 2001 in zake het openbaar ministerie en
Ministère des Finances contre la s.p.r.l. Kempenaers Brandstoffen et het Ministerie van Financiën tegen de b.v.b.a. Kempenaers Brandstoffen
autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour en anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is
d'arbitrage le 3 décembre 2001, le Tribunal correctionnel de Turnhout ingekomen op 3 december 2001, heeft de Correctionele Rechtbank te
a posé les questions préjudicielles suivantes : Turnhout de volgende prejudiciële vragen gesteld :
« - Les articles 205 et suivants du chapitre XXII de la loi générale « - Schenden de artikelen 205 en volgende van het Hoofdstuk XXII van
du 18 juillet 1977 relative aux douanes et accises violent-ils les de Algemene Wet van 18 juli 1977 inzake Douane en Accijnzen, de
articles 10 et 11 de la Constitution au motif que, contrairement à artikelen 10 en 11 van de Grondwet omdat de strafvordering en de
l'action publique et à la procédure pénale en général, l'action rechtspleging inzake Douane en Accijnzen, in tegenstelling met de
publique et la procédure en matière de douanes et accises ne strafvordering en de strafrechtspleging in het algemeen, geen
garantissent pas d'indépendance à l'inculpé administré, puisque onafhankelijkheid waarborgen aan de verdachte geadministreerde, gezien
l'Administration des douanes et accises fait office de celui qui, en de Administratie der Douanen en Accijnzen fungeert als diegene die
plus des recherches, effectue aussi unilatéralement et de manière non naast de opsporing, ook eenzijdig, niet tegensprekelijk, het technisch
contradictoire l'examen technique et l'enquête comptable dont les onderzoek en het boekhoudkundig onderzoek voert, waarvan de resultaten
résultats sont de nature à établir ou à supprimer la prévention ? van aard zijn dat de tenlastelegging staat of valt ?
- L'article 265 de l'arrêté royal du 18 juillet 1977 portant - Schendt artikel 265 van het Koninklijk Besluit van 18 juli 1977 tot
coordination des dispositions générales relatives aux douanes et coördinatie van de algemene bepalingen inzake Douane en Accijnzen, de
accises viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution en ce artikelen 10 en 11 van de Grondwet, doordat deze een discriminatie
qu'il est discriminatoire au regard du droit pénal général, en tant inhoudt ten opzichte van het algemeen strafrecht, inzoverre dat deze
que cette disposition retient une responsabilité pénale objective et bepaling een objectieve en quasi absolute strafrechtelijke
quasi absolue de certaines personnes pour les faits de leurs employés, verantwoordelijkheid van personen weerhoudt voor de daden van een
ouvriers, domestiques ou autres personnes salariées par elles ? bediende, arbeiders, knechten, of verdere door hen bezoldigde personen ?
- Les articles 265, § 3, et 266 de l'arrêté royal du 18 juillet 1977 - Schenden de artikelen 265 § 3 en 266 van het Koninklijk Besluit van
portant coordination des dispositions générales relatives aux douanes 18 juli 1977 tot coördinatie van de algemene bepalingen inzake Douane
et accises, articles qui concernent la responsabilité pénale, en Accijnzen inzake de strafrechtelijke aansprakelijkheid, de
violent-ils les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'ils sont artikelen 10 en 11 van de Grondwet, doordat deze een discriminatie
inhouden ten opzichte van het algemeen strafrecht inzoverre dat deze
discriminatoires au regard du droit pénal général en tant que ces bepalingen de Strafrechter nog bevoegd achten om uitspraak te doen
dispositions considèrent que le juge pénal est encore compétent pour over de civielrechtelijke rechtsvordering, na strafrechtelijke
statuer sur l'action civile à l'issue d'un prononcé au pénal ? » uitspraak ? »
Cette affaire est inscrite sous le numéro 2294 du rôle de la Cour. Die zaak is ingeschreven onder nummer 2294 van de rol van het Hof.
(..) (...)
IV. En droit IV. In rechte
(...) (...)
La question préjudicielle dans l'affaire n° 2209 et la première De prejudiciële vraag in de zaak nr. 2209 en de eerste prejudiciële
question préjudicielle dans l'affaire n° 2294 (articles 205 et vraag in de zaak nr. 2294 (artikelen 205 en volgende van hoofdstuk
suivants du chapitre XXII de la loi générale sur les douanes et XXII van de algemene wet inzake douane en accijnzen)
accises) B.1. La question préjudicielle dans l'affaire n° 2209 et la première B.1. De prejudiciële vraag in de zaak nr. 2209 en de eerste
question préjudicielle dans l'affaire n° 2294 portent sur la prejudiciële vraag in de zaak nr. 2294 betreffen de bestaanbaarheid
compatibilité des articles 205 et suivants du chapitre XXII de la loi van de artikelen 205 en volgende van hoofdstuk XXII van de algemene
générale sur les douanes et accises (L.G.D.A.) avec les articles 10 et wet inzake douane en accijnzen (A.W.D.A.) met de artikelen 10 en 11
11 de la Constitution en tant que, contrairement au droit pénal van de Grondwet, omdat de strafvordering en de strafrechtspleging in
commun, en matière de douanes et accises, l'action publique et la het algemeen, het scheikundig labo-onderzoek, het technisch onderzoek
procédure pénale de façon générale, l'examen chimique en laboratoire, en het boekhoudkundig onderzoek in het bijzonder, inzake douane en
l'examen technique et l'enquête comptable en particulier, accijnzen, in tegenstelling tot in het gemeen strafprocesrecht, aan de
n'offriraient pas à l'« inculpé-administré » les garanties « verdachte-geadministreerde » niet de waarborgen van
d'indépendance et d'impartialité, du fait que l'Administration des onafhankelijkheid en onpartijdigheid zouden bieden, omdat de
douanes et accises, « en plus des recherches, effectue aussi Administratie der douane en accijnzen optreedt als « diegene die naast
unilatéralement et de manière non contradictoire l'examen... dont les de opsporing, ook eenzijdig, niet tegensprekelijk, het... onderzoek
résultats sont de nature à établir ou à supprimer la prévention ». voert, waarvan de resultaten van aard zijn dat de tenlastelegging
staat of valt ».
B.2. Les articles 205 et suivants du chapitre XXII de la L.G.D.A. B.2. De artikelen 205 en volgende van hoofdstuk XXII van de A.W.D.A.
énoncent : luiden:
«

Art. 205.Lorsque les agents des douanes et accises constatent que

«

Art. 205.Wanneer de ambtenaren der douane en accijnzen vaststellen

les livres comptables, les écritures commerciales ou les documents dat de handelsboeken, de handelsgeschriften of de handelsdocumenten
commerciaux d'un commerçant contiennent des données qui ne sont pas van een handelaar gegevens bevatten die niet overeenstemmen wat
concordantes concernant l'achat et la vente de marchandises soumises à betreft de aan- en verkoop van met rechten of met accijns belaste
des droits, des montants à octroyer à l'importation ou à l'exportation goederen of goederen waarvoor bedragen bij invoer of bij uitvoer
ou à des droits d'accise, ces livres, écritures et documents peuvent kunnen worden toegekend, kunnen die boeken, geschriften en documenten
être invoqués à l'appui d'une fraude des droits jusqu'à preuve worden ingeroepen als bewijs van de vaststelling van een fraude der
contraire. » rechten zolang het tegendeel niet bewezen is. »
«

Art. 206.§ 1er. Les agents peuvent prélever gratuitement des

«

Art. 206.§ 1. De ambtenaren mogen bij de verificatie van goederen

échantillons lors de la vérification de marchandises se trouvant sous onder douane- of accijnsverband kosteloos monsters nemen. Eveneens
régime de douane ou d'accise. Ils peuvent également prélever mogen zij, in de aan hun toezicht onderworpen fabrieken, kosteloos
gratuitement dans les usines soumises à leur surveillance, des
échantillons des matières destinées à la fabrication, des matières en monsters nemen van de grondstoffen, van de in bewerking zijnde stoffen
cours de travail et des produits obtenus. en van de bekomen producten.
§ 2. Les déclarants et les exploitants des usines sont tenus, s'ils en § 2. De aangevers en de fabrikanten moeten, desverzocht, kosteloos de
sont requis, de fournir gratuitement les récipients destinés à recipiënten leveren waarin de monsters dienen vervat.
renfermer les échantillons.
§ 3. Les contestations sur la façon de procéder aux prélèvements ou § 3. Bij geschil over de wijze van monsterneming of over de grootte
sur la quantité à prélever sont tranchées par les agents désignés par van het monster beslissen de daartoe door de Minister van Financiën
le Ministre des Finances. » aangewezen ambtenaren en beambten. »
«

Art. 207.§ 1er. Sous peine d'une amende de mille à dix mille

«

Art. 207.§ 1. Fabrikanten en handelaars die producten vervaardigen

of verhandelen, welke aan accijnzen onderhevig zijn gesteld, zijn
francs, les industriels et commerçants qui se livrent à la fabrication gehouden op boete van duizend tot tienduizend frank, telkens wanneer
ou au commerce de produits soumis à des droits d'accise sont tenus, à zij daartoe door ambtenaren van de administratie der douane en
toute réquisition des agents, de communiquer, sans déplacement, leurs accijnzen worden verzocht, zonder verplaatsing hun facturen, boeken en
factures, livres et autres documents de comptabilité dont la andere stukken van comptabiliteit over te leggen, waarvan inzage nodig
production serait jugée nécessaire. mocht worden geacht.
§ 2. Le Ministre des Finances détermine les catégories d'agents § 2. De Minister van Financiën duidt de klassen van ambtenaren aan,
spécialement qualifiés pour requérir la communication des factures, die vooral bevoegd zijn om inzage van bedoelde facturen, boeken of
livres ou documents précités. » bescheiden te vorderen. »
«

Art. 208.§ 1er. En vue de prévenir la fraude, le Ministre des

«

Art. 208.§ 1. Om het bedrog te keer te gaan, is de Minister van

finances est autorisé à organiser, d'après les bases qu'il détermine, Financiën gemachtigd tot het inrichten, in de huizen en fabrieken
la surveillance et la réglementation des travaux dans les waarin aan accijnzen onderhevige producten worden vervaardigd, van een
établissements ou usines dont les produits sont soumis à des droits naar door hem zelf te bepalen grondslagen te houden toezicht op de
d'accise. A moins qu'elles ne soient déjà sanctionnées par une autre werkzaamheden, alsmede tot het regelen van deze. Ten ware daarop
dispositions légale, les infractions aux mesures qu'il arrête sont reeds, bij enige andere wetsbepaling, straffen mochten zijn gesteld,
punies d'une amende de cinq mille à vingt-cinq mille francs. worden de overtredingen van door hem uitgevaardigde voorschriften
gestraft met een boete van vijfduizend tot vijfentwintigduizend frank.
§ 2. Il peut aussi faire rembourser par les intéressés les frais § 2. Ook mag hij van dezulken in wier huizen of fabrieken toezicht is
occasionnés par la surveillance de leurs établissements ou usines. ingericht, de kosten daarvan terugvorderen. Waar het nodig is zal dit
Eventuellement ces frais peuvent être recouvrés par voie de contrainte terugvorderen mogen geschieden door middel van dwangbevelen,
conformément aux dispositions des articles 313 et 314. » overeenkomstig de bepalingen van de artikelen 313 en 314. »
«

Art. 209.Il est accordé aux agents du service d'enquêtes du Comité

«

Art. 209.De personeelsleden van de dienst enquêtes van het Hoog

supérieur de contrôle, pour la recherche et la constatation de la Comité van toezicht hebben, tot het opsporen en vaststellen van
fraude, des pouvoirs identiques à ceux dont jouissent les agents de sluikerij, volkomen dezelfde macht als de ambtenaren van de
l'administration des douanes et accises. » administratie der douane en accijnzen. »
«

Art. 210.§ 1er. Les services administratifs de l'Etat, y compris

«

Art. 210.§ 1. De bestuursdiensten van de Staat, met inbegrip van de

les parquets et les greffes des cours et tribunaux, les parketten en de griffies der hoven en rechtbanken, de besturen van de
administrations des provinces et des communes, ainsi que les provinciën en van de gemeenten, zomede de openbare organismen en
organismes et établissements publics, sont tenus, lorsqu'ils en sont instellingen, zijn gehouden wanneer zij daartoe aangezocht zijn door
requis par un fonctionnaire de l'une des administrations de l'Etat een ambtenaar van een der Rijksbesturen belast met de aanslag in, of
chargées de l'établissement ou du recouvrement des impôts, de lui fournir tous renseignements en leur possession, de lui communiquer, sans déplacement, tous actes, pièces, registres et documents quelconques qu'ils détiennent et de lui laisser prendre tous renseignements, copies ou extraits, que ledit fonctionnaire juge nécessaires pour assurer l'établissement ou la perception des impôts perçus par l'Etat. Par organismes publics, il faut entendre, au voeu de la présente loi, les institutions, sociétés, associations, établissements et offices à l'administration desquels l'Etat participe, auxquels l'Etat fournit une garantie, sur l'activité desquels l'Etat exerce une surveillance de invordering van de belastingen, hem alle in hun bezit zijnde inlichtingen te verstrekken, hem zonder verplaatsing, van alle in hun bezit zijnde akten, stukken, registers en om 't even welke bescheiden inzage te verlenen en hem alle inlichtingen, afschriften of uittreksels te laten nemen, welke bedoelde ambtenaar ter verzekering van de aanslag in, of de heffing van de door de Staat geheven belastingen nodig acht. Onder openbare organismen dienen verstaan, naar de geest van deze wet, de instellingen, maatschappijen, verenigingen, inrichtingen en diensten welke de Staat mede beheert, waaraan de Staat een waarborg verstrekt, op welker bedrijvigheid de Staat toezicht uitoefent of
ou dont le personnel de direction est désigné par le gouvernement, sur sa proposition ou moyennant son approbation. Toutefois, les actes, pièces, registres et documents ou renseignements relatifs à des procédures judiciaires, ne peuvent être communiqués sans l'autorisation expresse du procureur général ou de l'auditeur général. L'alinéa 1er n'est pas applicable à l'Office des chèques postaux, à l'Institut national de statistique, ni aux établissements de crédit. D'autres dérogations à cette disposition peuvent être apportées par des arrêtés royaux contresignés par le Ministre des Finances. § 2. Tout renseignement, pièce, procès-verbal ou acte découvert ou obtenu dans l'exercice de ses fonctions, par un agent d'une administration fiscale de l'Etat, soit directement, soit par l'entremise d'un des services désignés ci-dessus, peut être invoqué par l'Etat pour la recherche de toute somme due en vertu des lois d'impôts. Néanmoins la présentation à l'enregistrement des procès-verbaux et des rapports d'expertise relatifs à des procédures judiciaires ne permet à l'administration d'invoquer ces actes que moyennant l'autorisation waarvan het bestuurspersoneel aangewezen wordt door de regering, op haar voordracht of mits haar goedkeuring. Van de akten, stukken, registers en bescheiden of inlichtingen in verband met gerechtelijke procedures, mag evenwel geen inzage worden verleend zonder uitdrukkelijke toelating van de procureur-generaal of de auditeur-generaal. Alinea 1 is niet van toepassing op het Bestuur der Postcheques, het Nationaal Instituut voor de Statistiek, noch op de kredietinstellingen. Andere afwijkingen van deze bepaling kunnen worden ingevoerd bij door de Minister van Financiën mede ondertekende koninklijke besluiten. § 2. Elke inlichting, stuk, proces-verbaal of akte ontdekt of bekomen in het uitoefenen van zijn functies, door een ambtenaar van een fiscaal Rijksbestuur, hetzij rechtstreeks, hetzij door tussenkomst van een der hierboven aangeduide diensten, kan door de Staat ingeroepen worden voor het opsporen van elke krachtens de belastingwetten verschuldigde som. Desondanks kan het aanbieden tot registratie van de processen-verbaal en van de verslagen over expertises betreffende gerechtelijke procedures, het bestuur dan alleen toelaten die akten in te roepen
prévue au § 1er, alinéa 3. mits het daartoe de in § 1, alinea 3 bepaalde toelating heeft bekomen.
§ 3. Tout agent d'une administration fiscale de l'Etat, régulièrement § 3. Elk ambtenaar van een belastingbestuur van de Staat, regelmatig
chargé d'effectuer chez une personne physique ou morale un contrôle ou belast met een controle of een onderzoek in verband met de toepassing
une enquête se rapportant à l'application d'un impôt déterminé, est de van een bepaalde belasting bij een natuurlijke of een rechtspersoon is
plein droit habilité à prendre, rechercher ou recueillir, tous van rechtswege gemachtigd alle inlichtingen op te zoeken of in te
renseignements propres à assurer l'exacte perception de tous autres zamelen welke de juiste heffing van alle door deze persoon
impôts dus par cette personne. » verschuldigde andere rechten kunnen verzekeren. »
B.3.1. Le Conseil des ministres fait valoir que les articles 205 et B.3.1. De Ministerraad voert aan dat de artikelen 205 en volgende van
suivants du chapitre XXII de la L.G.D.A. ne concernent pas l'examen hoofdstuk XXII van de A.W.D.A. niet handelen over een scheikundig
chimique en laboratoire, l'examen technique ou l'enquête comptable, de labo-onderzoek, een technisch of een boekhoudkundig onderzoek, zodat
sorte que la Cour doit limiter son contrôle de constitutionnalité à la het Hof zijn grondwettigheidstoezicht dient te beperken tot de
comparaison de l'action publique et de la procédure pénale en général vergelijking van de strafvordering en de strafrechtspleging in het
en matière de douanes et accises avec l'action publique et la algemeen inzake douane en accijnzen met de strafvordering en de
procédure pénale en droit pénal commun. strafrechtpleging in het gemeen strafprocesrecht.
B.3.2. Les articles 205 et suivants du chapitre XXII de la L.G.D.A. B.3.2. De artikelen 205 en volgende van hoofdstuk XXII van de A.W.D.A.
ont pour objet d'attribuer des compétences particulières aux agents de strekken ertoe bijzondere bevoegdheden toe te kennen aan de ambtenaren
l'Administration des douanes et accises dans le cadre de la recherche van de Administratie der douane en accijnzen, in het kader van de
et de la constatation des infractions à la législation en matière de opsporing en vaststelling van inbreuken op de douane- en
douanes et accises. Les dispositions litigieuses portent sur des accijnswetgeving. De in het geding zijnde bepalingen hebben betrekking
mesures de contrôle que ces agents peuvent prendre. op controlemaatregelen die door hen kunnen worden genomen.
Il peut cependant se déduire des décisions de renvoi et des mémoires Uit de verwijzingsbeslissingen en de memories van de partijen kan
des parties que les questions préjudicielles ne concernent que les evenwel worden afgeleid dat de prejudiciële vragen enkel betrekking
articles 205 et 206 de la L.G.D.A. hebben op de artikelen 205 en 206 van de A.W.D.A.
B.3.3. La Cour limite dès lors son examen aux articles 205 et 206 de B.3.3. Het Hof beperkt derhalve zijn onderzoek tot de artikelen 205 en
la L.G.D.A. 206 van de A.W.D.A.
En ce qui concerne l'article 205 de la L.G.D.A. Wat artikel 205 van de A.W.D.A. betreft
B.4. L'article 205 de la L.G.D.A. permet d'invoquer des éléments « à B.4. Artikel 205 van de A.W.D.A. voert een « bewijs van de
l'appui d'une fraude des droits » (entendez : « afin de prouver cette vaststelling van een fraude der rechten » in ten laste van de
fraude ») à charge du commerçant dont les livres comptables, les
écritures commerciales ou les documents commerciaux contiennent des handelaar wiens handelsboeken, handelsgeschriften of handelsdocumenten
données qui ne sont pas concordantes concernant l'achat et la vente de gegevens bevatten die niet overeenstemmen wat betreft de aan- en
marchandises soumises à des droits, des montants à octroyer à verkoop van met rechten of met accijns belaste goederen of goederen
l'importation ou à l'exportation ou à des droits d'accises; ces waarvoor bedragen bij in- of uitvoer kunnen worden toegekend; dat
éléments valent « jusqu'à preuve contraire ». bewijs geldt « zolang het tegendeel niet bewezen is ».
B.5. Les éléments du dossier font apparaître que la Cour est B.5. Uit de gegevens van het dossier blijkt dat het Hof wordt
interrogée sur la compatibilité avec les articles 10 et 11 de la ondervraagd over de bestaanbaarheid met de artikelen 10 en 11 van de
Constitution d'une « présomption de fraude » et d'un « renversement de Grondwet van een « vermoeden van fraude » en een « omkering van de
la charge de la preuve », qui dérogeraient à la présomption bewijslast », die zouden afwijken van het in het gemeen recht geldende
d'innocence qui prévaut en droit commun. vermoeden van onschuld.
B.6.1. En adoptant les dispositions de la loi générale sur les douanes B.6.1. De wetgever wilde, door de bepalingen van de algemene wet
et accises, le législateur entendait établir un système spécifique de inzake douane en accijnzen aan te nemen, een eigen systeem voor
recherche et de poursuites pénales, en raison de l'ampleur et de la strafrechtelijke opsporing en vervolging ontwikkelen, teneinde de
fréquence des fraudes en cette matière, particulièrement technique, omvang en de frequentie van de fraude te bestrijden in die bijzonder
relative à des activités souvent transfrontalières et régie en grande technische en vaak grensoverschrijdende materie, die mede grotendeels
partie par une abondante réglementation européenne. Le fait que dans door een uitgebreide Europese regelgeving wordt beheerst. Het gegeven
cette matière spécifique le législateur ait dérogé au droit commun dat de wetgever in die specifieke aangelegenheid is afgeweken van het
n'est pas discriminatoire en soi. gemeen recht, is op zich niet discriminatoir.
B.6.2. Il convient toutefois de vérifier si la disposition en cause ne B.6.2. Er moet evenwel worden nagegaan of de in het geding zijnde
crée pas une différence de traitement injustifiée entre les personnes bepaling geen onverantwoord verschil in behandeling teweegbrengt,
qui sont poursuivies pour des infractions à la L.G.D.A. et les tussen personen die worden vervolgd wegens inbreuken op de A.W.D.A. en
personnes qui sont poursuivies pour des infractions à d'autres personen die worden vervolgd wegens inbreuken op andere
dispositions répressives. strafbepalingen.
B.7.1. Les travaux préparatoires de la loi du 22 juin 1976, qui a B.7.1. Uit de parlementaire voorbereiding van de wet van 22 juni 1976
inséré la disposition litigieuse dans la L.G.D.A., font ressortir que die de in het geding zijnde bepaling in de A.W.D.A. heeft ingevoegd,
le législateur a entendu empêcher certains fraudeurs fiscaux de se blijkt dat de wetgever heeft willen voorkomen dat sommige
retrancher derrière l'allégation que les pièces et données trouvées en belastingontduikers zouden aanvoeren dat de bij hen gevonden stukken
leur possession sont sans rapport avec la fraude dont ils sont of gegevens niets te maken hebben met de vermoede fraude. Bovendien
soupçonnés. En outre, la présomption de fraude n'affecte que les geldt het vermoeden van fraude slechts voor de verrichtingen waarvoor
seules opérations pour lesquelles des pièces discordantes seront niet overeenstemmende stukken zullen worden gevonden (Parl. St. ,
découvertes (Doc. parl. , Chambre, 1975-1976, n° 709/2, pp. 5-6). Kamer, 1975-1976, nr. 709/2, pp. 5-6).
B.7.2. Lorsqu'il est établi que les livres comptables, les écritures B.7.2. Wanneer vaststaat dat de handelsboeken, de handelsgeschriften
commerciales ou les documents commerciaux d'un commerçant contiennent of de handelsdocumenten van een handelaar gegevens bevatten die niet
des données qui ne sont pas concordantes concernant l'achat et la overeenstemmen wat betreft de aankoop en de verkoop van met rechten of
vente de marchandises soumises à des droits, des montants à octroyer à met accijns belaste goederen of goederen waarvoor bedragen bij de
l'importation ou à l'exportation ou à des droits d'accises, le invoer of bij de uitvoer kunnen worden toegekend, vermag de wetgever
législateur peut admettre qu'il y a eu fraude et que le commerçant qui aan te nemen dat fraude werd gepleegd en dat de handelaar die eigenaar
est propriétaire des livres comptables, des écritures commerciales ou is van de handelsboeken, de handelsgeschriften of de handelsdocumenten
des documents commerciaux est normalement la personne qui a commis la normalerwijze de persoon is die de fraude heeft gepleegd. Die regel
fraude. Sans doute cette règle établit-elle une différence de stelt weliswaar een verschil in behandeling in, in zoverre hij afwijkt
traitement en ce qu'elle déroge au principe selon lequel la charge de van het beginsel volgens hetwelk de bewijslast op de vervolgende
la preuve pèse sur la partie poursuivante. Cette dérogation est partij weegt. Die afwijking is echter verantwoord, in het licht van de
toutefois justifiée, compte tenu des raisons mentionnées aux B.6.1 et in B.6.1 en B.7.1 vermelde redenen, door de moeilijke bewijsbaarheid
B.7.1, vu la difficulté de prouver les infractions à la législation en van inbreuken op de douane- en accijnswetgeving ten gevolge van de
matière de douanes et accises, par suite de la mobilité des biens sur mobiliteit van de goederen waarop douane- en accijnsrechten
lesquels sont dus des droits de douanes et accises. verschuldigd zijn.
S'il peut advenir que la discordance constatée soit l'effet d'une Al kan het voorkomen dat de vastgestelde discrepantie het gevolg is
erreur purement matérielle ou que la fraude ait été commise à l'insu van een louter materiële vergissing of dat de fraude buiten het
du commerçant, la disposition en cause ne porte pas d'atteinte medeweten van de handelaar werd gepleegd, toch maakt de in het geding
disproportionnée à la présomption d'innocence, étant donné, d'une zijnde bepaling geen onevenredige inbreuk op het vermoeden van
part, qu'elle permet d'apporter la preuve contraire par tous les onschuld, aangezien, enerzijds, zij het bewijs van het tegendeel
moyens que le juge doit prendre en considération, et, d'autre part, toestaat met alle bewijsmiddelen, die de rechter in aanmerking moet
que le renversement de la charge de la preuve n'a lieu qu'en présence nemen, en, anderzijds, de omkering van de bewijslast alleen
d'un indice de fraude dans les écrits visés à l'article 205 de la plaatsheeft bij een aanwijzing van fraude in de in artikel 205 van de
L.G.D.A. que l'intéressé a établis ou dû établir. A.W.D.A bedoelde stukken die de betrokkene heeft opgemaakt of diende
B.7.3. L'article 205 de la L.G.D.A. n'est pas incompatible avec les op te maken. B.7.3. Artikel 205 van de A.W.D.A. is niet onbestaanbaar met de
articles 10 et 11 de la Constitution. artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
En ce qui concerne l'article 206 de la L.G.D.A. Wat artikel 206 van de A.W.D.A. betreft
B.8. La Cour est interrogée à propos de la compatibilité avec les B.8. Het Hof wordt ondervraagd over de bestaanbaarheid met de
articles 10 et 11 de la Constitution, de l'article 206 de la L.G.D.A., artikelen 10 en 11 van de Grondwet van artikel 206 van de A.W.D.A.,
qui habilite les agents de l'Administration des douanes et accises à dat de ambtenaren van de Administratie der douane en accijnzen de
prendre gratuitement des échantillons, étant donné que bevoegdheid verleent om kosteloos monsters te nemen, omdat de
l'échantillonnage serait « unilatéral » et « non contradictoire ». monsterneming « eenzijdig » en « niet tegensprekelijk » zou zijn.
B.9.1. Le Conseil des ministres estime qu'il n'y a pas de distinction B.9.1. De Ministerraad meent dat tussen de categorie van personen die
entre la catégorie des personnes qui sont soupçonnées d'avoir commis worden verdacht van misdrijven, strafbaar gesteld in de douane- en
une infraction à la législation en matière de douanes et accises et la accijnswetgeving, en de categorie van personen die worden verdacht van
catégorie des personnes qui sont soupçonnées d'avoir commis une misdrijven, strafbaar gesteld in het gemeen recht, geen onderscheid
infraction de droit commun du fait que, qu'il s'agisse ou non d'une bestaat, omdat, ongeacht of het gaat om een douanemisdrijf dan wel om
infraction en matière de douanes ou d'une infraction de droit commun, l'inculpé n'a pas droit au contradictoire s'agissant du prélèvement d'échantillons au cours de l'instruction préparatoire. B.9.2. L'expertise en droit pénal commun peut, au stade de l'information ou de l'instruction, être contradictoire lorsque le magistrat qui l'ordonne estime que le caractère contradictoire ne porte pas atteinte à la procédure que le législateur a voulue inquisitoire à ces stades afin, d'une part, compte tenu de la présomption d'innocence, d'éviter de jeter inutilement le discrédit sur les personnes, d'autre part, dans un souci d'efficacité, d'être en mesure d'agir vite, sans alerter les coupables. een gemeenrechtelijk misdrijf, de verdachte geen recht op tegenspraak heeft met betrekking tot de monsterneming in het vooronderzoek. B.9.2. Het deskundigenonderzoek in het gemeen strafrecht kan in het stadium van het opsporingsonderzoek of van het gerechtelijk onderzoek op tegenspraak worden gevoerd wanneer de magistraat die het beveelt van oordeel is dat de tegenspraak geen afbreuk doet aan de inquisitoriale strafrechtspleging in die stadia, die de wetgever heeft gewild om, enerzijds, rekening houdend met het vermoeden van onschuld, te vermijden dat personen onnodig in diskrediet worden gebracht en, anderzijds, met het oog op doeltreffendheid, snel te kunnen handelen, zonder de schuldigen op de hoogte te brengen.
B.9.3. L'exception du Conseil des ministres est rejetée. B.9.3. De exceptie van de Ministerraad wordt verworpen.
B.10.1. La différence de traitement entre une personne qui fait B.10.1. Het verschil in behandeling tussen een persoon ten aanzien van
l'objet d'une prise d'échantillon selon le droit pénal commun et une wie een monsterneming gebeurt in het gemeen strafrecht en een persoon
personne qui fait l'objet d'une prise d'échantillon en matière de ten aanzien van wie een monsterneming gebeurt in de materie van de
douanes et accises repose sur un critère de distinction objectif fondé douane en accijnzen, berust op een objectief criterium van onderscheid
sur la nature des infractions définies par la loi. Ce critère de op grond van de aard van de bij wet omschreven misdrijven. Dat
distinction est pertinent. Il ressort des travaux préparatoires de la criterium van onderscheid is pertinent. Uit de parlementaire
loi du 30 juin 1951, qui a inséré la disposition litigieuse dans la voorbereiding van de wet van 30 juni 1951 die de in het geding zijnde
L.G.D.A., que le législateur a voulu éviter que la douane ne puisse bepaling in de A.W.D.A. heeft ingevoegd, blijkt dat de wetgever heeft
convenablement remplir sa tâche s'il ne lui était pas permis de willen vermijden dat de douane haar taak niet naar behoren zou kunnen
vervullen doordat het haar niet zou zijn toegestaan monsters te nemen
prélever des échantillons des marchandises sous régime de douanes aux van goederen onder douaneverband, ten einde de soort, het
fins d'en reconnaître l'espèce, le degré alcoolique, la teneur en alcoholgehalte, het suikergehalte, enz. ervan te bepalen (Parl. St. ,
sucre, etc. (Doc. parl. , Chambre, 1950-1951, n° 10, p. 3), étant Kamer, 1950-1951, nr. 10, p. 3), aangezien voor het opsporen van
donné que ces prises d'échantillons sont indispensables dans le
dépistage de certaines fraudes (Doc. parl. , Sénat, 1950-1951, n° 329, sommige smokkelpraktijken die monsternemingen onontbeerlijk zijn
pp. 1 et 3). (Parl. St. , Senaat, 1950-1951, nr. 329, pp. 1 en 3).
B.10.2. La Cour doit encore examiner si cet échantillonnage ne porte B.10.2. Het Hof dient nog te onderzoeken of die monsterneming niet op
pas d'atteinte disproportionnée aux droits de la défense. onevenredige wijze afbreuk doet aan de rechten van verdediging.
B.10.3. Les résultats de l'échantillonnage ne peuvent être contestés B.10.3. De resultaten van de monsterneming kunnen door de verdachten
par les inculpés que devant le juge du fond, sans que les agents de enkel worden betwist voor de rechter ten gronde, zonder dat de
l'Administration des douanes et accises soient tenus d'assurer le ambtenaren van de Administratie der douane en accijnzen in het
contradictoire au cours de l'instruction préparatoire. En outre, vooronderzoek tegenspraak moeten verzekeren. Bovendien bepaalt artikel
l'article 206, § 3, de la L.G.D.A. dispose que les agents désignés par 206, § 3, van de A.W.D.A. dat de daartoe door de Minister van
le ministre des Finances tranchent les contestations sur la façon de Financiën aangewezen ambtenaren en beambten de geschillen beslechten
procéder aux prélèvements ou sur la quantité à prélever. over de wijze van monsterneming en over de grootte van het monster.
B.10.4.1. Le législateur a voulu s'opposer à certaines fraudes en B.10.4.1. De wetgever heeft gewild bepaalde fraudepraktijken te
agissant vite, dans un souci d'efficacité, sans alerter les inculpés. verhinderen door, met het oog op de doeltreffendheid, snel te kunnen
Cet objectif est tel que le législateur a pu le considérer comme handelen, zonder de verdachten op de hoogte te brengen. Die
doelstelling is van die aard dat de wetgever ze als primordiaal heeft
primordial. kunnen beschouwen.
Même la circonstance que les résultats du prélèvement d'échantillons Zelfs de omstandigheid dat de resultaten van de monsterneming worden
sont reproduits dans un procès-verbal qui a, en vertu de l'article 272 weergegeven in een proces-verbaal dat krachtens artikel 272 van de
de la L.G.D.A., une force probante particulière, n'est pas de nature à A.W.D.A. een bijzondere bewijswaarde heeft, is niet van aard dat zij
priver l'article 206 de la L.G.D.A. de sa justification. Selon la aan artikel 206 van de A.W.D.A. zijn verantwoording zou ontnemen.
jurisprudence de la Cour de cassation, s'agissant de ces Volgens de rechtspraak van het Hof van Cassatie mag, aangaande die
procès-verbaux, la preuve contraire peut être apportée par toutes processen-verbaal, het tegenbewijs worden geleverd door alle
voies de droit, lesquelles doivent être examinées par le juge. bewijsmiddelen, die door de rechter moeten worden beoordeeld.
B.10.4.2. De bepaling volgens welke de geschillen over de wijze van
B.10.4.2. La disposition en vertu de laquelle les contestations sur la monsterneming en over de grootte van het monster worden beslecht door
façon de procéder au prélèvement ou sur la quantité à prélever sont de daartoe door de Minister van Financiën aangewezen ambtenaren en
tranchées par les agents désignés par le ministre des Finances ne beambten, ontneemt aan de betrokkenen niet het recht om die
prive pas les intéressés du droit de contester lesdites décisions desbetreffende beslissingen voor de rechter aan te vechten. Overigens
devant le juge. Par ailleurs, lorsque ce dernier a à statuer, aucun is deze laatste in zijn oordeel door geen enkele tekst gebonden door
texte ne l'oblige à suivre les décisions des agents, car la valeur de beslissingen van de ambtenaren, omdat de bijzondere wettelijke
légale probante particulière du procès-verbal qui reproduit les bewijswaarde van het proces-verbaal dat de resultaten van de
résultats de l'échantillonnage n'est attachée qu'aux constats monsterneming weergeeft enkel verbonden is aan de persoonlijk door de
personnels effectués par le verbalisant. verbalisant gedane vaststellingen.
B.10.5. L'article 206 de la L.G.D.A. n'est pas incompatible avec les B.10.5. Artikel 206 van de A.W.D.A. is niet onbestaanbaar met de
articles 10 et 11 de la Constitution. artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
B.11. La question préjudicielle dans l'affaire n° 2209 et la première B.11. De prejudiciële vraag in de zaak nr. 2209 en de eerste
question préjudicielle dans l'affaire n° 2294 appellent une réponse prejudiciële vraag in de zaak nr. 2294 dienen ontkennend te worden
négative. beantwoord.
La deuxième question préjudicielle dans l'affaire n° 2294 (article 265 De tweede prejudiciële vraag in de zaak nr. 2294 (artikel 265 van de
de la L.G.D.A.) A.W.D.A.)
B.12. La deuxième question préjudicielle dans l'affaire n° 2294 porte B.12. De tweede prejudiciële vraag in de zaak nr. 2294 betreft de
sur la compatibilité de l'article 265 de la L.G.D.A. avec les articles bestaanbaarheid van artikel 265 van de A.W.D.A. met de artikelen 10 en
10 et 11 de la Constitution « en tant que cette disposition retient 11 van de Grondwet, « inzoverre dat deze bepaling een objectieve en
une responsabilité pénale objective et quasi absolue de certaines quasi absolute strafrechtelijke verantwoordelijkheid van personen
personnes pour les faits de leurs employés, ouvriers, domestiques ou weerhoudt voor de daden van een bediende, arbeiders, knechten, of
autres personnes salariées par elles ». verdere door hen bezoldigde personen ».
B.13. L'article 265 de la L.G.D.A. dispose : B.13. Artikel 265 van de A.W.D.A. luidt :
« § 1er. Tous négociants, fabricants, trafiquants, commerçants en « § 1. Alle kooplieden, trafikanten, fabrikanten, neringdoende lieden,
détail, bateliers, voituriers et autres personnes qui, relativement à schippers, voerlieden en verdere personen, welke wegens hun handel of
leur commerce ou profession, et les particuliers qui, concernant leurs bedrijf, en particulieren, welke wegens hun bijzondere zaken in enige
propres affaires, auraient quelques relations avec l'administration, seront, sous ce rapport, responsables des faits de leurs employés, ouvriers, domestiques ou autres personnes salariées par eux, pour autant que ces faits seraient relatifs à la profession qu'ils exercent. § 2. Dans le cas où les négociants ou autres personnes plus amplement dénommées au § 1er seraient repris pour fraude ou autres infractions à la présente loi ou aux lois spéciales, et qu'ils voulussent avancer, pour leur justification, que ladite fraude ou infraction aurait eu lieu par leurs employés, domestiques et ouvriers, sans qu'ils en eussent connaissance, ces premiers n'encourront pas moins, et sans égard à leur ignorance du fait, l'amende prononcée contre lesdites infractions. betrekking zouden staan met de administratie, zullen te dezen aanzien verantwoordelijk zijn voor de daden van hun bedienden, arbeiders, knechten of verdere door hen bezoldigde personen, voor zover die daden tot het door hen uitgeoefend bedrijf betrekkelijk zijn. § 2. Wanneer zodanige kooplieden of andere in § 1 vermelde personen bekeurd worden, wegens fraude of andere overtreding van deze wet of van de bijzondere wetten, en zij tot hun verontschuldiging zouden willen beweren dat zulks door hun bedienden, knechten of arbeiders, buiten hun kennis is geschied, zullen zij desniettemin, en ondanks hun onbewustheid der daad, de boeten oplopen op dusdanige misdrijven gesteld.
§ 3. Les personnes physiques ou morales seront civilement et § 3. De natuurlijke personen of de rechtspersonen zijn burgerlijk en
solidairement responsables des amendes et frais résultant des hoofdelijk aansprakelijk voor de geldboeten en kosten die het gevolg
condamnations prononcées en vertu des lois en matière de douanes et zijn van de veroordelingen die ingevolge de wetten inzake douane en
accises contre leurs préposés ou leurs administrateurs, gérants ou accijnzen tegen hun gemachtigden of bestuurders, zaakvoerders of
liquidateurs du chef des infractions qu'ils ont commises en cette vereffenaars zijn uitgesproken wegens misdrijven die zij in die
qualité. » hoedanigheid hebben begaan. »
B.14.1. Le Conseil des ministres soutient que la question B.14.1. De Ministerraad voert aan dat de prejudiciële vraag, wat
préjudicielle manque en fait en ce qui concerne l'article 265, § 3, de artikel 265, § 3, van de A.W.D.A. betreft, feitelijke grondslag mist,
la L.G.D.A., étant donné que la règle contenue dans cette disposition daar de in die bepaling vervatte regeling enkel handelt over de
ne traite que de la responsabilité civile et solidaire du commettant. burgerlijke en hoofdelijke aansprakelijkheid van de aansteller.
B.14.2. L'article 265, § 3, de la L.G.D.A. est effectivement étranger B.14.2. Artikel 265, § 3, van de A.W.D.A. is immers vreemd aan de
à la responsabilité pénale du commettant, laquelle est réglée à strafrechtelijke aansprakelijkheid van de aansteller, die in artikel
l'article 265, §§ 1er et 2. La Cour n'examine dès lors pas la 265, §§ 1 en 2, is geregeld. Bijgevolg onderzoekt het Hof niet de
constitutionnalité de cette disposition. grondwettigheid van die bepaling.
B.15. La responsabilité établie dans l'article 265, § 1er, est, comme le constate la Cour de cassation, de nature pénale et elle est générale en ce sens qu'elle s'étend aux faits de tous ceux, salariés ou non, qui assistent ou suppléent dans son activité ou entreprise la personne désignée dans cet article, dénommée ci-après « le commettant », pour autant que ces infractions soient relatives à la profession du commettant. Selon la même jurisprudence, cette responsabilité s'étend à toutes les sortes de peines, en ce compris l'emprisonnement. Elle est toutefois limitée au paiement de l'amende si le commettant peut prouver que B.15. De in artikel 265, § 1, gevestigde aansprakelijkheid is, zoals het Hof van Cassatie heeft vastgesteld, van strafrechtelijke aard en is algemeen in die zin dat ze zich uitstrekt tot de daden van eenieder die, al dan niet bezoldigd, de in dat artikel genoemde persoon, hier genoemd « de aansteller », bijstaat in zijn activiteit of bedrijf of hem daarin vervangt op voorwaarde dat die inbreuken verband houden met de beroepsbezigheid van de aansteller. Volgens dezelfde rechtspraak strekt die aansprakelijkheid zich uit tot alle soorten van straffen, met inbegrip van de gevangenisstraf. Evenwel wordt ze beperkt tot de betaling van de geldboete ingeval de aansteller bewijst dat het betrokken misdrijf buiten zijn kennis is
l'infraction a eu lieu à son insu (article 265, § 2, de la L.G.D.A.). geschied (artikel 265, § 2, van de A.W.D.A.).
B.16. En adoptant les dispositions précitées, le législateur voulait B.16. Met de voornoemde bepalingen beoogde de wetgever te verzekeren
garantir que le commettant ne puisse se prévaloir de son innocence en dat de aansteller zich niet op zijn onschuld zou kunnen beroepen door
alléguant qu'il est demeuré étranger à l'infraction commise par son te beweren dat hij vreemd is gebleven aan de inbreuk gepleegd door
personnel. Le législateur entendait à cet effet rendre responsable le zijn personeel. De wetgever wou daarbij de aansteller verantwoordelijk
commettant qui, à son estime, serait le premier à profiter de la stellen die, naar zijn oordeel, als eerste voordeel zou halen uit de
fraude qu'il dirait avoir ignorée. fraude waarvan hij zou beweren dat hij er niet op de hoogte van was.
B.17.1. Les droits et libertés reconnus aux Belges doivent, en vertu B.17.1. De aan de Belgen toegekende rechten en vrijheden moeten
de l'article 11 de la Constitution, être assurés sans discrimination. krachtens artikel 11 van de Grondwet zonder discriminatie worden
Ces droits et libertés contiennent les garanties résultant des gehandhaafd. Die rechten en vrijheden omvatten de waarborgen welke
principes généraux du droit pénal. voortvloeien uit de algemene beginselen van het strafrecht.
B.17.2. En rendant le commettant pénalement responsable des actes de B.17.2. Door de aansteller strafrechtelijk verantwoordelijk te stellen
ses préposés, le législateur présume non seulement qu'il a bénéficié voor de handelingen van zijn aangestelden vermoedt de wetgever niet
alleen dat die aansteller uit de fraude voordeel heeft gehaald maar
ook dat hij eraan heeft meegewerkt.
de la fraude, mais aussi qu'il y a collaboré. B.17.3. Enerzijds, kunnen de vervolgende overheden op grond van de
B.17.3. D'une part, les dispositions générales du chapitre VII du Code algemene bepalingen van hoofdstuk VII van het Strafwetboek betreffende
pénal traitant « De la participation de plusieurs personnes au même de « deelneming van verscheidene personen aan eenzelfde misdaad of
crime ou délit » permettent aux autorités de poursuite d'établir que wanbedrijf » aantonen dat de aansteller eventueel mededader of
le commettant est, éventuellement, coauteur ou complice du délit medeplichtige van het misdrijf inzake douane is. De wetgever kan
douanier. Sans doute le législateur peut-il établir, sans violer le weliswaar, zonder het gelijkheidsbeginsel te schenden, een eigen
principe d'égalité, un système spécifique de recherche, de systeem voor opsporing, vaststelling en vervolging ontwikkelen dat
constatation et de poursuite, dérogatoire au droit commun, en vue de afwijkt van het gemeen recht, teneinde de omvang en de frequentie van
combattre l'ampleur et la fréquence des fraudes en matière de douanes de fraude inzake douane en accijnzen te bestrijden. Hij kan ook de
et accises. Il peut également déterminer les éléments constitutifs elementen bepalen die eigen zijn aan de inbreuken op die regels,
propres aux infractions à ces règles, leur répression étant souvent aangezien de bestraffing ervan vaak wordt bemoeilijkt door het aantal
rendue difficile par le nombre de personnes qui interviennent dans le personen die betrokken zijn bij de handel en het vervoer van de
commerce et le transport des marchandises sur lesquelles les droits goederen waarop die rechten verschuldigd zijn. Maar door het algemene
sont dus. Mais par son caractère général et irréfragable, la en onweerlegbare karakter ervan bereikt het vermoeden dat in de in het
présomption établie par la disposition en cause atteint cet objectif geding zijnde bepaling is vastgelegd, die doelstelling door een
en portant une atteinte grave au principe fondamental de la zwaarwichtigeinbreuk op het fundamentele beginsel van het persoonlijke
personnalité des peines. karakter van de straffen.
B.17.4. D'autre part, en ce qui concerne le souci du législateur de B.17.4. Anderzijds, moet worden opgemerkt dat met betrekking tot de
faciliter le paiement effectif des amendes et d'inciter le commettant bezorgdheid van de wetgever om de werkelijke betaling van de boeten te
à interdire à ses préposés de commettre des infractions douanières, il vergemakkelijken en de aansteller ertoe aan te zetten zijn
aangestelden te verbieden inbreuken inzake douane te begaan, artikel
y a lieu de relever que l'article 265, § 3, de la L.G.D.A. rend le 265, § 3, van de A.W.D.A. de aansteller burgerlijk aansprakelijk maakt
commettant civilement responsable des amendes et frais auxquels ses voor de boeten en kosten waartoe zijn aangestelden werden veroordeeld.
préposés sont condamnés. Cette disposition est de nature à persuader Die bepaling is van die aard dat zij de aansteller ervan moet
le commettant de ne s'entourer que de collaborateurs de confiance et overtuigen zich enkel met betrouwbare medewerkers te omringen en op
d'exercer sur eux une surveillance efficace. hen een werkelijk toezicht uit te oefenen.
B.17.5. Il s'ensuit que la présomption critiquée, qui va à l'encontre B.17.5. Daaruit volgt dat het betwiste vermoeden, dat in strijd is met
du principe de la personnalité des peines, porte, malgré l'atténuation het beginsel van het persoonlijke karakter van de straffen,
contenue au paragraphe 2 de la disposition en cause, une atteinte niettegenstaande de afzwakking vervat in paragraaf 2 van de in het
disproportionnée aux principes qui doivent régir la charge de la geding zijnde bepaling, op onevenredige wijze inbreuk maakt op de
preuve en matière pénale. principes die de bewijslast in strafzaken moeten beheersen.
B.18. La deuxième question préjudicielle dans l'affaire n° 2294, B.18. De tweede prejudiciële vraag in de zaak nr. 2294, wat de
s'agissant de la responsabilité pénale du commettant, appelle une strafrechtelijke aansprakelijkheid van de aansteller betreft, dient
réponse affirmative. bevestigend te worden beantwoord.
La troisième question préjudicielle dans l'affaire n° 2294 (article De derde prejudiciële vraag in de zaak nr. 2294 (artikelen 265, § 3,
265, § 3, et 266 de la L.G.D.A.) en 266 van de A.W.D.A.)
B.19. La troisième question préjudicielle dans l'affaire n° 2294 porte B.19. De derde prejudiciële vraag in de zaak nr. 2294 betreft de
sur la compatibilité des articles 265, § 3, et 266 de la L.G.D.A. avec bestaanbaarheid van de artikelen 265, § 3, en 266 van de A.W.D.A. met
les articles 10 et 11 de la Constitution, « en tant que ces de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, « inzoverre dat deze bepalingen
dispositions considèrent que le juge pénal est encore compétent pour de strafrechter nog bevoegd achten om uitspraak te doen over de
statuer sur l'action civile à l'issue d'un prononcé au pénal ». civielrechtelijke rechtsvordering, na strafrechtelijke uitspraak ».
B.20. L'article 266 de la L.G.D.A. énonce : B.20. Artikel 266 van de A.W.D.A. luidt :
« § 1er. Sauf disposition contraire dans les lois particulières et « § 1. Behoudens tegenstrijdige beschikking in bijzondere wetten en
sans préjudice aux amendes et confiscations au profit du trésor, les onverminderd de boeten en verschuldigdverklaringen ten bate van de
délinquants et leurs complices et les personnes responsables de Schatkist, zijn de overtreders, hun medeplichtigen en de voor het
l'infraction sont tenus solidairement au paiement des droits et taxes misdrijf aansprakelijke personen solidair gehouden tot betalen van de
dont le trésor a été ou aurait été frustré par la fraude ainsi que des rechten en taksen welke door de fraude aan de Schatkist werden
intérêts de retard éventuellement dus. onttrokken, zomede van de eventueel verschuldigde
§ 2. Les sommes récupérées dans une affaire sont imputées par priorité nalatigheidsinteresten. § 2. De voor een zaak ingevorderde sommen worden bij voorrang
sur les intérêts de retard et sur les droits et taxes. » aangewend tot betaling van de nalatigheidsinteresten en van de rechten
B.21.1. Le Conseil des ministres soutient que la question en taksen. » B.21.1. De Ministerraad voert aan dat de prejudiciële vraag feitelijke
préjudicielle manque en fait, dès lors que ces dispositions sont grondslag mist, daar die bepalingen vreemd zijn aan de regel, inzake
étrangères à la règle, applicable en matière de douanes et accises, douane en accijnzen, dat de rechter bij wie de strafvordering
selon laquelle le juge qui est saisi de l'action publique statue, même aanhangig is, zelfs in geval van vrijspraak, uitspraak doet over de
en cas d'acquittement, sur l'action civile en paiement des droits et burgerlijke vordering tot betaling van de ontdoken rechten en
accises éludés. Cette compétence est prévue à l'article 283 de la accijnzen. In die bevoegdheid is voorzien in artikel 283 van de
L.G.D.A. A.W.D.A.
B.21.2. Les articles 265, § 3, et 266 de la L.G.D.A. sont B.21.2. De artikelen 265, § 3, en 266 van de A.W.D.A. zijn inderdaad
effectivement étrangers à la règle, applicable en matière de douanes vreemd aan de regel, inzake douane en accijnzen, dat de rechter bij
wie de strafvordering aanhangig is, zelfs in geval van een vrijspraak,
et accises, selon laquelle le juge qui est saisi de l'action publique uitspraak doet over de burgerlijke vordering tot betaling van de
statue, même en cas d'acquittement, sur l'action civile en paiement ontdoken rechten en accijnzen. Die aangelegenheid is geregeld in
des droits et accises éludés. Cette matière est régie à l'article 283 artikel 283 van de A.W.D.A., waarover het Hof zich heeft uitgesproken
de la L.G.D.A., disposition sur laquelle la Cour s'est prononcée dans
son arrêt n° 38/2002 du 20 février 2002. in zijn arrest nr. 38/2002 van 20 februari 2002.
La troisième question préjudicielle posée dans l'affaire n° 2294 Bijgevolg behoeft de derde prejudiciële vraag in de zaak nr. 2294 geen
n'appelle par conséquent pas de réponse. antwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht:
1. Les articles 205 et 206 de la loi générale sur les douanes et 1. De artikelen 205 en 206 van de algemene wet inzake douane en
accises ne violent pas les articles 10 et 11 de la Constitution. accijnzen schenden de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet.
2. L'article 265, §§ 1er et 2, de la même loi viole les articles 10 et 2. Artikel 265, §§ 1 en 2, van dezelfde wet schendt de artikelen 10 en
11 de la Constitution. 11 van de Grondwet.
3. La troisième question préjudicielle posée dans l'affaire n° 2294 3. De derde prejudiciële vraag in de zaak nr. 2294 behoeft geen
n'appelle pas de réponse. antwoord.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 15 octobre 2002, par le Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 15 oktober 2002, door
siège précité, dans lequel le juge J.-P. Moerman est remplacé, pour le de vermelde zetel, waarin rechter J.-P. Moerman voor de uitspraak is
prononcé, par le juge R. Henneuse, conformément à l'article 110 de la vervangen door rechter R. Henneuse, overeenkomstig artikel 110 van
même loi. dezelfde wet.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président, De voorzitter,
A. Arts A. Arts
^