← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 115/2002 du 26 juin 2002 Numéro du rôle : 2414 En cause : les
questions préjudicielles relatives à l'article 46 de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du travail,
posées par le Tribunal correctionnel de Bruges. composée des présidents
A. Arts et M. Melchior, et des juges L. François, P. Martens, M. Bossuyt, A(...)"
Extrait de l'arrêt n° 115/2002 du 26 juin 2002 Numéro du rôle : 2414 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 46 de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du travail, posées par le Tribunal correctionnel de Bruges. composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges L. François, P. Martens, M. Bossuyt, A(...) | Uittreksel uit arrest nr. 115/2002 van 26 juni 2002 Rolnummer 2414 In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 46 van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971, gesteld door de Correctionele Rechtbank te Brugge. Het Arbitragehof, I. Onderwerp van de prejudiciële vragen Bij vonnis van |
---|---|
COUR D'ARBITRAGE | ARBITRAGEHOF |
Extrait de l'arrêt n° 115/2002 du 26 juin 2002 | Uittreksel uit arrest nr. 115/2002 van 26 juni 2002 |
Numéro du rôle : 2414 | Rolnummer 2414 |
En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 46 de la | In zake : de prejudiciële vragen betreffende artikel 46 van de |
loi du 10 avril 1971 sur les accidents du travail, posées par le | arbeidsongevallenwet van 10 april 1971, gesteld door de Correctionele |
Tribunal correctionnel de Bruges. | Rechtbank te Brugge. |
La Cour d'arbitrage, | Het Arbitragehof, |
composée des présidents A. Arts et M. Melchior, et des juges L. | samengesteld uit de voorzitters A. Arts en M. Melchior, en de rechters |
François, P. Martens, M. Bossuyt, A. Alen et J.-P. Moerman, assistée | L. François, P. Martens, M. Bossuyt, A. Alen en J.-P. Moerman, |
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président A. Arts, | bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet des questions préjudicielles | I. Onderwerp van de prejudiciële vragen |
Par jugement du 10 avril 2002 en cause de N. Van Loo contre L. | Bij vonnis van 10 april 2002 in zake N. Van Loo tegen L. Destrooper en |
Destrooper et autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la | anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is |
Cour d'arbitrage le 18 avril 2002, le Tribunal correctionnel de Bruges | ingekomen op 18 april 2002, heeft de Correctionele Rechtbank te Brugge |
a posé les questions préjudicielles suivantes : | de volgende prejudiciële vragen gesteld : |
« 1° L'article 46 de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du | « 1° Schendt artikel 46 van de wet van 10 april 1971 betreffende de |
travail viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, en tant | arbeidsongevallen de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre |
que cette disposition refuse une réparation intégrale au travailleur | dit een volledige schadevergoeding weigert aan de werknemer die het |
qui est la victime d'un accident du travail sur le lieu de travail, | slachtoffer is van een arbeidsongeval in de arbeidsplaats, dat |
causé involontairement par son employeur, ses mandataires ou ses | onopzettelijk is veroorzaakt door zijn werkgever, diens lasthebbers of |
préposés, ce travailleur étant sous l'autorité de son employeur, alors | aangestelden, waarbij die werknemer onder het gezag van zijn werkgever |
que cette réparation n'est pas refusée selon les règles de droit | staat, terwijl die niet wordt geweigerd volgens de gemeenrechtelijke |
commun de la responsabilité civile ? | regels van de burgerlijke aansprakelijkheid ? |
2° L'article 46 de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du | 2° Schendt artikel 46 van de wet van 10 april 1971 betreffende de |
travail viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, en tant | arbeidsongevallen de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre |
que cette disposition refuse une réparation intégrale au travailleur | dit een volledige schadevergoeding weigert aan de werknemer die het |
qui est la victime d'un accident du travail sur le lieu de travail, | slachtoffer is van een arbeidsongeval in de arbeidsplaats, dat |
causé involontairement mais par suite de dol, de faute lourde ou de | onopzettelijk, maar door bedrog, zware fout of gewoonlijk lichte fout |
faute légère habituelle par les préposés de son employeur, ce | is veroorzaakt door de aangestelden van diens werkgever, waarbij die |
travailleur étant sous l'autorité de son employeur, alors que cette | werknemer onder het gezag van zijn werkgever staat, terwijl dit niet |
réparation n'est pas refusée selon les règles de la responsabilité du | wordt geweigerd volgens de regels van de aansprakelijkheid van de |
préposé conformément à l'article 18, alinéas 1er et 2, de la loi du 3 | aangestelde overeenkomstig artikel 18, eerste en tweede lid, van de |
juillet 1978 relative aux contrats de travail ? » | wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten ? » |
(...) | (...) |
IV. En droit | IV. In rechte |
(...) | (...) |
B.1.1. La loi du 24 décembre 1903 sur la réparation des dommages | B.1.1. De wet van 24 december 1903 betreffende de vergoeding van |
résultant des accidents du travail prévoyait la réparation forfaitaire | schade voortspruitende uit ongevallen voorzag in een forfaitaire |
du dommage résultant d'un accident du travail, le caractère | vergoeding voor schade ten gevolge van een arbeidsongeval, waarbij de |
forfaitaire de l'indemnité s'expliquant notamment par une | forfaitaire aard van de vergoeding meer bepaald was ingegeven door een |
réglementation de la responsabilité s'écartant du droit commun, basée | van het gemeen recht afwijkende aansprakelijkheidsregeling die niet |
non plus sur la notion de « faute », mais sur celle de « risque | meer uitgaat van het begrip « fout », maar van het begrip « |
professionnel » et sur une répartition de ce risque entre l'employeur | professioneel risico », en van het verdelen van dat risico over de |
et la victime de l'accident du travail. | werkgever en het slachtoffer van het arbeidsongeval. |
D'une part, l'employeur était, même en l'absence de toute faute dans | Enerzijds, werd de werkgever, zelfs zonder dat hem enige schuld trof, |
son chef, toujours rendu responsable du dommage résultant de | steeds aansprakelijk gesteld voor de schade ten gevolge van het |
l'accident du travail subi par la victime. Ainsi non seulement celle-ci était dispensée de la preuve, souvent très difficile à apporter, de la faute de l'employeur ou de son préposé et de l'existence d'un lien causal entre cette faute et le dommage subi, mais sa propre faute (non intentionnelle) ne faisait pas obstacle à la réparation, et n'entraînait pas sa responsabilité si cette faute causait un accident de travail à un tiers. D'autre part, la victime de l'accident du travail percevait une indemnité forfaitaire, qui ne l'indemnisait que partiellement pour le dommage subi. A la suite de plusieurs modifications de la loi, le niveau | arbeidsongeval opgelopen door het slachtoffer. Niet alleen werd het slachtoffer op die manier vrijgesteld van het vaak zeer moeilijk te leveren bewijs van de schuld van de werkgever of zijn aangestelde en van het oorzakelijk verband tussen die schuld en de geleden schade. Bovendien zou zijn eventuele eigen (onopzettelijke) fout de vergoeding niet in de weg staan, noch tot zijn aansprakelijkheid leiden, indien door die fout een derde een arbeidsongeval zou overkomen. Anderzijds, ontving het slachtoffer van het arbeidsongeval een forfaitaire schadevergoeding, waardoor het slechts gedeeltelijk werd vergoed voor de geleden schade. Door verschillende wetswijzigingen werd het vergoedingsniveau van |
d'indemnisation des 50 p.c. originaires de la « rémunération de base » | oorspronkelijk 50 pct. van het « basisloon » uitgebreid naar 66 pct. |
a été porté à 66 p.c. et à 100 p.c. De même, l'immunité initialement | en 100 pct. Ook de oorspronkelijk voorgeschreven immuniteit van de |
prévue de l'employeur a été adaptée à la suite de l'extension de la | werkgever werd aangepast na de uitbreiding van de |
réglementation sur les accidents du travail aux accidents sur le | arbeidsongevallenregeling tot de ongevallen op de weg naar en van het |
chemin du travail. | werk. |
Lors de l'élaboration de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du | Bij de totstandkoming van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971 |
travail, le système a été modifié par l'instauration de l'assurance | werd het systeem gewijzigd door het invoeren van de verplichte |
obligatoire, en vertu de laquelle le travailleur ne s'adresse plus à | verzekering, krachtens welke de werknemer zich niet meer richt tot de |
l'employeur mais à « l'assureur-loi ». C'est le préjudice du | werkgever maar tot de « wetsverzekeraar ». De schade opgelopen door de |
travailleur et non plus la responsabilité de l'employeur qui est | werknemer en niet langer de aansprakelijkheid van de werkgever werd |
assuré, de sorte que le système se rapproche d'un mécanisme | vanaf dan verzekerd, waardoor het systeem gelijkenis vertoont met een |
d'assurances sociales. | mechanisme van sociale verzekering. |
B.1.2. L'article 7 de la loi sur les accidents du travail définit | B.1.2. Artikel 7 van de arbeidsongevallenwet definieert het |
ceux-ci comme « tout accident qui survient à un travailleur dans le | arbeidsongeval als « elk ongeval dat een werknemer tijdens en door het |
cours et par le fait de l'exécution du contrat de louage de travail et | feit van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst overkomt en dat een |
qui produit une lésion ». L'objectif du système forfaitaire est | letsel veroorzaakt ». Het doel van het systeem van de vaste vergoeding |
d'assurer une protection du revenu du travailleur contre un risque | bestaat erin het inkomen van de werknemer te beschermen tegen een |
professionnel censé se réaliser même lorsqu'un accident survient par | mogelijk professioneel risico, zelfs indien het ongeval gebeurt door |
la faute de ce travailleur ou d'un compagnon de travail, ainsi que de préserver la paix sociale et les relations de travail dans les entreprises en excluant la multiplication des procès en responsabilité. La protection en cas de faute du travailleur va jusqu'à immuniser celui-ci contre sa propre responsabilité en cas d'accident de travail causé par cette faute. Le forfait couvre en outre ceux dont le législateur estime qu'ils dépendent normalement du revenu du travailleur victime d'un accident mortel. La réparation forfaitaire sera, dans certains cas, plus importante que ce que la victime aurait pu obtenir en intentant une action de droit commun contre l'auteur de la faute qui a causé l'accident et, dans certains cas, moins | de schuld van die werknemer of van een collega, alsook de sociale vrede en de arbeidsverhoudingen binnen de bedrijven te handhaven door een toename van het aantal processen inzake aansprakelijkheid uit te sluiten. De bescherming in geval van een fout van de werknemer houdt in dat deze van zijn eigen aansprakelijkheid wordt ontheven in geval van een arbeidsongeval dat door die fout is veroorzaakt. De vaste vergoeding dekt bovendien diegenen van wie de wetgever veronderstelt dat zij normaal gesproken afhangen van het inkomen van het slachtoffer van een dodelijk ongeval. De vaste vergoeding zal in bepaalde gevallen groter zijn dan wat het slachtoffer had kunnen verkrijgen door een gemeenrechtelijke vordering in te stellen tegen de dader van de fout die het ongeval heeft veroorzaakt en, in andere gevallen, minder |
importante. Le financement du système forfaitaire est assuré par les | groot. De financiering van het systeem van de vaste vergoeding wordt |
employeurs, qui sont obligés, depuis 1971, de souscrire une assurance | gewaarborgd door de werkgevers, die sinds 1971 verplicht zijn een |
en matière d'accidents du travail et de supporter le coût des primes. Le souci de ne pas alourdir la charge économique qui en résulte par une éventuelle obligation de réparer issue du droit commun a conduit le législateur à restreindre le champ des hypothèses susceptibles d'engager la responsabilité civile de l'employeur. B.1.3. Dès lors que le système dérogatoire se justifie dans son principe, il est admissible que sa comparaison trait pour trait avec celui du droit commun fasse apparaître des différences de traitement tantôt dans un sens, tantôt dans l'autre, sous la réserve que chacune des règles en cause doit être conforme à la logique du système auquel elle appartient. B.2.1. La première question préjudicielle invite la Cour à comparer la situation de victimes d'un accident du travail ou de leurs ayants droit selon que l'accident a été causé involontairement ou intentionnellement par l'employeur, son mandataire ou son préposé. | verzekering inzake arbeidsongevallen te sluiten en de kosten van de premies te dragen. De bekommernis om de financiële last die hiervan het gevolg is niet te verzwaren door een eventuele gemeenrechtelijke vergoedingsverplichting, heeft de wetgever ertoe gebracht de gevallen te beperken waarin de werkgever burgerlijk aansprakelijk kan worden gesteld. B.1.3. Aangezien het afwijkende systeem in principe verantwoord is, kan worden aanvaard dat bij een nadere vergelijking met het gemeenrechtelijke systeem verschillen in behandeling aan het licht komen, nu eens in de ene zin, dan weer in de andere, onder voorbehoud dat elk van de in het geding zijnde regels dient overeen te stemmen met de logica van het systeem waarvan die regel deel uitmaakt. B.2.1. In de eerste prejudiciële vraag wordt het Hof verzocht de situatie te vergelijken van slachtoffers van een arbeidsongeval of van hun rechthebbenden naargelang het ongeval onopzettelijk dan wel opzettelijk werd veroorzaakt door de werkgever, zijn lasthebber of |
L'article 46 de la loi sur les accidents du travail n'autorise pas | zijn aangestelde. In het eerste geval laat artikel 46 van de |
l'action en responsabilité civile de la victime ou de ses ayants droit | arbeidsongevallenwet de rechtsvordering inzake burgerlijke |
dans la première hypothèse, mais il l'autorise dans la seconde | aansprakelijkheid van de getroffene of zijn rechthebbenden niet toe, |
hypothèse. | in het tweede geval wel. |
B.2.2. Compte tenu de ce que, pour les raisons exposées en B.1.1 à | B.2.2. Rekening houdend met het feit dat, om de redenen uiteengezet in |
B.1.3, les règles d'indemnisation des accidents du travail forment un | B.1.1 tot B.1.3, de regels inzake vergoeding van arbeidsongevallen een |
ensemble, la mesure qui consiste à exclure les victimes et leurs | geheel vormen, is de maatregel, die erin bestaat slachtoffers en hun |
ayants droit bénéficiaires des indemnités forfaitaires, tels qu'ils | rechthebbenden die aanspraak kunnen maken op vaste vergoedingen, zoals |
sont visés par les articles 12 à 17 de cette loi, de la possibilité | beoogd in de artikelen 12 tot 17 van die wet, de mogelijkheid te |
d'intenter une action en responsabilité de droit commun contre le | ontnemen een gemeenrechtelijke aansprakelijkheidsvordering in te |
responsable de l'accident du travail n'est pas disproportionnée. La | stellen tegen de persoon die aansprakelijk is voor het arbeidsongeval, |
réponse ne saurait être différente en ce qui concerne la réparation du | niet onevenredig. Het antwoord is noodzakelijkerwijze gelijklopend wat |
dommage moral des ayants droit de la victime décédée. Les indemnités | de vergoeding betreft voor de morele schade van de rechthebbenden van |
forfaitaires prévues par la loi du 10 avril 1971 couvrent, en tout ou | het overleden slachtoffer. De vaste vergoedingen waarin de wet van 10 |
en partie, aussi bien le dommage matériel que le dommage moral. | april 1971 voorziet, dekken, geheel of ten dele, zowel de materiële |
als morele schade. | |
B.2.3. La circonstance que l'article 46, § 1er, de la loi sur les | B.2.3. Het feit dat artikel 46, § 1, van de arbeidsongevallenwet de |
accidents du travail autorise l'action en responsabilité civile dans | rechtsvordering inzake burgerlijke aansprakelijkheid wel toelaat voor |
le chef de la victime ou de ses ayants droit lorsque l'accident a été | de getroffene of zijn rechthebbenden wanneer het ongeval opzettelijk |
causé intentionnellement par l'employeur, son mandataire ou son | werd veroorzaakt door de werkgever, zijn lasthebber of zijn |
préposé ne rend pas la mesure injustifiée. | aangestelde, kan de maatregel zijn verantwoording niet ontnemen. |
Il est question d'intention lorsque les personnes concernées ont voulu | Van opzet is sprake wanneer de bedoelde personen het ongeval gewild |
l'accident. Le législateur peut raisonnablement estimer que cette | hebben. De wetgever kan redelijkerwijze oordelen dat die situatie |
situation est à ce point grave et que la responsabilité des personnes | dermate zwaarwichtig is en de verantwoordelijkheid van de vermelde |
précitées dans le cadre de l'accident est à ce point importante qu'il | personen bij het ongeval dermate groot is, dat voor de uitsluiting van |
n'existe aucune justification à l'exclusion de l'action en | de vordering inzake burgerlijke aansprakelijkheid geen verantwoording |
responsabilité civile. | bestaat. |
Inversement, l'article 48 de la loi sur les accidents du travail | Omgekeerd bepaalt artikel 48 van de arbeidsongevallenwet overigens dat |
prévoit par ailleurs que les indemnités établies par la loi ne sont | de bij de wet bepaalde vergoedingen niet verschuldigd zijn wanneer het |
pas dues lorsque l'accident a été intentionnellement provoqué par la | ongeval door de getroffene of een van de rechthebbenden opzettelijk is |
victime ou un de ses ayants droit. | veroorzaakt. |
B.2.4. La première question préjudicielle appelle une réponse | B.2.4. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden |
négative. | beantwoord. |
B.3.1. En vertu de l'article 18 de la loi relative aux contrats de | B.3.1. Op grond van artikel 18 van de arbeidsovereenkomstenwet is de |
travail, le travailleur, dans le cadre de l'exécution du contrat de | werknemer in het raam van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst ten |
travail, est responsable à l'égard des tiers en cas de dol, de faute | aanzien van derden aansprakelijk bij bedrog, zware schuld en |
lourde et de faute légère habituelle. Ce régime de responsabilité est | gewoonlijk voorkomende lichte schuld. Die aansprakelijkheidsregeling |
une application particulière des principes contenus aux articles 1382 | is een bijzondere toepassing van de beginselen vervat in de artikelen |
et suivants du Code civil. L'article 18 de la loi du 3 juillet 1978 ne | 1382 en volgende van het Burgerlijk Wetboek. Artikel 18 van de wet van |
déroge pas à l'article 1384, alinéa 3, du Code civil, qui dispose que | 3 juli 1978 doet geen afbreuk aan artikel 1384, derde lid, van het |
le maître est responsable de ses préposés. | Burgerlijk Wetboek, dat stelt dat de meester aansprakelijk is voor de |
B.3.2. Ainsi qu'il est indiqué ci-dessus au B.1.1, la loi sur les | aangestelden. B.3.2. Zoals hiervoor is aangegeven onder B.1.1 voorziet de |
accidents du travail prévoit une réparation forfaitaire, inspirée par | arbeidsongevallenwet in een forfaitaire schadevergoeding, ingegeven |
un régime de responsabilité dérogatoire au droit commun qui ne repose | door een van het gemeen recht afwijkende aansprakelijkheidsregeling |
plus sur la notion de faute. Ce régime diffère donc fondamentalement, | die niet meer uitgaat van het begrip fout. Die regeling verschilt |
pour ce qui concerne son fondement juridique, de l'article 18 de la | aldus, wat haar juridische grondslag betreft, fundamenteel van artikel |
loi du 3 juillet 1978, qui repose, lui, sur la notion de faute. Les | 18 van de wet van 3 juli 1978, dat wel op het foutbegrip is gebaseerd. |
deux régimes ne sauraient dès lors être comparés de manière pertinente | Beide regelingen kunnen dan ook niet op pertinente wijze worden |
en ce qui concerne les effets qu'ils attachent à une faute lourde, à | vergeleken wat de gevolgen betreft die ze hechten aan een zware fout, |
une faute intentionnelle ou à une faute légère habituelle commise par | een opzettelijke fout of een gewoonlijk voorkomende lichte fout begaan |
le travailleur. | door de werknemer. |
B.3.3. La deuxième question préjudicielle appelle une réponse | B.3.3. De tweede prejudiciële vraag dient ontkennend te worden |
négative. | beantwoord. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
L'article 46 de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du travail | Artikel 46 van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971 schendt niet |
ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution, en tant que | de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het een volledige |
cette disposition refuse une réparation intégrale au travailleur qui | schadevergoeding weigert aan de werknemer die het slachtoffer is van |
est la victime d'un accident du travail sur le lieu de travail, causé | een arbeidsongeval op de arbeidsplaats dat onopzettelijk is |
involontairement par son employeur, ou les mandataires ou préposés de | veroorzaakt door zijn werkgever, diens lasthebbers of aangestelden, |
celui-ci, ce travailleur étant sous l'autorité de son employeur, alors | waarbij die werknemer onder het gezag van zijn werkgever staat, |
que cette réparation n'est pas refusée selon les règles de droit | terwijl die schadevergoeding niet wordt geweigerd volgens de |
commun de la responsabilité civile. | gemeenrechtelijke regels van de burgerlijke aansprakelijkheid. |
L'article 46 de la loi du 10 avril 1971 sur les accidents du travail | Artikel 46 van de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971 schendt niet |
ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution, en tant que | de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het een volledige |
cette disposition refuse une réparation intégrale au travailleur qui | schadevergoeding weigert aan de werknemer die het slachtoffer is van |
est la victime d'un accident du travail sur le lieu de travail, causé | een arbeidsongeval op de arbeidsplaats dat onopzettelijk, maar door |
involontairement mais par suite de dol, de faute lourde ou de faute | bedrog, zware fout of gewoonlijk lichte fout is veroorzaakt door de |
légère habituelle par les préposés de son employeur, ce travailleur | aangestelden van zijn werkgever, waarbij die werknemer onder het gezag |
étant sous l'autorité de son employeur, alors que cette réparation | van zijn werkgever staat, terwijl die schadevergoeding niet wordt |
n'est pas refusée selon les règles de la responsabilité du préposé | geweigerd volgens de regels van de aansprakelijkheid van de |
conformément à l'article 18, alinéas 1er et 2, de la loi du 3 juillet | aangestelde overeenkomstig artikel 18, eerste en tweede lid, van de |
1978 relative aux contrats de travail. | wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten. |
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 26 juin 2002. | Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 26 juni 2002. |
Le greffier, | De griffier, |
P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
Le président, | De voorzitter, |
A. Arts. | A. Arts. |