← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 109/2002 du 26 juin 2002 Numéro du rôle : 2207 En cause : les
questions préjudicielles relatives aux articles 3 et 4 de la loi du 17 avril 1878 co(...)"
Extrait de l'arrêt n° 109/2002 du 26 juin 2002 Numéro du rôle : 2207 En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 3 et 4 de la loi du 17 avril 1878 co(...) | Uittreksel uit arrest nr. 109/2002 van 26 juni 2002 Rolnummer : 2207 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 3 en 4 van de wet van 17 april 1878 houdende de voorafgaande titel van het Wetboek van Strafvordering en artikel 10 Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters L. Fran(...) |
---|---|
COUR D'ARBITRAGE | ARBITRAGEHOF |
Extrait de l'arrêt n° 109/2002 du 26 juin 2002 | Uittreksel uit arrest nr. 109/2002 van 26 juni 2002 |
Numéro du rôle : 2207 | Rolnummer : 2207 |
En cause : les questions préjudicielles relatives aux articles 3 et 4 | In zake : de prejudiciële vragen betreffende de artikelen 3 en 4 van |
de la loi du 17 avril 1878 contenant le titre préliminaire du Code de | de wet van 17 april 1878 houdende de voorafgaande titel van het |
procédure pénale et à l'article 10, § 1er, alinéas 2 et 3, et § 2, de | Wetboek van Strafvordering en artikel 10, § 1, tweede en derde lid, en |
la loi du 21 novembre 1989 relative à l'assurance obligatoire de la | § 2, van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte |
responsabilité en matière de véhicules automoteurs, posées par le | aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, gesteld door de |
Tribunal de première instance de Nivelles. | Rechtbank van eerste aanleg te Nijvel. |
La Cour d'arbitrage, | Het Arbitragehof, |
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. | samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters |
François, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman et E. Derycke, assistée | L. François, L. Lavrysen, A. Alen, J.-P. Moerman en E. Derycke, |
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Melchior, | bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet des questions préjudicielles | I. Onderwerp van de prejudiciële vragen |
Par jugement du 21 juin 2001 en cause de F. Al Haddad et autres contre | Bij vonnis van 21 juni 2001 in zake F. Al Haddad en anderen tegen de |
la Société des transports intercommunaux de Bruxelles, dont | Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Brussel, waarvan de |
l'expédition est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage le 2 | expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op 2 juli |
juillet 2001, le Tribunal de première instance de Nivelles a posé les | 2001, heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Nijvel de volgende |
questions préjudicielles suivantes : | prejudiciële vragen gesteld : |
« Les articles 3 et 4 de la loi du 17 avril 1878 contenant le titre | « Schenden de artikelen 3 en 4 van de wet van 17 april 1878 houdende |
préliminaire du Code de procédure pénale, interprétés dans le sens | de voorafgaande titel van het Wetboek van Strafvordering, |
qu'ils rendraient le juge répressif incompétent pour statuer sur la | geïnterpreteerd in die zin dat zij de strafrechter onbevoegd zouden |
demande de la partie civile fondée sur l'article 29bis de la loi du 21 | maken om zich uit te spreken over de vordering van de burgerlijke |
novembre 1989 et dirigée contre l'assureur du propriétaire, du | partij op grond van artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 en |
conducteur ou du détenteur du véhicule automoteur impliqué dans | gericht tegen de verzekeraar van de eigenaar, de bestuurder of de |
l'accident litigieux, ne violent-ils pas les articles 10 et 11 de la | houder van het bij het ongeval betrokken motorrijtuig, de artikelen 10 |
Constitution ? | en 11 van de Grondwet ? |
Subsidiairement : | In ondergeschikte orde : |
L'article 10, § 1er (alinéas 2 et 3) et § 2 de la loi du 21 novembre | Is artikel 10, § 1 (tweede en derde lid) en § 2, van de wet van 21 |
1989 relative à l'assurance obligatoire de la responsabilité en | november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering |
matière de véhicules automoteurs - qui règle les obligations de | inzake motorrijtuigen - waarbij de verplichtingen van bepaalde |
certains organismes de transport en l'absence d'assurance et qui les | vervoersinstellingen bij gebreke van verzekering worden geregeld en |
assimilent, quant aux obligations de réparer les dommages et à la | waarbij die instellingen, wat betreft de verplichting tot |
possibilité de leur mise en cause devant les juridictions répressives, | schadeherstel en de mogelijkheid om hen voor de strafgerechten in het |
à des assureurs et qui concerne également la dispense d'assurance de | geding te betrekken, worden gelijkgesteld met verzekeraars en waarbij |
certains organismes d'intérêt public de transport en commun - n'est-il | tevens bepaalde openbare instellingen voor openbaar vervoer van de |
pas contraire aux articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il ne | verzekeringsplicht worden vrijgesteld - in strijd met de artikelen 10 |
concernerait, en raison de sa combinaison avec l'article 1er de la | en 11 van de Grondwet, in zoverre het, in samenhang met artikel 1 van |
même loi du 21 novembre 1989, que les véhicules automoteurs | dezelfde wet van 21 november 1989, enkel betrekking zou hebben op de |
appartenant à ces organismes ou immatriculés à leur nom qui ne sont | motorrijtuigen die aan die instellingen toebehoren of op hun naam zijn |
pas liés à une voie ferrée ? » | ingeschreven en die niet aan spoorstaven zijn gebonden ? » |
(...) | (...) |
IV. En droit | IV. In rechte |
(...) | (...) |
Quant aux articles 3 et 4 de la loi du 17 avril 1878 | Ten aanzien van de artikelen 3 en 4 van de wet van 17 april 1878 |
B.1.1. Les articles 3 et 4 de la loi du 17 avril 1878 contenant le | B.1.1. De artikelen 3 en 4 van de wet van 17 april 1878 houdende de |
titre préliminaire du Code de procédure pénale, tels qu'ils sont | voorafgaande titel van het Wetboek van Strafvordering, zoals van |
d'application dans le litige pendant devant le juge a quo, disposent : | toepassing op het geschil voor de verwijzende rechter, bepalen : |
« Art. 3.L'action pour la réparation du dommage causé par une |
« Art. 3.De rechtsvordering tot herstel van de schade, door een |
infraction appartient à ceux qui ont souffert de ce dommage. | misdrijf veroorzaakt, behoort aan hen die de schade hebben geleden. |
Art. 4.L'action civile peut être poursuivie en même temps et devant |
Art. 4.De burgerlijke rechtsvordering kan terzelfder tijd en voor |
les mêmes juges que l'action publique. Elle peut aussi l'être | dezelfde rechters vervolgd worden als de strafvordering. Zij kan ook |
séparément; dans ce cas, l'exercice en est suspendu tant qu'il n'a pas | afzonderlijk vervolgd worden; in dat geval is zij geschorst, zolang |
été prononcé définitivement sur l'action publique, intentée avant ou | niet definitief is beslist over de strafvordering die vóór of |
pendant la poursuite de l'action civile. | gedurende de burgerlijke rechtsvordering is ingesteld. |
Le tribunal correctionnel saisi conformément à l'article 216quater et | De correctionele rechtbank waarbij de zaak overeenkomstig artikel |
le tribunal de police réservent d'office les intérêts civils, même en l'absence de constitution de partie civile, si la cause n'est pas en état d'être jugée quant à ces intérêts. Sans préjudice de son droit de saisir la juridiction civile, toute personne lésée par l'infraction peut ensuite obtenir sans frais que la juridiction pénale visée à l'alinéa précédent statue sur les intérêts civils, sur requête déposée au greffe en autant d'exemplaires qu'il y a de parties en cause. Cette requête vaut constitution de partie civile. Elle est notifiée aux parties et le cas échéant à leurs avocats par le greffe, avec mention des lieu, jour et heure de l'audience à laquelle l'examen de l'affaire est fixé. » | 216quater aanhangig is gemaakt en de politierechtbank houden ambtshalve de burgerlijke belangen aan, zelfs bij ontstentenis van burgerlijke-partijstelling, wanneer de zaak wat die belangen betreft niet in staat van wijzen is. Onverminderd het recht om de zaak bij de burgerlijke rechter aanhangig te maken, kan een ieder die door het strafbaar feit schade heeft geleden, nadien door middel van een ter griffie ingediend verzoekschrift, in zoveel exemplaren als er betrokken partijen zijn, kosteloos verkrijgen dat het in het vorige lid bedoelde strafgerecht uitspraak doet over de burgerlijke belangen. Dat verzoekschrift geldt als burgerlijke partijstelling. Het verzoekschrift wordt door de griffier ter kennis van de partijen en, in voorkomend geval, van de advocaten gebracht onder vermelding van plaats, dag en uur van de zitting waarop de zaak wordt behandeld. » |
B.1.2. Il ressort de la question préjudicielle et de la motivation du | B.1.2. Uit de prejudiciële vraag en de motivering van het |
jugement a quo que seul l'alinéa 1er de l'article 4 est soumis au | verwijzingsvonnis blijkt dat enkel het eerste lid van artikel 4 ter |
contrôle de la Cour. | toetsing aan het Hof wordt voorgelegd. |
B.1.3. L'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989 relative à | B.1.3. Artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 betreffende de |
l'assurance obligatoire de la responsabilité en matière de véhicules | verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, |
automoteurs, auquel le juge a quo se réfère, disposait, dans la | waaraan de verwijzende rechter refereert, luidde volgens de versie van |
rédaction qui lui fut donnée par la loi du 13 avril 1995 et dans | de wet van 13 april 1995 die van toepassing is op de feiten van het |
laquelle il s'applique aux faits du litige pendant devant ce juge : | voor die rechter hangende geschil : |
« § 1er. A l'exception des dégâts matériels, tous les dommages | « § 1. Bij een verkeersongeval waarbij een motorrijtuig betrokken is, |
résultant de lésions corporelles ou du décès, causés à toute victime | wordt, met uitzondering van de stoffelijke schade, alle schade |
d'un accident de la circulation ou à ses ayants droit, dans lequel est | veroorzaakt aan elk slachtoffer of zijn rechthebbenden en |
impliqué un véhicule automoteur, sont indemnisés par l'assureur qui | voortvloeiend uit lichamelijke letsels of het overlijden, vergoed door |
couvre la responsabilité du propriétaire, du conducteur ou du | de verzekeraar die de aansprakelijkheid dekt van de eigenaar, de |
détenteur de ce véhicule automoteur conformément à la présente loi. | bestuurder of de houder van het motorrijtuig overeenkomstig deze wet. |
Les dommages occasionnés aux prothèses fonctionnelles sont considérés | Schade aan functionele prothesen wordt beschouwd als lichamelijke |
comme des lésions corporelles. | schade. |
L'article 80 de la loi du 9 juillet 1975 relative au contrôle des | Artikel 80 van de wet van 9 juli 1975 betreffende de controle der |
entreprises d'assurance s'applique à cette indemnisation. Toutefois, | verzekeringsondernemingen is van toepassing op deze schadevergoeding. |
si l'accident résulte d'un cas fortuit, l'assureur reste tenu. | Wanneer het ongeval evenwel door toeval gebeurde, blijft de |
Les dispositions du présent article s'appliquent également aux | verzekeraar tot vergoeding gehouden. |
accidents de la circulation impliquant des véhicules automoteurs qui | De bepalingen van dit artikel zijn tevens van toepassing op de |
sont exemptés de l'obligation d'assurance en vertu de l'article 10 de la présente loi et dont les propriétaires ont fait usage de cette exemption. Les victimes ayant commis une faute inexcusable qui est la seule cause de l'accident ne peuvent se prévaloir des dispositions visées au premier alinéa. Est seule inexcusable la faute volontaire d'une exceptionnelle gravité, exposant sans raison valable son auteur à un danger dont il aurait dû avoir conscience. La preuve d'une faute inexcusable n'est pas admise à l'égard de victimes âgées de moins de quatorze ans. Cette obligation d'indemnisation est exécutée conformément aux dispositions légales relatives à l'assurance de la responsabilité en général et à l'assurance de la responsabilité en matière de véhicules automoteurs en particulier, pour autant que le présent article n'y déroge pas. | verkeersongevallen waarbij motorrijtuigen zijn betrokken die krachtens artikel 10 van deze wet vrijgesteld zijn van de verplichting tot verzekering en wanneer de eigenaars van die motorrijtuigen gebruik hebben gemaakt van die vrijstelling. Slachtoffers die een onverschoonbare fout hebben begaan die de enige oorzaak was van het ongeval, kunnen zich niet beroepen op de bepalingen van het eerste lid. Enkel de opzettelijke fout van uitzonderlijke ernst, waardoor degene die ze begaan heeft zonder geldige reden wordt blootgesteld aan een gevaar waarvan hij zich bewust had moeten zijn, is onverschoonbaar. Het bewijs van onverschoonbare fout is niet toegelaten ten aanzien van slachtoffers, jonger dan 14 jaar. Deze vergoedingsplicht wordt uitgevoerd overeenkomstig de wettelijke bepalingen betreffende de aansprakelijkheidsverzekering in het algemeen en de aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen in het bijzonder, voorzover daarvan in dit artikel niet wordt afgeweken. |
§ 2. Le conducteur d'un véhicule automoteur et ses ayants droit ne | § 2. De bestuurder van een motorrijtuig en zijn rechthebbenden kunnen |
peuvent se prévaloir du présent article. | zich niet beroepen op de bepalingen van dit artikel. |
§ 3. Il faut entendre par véhicule automoteur tout véhicule visé à | § 3. Onder motorrijtuig moet worden verstaan ieder voertuig bedoeld in |
l'article 1er de la présente loi, à l'exclusion des fauteuils roulants | artikel 1 van deze wet met uitzondering van rolstoelen met een eigen |
automoteurs susceptibles d'être mis en circulation par une personne | aandrijving die door gehandicapten in het verkeer kunnen worden |
handicapée. | gebracht. |
§ 4. L'assureur ou le fonds commun de garantie automobile sont | § 4. De verzekeraar of het gemeenschappelijk waarborgfonds treden in |
subrogés dans les droits de la victime contre les tiers responsables | de rechten van het slachtoffer tegen de in gemeen recht aansprakelijke |
en droit commun. | derden. |
Les indemnités versées en exécution du présent article ne peuvent | De vergoedingen, die ter uitvoering van dit artikel werden uitgekeerd, |
faire l'objet de compensation ou de saisie en vue du paiement des | zijn niet vatbaar voor beslag of schuldvergelijking met het oog op de |
autres indemnités dues à raison de l'accident de la circulation. | vordering van andere vergoedingen wegens het verkeersongeval. |
§ 5. Les règles de la responsabilité civile restent d'application pour | § 5. De regels betreffende de burgerrechtelijke aansprakelijkheid |
tout ce qui n'est pas régi expressément par le présent article. » | blijven van toepassing op alles wat niet uitdrukkelijk bij dit artikel wordt geregeld. » |
B.1.4. En ce que le régime d'indemnisation qu'il prévoit ne vaut pas | B.1.4. In het arrest nr. 92/98 van het Hof werd dat artikel in strijd |
pour les véhicules liés à une voie ferrée, cet article a été jugé | |
contraire aux articles 10 et 11 de la Constitution par l'arrêt n° | met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet bevonden, in zoverre de erin |
bepaalde vergoedingsregeling niet geldt voor de aan spoorstaven | |
92/98 de la Cour. | gebonden voertuigen. |
B.2. De verwijzende rechter refereert aan een interpretatie van de | |
B.2. Le juge a quo se réfère à une interprétation des articles 3 et 4 | artikelen 3 en 4 van de voormelde wet van 17 april 1878 die het Hof |
de la loi du 17 avril 1878 précitée qui est donnée par la Cour de | van Cassatie, dat de zaak naar de verwijzende rechter verwijst, heeft |
cassation dans l'arrêt du 21 juin 2000 qui le saisit et selon laquelle, en tant qu'ils autorisent le juge pénal à accorder réparation pour un dommage causé par une infraction, ils ne permettent pas à ce juge d'accorder la réparation prévue à l'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989 précitée puisque cette disposition ne fonde pas l'obligation de réparer sur une infraction. Le juge a quo interroge la Cour sur la différence de traitement qui en résulte, entre celui qui demande réparation en s'adressant au juge répressif et celui qui le fait en s'adressant au juge civil, notamment en ce que le premier risque seul de se heurter à un partage de responsabilités. B.3.1. La différence de traitement entre les parties au procès pénal et les parties dans une procédure civile, en ce que l'indemnisation | gevolgd in het arrest van 21 juni 2000 en volgens welke die artikelen, in zoverre zij toestaan dat de strafrechter schadevergoeding toekent voor door een misdrijf veroorzaakte schade, die rechter niet de mogelijkheid bieden de in artikel 29bis van de voormelde wet van 21 november 1989 bedoelde schadevergoeding toe te kennen, omdat de verplichting tot het herstel van de schade volgens die bepaling niet op een misdrijf is gegrond. De verwijzende rechter stelt het Hof een vraag over het daaruit voortvloeiende verschil in behandeling tussen diegene die schadevergoeding vordert door zich tot de strafrechter te wenden en diegene die dat doet door zich tot de burgerlijke rechter te wenden, onder meer doordat alleen de eerstgenoemde het risico loopt dat hem een verdeling van de aansprakelijkheid wordt tegengeworpen. B.3.1. Het verschil in behandeling tussen de partijen in het strafproces en de partijen in een burgerlijke procedure, in zoverre de |
pouvant être réclamée par les premières doit être limitée aux dommages | schadevergoeding die de eerstgenoemden kunnen vorderen, beperkt moet |
résultant d'infractions, repose sur un critère objectif, à savoir la | zijn tot de uit misdrijven voortvloeiende schade, berust op een |
nature des procédures. B.3.2. Cette différence de traitement des deux catégories de personnes est conforme aux objectifs poursuivis dans l'un et l'autre cas par le législateur : la procédure pénale est organisée afin de faire juger les atteintes à l'ordre public que constituent les infractions et accessoirement afin de permettre au même juge de statuer sur les intérêts privés en ce qui concerne le dommage causé par ces infractions en tant que constitutives d'une faute civile. Le législateur a pu considérer que la protection qu'il entendait accorder à « l'usager faible » pouvait conduire à déroger aux principes de la responsabilité civile, sans pour autant requérir qu'il soit aussi dérogé aux principes gouvernant la compétence des juridictions répressives. B.3.3. L'action introduite devant le juge civil sur la base de l'article 29bis de la loi en cause est indépendante de toute | objectief criterium, namelijk de aard van de rechtsplegingen. B.3.2. Dat verschil in behandeling van beide categorieën van personen is in overeenstemming met de doelstellingen die in elk van beide gevallen door de wetgever worden nagestreefd : de strafrechtspleging wordt georganiseerd teneinde de inbreuken op de openbare orde die de misdrijven uitmaken te doen beoordelen en teneinde, in tweede instantie, dezelfde rechter in staat te stellen uitspraak te doen over de privé-belangen met betrekking tot de schade veroorzaakt door die misdrijven als bestanddelen van een burgerlijke fout. De wetgever vermocht te oordelen dat de bescherming die hij « de zwakke weggebruiker » wou bieden, kon leiden tot een afwijking van de beginselen inzake de burgerrechtelijke aansprakelijkheid, zonder evenwel te eisen dat tevens wordt afgeweken van de beginselen betreffende de bevoegdheid van de strafgerechten. B.3.3. De rechtsvordering die op grond van artikel 29bis van de in het geding zijnde wet voor de burgerlijke rechter wordt gebracht, staat |
infraction et est dirigée contre l'assureur ou les personnes publiques | los van elk misdrijf en is gericht tegen de verzekeraar of de in |
visées à l'article 10, § 1er, de cette loi; les inconvénients liés à | artikel 10, § 1, van die wet bedoelde openbare personen; met de |
la priorité de l'action répressive et au risque de décisions | nadelen die verbonden zijn met de prioriteit van de strafvordering en |
contradictoires, auxquels le juge a quo se réfère, ne sont donc pas à | het risico op tegenstrijdige beslissingen, waaraan de verwijzende |
prendre en considération lorsqu'une telle action est exercée. | rechter refereert, hoeft dus geen rekening te worden gehouden wanneer |
Quant à l'inconvénient pouvant être subi par le demandeur en | een dergelijke rechtsvordering wordt ingesteld. |
réparation qui s'est adressé au juge pénal, il n'est pas | Het nadeel dat de eiser kan ondervinden wanneer hij zich met het oog |
disproportionné par rapport aux objectifs que les dispositions en | op schadevergoeding tot de strafrechter heeft gericht, is niet |
cause doivent atteindre. En effet, cette partie peut, après que le | onevenredig met de doelstellingen die door de in het geding zijnde |
juge pénal s'est prononcé, s'adresser au juge civil en vue de | bepalingen moeten worden bereikt. Immers, die partij kan, na de |
compléter la réparation de son dommage, sans distraire les | uitspraak van de strafrechter, zich wenden tot de burgerlijke rechter |
juridictions pénales de leur mission essentielle. | om aanvullende vergoeding voor haar schade te krijgen, zonder de |
strafgerechten van hun hoofdopdracht af te leiden. | |
B.3.4. La circonstance que les demandeurs originaires n'ont pas fait | B.3.4. De omstandigheid dat de oorspronkelijke eisers geen gebruik |
usage de l'action fondée sur l'article 29bis parce qu'à l'époque où | hebben gemaakt van de rechtsvordering op grond van artikel 29bis omdat |
ils ont entamé la procédure, cette disposition n'avait pas encore été | die bepaling, op het ogenblik dat zij de procedure aanspanden, nog |
jugée contraire aux articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'elle | niet in strijd was bevonden met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet |
ne s'appliquait pas aux véhicules sur rail, n'est pas de nature à | in zoverre ze niet van toepassing was op de aan spoorstaven gebonden |
voertuigen, is niet van die aard dat zij kan aantonen dat de artikelen | |
établir que les articles 3 et 4 de la loi du 17 avril 1878 seraient | 3 en 4 van de wet van 17 april 1878 in strijd zouden zijn met de |
contraires aux articles 10 et 11 précités. | voormelde artikelen 10 en 11. |
B.3.5. La première question préjudicielle appelle une réponse | B.3.5. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden |
négative. | beantwoord. |
Quant à l'article 10 de la loi du 21 novembre 1989 | Ten aanzien van artikel 10 van de wet van 21 november 1989 |
B.4.1. L'article 10 de la loi du 21 novembre 1989 relative à | B.4.1. Artikel 10 van de wet van 21 november 1989 betreffende de |
l'assurance obligatoire de la responsabilité en matière de véhicules | verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, zoals |
automoteurs, tel qu'il est d'application devant le juge a quo, dispose : | van toepassing op het geschil voor de verwijzende rechter, bepaalt : |
« Art. 10.§ 1er. L'Etat, les régions, les communautés, la Régie des |
« Art. 10.§ 1. De Staat, de Gewesten, de Gemeenschappen, de Regie |
télégraphes et des téléphones, la Régie des voies aériennes, la | voor Telegrafie en Telefonie, de Regie der Luchtwegen, de Nationale |
Société nationale des chemins de fer belges, la Société nationale des | Maatschappij der Belgische Spoorwegen, de Nationale Maatschappij van |
chemins de fer vicinaux et la Régie des postes ne sont pas tenus de | Buurtspoorwegen en de Regie der Posterijen zijn niet verplicht een |
contracter une assurance pour les véhicules leur appartenant ou | verzekering aan te gaan voor motorrijtuigen die hun toebehoren of op |
immatriculés en leur nom. | hun naam zijn ingeschreven. |
En l'absence d'assurance, ils couvrent eux-mêmes conformément à la | Als er geen verzekering is, dekken zij zelf, overeenkomstig deze wet |
présente loi la responsabilité civile à laquelle le véhicule | |
automoteur peut donner lieu, les exclusions et limitations prévues aux | de burgerrechtelijke aansprakelijkheid waartoe het motorrijtuig |
articles 3 et 4 étant applicables si le Roi n'en dispose autrement. | aanleiding kan geven; daarbij zijn de in de artikelen 3 en 4 bedoelde |
Lorsqu'ils ne sont pas obligés de réparer le dommage, en raison de la responsabilité civile qui leur est propre, ils sont tenus, à l'égard des personnes lésées, dans les mêmes conditions que l'assureur. Ils peuvent en tout cas être mis en cause devant la juridiction répressive, saisie de l'action civile intentée contre l'auteur du dommage. Ils ont, à l'égard de la personne lésée, les obligations mises à charge du Fonds de garantie par l'article 50 de la loi du 9 juillet 1975 relative au contrôle des entreprises d'assurances si le conducteur ou le détenteur du véhicule automoteur s'en est rendu maître par vol, violence ou par suite de recel, ou s'il est exonéré de toute responsabilité par suite d'un cas fortuit. § 2. Le Roi peut autoriser les organismes d'intérêt public de transport en commun nationaux ou régionaux qu'Il désigne à bénéficier du régime applicable à l'Etat. Toutefois, en ce qui concerne les organismes qui dépendent des Régions, cette autorisation est accordée après avis de celles-ci. | uitsluitingen en beperkingen van toepassing, tenzij de Koning anders bepaalt. Indien zij niet tot schadevergoeding zijn gehouden uit hoofde van hun eigen aansprakelijkheid, hebben zij jegens de benadeelden dezelfde verplichtingen als de verzekeraar. Zij kunnen in ieder geval in de zaak betrokken worden voor het strafgerecht waarbij de burgerlijke rechtsvordering tegen degene die de schade heeft veroorzaakt, aanhangig is. Zij hebben jegens de benadeelde de verplichtingen die artikel 50 van de wet van 9 juli 1975 betreffende de controle der verzekeringsondernemingen aan het Waarborgfonds oplegt, als de bestuurder of de houder van het motorrijtuig zich door diefstal, geweldpleging of heling daarover de macht heeft verschaft of als hij van alle aansprakelijkheid is ontslagen wegens toeval of overmacht. § 2. De Koning kan de nationale of gewestelijke instellingen van openbaar nut voor gemeenschappelijk vervoer die Hij aanwijst, machtiging verlenen om de voor de Staat geldende regeling toe te passen. Wat betreft de instellingen die afhangen van de Gewesten wordt deze machtiging evenwel verleend na advies van deze laatsten. |
Le Roi fixe les conditions d'octroi et de retrait de cette | De Koning bepaalt de voorwaarden waaronder die machtiging wordt |
autorisation, ainsi que les mesures de contrôle nécessaires. | verleend en ingetrokken, alsook de controlemaatregelen die nodig zijn. |
L'autorisation peut notamment être subordonnée au dépôt d'un | Aan de machtiging kan onder meer de voorwaarde worden verbonden dat |
cautionnement à la Caisse de dépôts et consignations. » | zekerheid wordt gesteld bij de Deposito- en Consignatiekas. » |
B.4.2. L'article 1er de la même loi dispose : | B.4.2. Artikel 1 van dezelfde wet luidt : |
« Article 1er.Pour l'application de la présente loi, on entend : |
« Art. 1.Voor de toepassing van deze wet wordt verstaan onder : |
Par véhicules automoteurs : les véhicules destinés à circuler sur le | Motorrijtuigen : rij- of voertuigen, bestemd om zich over de grond te |
sol et qui peuvent être actionnés par une force mécanique sans être | bewegen en die door een mechanische kracht kunnen worden gedreven, |
liés à une voie ferrée; tout ce qui est attelé au véhicule est | zonder aan spoorstaven te zijn gebonden; al wat aan het rij- of |
considéré comme en faisant partie. | voertuig is gekoppeld, wordt als een deel daarvan aangemerkt. |
[...] » | [...] » |
B.4.3. Une différence de traitement est ainsi créée parmi les victimes | B.4.3. Aldus wordt een verschil in behandeling in het leven geroepen |
d'accidents de la circulation suivant que le véhicule automoteur | tussen de slachtoffers van verkeersongevallen, naargelang het |
impliqué dans l'accident est lié à une voie ferrée ou ne l'est pas, | motorrijtuig dat in het ongeval is betrokken al dan niet aan |
les victimes ne pouvant mettre en cause les personnes morales de droit | spoorstaven is gebonden, aangezien de slachtoffers enkel de in het |
public visées à l'article 10, § 1er, alinéa 1er, et § 2, alinéa 1er, précité, devant le juge pénal saisi d'une action civile intentée contre l'auteur du dommage que si le véhicule impliqué dans l'accident et appartenant à ces personnes publiques n'est pas lié à une voie ferrée. B.5.1. Lorsqu'il a établi le régime de l'assurance obligatoire de la responsabilité en matière de véhicules automoteurs, le législateur a entendu donner à la notion de véhicule automoteur une définition large, en excluant toutefois les véhicules liés à une voie ferrée. Cette exclusion, figurant dans l'article 1er de la loi du 1er juillet | voormelde artikel 10, § 1, eerste lid, en § 2, eerste lid, bedoelde publiekrechtelijke rechtspersonen in het geding voor de strafrechter voor wie een burgerlijke rechtsvordering tegen de schadeverwekker werd ingesteld, kunnen betrekken wanneer het in het ongeval betrokken voertuig dat aan die openbare personen toebehoort, niet aan spoorstaven is gebonden. B.5.1. Toen de wetgever het stelsel van de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen heeft ingevoerd, heeft hij aan het begrip « motorrijtuig » een ruime definitie willen geven, met uitsluiting evenwel van de aan spoorstaven gebonden voertuigen. Die uitsluiting, vermeld in artikel 1 van de wet van 1 |
1956 relative à l'assurance obligatoire de la responsabilité civile en | juli 1956 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering |
matière de véhicules automoteurs, maintenue par la loi du 21 novembre | inzake motorrijtuigen, gehandhaafd bij de wet van 21 november 1989 en |
1989, et prévue par les conventions Benelux de 1955 et de 1966 dont | voorgeschreven bij de Benelux-verdragen van 1955 en 1966, waaruit die |
ces lois sont issues, semble correspondre à une tradition : depuis la | wetten zijn voortgesproten, lijkt te beantwoorden aan een traditie : |
fin du dix-neuvième siècle, les règlements de police relatifs au | sinds het einde van de negentiende eeuw hebben de politieverordeningen |
roulage ont exclu de leur champ d'application les véhicules sur rails, | betreffende het wegverkeer de spoorvoertuigen uit hun werkingssfeer |
ceux-ci ayant déjà fait l'objet de tels règlements antérieurement. Or, | uitgesloten, die vroeger al het onderwerp van dergelijke verordeningen |
en élaborant en 1994 le régime de l'indemnisation automatique en | waren geweest. Door het uitwerken, in 1994, van het betwiste stelsel |
cause, le législateur a entendu se référer au champ d'application de | van de automatische vergoeding wilde de wetgever zich baseren op de |
l'assurance obligatoire. | werkingssfeer van de verplichte verzekering. |
B.5.2. La différence, quant à leur régime juridique, entre les | B.5.2. Het verschil, met betrekking tot hun rechtsregeling, tussen de |
véhicules sur rails que sont les tramways et les autres véhicules qui | trams, die spoorvoertuigen zijn, en de andere voertuigen die van de |
utilisent la voie publique, paraît s'expliquer, sinon se justifier, | openbare weg gebruik maken, lijkt een verklaring, en zelfs een |
par l'histoire. Au dix-neuvième siècle, l'apparition de véhicules sur | verantwoording, te vinden in de geschiedenis. In de negentiende eeuw |
rails fit l'objet d'une réglementation avant même qu'il en fût ainsi | werd ten gevolge van de opkomst van de spoorvoertuigen een regelgeving |
du roulage en général, d'autant que ces véhicules ne tardèrent pas à | uitgewerkt, nog vóór dat het geval was voor het wegverkeer in het |
assurer l'essentiel du transport public. Il était donc naturel que la | algemeen, te meer daar die voertuigen snel het grootste deel van het |
réglementation générale de la police de la circulation routière, | openbaar vervoer voor hun rekening namen. Het lag dan ook voor de hand |
apparue postérieurement, exclût les véhicules sur rails de son champ d'application. Il ne se justifie pas pour autant que l'élaboration des règles relatives aux effets de la circulation continue, en toute circonstance, d'être pensée abstraction faite des véhicules sur rails. Des organismes d'intérêt public de transport en commun assurent aujourd'hui une large part du transport public au moyen de véhicules qui ne sont pas liés aux rails; ils sont soumis à l'assurance obligatoire des véhicules automoteurs en général ou doivent couvrir eux-mêmes leur responsabilité civile, conformément à l'article 10 en cause. B.6. S'il peut être admis que les véhicules sur rails soient soumis à des règles de police de la circulation dérogeant à celles qui s'appliquent aux autres véhicules, par exemple parce que leur trajectoire est prévisible et que leur mobilité ainsi que leur capacité de freinage sont plus limitées, il n'est nullement démontré qu'ils représentent un risque à ce point spécifique qu'il se justifie de prévoir un régime de mise en cause devant le juge répressif de l'organisme qui exploite les véhicules, moins favorable aux victimes lorsque ceux-ci sont sur rails que lorsqu'il s'agit d'autres véhicules. La seconde question préjudicielle appelle une réponse positive. Par ces motifs, la Cour | dat de algemene regeling van de politie op het wegverkeer, die van latere datum is, de spoorvoertuigen uit haar werkingssfeer weerde. Maar daarom is het nog niet in alle omstandigheden verantwoord dat de regelen betreffende de gevolgen van het verkeer nog steeds worden opgevat zonder rekening te houden met de spoorvoertuigen. Instellingen van openbaar nut voor gemeenschappelijk vervoer staan momenteel in voor een groot deel van het openbaar vervoer met voertuigen die niet aan spoorstaven zijn gebonden; zij zijn onderworpen aan de verplichte verzekering inzake motorrijtuigen in het algemeen of moeten zelf hun burgerrechtelijke aansprakelijkheid dekken, overeenkomstig het in het geding zijnde artikel 10. B.6. Weliswaar kan worden aanvaard dat de spoorvoertuigen onderworpen zijn aan regels van politie op het wegverkeer die afwijken van die welke op de andere voertuigen toepasselijk zijn, bijvoorbeeld omdat hun traject voorspelbaar is en hun mobiliteit alsmede hun remvermogen beperkter zijn, maar het is geenszins aangetoond dat zij een risico met zich meebrengen dat zodanig specifiek is dat het verantwoord is in een regeling te voorzien waarbij de instelling die de voertuigen exploiteert, voor het strafgerecht in de zaak kan worden betrokken, die voor de slachtoffers minder gunstig is wanneer die voertuigen spoorvoertuigen zijn dan wanneer het gaat om andere voertuigen. De tweede prejudiciële vraag dient bevestigend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
- Les articles 3 et 4 de la loi du 17 avril 1878 contenant le titre | - De artikelen 3 en 4 van de wet van 17 april 1878 houdende de |
préliminaire du Code de procédure pénale, interprétés dans le sens | voorafgaande titel van het Wetboek van Strafvordering, geïnterpreteerd |
qu'ils rendraient le juge répressif incompétent pour statuer sur la | in die zin dat zij de strafrechter onbevoegd zouden maken om zich uit |
demande de la partie civile fondée sur l'article 29bis de la loi du 21 | te spreken over de vordering van de burgerlijke partij op grond van |
novembre 1989 relative à l'assurance obligatoire de la responsabilité | artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 betreffende de |
en matière de véhicules automoteurs, ne violent pas les articles 10 et | verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, |
11 de la Constitution. | schenden de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. |
- L'article 10, § 1er, alinéas 2 et 3, et § 2, de la loi du 21 | - Artikel 10, § 1, tweede en derde lid, en § 2, van de wet van 21 |
novembre 1989 relative à l'assurance obligatoire de la responsabilité | november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering |
en matière de véhicules automoteurs viole les articles 10 et 11 de la | inzake motorrijtuigen schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, |
Constitution en ce qu'il ne concerne, en raison de sa combinaison avec | in zoverre het, in samenhang met artikel 1 van dezelfde wet, enkel |
l'article 1er de la même loi, que les véhicules automoteurs | betrekking heeft op de motorrijtuigen die toebehoren aan de in dat |
appartenant aux organismes de transport qu'il vise ou immatriculés à | artikel bedoelde vervoersinstellingen of die op hun naam zijn |
leur nom qui ne sont pas liés à une voie ferrée. | ingeschreven, en die niet aan spoorstaven zijn gebonden. |
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 26 juin 2002. | Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 26 juni 2002. |
Le greffier, Le président, | De griffier, De voorzitter, |
P.-Y. Dutilleux. M. Melchior. | P.-Y. Dutilleux. M. Melchior. |