Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 68/2002 du 28 mars 2002 Numéro du rôle : 2323 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 7 de la loi du 26 juillet 1962 relative à la procédure d'extrême urgence en matière d'expropriation pour cause d'uti La Cour d'arbitrage, composée du président A. Arts et du juge L. François, faisant fonction de p(...)"
Extrait de l'arrêt n° 68/2002 du 28 mars 2002 Numéro du rôle : 2323 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 7 de la loi du 26 juillet 1962 relative à la procédure d'extrême urgence en matière d'expropriation pour cause d'uti La Cour d'arbitrage, composée du président A. Arts et du juge L. François, faisant fonction de p(...) Uittreksel uit arrest nr. 68/2002 van 28 maart 2002 Rolnummer 2323 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 7 van de wet van 26 juli 1962 betreffende de rechtspleging bij hoogdringende omstandigheden inzake onteigening ten algemenen nutte Het Arbitragehof, samengesteld uit voorzitter A. Arts en rechter L. François, waarnemend voorzit(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 68/2002 du 28 mars 2002 Uittreksel uit arrest nr. 68/2002 van 28 maart 2002
Numéro du rôle : 2323 Rolnummer 2323
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 7 de la loi In zake : de prejudiciële vraag over artikel 7 van de wet van 26 juli
du 26 juillet 1962 relative à la procédure d'extrême urgence en 1962 betreffende de rechtspleging bij hoogdringende omstandigheden
matière d'expropriation pour cause d'utilité publique, posée par le inzake onteigening ten algemenen nutte, gesteld door de vrederechter
juge de paix du canton de Westerlo. van het kanton Westerlo.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée du président A. Arts et du juge L. François, faisant fonction samengesteld uit voorzitter A. Arts en rechter L. François, waarnemend
de président, et des juges R. Henneuse, L. Lavrysen, J.-P. Snappe, voorzitter, en de rechters R. Henneuse, L. Lavrysen, J.-P. Snappe,
J.-P. Moerman et E. Derycke, assistée du greffier P.-Y. Dutilleux, J.-P. Moerman en E. Derycke, bijgestaan door de griffier P.-Y.
présidée par le président A. Arts, Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter A. Arts,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle I. Onderwerp van de prejudiciële vraag
Par jugement du 11 janvier 2002 en cause de la s.c. Intercommunale Bij vonnis van 11 januari 2002 in zake de c.v. Intercommunale
Ontwikkelingsmaatschappij voor de Kempen contre A. Helsen, dont Ontwikkelingsmaatschappij voor de Kempen tegen A. Helsen, waarvan de
l'expédition est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage le 22 expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op 22 januari
janvier 2002, le juge de paix du canton de Westerlo a posé la question 2002, heeft de vrederechter van het kanton Westerlo de volgende
préjudicielle suivante : prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 7, alinéa 2, de la loi du 26 juillet 1962 relative à la « Schendt artikel 7, tweede lid, van de wet van 26 juli 1962
procédure d'extrême urgence en matière d'expropriation pour cause betreffende de rechtspleging bij hoogdringende omstandigheden inzake
onteigeningen ten algemene nutte, het grondwettelijk
d'utilité publique viole-t-il le principe constitutionnel d'égalité et gelijkheidsbeginsel en het niet-discriminatiebeginsel vervat in de
le principe de non-discrimination contenus dans les articles 10 et 11 artikelen 10 en 11 van de Grondwet op zichzelf beschouwd en
de la Constitution considérés isolément et lus conjointement avec les
articles 13 et 160 de la Constitution et avec les articles 6, samengelezen met de artikelen 13 en 160 van de Grondwet en de
paragraphe 1, et 14 de la Convention européenne des droits de l'homme, artikelen 6, § 1, en 14, van het Europees Verdrag voor de Rechten van
en ce que l'article 7, alinéa 2, précité, instaure, au sein d'un seul de Mens, doordat door voormeld artikel 7, tweede lid, binnen éénzelfde
et même groupe de justiciables (à savoir les personnes visées aux groep justitiabelen (namelijk de personen die zijn bedoeld in de
articles 3 et 6 de la loi du 26 juillet 1962), une différence de artikelen 3 en 6 van de wet van 26 juli 1962) een verschil in
traitement pour laquelle il n'existe pas de justification raisonnable behandeling wordt ingesteld waarvoor geen redelijke verantwoording
et qui ne repose pas sur un critère objectif, cette différence de
traitement consistant en ce que, suite à une décision subjective, bestaat en welke niet op een objectief criterium berust, dit verschil
totalement unilatérale et choisie arbitrairement dans le temps, prise in behandeling erin bestaande dat ingevolge een door de onteigenaar
par l'expropriant seul, de faire débuter la phase judiciaire, une alléén genomen geheel éénzijdige en willekeurig in de tijd gekozen
catégorie de justiciables a la possibilité de faire procéder par le subjectieve beslissing om de gerechtelijke fase te doen aanvangen, de
Conseil d'Etat au contrôle de légalité interne et externe d'un arrêté ene groep justitiabelen in de mogelijkheid is om de interne en externe
wettigheidscontrole van een onteigeningsbesluit te laten geschieden
d'expropriation, cependant que l'autre catégorie de justiciables est door de Raad van State terwijl de andere groep justitiabelen verplicht
obligée de faire procéder à ce contrôle de légalité interne et externe is om deze interne en externe wettigheidscontrole van een
d'un arrêté d'expropriation par le juge de paix, alors qu'il est onteigeningsbesluit te laten geschieden door de Vrederechter, terwijl
établi et ne saurait être contesté que les deux formes de contrôle de het vaststaat en niet kan worden betwist dat beide vormen van
légalité ne sauraient être équivalentes, compte tenu de la manière wettigheidstoetsing niet gelijkwaardig kunnen zijn gelet op de wijze
dont le contrôle de légalité exercé par le juge de paix est organisé waarop de wettigheidstoetsing die door de Vrederechter wordt
par l'article 7, alinéa 2, précité, et que ces deux formes de contrôle uitgeoefend door het voormelde artikel 7, tweede lid, georganiseerd is
de légalité ne sont pas non plus analogues ? » en deze beide vormen van wettigheidstoetsing evenmin gelijkaardig zijn ? »
(...) (...)
IV. En droit IV. In rechte
(...) (...)
B.1. Par sa question préjudicielle, le juge a quo demande à la Cour si B.1. De prejudiciële vraag strekt ertoe van het Hof te vernemen of
l'article 7, alinéa 2, de la loi du 26 juillet 1962 relative à la artikel 7, tweede lid, van de wet van 26 juli 1962 betreffende de
procédure d'extrême urgence en matière d'expropriation pour cause rechtspleging bij hoogdringende omstandigheden inzake onteigening ten
d'utilité publique viole les articles 10 et 11 de la Constitution algemenen nutte een schending inhoudt van de artikelen 10 en 11 van de
considérés isolément et lus conjointement avec les articles 13 et 160 Grondwet, op zichzelf beschouwd en gelezen in samenhang met de
de la Constitution et avec les articles 6.1 et 14 de la Convention artikelen 13 en 160 van de Grondwet en de artikelen 6.1 en 14 van het
européenne des droits de l'homme, en laissant au juge de paix le soin Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, door ten aanzien van de
d'exercer le contrôle de légalité d'un arrêté d'expropriation, à onteigenden en de in artikel 6 van de voormelde wet bedoelde
l'égard des expropriés et des tiers intéressés visés à l'article 6, à belanghebbenden de wettigheidscontrole van een onteigeningsbesluit aan
partir du moment où l'expropriant a introduit une demande de vrederechter over te laten vanaf het ogenblik dat de onteigenaar
d'expropriation auprès du juge de paix, alors qu'à l'égard des mêmes een vordering tot onteigening bij de vrederechter heeft ingeleid,
personnes, avant que l'expropriant ait introduit une demande terwijl ten aanzien van dezelfde personen, vooraleer de onteigenaar
d'expropriation auprès du juge de paix, le Conseil d'Etat est een vordering tot onteigening bij de vrederechter heeft ingeleid, de
compétent pour soumettre le même arrêté d'expropriation à un contrôle Raad van State bevoegd is om hetzelfde onteigeningsbesluit aan een
de légalité. wettigheidscontrole te onderwerpen.
B.2. Il ressort de la question préjudicielle et des attendus qui la B.2. Uit de prejudiciële vraag en de eraan voorafgaande overwegingen
précèdent que le juge a quo conteste la jurisprudence de la Cour. blijkt dat de verwijzende rechter de rechtspraak van het Hof betwist.
Celle-ci a dit pour droit, dans les arrêts nos 51/95 et 66/95 datés Het Hof heeft in de arresten nrs. 51/95 en 66/95 van respectievelijk
respectivement du 22 juin et du 28 septembre 1995, que les articles 3, 22 juni 1995 en 28 september 1995 voor recht gezegd dat de artikelen
6, 7 et 16, alinéa 2, de la loi du 26 juillet 1962 relative à la 3, 6, 7 en 16, tweede lid, van de wet van 26 juli 1962 betreffende de
procédure d'extrême urgence en matière d'expropriation pour cause rechtspleging bij hoogdringende omstandigheden inzake onteigening ten
d'utilité publique et les articles 14 et 17 des lois coordonnées sur algemenen nutte en de artikelen 14 en 17 van de gecoördineerde wetten
le Conseil d'Etat ne violent pas les articles 10 et 11 de la op de Raad van State de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, op
Constitution lus isolément ou en combinaison avec les articles 13, 16 zichzelf genomen en gelezen in samenhang met de artikelen 13, 16 en
et 160 de la Constitution, avec les articles 6.1 et 14 de la 160 van de Grondwet, de artikelen 6.1 en 14 van het Europees Verdrag
Convention européenne des droits de l'homme et avec l'article 1er du voor de Rechten van de Mens en artikel 1 van het Eerste Aanvullende
Premier Protocole additionnel à ladite Convention, en tant que les Protocol bij dat Verdrag niet schenden, in zoverre de onteigenden en
expropriés et les tiers intéressés visés à l'article 6 de la loi du 26 de belanghebbende derden bedoeld in artikel 6 van de voormelde wet van
juillet 1962 précitée ne disposent pas d'un recours direct contre 26 juli 1962 geen rechtstreeks beroep hebben tegen het
l'arrêté d'expropriation ou en ce que le recours qu'ils auraient onteigeningsbesluit of hun rechtstreeks ingesteld beroep bij de Raad
introduit directement au Conseil d'Etat est rendu caduc dès lors que van State komt te vervallen zodra de onteigenaar voor de vrederechter
l'expropriant a cité à comparaître devant le juge de paix. Ces gedagvaard heeft. Die uitspraken waren gesteund op de volgende
décisions étaient fondées sur les motifs suivants (arrêt n° 51/95) : motieven (arrest nr. 51/95) :
« B.3. Conformément à l'article 14 des lois coordonnées sur le Conseil « B.3. Overeenkomstig artikel 14 van de gecoördineerde wetten op de
d'Etat, toute personne justifiant d'un intérêt peut introduire un Raad van State kan ieder die van een belang doet blijken een beroep
recours en annulation contre les actes et règlements des diverses tot vernietiging instellen tegen ' de akten en reglementen van de
autorités administratives '. onderscheidene administratieve overheden '.
L'article 17 des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat permet en Artikel 17 van de gecoördineerde wetten op de Raad van State biedt de
outre à la partie requérante de demander la suspension de l'exécution verzoekende partij bovendien de mogelijkheid de schorsing van de
de l'acte ou du règlement attaqué. tenuitvoerlegging van de bestreden akte of van het bestreden reglement
Cette compétence générale du Conseil d'Etat se trouve toutefois exclue te vorderen. Die algemene bevoegdheid van de Raad van State is evenwel uitgesloten
lorsqu'il est organisé un recours judiciaire spécifique contre un acte wanneer een specifiek gerechtelijk beroep tegen een bepaalde
administratif déterminé. bestuurshandeling is georganiseerd.
B.4.1. En vertu des dispositions de la loi du 26 juillet 1962, le juge B.4.1. Krachtens de bepalingen van de wet van 26 juli 1962 heeft de
de paix a pour mission, lorsque l'expropriant a introduit devant lui vrederechter, wanneer de onteigenaar de vordering tot onteigening bij
l'action en expropriation, d'examiner la légalité tant interne hem heeft ingeleid, als opdracht de voor de onteigening vereiste
qu'externe des décisions de l'autorité expropriante requises pour besluiten van de onteigenende overheid zowel op hun interne als op hun
l'expropriation. externe wettigheid te toetsen.
Cette compétence du juge ordinaire exclut celle du Conseil d'Etat de Die bevoegdheid van de gewone rechter sluit de bevoegdheid van de Raad
van State uit om kennis te nemen van een beroep tot vernietiging van
connaître d'un recours en annulation contre ces actes, si ce recours die handelingen, indien dat beroep is ingesteld door de onteigende of
est introduit par l'exproprié ou par un tiers intéressé visé à door een belanghebbende derde, als bedoeld in artikel 6 van de wet van
l'article 6 de la loi du 26 juillet 1962. 26 juli 1962.
Cette exclusion de compétence vaut à partir de la citation à Die bevoegdheidsuitsluiting geldt vanaf de dagvaarding om voor de
comparaître devant le juge ordinaire et à l'égard des personnes qui gewone rechter te verschijnen en ten aanzien van de personen die tot
ont accès à cette procédure. Elle se réalise également pour les die procedure toegang hebben. Zij geldt dus ook voor de vorderingen
demandes de suspension et d'annulation introduites au Conseil d'Etat tot schorsing en tot nietigverklaring die bij de Raad van State zijn
avant que le juge de paix ait été saisi. Le Conseil d'Etat n'est plus ingesteld vooraleer de vrederechter werd geadieerd. De Raad van State
compétent pour se prononcer sur les recours ou demandes introduits par is niet meer bevoegd om uitspraak te doen op beroepen of vorderingen
l'exproprié ou par un tiers intéressé dès que l'expropriant cite le ingesteld door de onteigende of door een belanghebbende derde vanaf de
propriétaire à comparaître devant le juge de paix. Il le reste dagvaarding van de eigenaar door de onteigenaar voor de vrederechter.
toutefois à l'égard des tiers ordinaires. Il est également compétent à Hij blijft bevoegd ten aanzien van de gewone derden. Hij is ook
l'égard des personnes visées aux articles 3 et 6 de la loi du 26 bevoegd ten aanzien van de personen die zijn bedoeld in de artikelen 3
juillet 1962, aussi longtemps que l'expropriant n'a pas cité le en 6 van de wet van 26 juli 1962, zolang de onteigenaar de eigenaar
propriétaire devant le juge ordinaire. niet voor de gewone rechter heeft gedagvaard.
B.4.2. Pour les raisons déjà exposées dans les arrêts nos 57/92 (B.7 à B.4.2. Om de redenen die reeds werden uiteengezet in de arresten nrs.
B.12), 80/92 (B.7 à B.12) et 75/93 (B.10 à B.16), la Cour considère 57/92 (B.7 tot B.12), 80/92 (B.7 tot B.12) en 75/93 (B.10 tot B.16) is
que la comparaison des procédures dont disposent, d'une part, le het Hof van oordeel dat uit de vergelijking van de procedures die,
propriétaire et les tiers intéressés et, d'autre part, les tiers enerzijds, de eigenaar en de belanghebbende derden, en, anderzijds, de
ordinaires fait apparaître que ces catégories de justiciables gewone derden ter beschikking staan, blijkt dat die categorieën van
bénéficient d'une protection juridictionnelle équivalente. rechtzoekenden een gelijkwaardige rechtsbescherming genieten.
B.5.1. Le droit de propriété est, en matière d'expropriation, garanti B.5.1. Het eigendomsrecht wordt inzake onteigeningen gewaarborgd door
par l'article 16 de la Constitution et par l'article 1er du Premier artikel 16 van de Grondwet en artikel 1 van het Eerste Aanvullende
Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de Protocol bij het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens,
l'homme, dispositions mentionnées dans la question préjudicielle. Il
s'agit d'un droit auquel sont applicables les dispositions de bepalingen die in de prejudiciële vraag worden vermeld. Het betreft
l'article 6 de la Convention européenne précitée. een recht waarop de bepalingen van artikel 6 van voormeld Europees
Verdrag van toepassing zijn.
B.5.2. L'article 6.1 de la Convention européenne des droits de l'homme B.5.2. Artikel 6.1 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de
dispose que toute personne a droit à ce que sa cause soit entendue Mens bepaalt dat een ieder bij het vaststellen van zijn burgerlijke
équitablement, publiquement et dans un délai raisonnable, par un rechten en verplichtingen recht heeft op een eerlijke en openbare
tribunal indépendant et impartial, établi par la loi, qui décidera des behandeling van zijn zaak, binnen een redelijke termijn, door een
contestations sur ses droits et obligations de caractère civil. Ce onafhankelijke en onpartijdige rechterlijke instantie welke bij de wet
droit doit, aux termes de l'article 14 de la Convention, être assuré is ingesteld. Dat recht moet blijkens artikel 14 van het Verdrag
sans discrimination. zonder discriminatie worden verzekerd.
S'il est vrai que les dispositions précitées exigent que le Vermelde bepalingen vereisen weliswaar dat de eigenaar en de
propriétaire et les tiers intéressés disposent d'un droit d'accès à un belanghebbende derden over een recht op toegang tot een onafhankelijke
juge indépendant et impartial pour contester la légalité d'un arrêté en onpartijdige rechter beschikken om de wettigheid van een
d'expropriation, elles n'empêchent pas que la juridiction qu'ils ont onteigeningsbesluit te betwisten, doch zij staan er niet aan in de weg
saisie doive décliner sa compétence au bénéfice d'une autre dat de door hen geadieerde rechter zich onbevoegd moet verklaren ten
juridiction saisie par l'expropriant, lorsque ces deux juridictions voordele van een ander gerecht dat door de onteigenaar is geadieerd,
satisfont aux exigences de l'article 6.1 de la Convention européenne wanneer beide gerechten beantwoorden aan de door artikel 6.1 van het
des droits de l'homme et que le contrôle de légalité qu'elles exercent Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens gestelde eisen en wanneer
de wettigheidstoetsing die door het ene en het andere gerecht wordt
est équivalent. uitgeoefend gelijkwaardig is.
Dès lors que l'article 6.1 de la Convention n'est pas violé, il ne Nu artikel 6.1 van het Verdrag niet wordt geschonden, kan er geen
saurait être question d'une violation du principe constitutionnel sprake zijn van een schending van het grondwettelijk
d'égalité lu en combinaison avec cette disposition. gelijkheidsbeginsel in samenhang gelezen met die bepaling.
B.6. Le juge a quo soulève aussi la question de savoir s'il n'est pas B.6. De verwijzende rechter stelt ook de vraag of niet op
porté atteinte de manière discriminatoire aux articles 13 et 160 de la discriminatoire wijze afbreuk wordt gedaan aan de artikelen 13 en 160
Constitution. L'article 13 de la Constitution dispose que nul ne peut van de Grondwet. Artikel 13 van de Grondwet bepaalt dat niemand tegen
être distrait, contre son gré, du juge que la loi lui assigne. zijn wil kan worden afgetrokken van de rechter die de wet hem toekent.
L'article 160 de la Constitution dispose qu'il y a pour toute la Artikel 160 van de Grondwet bepaalt dat er voor geheel België een Raad
Belgique un Conseil d'Etat. L'article 13 garantit à toutes les van State bestaat. Artikel 13 waarborgt aan alle personen die zich in
personnes qui se trouvent dans la même situation le droit d'être dezelfde toestand bevinden het recht om volgens dezelfde regels te
jugées selon les mêmes règles en ce qui concerne la compétence et la worden berecht. Niets belet dat de wetgever, zoals in de ter
procédure. Rien n'empêche que le législateur confie, comme dans les beoordeling staande bepalingen, zekere geschillen toevertrouwt aan een
dispositions examinées, certains litiges à une juridiction déterminée bepaald rechtscollege en andere aan een ander rechtscollege, ook al
et d'autres à une autre juridiction, même s'il en résulte que, dans le heeft zulks tot gevolg dat de ene rechter in de loop van de
cours de la procédure, un des juges perd sa compétence au bénéfice de l'autre. rechtspleging zijn bevoegdheid verliest ten voordele van de andere.
Les dispositions en cause ne violent pas les articles 10 et 11 de la De in het geding zijnde bepalingen schenden niet de artikelen 10 en
Constitution, lus en combinaison avec les articles 13 et 160 de la 11, gelezen in samenhang met de artikelen 13 en 160 van de Grondwet. »
Constitution ». B.3. Le juge a quo oppose les objections suivantes à cette B.3. De verwijzende rechter werpt de volgende bezwaren op ten aanzien
jurisprudence. van die rechtspraak.
Tout d'abord, la différence de traitement ne serait pas fondée sur un Allereerst zou het verschil in behandeling niet op een objectief
critère objectif. En raison d'une décision unilatérale de criterium berusten. Door een eenzijdige beslissing van de onteigenaar
l'expropriant - la décision d'introduire une demande d'expropriation - de beslissing om een vordering tot onteigening in te leiden bij de
auprès du juge de paix -, le Conseil d'Etat n'est plus compétent pour vrederechter - is de Raad van State niet langer bevoegd om uitspraak
se prononcer sur un recours en annulation introduit par un exproprié te doen over een beroep tot vernietiging dat door een onteigende en
ou un tiers intéressé visé à l'article 6 de la loi du 26 juillet 1962. een in artikel 6 van de wet van 26 juli 1962 bedoelde belanghebbende
derde werd ingesteld.
Ensuite, les contrôles de légalité opérés par le Conseil d'Etat, d'une Vervolgens zouden de wettigheidstoetsing door de Raad van State en die
part, et le juge de paix, d'autre part, ne sauraient être équivalents, door de vrederechter niet gelijkwaardig kunnen zijn, inzonderheid
en particulier parce que la disposition en cause impose au juge de doordat de in het geding zijnde bepaling de vrederechter ertoe
paix de statuer sur le tout par un seul jugement rendu au plus tard 48 verplicht uiterlijk 48 uren na de verschijning bij één enkel vonnis
heures après la comparution. over het geheel te beslissen.
Enfin, ces contrôles de légalité ne seraient pas de même nature, en ce Ten slotte zou de wettigheidstoetsing ook niet van dezelfde aard zijn
que l'action devant le juge de paix a un autre objet que le recours en doordat de vordering voor de vrederechter een ander onderwerp heeft
annulation introduit devant le Conseil d'Etat. dan het beroep tot nietigverklaring voor de Raad van State.
B.4. Il peut être constaté objectivement si une demande B.4. Of al dan niet een vordering tot onteigening bij de vrederechter
d'expropriation a été introduite ou non auprès du juge de paix. Le is ingesteld, kan op objectieve wijze worden vastgesteld. Het feit dat
fait que la décision d'introduire cette demande soit prise de beslissing om die vordering in te leiden eenzijdig door de
unilatéralement par l'expropriant ne porte pas atteinte au caractère onteigenaar wordt genomen, doet geen afbreuk aan het objectief
objectif du critère de distinction. karakter van het criterium van onderscheid.
B.5. Pour apprécier l'équivalence de la protection juridique dont B.5. Om de gelijkwaardigheid van de rechtsbescherming van de in het
bénéficient les catégories de personnes en cause, il ne peut être fait geding zijnde categorieën van personen te beoordelen, moet rekening
abstraction de la possibilité, offerte par l'article 16 de la loi du worden gehouden met de mogelijkheid waarin artikel 16 van de wet van
26 juillet 1962 au propriétaire et aux tiers intéressés, d'intenter 26 juli 1962 voorziet voor de eigenaar en de belanghebbende derden om
une action en révision, d'autant qu'une telle voie de recours n'est een vordering tot herziening in te stellen, te meer daar in een
pas prévue dans la procédure ouverte à la catégorie de personnes avec soortgelijk rechtsmiddel niet is voorzien in de rechtspleging die
laquelle les personnes susdites sont comparées. openstaat voor de categorie van personen waarmee zij worden
B.6. S'agissant de la différence de protection juridique ainsi conçue, vergeleken. B.6. Ten aanzien van het aldus opgevatte verschil in rechtsbescherming
il y a lieu de renvoyer aux motifs suivants de l'arrêt n° 75/93 (voy. dient verwezen te worden naar de volgende motieven van het arrest nr.
aussi les B.7 à B.12 des arrêts nos 57/92 et 80/92) : 75/93 (zie ook B.7 tot B.12 van de arresten nrs. 57/92 en 80/92) :
« B.10. En premier lieu, une différence de traitement est « B.10. In de eerste plaats is een verschil in behandeling
explicitement énoncée dans la première partie de la question uitdrukkelijk in het eerste gedeelte van de prejudiciële vraag
préjudicielle en ce que les tiers ordinaires disposent, devant le opgeworpen in zoverre de gewone derden bij de Raad van State een
Conseil d'Etat, d'un recours en annulation de l'arrêté d'expropriation beroep tot vernietiging van het onteigeningsbesluit kunnen instellen,
tandis que, une fois la procédure judiciaire engagée, le propriétaire terwijl, zodra de gerechtelijke fase een aanvang heeft genomen, de
et les tiers intéressés ne peuvent contester la légalité d'un tel eigenaar en de belanghebbende derden de wettigheid van zulk een
arrêté que par voie d'exception devant le juge ordinaire. Il ne peut besluit slechts bij wege van exceptie voor de gewone rechter kunnen
cependant être déduit de cette différence de procédure qu'elle aanvechten. Uit dat procedureverschil mag echter niet worden afgeleid
constituerait un traitement inégal. En vertu de l'article 107 de la dat er een ongelijke behandeling zou zijn. Krachtens artikel 107 van
Constitution, la compétence attribuée au juge ordinaire de vérifier si de Grondwet geldt de aan de gewone rechter toegekende bevoegdheid om
les formalités prescrites par la loi ont été observées s'étend à tous na te gaan of de bij de wet voorgeschreven vormvereisten in acht zijn
les vices de légalité externes et internes. Si les procédures offertes genomen, voor alle externe en interne onwettigheden. Zijn de aan de
aux uns et aux autres sont différentes, le contrôle de légalité enen en de anderen geboden procedures weliswaar verschillend, de
qu'elles organisent est équivalent. wettigheidstoetsing die zij organiseren is gelijkwaardig.
B.11. De la comparaison des dispositions citées dans la question B.11. Uit de vergelijking van de in de prejudiciële vraag vermelde
préjudicielle, il se déduit qu'une autre différence de traitement y bepalingen kan worden afgeleid dat daarin een ander verschil in
est implicitement dénoncée en ce que les procédures prévues ne behandeling impliciet is aangeklaagd in zoverre de voorgeschreven
permettraient pas aux parties d'organiser leur défense en bénéficiant procedures de partijen niet de mogelijkheid zouden bieden hun verweer
de garanties comparables à celles de la procédure prévue aux articles te organiseren met waarborgen die te vergelijken zijn met die van de
14 et 17 des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat. procedure die bij de artikelen 14 en 17 van de gecoördineerde wetten
En effet, lorsque le propriétaire et les tiers intéressés sont cités op de Raad van State is voorgeschreven.
devant le juge de paix, ils ont l'obligation, en vertu de l'article 7, alinéa 2, de la loi du 26 juillet 1962, de proposer en une fois toutes les exceptions qu'ils croiraient pouvoir opposer ' et le juge de paix est tenu de statuer dans les quarante-huit heures. Les tiers ordinaires, qui peuvent obtenir un arrêt d'annulation du Conseil d'Etat même si la procédure judiciaire est engagée, disposent, quant à eux, de délais qui leur permettent, pendant soixante jours, de préparer leur requête et d'invoquer ultérieurement des moyens nouveaux s'ils sont fondés sur des éléments révélés par la lecture du dossier administratif que l'expropriant est tenu de déposer dans un délai de trente jours. Ils ont également la faculté de déposer un dernier mémoire après avoir reçu le rapport établi par l'auditeur-rapporteur Wanneer de eigenaar en de belanghebbende derden voor de vrederechter worden gedaagd, zijn zij immers krachtens artikel 7, tweede lid, van de wet van 26 juli 1962 ertoe gehouden ' alle excepties die zij menen te kunnen opwerpen, ineens voor te brengen ' en is de vrederechter verplicht binnen achtenveertig uur uitspraak te doen. De gewone derden, die bij de Raad van State een vernietigingsarrest kunnen verkrijgen ook al is de gerechtelijke procedure reeds ingezet, beschikken van hun kant over termijnen die hun de mogelijkheid bieden gedurende zestig dagen hun verzoekschrift voor te bereiden en later nieuwe middelen aan te voeren indien ze gegrond zijn op elementen die aan het licht zijn gekomen bij het lezen van het administratief dossier dat de onteigenaar binnen dertig dagen dient neer te leggen. Zij kunnen ook een laatste memorie neerleggen na het verslag te hebben ontvangen dat de auditeur-verslaggever heeft opgesteld na een
au terme d'une instruction menée selon une procédure inquisitoire. onderzoek dat in het raam van een inquisitoire procedure is gevoerd.
B.12. En ce qui concerne la loi du 26 juillet 1962, le recours à la B.12. Wat de wet van 26 juli 1962 betreft, is de aanwending van de
procédure dérogatoire se justifie exclusivement par des raisons afwijkende procedure uitsluitend verantwoord door redenen van algemeen
d'intérêt général et n'est permis que si la prise de possession belang en is zij slechts toegestaan wanneer de onmiddellijke
immédiate de l'immeuble par l'autorité expropriante est indispensable. inbezitneming van het goed door de onteigenende overheid onontbeerlijk
Le juge de paix doit donc vérifier si l'autorité n'a pas commis is. De vrederechter dient dus na te gaan of de overheid geen
d'excès ou de détournement de pouvoir en méconnaissant la notion machtsoverschrijding of machtsafwending heeft begaan door het
juridique d'extrême urgence. Il rejettera la demande de l'autorité juridisch begrip ' dringende noodzakelijkheid ' niet in acht te nemen.
expropriante si, lorsqu'il en est saisi, l'extrême urgence invoquée Hij zal de bij hem aanhangig gemaakte vordering van de onteigenende
dans l'arrêté d'expropriation n'existe pas ou n'existe plus. overheid verwerpen indien de in het onteigeningsbesluit aangevoerde
En outre, le propriétaire et les tiers intéressés peuvent, après le dringende noodzakelijkheid niet of niet meer bestaat.
jugement fixant les indemnités provisoires, exercer devant le tribunal Bovendien kunnen de eigenaar en de belanghebbende derden, na het
de première instance une action en révision qu'en vertu de l'article vonnis waarbij de voorlopige vergoedingen zijn vastgesteld, voor de
rechtbank van eerste aanleg een vordering tot herziening instellen die
16, alinéa 2, ils pourront notamment fonder sur l'irrégularité de zij krachtens artikel 16, tweede lid, onder meer zullen kunnen gronden
l'expropriation. Dans l'interprétation qu'en a donnée la Cour de op de onregelmatigheid van de onteigening. Volgens de interpretatie
cassation par son arrêt du 7 décembre 1990 rendu en audience plénière, die het Hof van Cassatie in zijn arrest van 7 december 1990 in
voltallige zitting heeft gegeven, staat die bepaling de eigenaar en de
cette disposition autorise le propriétaire et les tiers intéressés à belanghebbende derden toe hun vordering tot herziening te gronden op
fonder leur action en révision sur des motifs qu'ils n'avaient pas motieven die zij voor de vrederechter niet hadden aangevoerd, wat hun
invoqués devant le juge de paix, ce qui leur permet de recommencer de mogelijkheid biedt het gehele proces te herbeginnen. Aldus
tout le procès. Ainsi interprété, l'article 16, alinéa 2, corrige les uitgelegd corrigeert artikel 16, tweede lid, de overdreven gevolgen
conséquences excessives que pourrait avoir l'article 7, alinéa 2 : die artikel 7, tweede lid, zou kunnen hebben : de aanwezige
c'est seulement devant le juge de paix que les défendeurs présents sont tenus, à peine de déchéance, de présenter en une fois toutes les exceptions qu'ils croient pouvoir opposer. L'article 16, alinéa 2, précise encore que l'action en révision est instruite par le tribunal conformément aux règles du Code de procédure civile '. Le propriétaire et les tiers intéressés qui agissent en révision disposent ainsi des délais, des mesures d'instruction et des voies de recours que leur offre le Code judiciaire. B.13. Il est vrai qu'en prévoyant que le jugement qui fait droit à la verweerders zijn enkel voor de vrederechter ertoe gehouden, op straffe van verval, alle excepties die zij menen te kunnen opwerpen, ineens voor te brengen. Artikel 16, tweede lid, vermeldt ook dat de vordering tot herziening door de rechtbank wordt behandeld ' overeenkomstig de regels van het Wetboek van burgerlijke rechtsvordering '. De eigenaar en de belanghebbende derden die de herziening vragen, beschikken aldus over de termijnen, de onderzoeksmaatregelen en de rechtsmiddelen die hun door het Gerechtelijk Wetboek worden geboden. B.13. Weliswaar staat de wetgever, door te bepalen dat het vonnis waarbij het verzoek van de onteigenaar wordt ingewilligd, niet vatbaar
demande de l'expropriant n'est susceptible d'aucun recours (article 8, is voor beroep (artikel 8, tweede lid), door de onteigenaar toe te
alinéa 2), en permettant à l'expropriant de prendre possession du bien staan bezit te nemen van het goed zodra hij is overgegaan tot de
dès qu'il a procédé à la signification de ce jugement (article 11) et betekening van dat vonnis (artikel 11) en door de onteigende pas toe
en ne permettant à l'exproprié de contester à nouveau la légalité de te staan de wettigheid van de onteigening opnieuw aan te vechten nadat
l'expropriation qu'après qu'aura été rendu le jugement fixant les het vonnis is gewezen waarbij de voorlopige vergoedingen worden
indemnités provisoires (articles 14 à 16), le législateur permet à bepaald (artikelen 14 tot 16), de onteigenaar toe te beschikken over
l'expropriant de disposer d'un immeuble alors qu'il sera peut-être een onroerend goed waarvan later misschien zal worden geoordeeld dat
jugé ultérieurement que l'exproprié en a été illégalement dépossédé. het op onwettige wijze is onteigend. Die inbezitneming kan
Cette prise de possession peut avoir des conséquences irréversibles onomkeerbare gevolgen hebben wanneer de onteigenaar inmiddels is
lorsqu'entre-temps l'expropriant a procédé à des travaux de démolition overgegaan tot afbraak- of bouwwerken die de volledige teruggave in
ou de construction qui ne permettront pas la restitution intégrale en natura van het goed waarover hij op onwettige wijze heeft beschikt,
nature du bien dont il a illégalement disposé. onmogelijk maken.
Ces conséquences ne peuvent cependant être considérées comme étant Die gevolgen kunnen echter niet worden beschouwd als zijnde kennelijk
manifestement disproportionnées à l'objectif poursuivi. onevenredig met het nagestreefde doel.
Le législateur peut estimer que, pour autant que le juge de paix ait De wetgever kan oordelen dat, voor zover de vrederechter heeft
autorisé la poursuite de l'expropriation après avoir vérifié, en vertu toegestaan dat de onteigening wordt doorgevoerd, nadat hij krachtens
de l'article 107 de la Constitution, la légalité tant interne artikel 107 van de Grondwet zowel de interne als de externe wettigheid
qu'externe de l'arrêté d'expropriation, l'utilité publique exige que, van het onteigeningsbesluit heeft nagegaan, het algemeen nut vereist
en cas d'extrême urgence, l'expropriant soit mis immédiatement en dat, in spoedeisende gevallen, de onteigenaar onmiddellijk in het
possession du bien exproprié. bezit wordt gesteld van het onteigende goed.
La constatation ultérieure de l'illégalité de l'expropriation De latere vaststelling van de onwettigheid van de onteigening zal de
eigenaar ertoe in staat stellen het volledige herstel van het door hem
permettra au propriétaire d'obtenir la réparation intégrale de son geleden nadeel te verkrijgen, hetzij in natura, hetzij door de
préjudice, soit en nature, soit par équivalent. Le risque qu'il court tegenwaarde. Het risico dat hij loopt niet de integrale teruggave van
de ne pas obtenir la restitution en nature de son bien n'est pas un zijn goed te verkrijgen, is geen onevenredig gevolg van de
onteigeningsprocedure bij hoogdringende omstandigheden, ten aanzien
effet disproportionné de la procédure d'expropriation d'extrême van het nadeel dat het algemeen belang zou kunnen lijden indien de
urgence, par rapport au préjudice que pourrait subir l'intérêt général inbezitneming door de onteigenaar zou worden uitgesteld totdat alle
si la prise de possession par l'expropriant était retardée jusqu'à rechtsmiddelen waarover de onteigende beschikt, zouden zijn uitgeput.
l'épuisement des voies de recours offertes à l'exproprié. Het komt het Hof niet toe te oordelen of de rechtspleging bij
Il n'appartient pas à la Cour d'apprécier si la procédure d'extrême hoogdringende omstandigheden wordt aangewend in gevallen waarin
urgence est utilisée dans des cas qui ne la justifient pas, ni daarvoor geen verantwoording bestaat en evenmin te onderzoeken of de
d'examiner si la phase judiciaire de la procédure d'expropriation est gerechtelijke fase van de onteigeningsprocedure binnen redelijke
menée dans des délais raisonnables. termijnen wordt afgewikkeld.
B.14. Depuis qu'en application de l'article 17 nouveau des lois coordonnées sur le Conseil d'Etat, celui-ci s'est vu reconnaître un pouvoir de suspension, le voisin d'un immeuble exproprié peut, s'il remplit les deux conditions exigées par ledit article, obtenir un arrêt suspendant l'arrêté d'expropriation, arrêt qui s'impose au juge de paix devant lequel la procédure judiciaire est pendante. Un tiers ordinaire pourrait ainsi faire échec à cette procédure, alors même qu'il ne peut y prendre part, jusqu'à ce que le Conseil d'Etat ait statué sur sa demande d'annulation, tandis qu'à l'égard du propriétaire et des tiers intéressés le Conseil d'Etat doit décliner sa compétence dès que la procédure judiciaire est engagée. Il convient cependant d'observer que, conformément à l'interprétation B.14. Sedert de Raad van State met toepassing van het nieuwe artikel 17 van de gecoördineerde wetten schorsingsbevoegdheid heeft gekregen, kan de buur van een onteigend goed, indien hij de twee door dat artikel vereiste voorwaarden vervult, een arrest verkrijgen dat het onteigeningsbesluit schorst, arrest dat bindend is voor de vrederechter bij wie de gerechtelijke procedure aanhangig is. Een gewone derde zou aldus die procedure onwerkdadig kunnen maken, hoewel hij daaraan niet eens kan deelnemen, totdat de Raad van State uitspraak heeft gedaan over de vordering tot vernietiging, terwijl de Raad van State zich onbevoegd moet verklaren ten aanzien van de eigenaar en de belanghebbende derden zodra de gerechtelijke procedure een aanvang heeft genomen. Nochtans moet worden opgemerkt dat, overeenkomstig de interpretatie
donnée par la Cour, dans son arrêt n° 42/90, aux articles 7 et 16, die het Hof in zijn arrest nr. 42/90 heeft gegeven aan de artikelen 7
alinéa 2, de la loi du 26 juillet 1962 ainsi qu'à l'article 14 des en 16, tweede lid, van de wet van 26 juli 1962 alsmede aan artikel 14
lois coordonnées sur le Conseil d'Etat, le propriétaire, les tiers van de gecoördineerde wetten op de Raad van State, de eigenaar, de
intéressés et les tiers ordinaires sont également traités avant la belanghebbende derden en de gewone derden vóór de gerechtelijke fase
phase judiciaire de l'expropriation puisque tous ont accès au Conseil van de onteigening gelijk worden behandeld, aangezien zij allen
d'Etat. Ce n'est que pendant les quelques jours qui séparent la toegang hebben tot de Raad van State. Alleen gedurende de enkele dagen
citation, prévue à l'article 5 de la loi du 26 juillet 1962, du die liggen tussen de bij artikel 5 van de wet van 26 juli 1962
jugement visé à l'article 7 de cette loi qu'un tiers ordinaire voorgeschreven dagvaarding en het bij artikel 7 van die wet beoogde
vonnis, zou een gewone derde via een schorsingsarrest de gerechtelijke
pourrait, par le biais d'un arrêt de suspension, faire échec à la procedure onwerkdadig kunnen maken, terwijl de eigenaar en de
procédure judiciaire, tandis que le propriétaire et les tiers belanghebbende derden alsdan over dat rechtsmiddel niet beschikken.
intéressés sont alors privés de cette voie de droit. Ceux-ci peuvent Die kunnen echter, tijdens dezelfde periode, van de vrederechter
toutefois, pendant la même période, obtenir du juge de paix qu'il verkrijgen dat hij weigert een onwettig onteigeningsbesluit
refuse de rendre exécutoire un arrêté d'expropriation illégal. Ne s'en uitvoerbaar te verklaren. Zonder zich te houden aan het zogenaamde '
tenant pas à ce qu'on appelle le privilège du préalable, le privilège du préalable ', heeft de wetgever aldus de onteigening
législateur a ainsi subordonné l'expropriation à un contrôle afhankelijk gemaakt van een rechterlijke controle, zodat, enerzijds,
juridictionnel, de telle sorte que le propriétaire et les tiers de eigenaar en de belanghebbende derden en, anderzijds, de gewone
intéressés, d'une part, les tiers ordinaires, de l'autre, disposent derden, ieder over een snelle procedure beschikken die hen in staat
chacun d'une procédure rapide qui leur permet de résister à une stelt zich tegen een onregelmatige onteigening te verzetten.
expropriation irrégulière.
B.15. Sans doute [...] la combinaison des deux régimes juridictionnels B.15. Het is ook waar [...] dat de combinatie van twee jurisdictionele
peut aboutir à ce que l'exproprié puisse obtenir en révision ou en stelsels ertoe kan leiden dat de onteigende in herziening of in hoger
appel la constatation de l'illégalité de l'expropriation après que l'action d'un tiers a abouti alors qu'il ne pourrait pas l'obtenir devant le Conseil d'Etat. Une telle conséquence ne peut avoir pour effet de rendre discriminatoire une différence de régimes juridictionnels qui ne l'est pas, d'autant qu'il s'agit là d'une garantie supplémentaire quant à l'exécution de l'arrêt d'annulation du Conseil d'Etat. B.16. Il résulte de la comparaison des procédures offertes au propriétaire et aux tiers intéressés, d'une part, aux tiers ordinaires, d'autre part, que les uns et les autres bénéficient d'une protection juridictionnelle équivalente. Sans doute la coexistence des deux procédures peut-elle provoquer des interférences anormales et conduire à des solutions contraires. Mais ce n'est pas à la Cour qu'il appartient d'y remédier ». Les arguments produits dans la présente affaire ne sont pas de nature à réfuter les considérations qui précèdent. beroep de vaststelling van de onwettigheid van de onteigening kan verkrijgen nadat de derde in zijn vordering is geslaagd, terwijl hij die niet kan verkrijgen bij de Raad van State. Een dergelijk gevolg kan er niet toe leiden dat een verschil tussen jurisdictionele stelsels dat niet discriminerend is, discriminerend wordt gemaakt, te meer daar het een bijkomende waarborg betreft ten aanzien van de tenuitvoerlegging van het vernietigingsarrest van de Raad van State. B.16. Uit de vergelijking van de procedures die, enerzijds, de eigenaar en de belanghebbende derden, en, anderzijds, de gewone derden ter beschikking staan, blijkt dat beiden een gelijkwaardige rechtsbescherming genieten. Het naast elkaar bestaan van de twee procedures kan wellicht abnormale interferenties veroorzaken en tot tegengestelde oplossingen leiden. Maar het komt het Hof niet toe [dit] te verhelpen. » De in onderhavige zaak aangebrachte argumenten zijn niet van die aard dat ze de voormelde motieven zouden kunnen weerleggen.
B.7. Du reste, une différence de traitement entre certaines catégories B.7. Overigens houdt een verschil in behandeling tussen bepaalde
de personnes qui découle de l'application de règles procédurales categorieën van personen dat voortvloeit uit de toepassing van
différentes dans des circonstances différentes n'est pas verschillende procedureregels in verschillende omstandigheden, op zich
discriminatoire en soi. Il ne pourrait être question de discrimination geen discriminatie in. Van discriminatie zou slechts sprake kunnen
que si la différence de traitement qui découle de l'application de ces zijn indien het verschil in behandeling dat voortvloeit uit de
règles de procédure entraînait une limitation disproportionnée des toepassing van die procedureregels een onevenredige beperking van de
droits des personnes concernées.
Pour les raisons mentionnées dans les considérants reproduits rechten van de daarbij betrokken personen met zich zou meebrengen.
ci-dessus de l'arrêt n° 75/93, les droits de l'exproprié et des tiers Om de redenen vermeld in de aangehaalde overwegingen van het arrest
intéressés visés à l'article 6 ne sont pas limités de manière nr. 75/93 worden de rechten van de onteigenden en de in artikel 6
disproportionnée. bedoelde belanghebbende derden niet op onevenredige wijze beperkt.
B.8. Enfin, il convient d'observer que l'objet d'un recours en B.8. Ten slotte moet worden opgemerkt dat het onderwerp van een beroep
annulation devant le Conseil d'Etat et celui d'une demande tot vernietiging bij de Raad van State en dat van een vordering tot
d'expropriation devant le juge de paix sont certes différents, mais onteigening bij de vrederechter weliswaar verschillend zijn, maar dat
que l'objet du contrôle de légalité exercé par ces juges respectifs - het onderwerp van het wettigheidstoezicht dat de respectieve rechters
à savoir l'arrêté d'expropriation - est le même. uitoefenen - zijnde het onteigeningsbesluit - hetzelfde is.
B.9. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.9. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 7, alinéa 2, de la loi du 26 juillet 1962 relative à la Artikel 7, tweede lid, van de wet van 26 juli 1962 betreffende de
procédure d'extrême urgence en matière d'expropriation pour cause rechtspleging bij hoogdringende omstandigheden inzake onteigening ten
d'utilité publique ne viole pas les articles 10 et 11 de la algemenen nutte schendt niet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, op
Constitution, considérés isolément et combinés avec les articles 13 et zichzelf beschouwd en gelezen in samenhang met de artikelen 13 en 160
160 de la Constitution et avec les articles 6.1 et 14 de la Convention van de Grondwet en de artikelen 6.1 en 14 van het Europees Verdrag
européenne des droits de l'homme. voor de Rechten van de Mens.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 28 mars 2002. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 28 maart 2002.
Le greffier, Le président, De griffier, De voorzitter,
P.-Y. Dutilleux A. Arts P.-Y. Dutilleux A. Arts
^