Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 152/2001 du 28 novembre 2001 Numéro du rôle : 2034 En cause : la question préjudicielle concernant l'arrêté royal n° 464 du 25 septembre 1986 consolidant les mesures relatives à la modération des revenus des travailleurs La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges R. Henneuse, M(...)"
Extrait de l'arrêt n° 152/2001 du 28 novembre 2001 Numéro du rôle : 2034 En cause : la question préjudicielle concernant l'arrêté royal n° 464 du 25 septembre 1986 consolidant les mesures relatives à la modération des revenus des travailleurs La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges R. Henneuse, M(...) Uittreksel uit arrest nr. 152/2001 van 28 november 2001 Rolnummer 2034 In zake : de prejudiciële vraag betreffende het koninklijk besluit nr. 464 van 25 september 1986 tot consolidering van de maatregelen inzake matiging van de inkomsten der Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters R. Henn(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 152/2001 du 28 novembre 2001 Uittreksel uit arrest nr. 152/2001 van 28 november 2001
Numéro du rôle : 2034 Rolnummer 2034
En cause : la question préjudicielle concernant l'arrêté royal n° 464 In zake : de prejudiciële vraag betreffende het koninklijk besluit nr.
du 25 septembre 1986 consolidant les mesures relatives à la modération 464 van 25 september 1986 tot consolidering van de maatregelen inzake
matiging van de inkomsten der zelfstandigen, bekrachtigd bij de wet
des revenus des travailleurs indépendants, confirmé par la loi du 15 van 15 december 1986, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Charleroi.
décembre 1986, posée par le Tribunal du travail de Charleroi.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges R. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters
Henneuse, M. Bossuyt, L. Lavrysen, A. Alen et J.-P. Moerman, assistée R. Henneuse, M. Bossuyt, L. Lavrysen, A. Alen en J.-P. Moerman,
du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle I. Onderwerp van de prejudiciële vraag
Par jugement du 14 septembre 2000 en cause de l'Institut national Bij vonnis van 14 september 2000 in zake het Rijksinstituut voor de
d'assurances sociales pour travailleurs indépendants contre C. Ameels, Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen tegen C. Ameels, waarvan de
dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour d'arbitrage le 29 expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op 29
septembre 2000, le Tribunal du travail de Charleroi a posé la question september 2000, heeft de Arbeidsrechtbank te Charleroi de volgende
préjudicielle suivante : prejudiciële vraag gesteld :
« L'arrêté royal n° 464 du 25 septembre 1986 (confirmé par la loi du « Schendt het koninklijk besluit nr. 464 van 25 september 1986
15 décembre 1986) viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution (bekrachtigd bij de wet van 15 december 1986) de artikelen 10 en 11
en ce que, en prévoyant que la cotisation de consolidation est due par van de Grondwet doordat het, door te bepalen dat de
les travailleurs indépendants même si leurs revenus professionnels de consolideringbijdrage door de zelfstandigen verschuldigd is, zelfs
l'année considérée sont inférieurs au salaire minimum prévu par la wanneer hun bedrijfsinkomsten van het betrokken jaar lager zijn dan
het minimumloon waarin is voorzien in de collectieve
convention collective de travail n° 23 relative à la garantie d'un arbeidsovereenkomst nr. 23 betreffende de waarborg van een gemiddeld
revenu minimum mensuel moyen, déduction faite des cotisations à la minimum maandinkomen, na aftrek van de bijdragen voor de sociale
sécurité sociale applicables aux travailleurs manuels, et en zekerheid die van toepassing zijn op de handarbeiders, en door
n'assurant dès lors plus, nonobstant une intention pourtant clairement bijgevolg, niettegenstaande een in het verslag aan de Koning nochtans
exprimée en ce sens dans le rapport au Roi, un parallélisme des duidelijk in die zin te kennen gegeven bedoeling, geen parallellisme
efforts de modération demandés, d'une part, aux travailleurs meer te verzekeren in de inspanningen tot matiging die worden gevraagd
indépendants et, d'autre part, aux travailleurs salariés et van de zelfstandigen, enerzijds, en van de werknemers en ambtenaren,
fonctionnaires, il soumet les premiers (travailleurs indépendants) à anderzijds, de eerstgenoemden (zelfstandigen) aan een ongelijke
un traitement inégalitaire par rapport aux seconds (travailleurs behandeling onderwerpt ten opzichte van de laatstgenoemden (werknemers
salariés et fonctionnaires) ? » en ambtenaren) ? »
(...) (...)
IV. En droit IV. In rechte
(...) (...)
B.1. La question préjudicielle porte sur l'arrêté royal n° 464 du 25 B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op het koninklijk besluit
septembre 1986 « consolidant les mesures relatives à la modération des nr. 464 van 25 september 1986 « tot consolidering van de maatregelen
revenus des travailleurs indépendants », arrêté confirmé par une loi inzake matiging van de inkomsten der zelfstandigen », een besluit dat
du 15 décembre 1986. is bekrachtigd bij wet van 15 december 1986.
Bien que cet arrêté royal soit visé dans son ensemble, il ressort des Hoewel dat koninklijk besluit in zijn geheel wordt beoogd, volgt uit
termes de la question comme de ses motifs que ledit arrêté n'est de bewoordingen van de vraag alsmede uit de motieven ervan dat het
soumis au contrôle de la Cour qu'en ce qu'il s'applique également aux genoemde besluit slechts onderworpen is aan de toetsing van het Hof in
indépendants dont les revenus sont inférieurs au revenu minimum zoverre het tevens van toepassing is op de zelfstandigen van wie de
inkomsten minder bedragen dan het minimummaandinkomen. Het Hof beperkt
mensuel. La Cour limite en conséquence son examen à ce seul aspect de bijgevolg zijn toetsing tot dat enkele aspect van het koninklijk
l'arrêté royal n° 464. besluit nr. 464.
B.2. L'arrêté royal n° 464, modifié par l'article 72 de la loi du 30 B.2. Het koninklijk besluit nr. 464, zoals gewijzigd bij artikel 72
décembre 1988, établit, en son article 2, une cotisation dont sont van de wet van 30 december 1988, voert in artikel 2 een bijdrage in
redevables, pour les années 1987 et 1988, les travailleurs die de zelfstandigen voor de jaren 1987 en 1988 verschuldigd zijn. De
indépendants. La cotisation est calculée sur la base des revenus bijdrage wordt berekend op basis van de bedrijfsinkomsten die ze
professionnels qu'ils ont perçus durant l'année 1983. La cotisation hebben ontvangen gedurende het jaar 1983. De bijdrage is niet
n'est pas due si les revenus de l'année pour laquelle elle est verschuldigd als de inkomsten van het jaar waarvoor zij is berekend
calculée ne dépassent pas les revenus indexés de l'année 1983 et elle niet de geïndexeerde inkomsten van het jaar 1983 overschrijden, en mag
ne peut être supérieure à la différence entre les revenus niet hoger zijn dan het verschil tussen de bedrijfsinkomsten van het
professionnels de l'année pour laquelle elle est calculée et les jaar waarvoor zij is berekend en de geïndexeerde inkomsten van het
revenus indexés de l'année 1983. jaar 1983.
L'article 4 prévoit pour sa part une adaptation de ce système pour les Artikel 4 voorziet zijnerzijds in een aanpassing van dat systeem voor
indépendants qui se sont établis pour la première fois après 1983. de zelfstandigen die zich voor het eerst hebben gevestigd na 1983.
Pour eux, la cotisation est calculée sur la base des revenus Voor hen wordt de bijdrage berekend op basis van de bedrijfsinkomsten
professionnels qu'ils ont perçus durant l'année qui suit celle de leur die ze hebben ontvangen gedurende het jaar volgend op dat van hun
premier établissement, ramenés à leur valeur théorique 1983 en eerste vestiging, teruggebracht tot hun theoretische waarde 1983 op
fonction du coefficient qui exprime l'adaptation des traitements des grond van de coëfficiënt die de aanpassing van de wedden van de
agents des services publics aux fluctuations de l'indice des prix à la personeelsleden van de openbare diensten aan de schommelingen van het
consommation. La cotisation n'est pas due si les revenus de l'année indexcijfer der consumptieprijzen uitdrukt. De bijdrage is niet
pour laquelle elle est calculée ne dépassent pas les revenus de verschuldigd als de inkomsten van het jaar waarvoor zij is berekend,
l'année qui suit celle du premier établissement, ramenés à leur valeur niet de inkomsten van het jaar volgend op dat van de eerste vestiging,
théorique 1983 et indexés, et elle ne peut être supérieure à la teruggebracht tot hun theoretische waarde 1983 en geïndexeerd,
différence entre les revenus professionnels de l'année pour laquelle overschrijden en zij mag niet hoger zijn dan het verschil tussen de
elle est calculée et ces derniers. bedrijfsinkomsten van het jaar waarvoor zij is berekend en die
Les autres dispositions de l'arrêté règlent diverses modalités de la laatste. De overige bepalingen van het besluit bevatten diverse nadere regelen
cotisation précitée, relatives, notamment, au versement de cotisations van de voormelde bijdrage, die onder meer de storting van voorlopige
provisionnelles (articles 3 et 5). bijdragen betreffen (artikelen 3 en 5).
B.3. La différence de traitement soumise à la Cour consiste en ce que B.3. Het aan het Hof voorgelegde verschil in behandeling bestaat erin
l'arrêté royal n° 464 soumet à la cotisation de consolidation les dat het koninklijk besluit nr. 464 de zelfstandigen van wie de
indépendants dont les revenus professionnels de l'année considérée bedrijfsinkomsten van het in aanmerking genomen jaar lager zijn dan
sont inférieurs au revenu minimum mensuel moyen garanti par la het in de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 23 gewaarborgde
convention collective de travail n° 23, alors que les travailleurs gemiddelde minimummaandinkomen onderwerpt aan de
salariés et les fonctionnaires se trouvant dans le même cas échappent consolideringbijdrage, terwijl de werknemers en de ambtenaren die zich
à toute modération salariale; le juge a quo relève que ne serait dès in hetzelfde geval bevinden, aan elke loonmatiging ontsnappen; de
lors plus assuré le « parallélisme des efforts de modération » verwijzende rechter merkt op dat bijgevolg het « parallellisme [...]
demandés à ces deux catégories de travailleurs. in de inspanningen tot matiging » welke van die beide categorieën van
B.4. Les règles constitutionnelles de l'égalité et de la werknemers worden gevraagd, niet langer gewaarborgd zou zijn.
non-discrimination n'excluent pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la nature des principes en cause; le principe d'égalité est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. B.5. Il existe des différences fondamentales entre les travailleurs indépendants, d'une part, et les travailleurs salariés et les B.4. De grondwettelijke regels van de gelijkheid en de niet-discriminatie sluiten niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het gelijkheidsbeginsel is geschonden wanneer vaststaat dat er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. B.5. Er zijn fundamentele verschillen tussen de zelfstandigen,
fonctionnaires, d'autre part, en ce qui concerne les régimes de enerzijds, en de werknemers en ambtenaren, anderzijds, wat betreft de
sécurité sociale qui leur sont applicables. Ces différences ne stelsels van sociale zekerheid die op hen van toepassing zijn. Die
permettent pas de comparer à tous égards ces catégories de personnes. verschillen maken het niet mogelijk op elk punt die categorieën van
Toutefois, il leur a été demandé de fournir un effort équivalent en personen met elkaar te vergelijken. Toch werd hen gevraagd een
matière de modération des revenus et les arrêtés royaux n° 289 du 31 gelijkwaardige inspanning inzake inkomensmatiging te leveren, en de
mars 1984 et n° 464 du 25 septembre 1986, qui établissent et koninklijke besluiten nr. 289 van 31 maart 1984 en nr. 464 van 25
consolident la cotisation de modération pour les indépendants, sont september 1986, die de matigingsbijdrage voor zelfstandigen invoeren
précisément motivés par la volonté d'assurer le parallélisme avec en consolideren, worden net gemotiveerd door de wil om een
l'effort de modération exigé des travailleurs salariés et des parallellisme te verzekeren met de matigingsinspanning die van de
fonctionnaires (arrêté royal n° 464, rapport au Roi, Moniteur belge, werknemers en ambtenaren wordt geëist (koninklijk besluit nr. 464,
18 octobre 1986). Ils peuvent, à cet égard, être considérés comme comparables. B.6. La différence de traitement entre les travailleurs indépendants et les travailleurs salariés et les fonctionnaires, que soumet le juge a quo, peut se justifier par les particularités du statut des premiers par rapport à celui des seconds. Les indépendants perçoivent des revenus qui sont aléatoires, à l'inverse de ceux des salariés et fonctionnaires, lesquels sont déterminés à l'avance; alors que les revenus des premiers peuvent varier fortement, les revenus des seconds ne sont généralement pas soumis à des variations aléatoires, évoluant au contraire de façon habituellement limitée. Il résulte de ces éléments que l'utilisation d'un mécanisme de modération des revenus identique pour ces trois catégories de personnes n'est dès lors pas envisageable; en particulier, s'agissant de la différence de traitement en cause en l'espèce, il n'apparaît pas déraisonnable que le législateur soumette à la cotisation en cause les indépendants dont les revenus n'atteignent pas le salaire minimum mensuel moyen, alors même que, verslag aan de Koning, Belgisch Staatsblad, 18 oktober 1986). Ze kunnen op dat vlak als vergelijkbaar worden beschouwd. B.6. Het door de verwijzende rechter voorgelegde verschil in behandeling tussen de zelfstandigen, enerzijds, en de werknemers en de ambtenaren, anderzijds, kan worden verantwoord door de bijzonderheden van het statuut van de eerstgenoemden in vergelijking met dat van de laatstgenoemden. De zelfstandigen ontvangen onzekere inkomsten, in tegenstelling tot de inkomsten van de loontrekkenden en de ambtenaren, die vooraf zijn bepaald; terwijl de inkomsten van de eerstgenoemden sterk kunnen variëren, zijn de inkomsten van laatstgenoemden over het algemeen niet onderworpen aan onzekere schommelingen en evolueren ze daarentegen op een gewoonlijk beperkte wijze. Uit die elementen volgt dat het gebruik van een identiek mechanisme van inkomensmatiging voor die drie categorieën van personen dan ook ondenkbaar is; in het bijzonder wat het te dezen in het geding zijnde verschil in behandeling betreft, blijkt het niet onredelijk dat de wetgever de zelfstandigen van wie de inkomsten niet het gemiddeld minimummaandinkomen bereiken aan de in het geding zijnde bijdrage onderwerpt, terwijl, in dat geval, een
dans ce cas, un effort comparable de modération salariale n'est pas soortgelijke inspanning van loonmatiging niet wordt gevraagd aan de
demandé aux salariés et aux fonctionnaires. werknemers en aan de ambtenaren.
B.7. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.7. De prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'arrêté royal n° 464 du 25 septembre 1986 consolidant les mesures Het koninklijk besluit nr. 464 van 25 september 1986 tot consolidering
relatives à la modération des revenus des travailleurs indépendants, van de maatregelen inzake matiging van de inkomsten der zelfstandigen,
confirmé par la loi du 15 décembre 1986, ne viole pas les articles 10 bekrachtigd bij wet van 15 december 1986, schendt de artikelen 10 en
et 11 de la Constitution en ce qu'il prévoit que la cotisation de 11 van de Grondwet niet, in zoverre het bepaalt dat de
consolidation est due par les travailleurs indépendants même si leurs consolideringbijdrage verschuldigd is door de zelfstandigen, zelfs
wanneer hun bedrijfsinkomsten van het betrokken jaar lager zijn dan
revenus professionnels de l'année considérée sont inférieurs au het minimumloon waarin is voorzien in de collectieve
salaire minimum prévu par la convention collective de travail n° 23 arbeidsovereenkomst nr. 23 betreffende de waarborg van een gemiddeld
relative à la garantie d'un revenu minimum mensuel moyen. minimum maandinkomen.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 28 novembre 2001. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 28 november 2001.
Le greffier, Le président, De griffier, De voorzitter,
L. Potoms. M. Melchior. L. Potoms. M. Melchior.
^