← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 84/2001 du 21 juin 2001 Numéro du rôle : 1869 En cause : la
question préjudicielle concernant l'article 63 de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail,
posée par le Tribunal du travail de Verviers. La composée des présidents
M. Melchior et H. Boel, des juges L. François, P. Martens, A. Arts, R. Henn(...)"
Extrait de l'arrêt n° 84/2001 du 21 juin 2001 Numéro du rôle : 1869 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 63 de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail, posée par le Tribunal du travail de Verviers. La composée des présidents M. Melchior et H. Boel, des juges L. François, P. Martens, A. Arts, R. Henn(...) | Uittreksel uit arrest nr. 84/2001 van 21 juni 2001 Rolnummer 1869 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 63 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Verviers. Het Arbitrageh samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en H. Boel, de rechters L. François, P. Martens, A. Art(...) |
---|---|
COUR D'ARBITRAGE | ARBITRAGEHOF |
Extrait de l'arrêt n° 84/2001 du 21 juin 2001 | Uittreksel uit arrest nr. 84/2001 van 21 juni 2001 |
Numéro du rôle : 1869 | Rolnummer 1869 |
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 63 de la loi | In zake : de prejudiciële vraag over artikel 63 van de wet van 3 juli |
du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail, posée par le | 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, gesteld door de |
Tribunal du travail de Verviers. | Arbeidsrechtbank te Verviers. |
La Cour d'arbitrage, | Het Arbitragehof, |
composée des présidents M. Melchior et H. Boel, des juges L. François, | samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en H. Boel, de rechters L. |
P. Martens, A. Arts, R. Henneuse, M. Bossuyt et E. De Groot, et, | François, P. Martens, A. Arts, R. Henneuse, M. Bossuyt en E. De Groot, |
conformément à l'article 60bis de la loi spéciale du 6 janvier 1989 | en, overeenkomstig artikel 60bis van de bijzondere wet van 6 januari |
sur la Cour d'arbitrage, du président émérite G. De Baets et du juge | 1989 op het Arbitragehof, emeritus voorzitter G. De Baets en |
honoraire J. Delruelle, assistée du greffier L. Potoms, présidée par | ererechter J. Delruelle, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder |
le président M. Melchior, | voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet de la question préjudicielle | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag |
Par jugement du 12 janvier 2000 en cause de P. Biesmans contre la | Bij vonnis van 12 januari 2000 in zake P. Biesmans tegen de gemeente |
commune de Trois-Ponts, dont l'expédition est parvenue au greffe de la | Trois-Ponts, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is |
Cour d'arbitrage le 21 janvier 2000, le Tribunal du travail de | ingekomen op 21 januari 2000, heeft de Arbeidsrechtbank te Verviers de |
Verviers a posé la question préjudicielle suivante : | volgende prejudiciële vraag gesteld : |
« L'article 63 de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de | « Schendt artikel 63 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de |
travail viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution, cet | arbeidsovereenkomsten de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, doordat |
article établissant une différence de traitement entre les employés et | dit artikel in een verschil in behandeling voorziet tussen bedienden |
les ouvriers, d'une part, ainsi que, corrélativement, entre les | en arbeiders, enerzijds, en daarbij aansluitend tussen werkgevers van |
employeurs d'ouvriers et les employeurs d'employés, d'autre part, | arbeiders en werkgevers van bedienden, anderzijds, |
en ce que : | in zoverre : |
1. il impose aux employeurs de justifier le licenciement des seuls | 1. het de werkgevers de verplichting oplegt het ontslag van de enkele |
travailleurs manuels (le licenciement doit avoir un lien avec | handarbeiders te verantwoorden (het ontslag moet verband houden met de |
l'aptitude ou la conduite de l'ouvrier ou être fondé sur les | geschiktheid of het gedrag van de werkman of berusten op |
nécessités du fonctionnement de l'entreprise), | noodwendigheden in verband met de werking van de onderneming), |
alors que : | terwijl : |
l'employeur conserve un pouvoir de licenciement discrétionnaire envers | de werkgever een discretionaire bevoegdheid behoudt om zijn bedienden |
ses employés (discrimination touchant à l'exercice même du droit de | te ontslaan (discriminatie die betrekking heeft op de uitoefening zelf |
licenciement); | van het ontslagrecht); |
2. [il] assure au profit des seuls travailleurs manuels un droit | 2. het ten voordele van de enkele handarbeiders een daarbij |
corrélatif à l'obligation de renversement de la charge de la preuve du | aansluitend recht op de verplichte omkering van de bewijslast voor het |
caractère abusif du licenciement; | willekeurig karakter van het ontslag verzekert; |
3. [il] dispense les seuls travailleurs manuels d'établir l'importance | 3. het de enkele handarbeiders vrijstelt van het aantonen van de |
du préjudice résultant du licenciement illicite, | omvang van het geleden nadeel als gevolg van het onrechtmatig ontslag, |
alors que : | terwijl : |
les employés doivent recourir à la justice pour démontrer la réalité | de bedienden een beroep moeten doen op het gerecht om de echtheid van |
d'un abus de droit de licenciement dans le chef de l'employeur, la | een misbruik van het ontslagrecht door de werkgever, de echtheid en de |
réalité et l'importance du dommage subi ainsi que le lien causal ? » | omvang van het geleden nadeel alsook het oorzakelijk verband aan te tonen ? » |
(...) | (...) |
IV. En droit | IV. In rechte |
(...) | (...) |
B.1.1. Le juge a quo interroge la Cour sur la compatibilité avec le | B.1.1. De verwijzende rechter stelt het Hof een vraag over de |
principe d'égalité et de non-discrimination de l'article 63 de la loi | bestaanbaarheid van artikel 63 van de wet van 3 juli 1978 betreffende |
du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail. | de arbeidsovereenkomsten, met het gelijkheids- en |
Aux termes de cette disposition : | niet-discriminatiebeginsel. Die bepaling luidt : |
« Art. 63.Est considéré comme licenciement abusif pour l'application |
« Art. 63.Onder willekeurige afdanking wordt, voor de toepassing van |
du présent article, le licenciement d'un ouvrier engagé pour une durée | dit artikel, verstaan, het ontslag van een werkman die is aangeworven |
indéterminée effectué pour des motifs qui n'ont aucun lien avec | voor een onbepaalde tijd, om redenen die geen verband houden met de |
l'aptitude ou la conduite de l'ouvrier ou qui ne sont pas fondés sur | geschiktheid of het gedrag van de werkman of die niet berusten op de |
les nécessités du fonctionnement de l'entreprise, de l'établissement | noodwendigheden inzake de werking van de onderneming, de instelling of |
ou du service. | de dienst. |
En cas de contestation, la charge de la preuve des motifs du licenciement invoqués incombe à l'employeur. Sans préjudice de l'article 39, § 1er, l'employeur qui licencie abusivement un ouvrier engagé pour une durée indéterminée est tenu de payer à cet ouvrier une indemnité correspondant à la rémunération de six mois, sauf si une autre indemnisation est prévue par une convention collective de travail rendue obligatoire par le Roi. L'indemnité visée à l'alinéa 3 est due indépendamment du fait que l'ouvrier a été licencié avec ou sans préavis; elle ne peut être | Bij betwisting behoort het aan de werkgever het bewijs te leveren van de voor het ontslag ingeroepen redenen. Onverminderd artikel 39, § 1, zal de werkgever die een voor een onbepaalde tijd aangeworven werkman op willekeurige wijze afdankt, aan deze werkman een vergoeding moeten betalen die overeenstemt met het loon van zes maanden, behalve indien een andere vergoeding is vastgesteld door een door de Koning algemeen verbindend verklaarde collectieve arbeidsovereenkomst. De in het derde lid bedoelde vergoeding is verschuldigd onafgezien van het feit of de werkman al dan niet met inachtneming van een opzeggingstermijn werd afgedankt; zij kan niet samen genoten worden |
cumulée avec les indemnités prévues à l'article 39, §§ 2 et 3, de la | met de vergoedingen bedoeld in artikel 39, §§ 2 en 3, van deze wet, in |
présente loi, aux articles 16 à 18 de la loi du 19 mars 1991 portant | de artikelen 16 tot 18 van de wet van 19 maart 1991 houdende |
un régime de licenciement particulier pour les délégués du personnel | bijzondere ontslagregeling voor de personeelsafgevaardigden in de |
aux conseils d'entreprise et aux comités de sécurité, d'hygiène et | ondernemingsraden en in de comités voor veiligheid, gezondheid en |
d'embellissement des lieux de travail, ainsi que pour les | verfraaiing van de werkplaatsen alsmede voor de |
candidats-délégués du personnel ou à l'article 118, § 3, de la loi de | kandidaat-personeelsafgevaardigden, of in artikel 118, § 3, van de |
redressement du 22 janvier 1985 portant des dispositions sociales. » | herstelwet van 22 januari 1985 houdende sociale bepalingen. » |
B.1.2. Il ressort des termes de la question préjudicielle que seuls | B.1.2. Uit de bewoordingen van de prejudiciële vraag blijkt dat alleen |
sont en cause les trois premiers alinéas de l'article 63 précité, | de eerste drie leden van het voormelde artikel 63 in het geding zijn; |
auxquels la Cour limitera dès lors son examen. | het Hof beperkt dan ook daartoe zijn onderzoek. |
B.2. La différence de traitement dont la constitutionnalité est | B.2. Het verschil in behandeling waarvan de grondwettigheid aan het |
soumise à la Cour consiste en ce que l'article 63 traite différemment, | Hof wordt voorgelegd, bestaat erin dat artikel 63 bedienden en |
à divers égards, les employés par rapport aux ouvriers, ainsi que | arbeiders, alsook hun respectieve werkgevers, in verscheidene |
leurs employeurs respectifs. | opzichten verschillend behandelt. |
D'une part, l'article 63 précise, à propos des seuls ouvriers et non | Enerzijds, bepaalt artikel 63, enkel ten aanzien van de arbeiders en |
des employés, à quelles conditions un licenciement n'est pas abusif; | niet ten aanzien van de bedienden, onder welke voorwaarden een ontslag |
d'autre part, au bénéfice des mêmes travailleurs, il renverse la | niet willekeurig is; anderzijds, keert het ten voordele van dezelfde |
charge de la preuve du caractère abusif du licenciement et les | arbeiders de bewijslast voor het willekeurige karakter van het ontslag |
dispense d'établir l'importance du préjudice subi. | om en stelt het hen ervan vrij de omvang van het geleden nadeel aan te |
B.3. L'objectif poursuivi par l'article 63 a été exposé comme suit | tonen. B.3. De in artikel 63 nagestreefde doelstelling werd tijdens de |
lors des travaux préparatoires : | parlementaire voorbereiding als volgt toegelicht : |
« D'autres dispositions, à caractère social également, concernent | « Andere bepalingen, eveneens van sociale aard, hebben betrekking op |
[...] la répression des licenciements abusifs. Il n'est dorénavant | [...] de beteugeling van het willekeurig ontslag. Men kan voortaan |
plus permis d'affirmer que l'employeur a un pouvoir discrétionnaire de | niet meer beweren dat de werkgever het recht heeft willekeurig te |
licencier par préavis. Désormais, même lorsqu'il donne le préavis | ontslaan zelfs met een opzegging. Voortaan kan de werkgever, zelfs |
légal, l'employeur peut être interpellé sur les motifs de son acte. » | wanneer hij een wettelijk ontslag geeft, worden ondervraagd over de |
(Doc. parl., Sénat, 1977-1978, 258, 2°, p. 25) | beweegredenen van zijn daad. » (Parl. St., Senaat, 1977-1978, 258, 2°, p. 25) |
Il a également été précisé : | Er werd eveneens gepreciseerd : |
« Ces motifs devraient être liés à l'aptitude ou à la conduite du | « Deze redenen moeten verband houden met de geschiktheid of met het |
travailleur ou fondés sur les nécessités du fonctionnement de | gedrag van de werknemer of stoelen op de noodwendigheden inzake de |
l'entreprise, de l'établissement ou du service. | werking van de onderneming, de instelling of de dienst. |
L'inscription d'un tel principe dans notre législation contribuerait à | Het inschrijven van een dergelijk beginsel in onze wetgeving zou |
stabiliser les rapports contractuels entre employeurs et travailleurs, | bijdragen tot het stabiliseren van de contractuele betrekkingen tussen |
conformément à une des préoccupations fondamentales du droit du | werkgevers en werknemers, wat strookt met één van de fundamentele |
travail de notre pays [...]. » (ibid., p. 128) | bezorgdheden die aan het arbeidsrecht in ons land ten grondslag liggen [...]. » (ibid., p. 128) |
L'article 63 de la loi du 3 juillet 1978 se situe dans le prolongement | Artikel 63 van de wet van 3 juli 1978 ligt in het verlengde van |
de l'article 24ter de la loi du 10 mars 1900, inséré dans cette loi | artikel 24ter van de wet van 10 maart 1900, in die wet ingevoegd bij |
par l'article 16 de la loi du 21 novembre 1969; cette loi a été | artikel 16 van de wet van 21 november 1969; die wet werd opgeheven bij |
abrogée par la loi du 3 juillet 1978 (article 137), notamment en ce | de wet van 3 juli 1978 (artikel 137), met name wat betreft het |
qui concerne son article 24ter précité, auquel se substitue la | voormelde artikel 24ter ervan, dat vervangen werd door de in het |
disposition en cause. L'application de cet article 24ter, alors en | geding zijnde bepaling. Het feit dat dat artikel 24ter, dat op dat |
ogenblik in zijn ontwerpfase was, alleen op arbeiders zou worden | |
projet, aux seuls ouvriers a été justifiée comme suit lors des travaux | toegepast, werd tijdens de parlementaire voorbereiding als volgt |
préparatoires (Doc. parl., Chambre, 1968-1969, 270, 7°, p. 45) : | verantwoord (Parl. St., Kamer, 1968-1969, 270, 7°, p. 45) : |
« Tenant compte des plus longs délais de préavis dont bénéficient les | « Voor de bedienden is, gezien de langere opzeggingstermijnen die zij |
employés, une disposition protectrice de cet ordre ne s'impose pas | genieten, dergelijke beschermende bepaling niet even noodzakelijk; |
dans la même mesure; d'autre part, il n'est pas possible, pour | |
diverses raisons, d'instaurer pour l'instant de plus longs délais de | anderzijds is het om diverse redenen niet mogelijk vooralsnog voor de |
préavis pour les ouvriers. » | werklieden langere opzeggingstermijnen in te voeren. » |
Il a toutefois été expressément précisé : | Er werd evenwel uitdrukkelijk gepreciseerd : |
« Ce fait ne signifie nullement que l'employé ne peut pas intenter une | « Zulks betekent geenszins dat de bediende geen rechtsvordering wegens |
action pour cause de licenciement abusif. | willekeurige afdanking kan instellen. |
Cette action reste en tout cas possible sur base du droit commun. » | Dat blijft immers altijd mogelijk op grond van het gemeen recht. » |
(ibid., p. 43) | (ibid., p. 43) |
B.4. Les ouvriers et les employés sont traités différemment par la loi | B.4. De arbeiders en de bedienden worden in de wet verschillend |
en ce qui concerne les délais de préavis que l'employeur doit | behandeld wat de opzeggingstermijnen betreft die de werkgever moet |
respecter quand il les licencie : ces délais sont, en règle, plus longs pour les employés que pour les ouvriers. Ainsi que l'a fait observer la Cour dans son arrêt n° 56/93, cette différence de traitement repose sur un critère qui pourrait difficilement justifier de manière objective et raisonnable qu'elle fût instaurée aujourd'hui. La Cour constatait également que le législateur avait pris des mesures afin de rapprocher les niveaux de protection contre les licenciements accordés aux ouvriers et aux employés. Les dispositions en cause font partie de ces mesures, ainsi que le relevait l'arrêt précité (B.6.2.2). B.5. Pour répondre à la question posée dans la présente affaire, il convient d'examiner si, en accordant aux ouvriers, en matière de licenciement abusif, des avantages qu'il n'accorde pas aux employés, le législateur n'a pas violé, au détriment de ceux-ci, le principe | naleven wanneer hij hen ontslaat : die termijnen zijn, in de regel, voor de bedienden langer dan voor de arbeiders. Zoals het Hof heeft doen opmerken in zijn arrest nr. 56/93, berust dat verschil in behandeling op een criterium dat de invoering ervan op dit ogenblik bezwaarlijk objectief en redelijk zou kunnen verantwoorden. Het Hof stelde tevens vast dat de wetgever maatregelen had genomen om de aan de arbeiders en de bedienden toegekende niveaus van bescherming tegen ontslagen dichter bij elkaar te brengen. De in het geding zijnde bepalingen maken deel uit van die maatregelen, zoals in het voormelde arrest (B.6.2.2.) werd opgemerkt. B.5. Teneinde de in deze zaak gestelde vraag te beantwoorden, dient te worden onderzocht of de wetgever, door inzake willekeurige afdanking aan de arbeiders voordelen toe te kennen die hij niet aan de bedienden toekent, ten nadele van laatstgenoemden niet het gelijkheids- en |
d'égalité et de non-discrimination. | niet-discriminatiebeginsel heeft geschonden. |
B.6. La limitation des motifs admissibles de licenciement, le | B.6. De beperking van de toelaatbare redenen van ontslag, de omkering |
renversement de la charge de la preuve et la fixation forfaitaire de | van de bewijslast en de forfaitaire vaststelling van de vergoeding |
l'indemnité sont des mesures qui peuvent faciliter l'action introduite | zijn maatregelen die de vordering kunnen vergemakkelijken die door een |
par un ouvrier pour licenciement abusif. Elles sont donc en rapport | arbeider wegens willekeurig ontslag wordt ingesteld. Ze staan dus in |
avec l'objectif poursuivi de rapprocher progressivement les niveaux de | verband met de nagestreefde doelstelling om de niveaus van bescherming |
protection : loin de créer une inégalité, le législateur, en matière de stabilité de l'emploi, n'a introduit une différence de traitement que dans le souci d'en compenser une autre, celle qui privilégie les employés quant aux délais de préavis. B.7. L'employé qui s'estime abusivement licencié ne bénéficie pas de ces avantages. Il peut toutefois obtenir une indemnité en application des règles du droit commun en matière d'abus de droit, de sorte que les mesures en cause n'apparaissent pas comme accordant aux ouvriers un avantage disproportionné. | geleidelijk dichter bij elkaar te brengen : verre van een ongelijkheid tot stand te brengen, heeft de wetgever, inzake vastheid van betrekking, enkel een verschil in behandeling doorgevoerd vanuit de bekommernis om een ander verschil in behandeling te compenseren, namelijk dat inzake de opzeggingstermijn, dat de bedienden bevoorrecht. B.7. De bediende die van mening is dat hij willekeurig is ontslagen, geniet die voordelen niet. Hij kan echter een vergoeding krijgen met toepassing van de gemeenrechtelijke regels inzake rechtsmisbruik, zodat de in het geding zijnde maatregelen de arbeiders geen onevenredig voordeel lijken toe te kennen. |
B.8. Il s'ensuit que les mesures critiquées sont raisonnablement | B.8. Daaruit volgt dat de bekritiseerde maatregelen redelijkerwijze |
justifiées par rapport à l'objectif de réduire progressivement les | verantwoord zijn ten aanzien van de doelstelling om de verschillen |
différences entre employés et ouvriers, en ce qui concerne les | tussen bedienden en arbeiders geleidelijk aan te verminderen, wat |
garanties accordées aux uns et aux autres en matière de licenciement. | betreft de waarborgen die aan de enen en de anderen inzake ontslag worden toegekend. |
B.9. La question appelle une réponse négative. | B.9. De vraag dient ontkennend te worden beantwoord. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
L'article 63 de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de | Artikel 63 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de |
travail ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution. | arbeidsovereenkomsten schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet. |
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 21 juin 2001. Le greffier, | Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 21 juni 2001. |
L. Potoms Le président, | De griffier, De voorzitter, |
M. Melchior | L. Potoms M. Melchior |