Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 43/2001 du 29 mars 2001 Numéro du rôle : 1813 En cause : la question préjudicielle concernant les articles 265, §§ 1 er , 2 et 3, et 266 de l'arrêté royal du 18 juillet 1977 portant coordination des di La Cour d'arbitrage, composée des présidents G. De Baets et M. Melchior, et des juges L. Françoi(...)"
Extrait de l'arrêt n° 43/2001 du 29 mars 2001 Numéro du rôle : 1813 En cause : la question préjudicielle concernant les articles 265, §§ 1 er , 2 et 3, et 266 de l'arrêté royal du 18 juillet 1977 portant coordination des di La Cour d'arbitrage, composée des présidents G. De Baets et M. Melchior, et des juges L. Françoi(...) Uittreksel uit arrest nr. 43/2001 van 29 maart 2001 Rolnummer 1813 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 265, §§ 1, 2 en 3, en 266 van het koninklijk besluit van 18 juli 1977 tot coördinatie van de algemene bepali Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters G. De Baets en M. Melchior, en de rechters L. (...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 43/2001 du 29 mars 2001 Uittreksel uit arrest nr. 43/2001 van 29 maart 2001
Numéro du rôle : 1813 Rolnummer 1813
En cause : la question préjudicielle concernant les articles 265, §§ 1er, In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 265, §§ 1, 2
2 et 3, et 266 de l'arrêté royal du 18 juillet 1977 portant en 3, en 266 van het koninklijk besluit van 18 juli 1977 tot
coordination des dispositions générales relatives aux douanes et coördinatie van de algemene bepalingen inzake douane en accijnzen,
accises, posée par le Tribunal de première instance d'Anvers. gesteld door de Rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents G. De Baets et M. Melchior, et des juges L. samengesteld uit de voorzitters G. De Baets en M. Melchior, en de
François, P. Martens, J. Delruelle, A. Arts et E. De Groot, assistée rechters L. François, P. Martens, J. Delruelle, A. Arts en E. De
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président G. De Baets, Groot, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter G. De Baets,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles I. Onderwerp van de prejudiciële vragen
Par jugement du 25 octobre 1999 en cause du ministère des Finances et Bij vonnis van 25 oktober 1999 in zake het Ministerie van Financiën en
du ministère public contre G. Verellen, K. Dierckxsens, E. Dierckxsens het openbaar ministerie tegen G. Verellen, K. Dierckxsens, E.
et le s.a. Dierckxsens' Altervinum, dont l'expédition est parvenue au Dierckxsens en de n.v. Dierckxsens' Altervinum, waarvan de expeditie
greffe de la Cour d'arbitrage le 22 novembre 1999, le Tribunal de ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op 22 november 1999,
première instance d'Anvers a posé les questions préjudicielles visant heeft de Rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen de prejudiciële
à savoir : vragen gesteld :
1. « si l'article 265, §§ 1er et 2, de la L.G.D.A. [arrêté royal du 18 « 1. of artikel 265, §§ 1 en 2, A.W.D.A. [koninklijk besluit van 18
juillet 1977 portant coordination des dispositions générales relatives juli 1977 tot coördinatie van de algemene bepalingen inzake douane en
aux douanes et accises], en ce qui concerne la responsabilité pénale, accijnzen] inzake strafrechtelijke aansprakelijkheid geen
n'est pas discriminatoire au regard du droit pénal général et ne viole discriminatie inhoudt ten opzichte van het algemeen strafrecht en
dès lors pas l'article 11 de la Constitution, en tant que cette bijgevolg artikel 11 van de Grondwet schendt, in zoverre dat deze
disposition retient la responsabilité pénale d'une personne physique bepaling de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van een fysiek
sur la seule base d'une nomination statutaire; persoon weerhoudt enkel op basis van een statutaire benoeming;
2. si la responsabilité civile prévue par les articles 265, § 3, et 2. of de burgerlijke aansprakelijkheid voorzien in de artikelen 265, §
266 de la L.G.D.A. n'est pas discriminatoire au regard du droit pénal 3, en 266 A.W.D.A. geen discriminatie inhoudt ten opzichte van het
général et ne viole dès lors pas l'article 11 de la Constitution, en algemeen strafrecht en bijgevolg artikel 11 van de Grondwet schendt,
tant que cette disposition considère que le juge pénal est encore in zoverre dat deze bepaling de strafrechter nog bevoegd acht om
compétent pour statuer sur l'action civile à l'issue d'un acquittement uitspraak te doen over de civielrechtelijke rechtsvordering, na
au pénal. » strafrechtelijke vrijspraak ».
(...) (...)
IV. En droit IV. In rechte
(...) (...)
En ce qui concerne la première question préjudicielle Wat de eerste prejudiciële vraag betreft
B.1. La première question préjudicielle porte sur l'article 265, §§ 1er B.1. De eerste prejudiciële vraag betreft artikel 265, §§ 1 en 2, van
et 2, de la loi générale sur les douanes et accises, ci-après appelée de algemene wet inzake douane en accijnzen, hierna A.W.D.A. genoemd,
L.G.D.A., qui est libellé comme suit : dat luidt :
«

Art. 265.§ 1er. Tous négociants, fabricants, trafiquants,

«

Art. 265.§ 1. Alle kooplieden, trafikanten, fabrikanten,

commerçants en détail, bateliers, voituriers et autres personnes qui, neringdoende lieden, schippers, voerlieden en verdere personen, welke
relativement à leur commerce ou profession, et les particuliers qui, wegens hun handel of bedrijf, en particulieren, welke wegens hun
concernant leurs propres affaires, auraient quelques relations avec bijzondere zaken in enige betrekking zouden staan met de
l'administration, seront, sous ce rapport, responsables des faits de administratie, zullen te dezen aanzien verantwoordelijk zijn voor de
leurs employés, ouvriers, domestiques ou autres personnes salariées daden van hun bedienden, arbeiders, knechten of verdere door hen
par eux, pour autant que ces faits seraient relatifs à la profession bezoldigde personen, voor zover die daden tot het door hen uitgeoefend
qu'ils exercent. bedrijf betrekkelijk zijn.
§ 2. Dans le cas où les négociants ou autres personnes plus amplement § 2. Wanneer zodanige kooplieden of andere in § 1 vermelde personen
dénommées au § 1er seraient repris pour fraude ou autres infractions à bekeurd worden, wegens fraude of andere overtreding van deze wet of
la présente loi ou aux lois spéciales, et qu'ils voulussent avancer, van de bijzondere wetten, en zij tot hun verontschuldiging zouden
pour leur justification, que ladite fraude ou infraction aurait eu willen beweren dat zulks door hun bedienden, knechten of arbeiders,
lieu par leurs employés, domestiques et ouvriers, sans qu'ils en buiten hun kennis is geschied, zullen zij desniettemin, en ondanks hun
eussent connaissance, ces premiers n'encourront pas moins, et sans
égard à leur ignorance du fait, l'amende prononcée contre lesdites onbewustheid der daad, de boeten oplopen op dusdanige misdrijven
infractions. » gesteld. »
B.2.1. Le Conseil des ministres considère que les catégories de B.2.1. De Ministerraad is van mening dat de verschillende categorieën
justiciables visées, à savoir, d'une part, les employeurs qui, van rechtsonderhorigen, zijnde, enerzijds, de werkgevers die wegens
relativement à leur commerce ou profession, ou concernant leurs hun handel of hun bedrijf of wegens hun bijzondere zaken in enige
propres affaires, auraient quelque relation avec l'administration, et, betrekking staan met de administratie en, anderzijds, de werkgevers
d'autre part, les employeurs qui ne sont pas en relation avec die niet in betrekking staan met de administratie niet met elkaar
l'administration, ne peuvent être comparées. kunnen worden vergeleken.
B.2.2. Contrairement à ce que soutient le Conseil des ministres, le B.2.2. In tegenstelling tot wat de Ministerraad beweert, vergelijkt de
juge a quo compare la responsabilité pénale d'un commettant, qu'il verwijzende rechter de strafrechtelijke aansprakelijkheid van een
s'agisse d'un commerçant ou d'un particulier, dans le droit pénal aansteller, zij het een handelaar dan wel een particulier, in het
commun, d'une part, et dans le cadre de la législation relative aux gemeen strafrecht, enerzijds, en in het kader van de wetgeving inzake
douanes et accises, d'autre part. Il est considéré dans la question douane en accijnzen, anderzijds. De vraag gaat ervan uit dat, terwijl
que, dans le cadre des infractions douanières et d'accises, la in het kader van douane en accijnzeninbreuken een persoon
responsabilité pénale d'une personne est retenue « sur la seule base strafrechtelijk aansprakelijk wordt gesteld « enkel op basis van een
d'une nomination statutaire », alors que ceci n'existe pas en droit statutaire benoeming », dit niet voorkomt in het gemeen strafrecht,
pénal commun, où c'est le principe de la personnalité de la peine qui waar het principe van het persoonlijk karakter van de straf geldt.
a cours. Bien que la disposition litigieuse retienne la responsabilité de Ofschoon de bestreden bepaling de werkgever aansprakelijk stelt niet
l'employeur, non pas tant sur la base d'une nomination statutaire, zozeer op basis van een statutaire benoeming, zoals de prejudiciële
comme le suggère la question préjudicielle, mais bien en fonction de vraag suggereert, maar wel vanwege de in dat artikel opgesomde
la qualité d'employeur ou de commettant citée dans cet article, et hoedanigheid van werkgever of aansteller, en ook al verschillen
même si les infractions relatives aux douanes et accises diffèrent des inbreuken op de douane- en accijnzenwetgeving van andere inbreuken,
autres infractions, les catégories de personnes mentionnées dans la toch zijn de in de prejudiciële vraag vermelde categorieën van
question préjudicielle sont suffisamment comparables en ce qui personen voldoende vergelijkbaar wat betreft de vraag naar de basis
concerne la question du fondement de la responsabilité pénale en van de strafrechtelijke verantwoordelijkheid inzake douane en
matière de douanes et accises par rapport au droit pénal commun. accijnzen ten opzichte van het gemeen strafrecht.
L'exception soulevée par le Conseil des ministres ne peut être admise. De exceptie van de Ministerraad kan niet worden aangenomen.
B.3. La responsabilité établie dans l'article 265, § 1er, est, comme le constate la Cour de cassation, de nature pénale et elle est générale en ce sens qu'elle s'étend aux faits de tous ceux, salariés ou non, qui assistent ou suppléent dans son activité ou entreprise la personne désignée dans cet article, dénommée ci-après « le commettant », pour autant que ces infractions soient relatives à la profession du commettant. Selon la même jurisprudence, cette responsabilité s'étend à toutes les sortes de peines, en ce compris l'emprisonnement. Elle est toutefois limitée au paiement de l'amende si le commettant peut prouver que B.3. De in artikel 265, § 1, gevestigde aansprakelijkheid is, zoals het Hof van Cassatie heeft vastgesteld, van strafrechtelijke aard en is algemeen in die zin dat ze zich uitstrekt tot de daden van eenieder die, al dan niet bezoldigd, de in dat artikel genoemde persoon, hierna genoemd « de aansteller », bijstaat in zijn activiteit of bedrijf of hem daarin vervangt op voorwaarde dat die inbreuken verband houden met de beroepsbezigheid van de aansteller. Volgens dezelfde rechtspraak strekt die aansprakelijkheid zich uit tot alle soorten van straffen, met inbegrip van de gevangenisstraf. Evenwel wordt ze beperkt tot de betaling van de geldboete ingeval de aansteller bewijst dat het betrokken misdrijf buiten zijn kennis is
l'infraction a eu lieu à son insu (article 265, § 2). geschied (artikel 265, § 2).
B.4. En adoptant la disposition en cause, le législateur voulait B.4. Met de bestreden bepaling beoogde de wetgever te verzekeren dat
garantir que le commettant ne puisse se prévaloir de son innocence en de aansteller zich niet op zijn onschuld zou kunnen beroepen door te
alléguant qu'il est demeuré étranger à l'infraction commise par son beweren dat hij vreemd is gebleven aan de inbreuk gepleegd door zijn
personnel. Le législateur entendait à cet effet rendre responsable le personeel. De wetgever wou daarbij de aansteller verantwoordelijk
commettant qui, à son estime, serait le premier à profiter de la stellen die, naar zijn oordeel, als eerste voordeel zou halen uit de
fraude qu'il dirait avoir ignorée. fraude waarvan hij zou beweren dat hij er niet op de hoogte van was.
B.5.1. Les droits et libertés reconnus aux Belges doivent, en vertu de B.5.1. De aan de Belgen toegekende rechten en vrijheden moeten
l'article 11 de la Constitution, être assurés sans discrimination. Ces krachtens artikel 11 van de Grondwet zonder discriminatie worden
droits et libertés contiennent les garanties résultant des principes gehandhaafd. Die rechten en vrijheden omvatten de waarborgen welke
généraux du droit pénal. voortvloeien uit de algemene beginselen van het strafrecht.
B.5.2. En rendant le commettant pénalement responsable des actes de B.5.2. Door de aansteller strafrechtelijk verantwoordelijk te stellen
ses préposés, le législateur présume non seulement qu'il a bénéficié voor de handelingen van zijn aangestelden vermoedt de wetgever niet
alleen dat die aansteller uit de fraude voordeel heeft gehaald maar
ook dat hij eraan heeft meegewerkt.
de la fraude, mais aussi qu'il y a collaboré. B.5.3. Enerzijds, kunnen de vervolgende overheden op grond van de
B.5.3. D'une part, les dispositions générales du chapitre VII du Code algemene bepalingen van hoofdstuk VII van het Strafwetboek betreffende
pénal traitant « De la participation de plusieurs personnes au même de « deelneming van verscheidene personen aan eenzelfde misdaad of
crime ou délit » permettent aux autorités de poursuite d'établir que wanbedrijf » aantonen dat de aansteller eventueel mededader of
le commettant est, éventuellement, coauteur ou complice du délit medeplichtige van het misdrijf inzake douane is. Zoals het Hof in zijn
douanier. Sans doute le législateur, ainsi que l'a constaté la Cour arrest nr. 40/2000 van 6 april 2000 heeft vastgesteld, kan de wetgever
dans son arrêt n° 40/2000 du 6 avril 2000, peut-il établir, sans weliswaar, zonder het gelijkheidsbeginsel te schenden, een eigen
violer le principe d'égalité, un système spécifique de recherche, de systeem voor opsporing, vaststelling en vervolging ontwikkelen dat
constatation et de poursuite, dérogatoire au droit commun, en vue de afwijkt van het gemeen recht, teneinde de omvang en de frequentie van
combattre l'ampleur et la fréquence des fraudes en matière de douanes de fraude inzake douane en accijnzen te bestrijden. Hij kan ook de
et accises. Il peut également déterminer les éléments constitutifs elementen bepalen die eigen zijn aan de inbreuken op die regels,
propres aux infractions à ces règles, leur répression étant souvent aangezien de bestraffing ervan vaak wordt bemoeilijkt door het aantal
rendue difficile par le nombre de personnes qui interviennent dans le personen die betrokken zijn bij de handel en het vervoer van de
commerce et le transport des marchandises sur lesquelles les droits goederen waarop die rechten verschuldigd zijn. Maar door het algemene
sont dus. Mais par son caractère général et irréfragable, la en onweerlegbare karakter ervan bereikt het vermoeden dat in de in het
présomption établie par la disposition en cause atteint cet objectif geding zijnde bepaling is vastgelegd, die doelstelling door een
en portant une atteinte grave au principe fondamental de la zwaarwichtige inbreuk op het fundamentele beginsel van het
personnalité des peines. persoonlijke karakter van de straffen.
B.5.4. D'autre part, en ce qui concerne le souci du législateur de B.5.4. Anderzijds, moet worden opgemerkt, met betrekking tot de
faciliter le paiement effectif des amendes et d'inciter le commettant bezorgdheid van de wetgever om de werkelijke betaling van de boeten te
à interdire à ses préposés de commettre des infractions douanières, il vergemakkelijken en de aansteller ertoe aan te zetten zijn
aangestelden te verbieden inbreuken inzake douane te begaan, dat
y a lieu de relever que l'article 265 de la L.G.D.A. rend le artikel 265 van de A.W.D.A. de aansteller burgerlijk aansprakelijk
commettant civilement responsable des amendes et frais auxquels ses maakt voor de boeten en kosten waartoe zijn aangestelden werden
préposés sont condamnés. Cette disposition est de nature à persuader veroordeeld. Die bepaling is van die aard dat zij de aansteller ervan
le commettant de ne s'entourer que de collaborateurs de confiance et moet overtuigen zich enkel met betrouwbare medewerkers te omringen en
d'exercer sur eux une surveillance efficace. op hen een werkelijk toezicht uit te oefenen.
B.5.5. Il s'ensuit que la présomption critiquée, qui va à l'encontre B.5.5. Daaruit volgt dat het betwiste vermoeden, dat in strijd is met
du principe de la personnalité des peines, porte, malgré l'atténuation het beginsel van het persoonlijke karakter van de straffen,
contenue au paragraphe 2 de la disposition en cause, une atteinte niettegenstaande de afzwakking vervat in paragraaf 2 van de in geding
disproportionnée aux principes qui doivent régir la charge de la zijnde bepaling, op onevenredige wijze inbreuk maakt op de principes
preuve en matière pénale. die de bewijslast in strafzaken moeten beheersen.
B.6. La première question appelle une réponse affirmative. B.6. De eerste vraag moet bevestigend worden beantwoord.
Quant à la seconde question préjudicielle Wat de tweede prejudiciële vraag betreft
B.7.1. La seconde question préjudicielle porte sur les articles 265, § B.7.1. De tweede vraag heeft betrekking op de artikelen 265, § 3, en
3, et 266 de la L.G.D.A., qui sont libellés comme suit : 266 van de A.W.D.A., die luiden :
« Art. 265. « Art. 265.
[ . ] [ . ]
§ 3. Les personnes physiques ou morales seront civilement et § 3. De natuurlijke personen of de rechtspersonen zijn burgerlijk en
solidairement responsables des amendes et frais résultant des hoofdelijk aansprakelijk voor de geldboeten en kosten die het gevolg
condamnations prononcées en vertu des lois en matière de douanes et zijn van de veroordelingen die ingevolge de wetten inzake douane en
accises contre leurs préposés ou leurs administrateurs, gérants ou accijnzen tegen hun gemachtigden of bestuurders, zaakvoerders of
liquidateurs du chef des infractions qu'ils ont commises en cette vereffenaars zijn uitgesproken wegens misdrijven die zij in die
qualité. hoedanigheid hebben begaan.

Art. 266.§ 1er. Sauf disposition contraire dans les lois

Art. 266.§ 1. Behoudens tegenstrijdige beschikking in bijzondere

particulières et sans préjudice aux amendes et confiscations au profit wetten en onverminderd de boeten en verschuldigdverklaringen ten bate
du trésor, les délinquants et leurs complices et les personnes van de Schatkist, zijn de overtreders, hun medeplichtingen en de voor
responsables de l'infraction sont tenus solidairement au paiement des het misdrijf aansprakelijke personen solidair gehouden tot betalen van
droits et taxes dont le trésor a été ou aurait été frustré par la de rechten en taksen welke door de fraude aan de Schatkist werden
fraude ainsi que des intérêts de retard éventuellement dus. § 2. Les sommes récupérées dans une affaire sont imputées par priorité sur les intérêts de retard et sur les droits et taxes. » B.7.2. Les dispositions mentionnées dans la question préjudicielle sont étrangères à la règle, applicable en matière de douanes et accises, selon laquelle le juge saisi de l'action pénale statue, même en cas d'acquittement, sur l'action civile en paiement des droits et accises éludés. La question préjudicielle n'appelle pas de réponse. onttrokken, zomede van de eventueel verschuldigde nalatigheidsinteresten. § 2. De voor een zaak ingevorderde sommen worden bij voorrang aangewend tot betaling van de nalatigheidsinteresten en van de rechten en taksen. » B.7.2. De bepalingen vermeld in de prejudiciële vraag zijn vreemd aan de regel, inzake douane en accijnzen, dat de rechter bij wie de strafvordering aanhangig is, zelfs in geval van een vrijspraak, uitspraak doet over de burgerlijke vordering tot betaling van de ontdoken rechten en accijnzen. De prejudiciële vraag behoeft geen antwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
- L'article 265, §§ 1er et 2, de l'arrêté royal du 18 juillet 1977 - Artikel 265, §§ 1 en 2, van het koninklijk besluit van 18 juli 1977
portant coordination des dispositions générales relatives aux douanes tot coördinatie van de algemene bepalingen inzake douane en accijnzen
et accises viole les articles 10 et 11 de la Constitution. schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
- La deuxième question préjudicielle n'appelle pas de réponse. - De tweede prejudiciële vraag behoeft geen antwoord.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 29 mars 2001, par le Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 29 maart 2001, door de
siège précité, dans lequel pour le prononcé, le président G. De Baets, voormelde zetel, waarin voor de uitspraak voorzitter G. De Baets, in
admis à la retraite postérieurement au délibéré, est remplacé par le ruste gesteld na het beraad, is vervangen door voorzitter H. Boel,
président H. Boel, conformément à l'article 110 de la même loi. overeenkomstig artikel 110 van de voormelde wet.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux. P.-Y. Dutilleux.
Le président, De voorzitter,
H. Boel. H. Boel.
^