Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 11/2001 du 7 février 2001 Numéro du rôle : 1808 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 71 de la loi du 21 février 1985 relative à la réforme du révisorat d'entreprises, posée par le Tribunal correction La Cour d'arbitrage, composée des présidents G. De Baets et M. Melchior, et des juges L. Françoi(...)"
Extrait de l'arrêt n° 11/2001 du 7 février 2001 Numéro du rôle : 1808 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 71 de la loi du 21 février 1985 relative à la réforme du révisorat d'entreprises, posée par le Tribunal correction La Cour d'arbitrage, composée des présidents G. De Baets et M. Melchior, et des juges L. Françoi(...) Uittreksel uit arrest nr. 11/2001 van 7 februari 2001 Rolnummer 1808 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 71 van de wet van 21 februari 1985 tot hervorming van het bedrijfsrevisoraat, gesteld door de Correctionele Rechtbank te Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters G. De Baets en M. Melchior, en de rechters L. (...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 11/2001 du 7 février 2001 Uittreksel uit arrest nr. 11/2001 van 7 februari 2001
Numéro du rôle : 1808 Rolnummer 1808
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 71 de la loi In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 71 van de wet van
du 21 février 1985 relative à la réforme du révisorat d'entreprises, 21 februari 1985 tot hervorming van het bedrijfsrevisoraat, gesteld
posée par le Tribunal correctionnel de Turnhout. door de Correctionele Rechtbank te Turnhout.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents G. De Baets et M. Melchior, et des juges L. samengesteld uit de voorzitters G. De Baets en M. Melchior, en de
François, P. Martens, A. Arts, R. Henneuse et E. De Groot, assistée du rechters L. François, P. Martens, A. Arts, R. Henneuse en E. De Groot,
greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président G. De Baets, bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter G. De Baets,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle I. Onderwerp van de prejudiciële vraag
Par jugement du 5 novembre 1999 en cause du ministère public contre H. Bij vonnis van 5 november 1999 in zake het openbaar ministerie tegen
Hoogstraten, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour H. Hoogstraten, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof
d'arbitrage le 18 novembre 1999, le Tribunal correctionnel de Turnhout is ingekomen op 18 november 1999, heeft de Correctionele Rechtbank te
a posé la question préjudicielle suivante : Turnhout de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 71 de la loi du 21 février 1985 relative à la réforme du « Schendt artikel 71 van de wet van 21 februari 1985 tot herziening
révisorat d'entreprises viole-t-il les articles 10 et 11 de la van het bedrijfsrevisoraat de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in
Constitution en tant que cet article interdit de faire usage de tous zoverre dit artikel het gebruik van alle termen die verwarring zou
les termes susceptibles de créer une confusion avec le titre kunnen stichten met de titel van accountant, onder meer de termen '
d'expert-comptable, entre autres, les termes ' accounting ' et ' accounting en accountancy ', verbiedt, ook wanneer deze termen
accountancy ', même si ces termes définissent des activités qui ne activiteiten omschrijven die niet tot de monopoliewerkzaamheden van de
font pas partie des activités de monopole de l'expert-comptable ? » accountant behoren ? »
(...) (...)
IV. En droit IV. In rechte
(...) (...)
Quant à l'objet de la question préjudicielle Ten aanzien van het onderwerp van de prejudiciële vraag
B.1.1. La question préjudicielle porte sur l'article 71 de la loi du B.1.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op artikel 71 van de wet
21 février 1985 relative à la réforme du révisorat d'entreprises, tel van 21 februari 1985 tot hervorming van het bedrijfsrevisoraat zoals
qu'il est applicable dans la cause pendante devant le juge a quo. van toepassing in de zaak voor de verwijzende rechter.
Avant son abrogation et son remplacement par la loi du 22 avril 1999, Vóór de opheffing en vervanging ervan door de wet van 22 april 1999
l'article 71 était libellé comme suit : luidde artikel 71 als volgt :
« Hormis les personnes ayant la qualité d'expert-comptable ou « Buiten de personen die de hoedanigheid van accountant bezitten of
l'autorisation, en vertu de l'article 74, d'en porter le titre, nul ne aan wie krachtens artikel 74 toestemming werd gegeven tot het voeren
peut faire usage d'un terme susceptible de créer une confusion avec le van de titel van accountant, mag niemand gebruik maken van een term
titre d'expert-comptable. » die verwarring zou kunnen stichten met de titel van accountant. »
B.1.2. La question préjudicielle tend à demander à la Cour s'il n'est B.1.2. De prejudiciële vraag strekt ertoe van het Hof te vernemen of
pas discriminatoire que d'autres personnes que les experts-comptables het niet discriminerend is dat andere personen dan accountants - meer
à tout le moins les comptables agréés ne puissent utiliser aucun terme bepaald erkende boekhouders - geen termen mogen gebruiken die
susceptible de créer la confusion avec le titre d'expert-comptable, verwarring zouden kunnen stichten met de titel van accountant, zelfs
même lorsque les activités visées ne sont pas des activités réservées aux experts-comptables externes. Quant aux interventions B.2.1. L'Institut des experts-comptables et des conseils fiscaux, succédant aux droits et obligations de l'Institut des experts-comptables, et un membre de cet Institut demandent à intervenir. Ils estiment avoir un intérêt à la cause, compte tenu du fait qu'ils ont avantage à ce que soient pénalement poursuivies les personnes qui ne sont pas membres de l'Institut et qui utilisent le titre d'expert-comptable ou un terme susceptible de créer une confusion avec celui-ci. wanneer de bedoelde werkzaamheden geen aan de externe accountants voorbehouden werkzaamheden zijn. Ten aanzien van de tussenkomsten B.2.1. Het Instituut van de accountants en de belastingconsulenten, dat in de rechten en verplichtingen van het Instituut der accountants is getreden, en een lid van het Instituut vragen te mogen tussenkomen. Zij menen belang te hebben bij de zaak, gelet op het feit dat zij er voordeel bij hebben dat strafrechtelijk wordt opgetreden tegen personen die geen lid zijn van het Instituut en die de titel van accountant of een term die daarmee verwarring kan stichten gebruiken.
B.2.2. La loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage a B.2.2. De bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof heeft
réglé l'intervention volontaire d'un tiers dans la procédure relative de vrijwillige tussenkomst van een derde in de rechtspleging met
à une question préjudicielle. betrekking tot de prejudiciële vraag geregeld.
Seule une personne répondant aux deux conditions prescrites par Enkel de persoon die voldoet aan beide voorwaarden voorgeschreven bij
l'article 87, § 1er, peut, en pareil cas, être réputée partie à une artikel 87, § 1, kan in voormeld geval worden geacht partij te zijn
question préjudicielle pendante devant la Cour : elle doit justifier bij een prejudiciële vraag die voor het Hof aanhangig is : hij moet
d'un intérêt dans la cause soumise à la juridiction qui a ordonné le van een belang in de zaak onderworpen aan het verwijzende
renvoi et avoir adressé un mémoire à la Cour dans le délai prescrit. rechtscollege doen blijken en binnen de voorgeschreven termijn een
B.2.3. Il se déduit de la définition légale de la mission de l'Institut que celui-ci veille à la protection du titre, de sorte qu'il justifie de l'intérêt requis pour intervenir. En revanche, un membre de l'Institut ne justifie pas d'un intérêt suffisant pour intervenir. Quant au fond B.3. Les règles constitutionnelles de l'égalité et de la non-discrimination n'excluent pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la nature des principes en cause; le principe d'égalité est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. memorie aan het Hof hebben gericht. B.2.3. Uit de wettelijke opdrachtomschrijving van het Instituut kan worden afgeleid dat het waakt over de bescherming van de titel, zodat het doet blijken van een voldoende belang om tussen te komen. Daarentegen doet een lid van het Instituut niet blijken van een voldoende belang om tussen te komen. Ten gronde B.3. De grondwettelijke regels van de gelijkheid en de niet-discriminatie sluiten niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het gelijkheidsbeginsel is geschonden wanneer vaststaat dat er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. B.4. Volgens de parlementaire voorbereiding van het in het geding
B.4. Selon les travaux préparatoires de l'article 71 en cause, zijnde artikel 71 strekt de bescherming van de titel van de accountant
l'instauration d'une protection du titre d'expert-comptable vise à ertoe de deskundigheid van de accountant te objectiveren en te
affirmer et à garantir cette compétence. De façon plus générale, le waarborgen. Meer algemeen beoogt de wetgever met de bescherming van
législateur, en protégeant les titres professionnels, vise à garantir beroepstitels een kwaliteitsvolle dienstverlening te waarborgen. De
des services de qualité. L'instauration d'un statut de invoering van een statuut voor de accountant beoogt niet alleen de
l'expert-comptable tend non seulement à la protection des intérêts des bescherming van de belangen van de personen die tot de betrokken
professionnels concernés mais également à celle de l'intérêt général beroepsgroep behoren, maar tevens die van het algemeen belang (Parl.
(Doc. parl., Chambre, 1982-1983, n° 552/1, p. 3; Sénat, 1983-1984, n° St., Kamer, 1982-1983, nr. 552/1, p. 3.; Senaat 1983-1984, nr. 715/2,
715/2, p. 4). p. 4).
Le législateur était en droit de protéger le titre d'expert-comptable De wetgever vermocht de titel van accountant te beschermen, daar het
puisqu'il lui appartient d'apprécier s'il y a lieu de protéger ou non aan de wetgever staat te beoordelen of er aanleiding is om al dan niet
l'exercice de certaines professions pour en garantir la qualité et de de uitoefening van bepaalde beroepen te beschermen om de kwaliteit
réserver l'usage de certains titres professionnels aux personnes qui ervan te waarborgen en het gebruik van bepaalde beroepstitels voor te
behouden aan personen die dergelijke beroepen uitoefenen in
exercent ces professions conformément à la réglementation de overeenstemming met de reglementering van die beroepen.
celles-ci. Les activités définies à l'article 78 de la loi du 21 février 1985 ne De activiteiten omschreven in artikel 78 van de wet van 21 februari
sont pas réservées aux experts-comptables. Seul l'article 82 de la loi 1985 zijn geen monopolie van de accountants. Artikel 82 van de
précitée confère un monopole, non aux experts-comptables en général voormelde wet kent een monopolie toe, niet aan accountants in het
mais aux experts-comptables externes qui exercent leur activité à algemeen, maar aan externe accountants die hun activiteit in hoofd- of
titre principal ou accessoire en tant qu'indépendants et qui offrent bijberoep als zelfstandige uitoefenen en die hun professionele
leurs services professionnels à quiconque fait appel à eux. diensten aanbieden aan iedereen die op hen een beroep wil doen.
D'autres personnes, qui ne portent pas le titre d'expert-comptable, Andere personen, die niet de titel van accountant dragen, mogen de
peuvent exercer la plupart des activités qui sont également exercées meeste activiteiten uitoefenen die ook door de accountant worden
par les experts-comptables. La protection du titre n'a pour objectif que d'aider les personnes devant faire appel à ces services à faire leur choix, contrairement à la protection par monopole qui va beaucoup plus loin puisqu'elle limite le choix. B.5. Pour que l'Institut puisse conférer la qualité d'expert-comptable à une personne physique ou morale, celle-ci doit remplir certaines conditions. Ces conditions portent sur les aptitudes, les diplômes, l'accomplissement d'un stage, l'examen d'aptitude, le serment à prêter et la discipline qui est attachée au titre d'expert-comptable. Le titre peut donc faire l'objet d'une protection particulière, sur la uitgevoerd. De titelbescherming beoogt slechts diegenen die een beroep moeten doen op die diensten te helpen bij het maken van hun keuze in tegenstelling tot de monopoliebescherming die veel verder gaat omdat zij een keuzebeperking inhoudt. B.5. Vooraleer het Instituut de hoedanigheid van een accountant kan verlenen aan een natuurlijke of rechtspersoon, moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan. Die voorwaarden hebben betrekking op de bekwaamheden, de diploma's, de gevolgde stage, het bekwaamheidsexamen, de af te leggen eed en de tucht die bij de titel van accountant hoort. Dit betekent dat hun titel het voorwerp kan uitmaken van een bijzondere bescherming, op basis van een objectief
base d'un critère de distinction objectif qui est raisonnablement lié onderscheidingscriterium dat redelijk verband houdt met de
au but du législateur, consistant à garantir au public un service de doelstelling van de wetgever om aan het publiek een kwaliteitsvolle
qualité par des experts-comptables compétents. dienstverlening door deskundige accountants te waarborgen.
B.6. La question préjudicielle appelle une réponse négative. B.6. De prejudiciële vraag moet ontkennend worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 71 de la loi du 21 février 1985 relative à la réforme du Artikel 71 van de wet van 21 februari 1985 tot hervorming van het
révisorat d'entreprises ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution. bedrijfsrevisoraat schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 7 février 2001. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 7 februari 2001.
Le greffier, De griffier,
P.-Y. Dutilleux P.-Y. Dutilleux
Le président, De voorzitter,
G. De Baets G. De Baets
^