Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 92/2000 du 13 juillet 2000 Numéro du rôle : 1668 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 35, alinéas 2 et 4, de la loi du 27 juin 1969 révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurit La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et G. De Baets, et des juges H. Boel, L(...)"
Extrait de l'arrêt n° 92/2000 du 13 juillet 2000 Numéro du rôle : 1668 En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 35, alinéas 2 et 4, de la loi du 27 juin 1969 révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurit La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et G. De Baets, et des juges H. Boel, L(...) Uittreksel uit arrest nr. 92/2000 van 13 juli 2000 Rolnummer 1668 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 35, tweede en vierde lid, van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatsch Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en G. De Baets, en de rechters H. (...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 92/2000 du 13 juillet 2000 Uittreksel uit arrest nr. 92/2000 van 13 juli 2000
Numéro du rôle : 1668 Rolnummer 1668
En cause : les questions préjudicielles relatives à l'article 35, In zake : de prejudiciële vragen over artikel 35, tweede en vierde
alinéas 2 et 4, de la loi du 27 juin 1969 révisant l'arrêté-loi du 28 lid, van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van
décembre 1944 concernant la sécurité sociale des travailleurs, posées 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der
par le Tribunal correctionnel de Charleroi. arbeiders, gesteld door de Correctionele Rechtbank te Charleroi.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et G. De Baets, et des juges H. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en G. De Baets, en de
Boel, L. François, R. Henneuse, M. Bossuyt et E. De Groot, assistée du rechters H. Boel, L. François, R. Henneuse, M. Bossuyt en E. De Groot,
greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles I. Onderwerp van de prejudiciële vragen
Par jugement du 29 mars 1999 en cause de l'auditeur du travail contre Bij vonnis van 29 maart 1999 in zake de arbeidsauditeur tegen D.
D. D'Agostino, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour D'Agostino, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is
d'arbitrage le 3 mai 1999, le Tribunal correctionnel de Charleroi a ingekomen op 3 mei 1999, heeft de Correctionele Rechtbank te Charleroi
posé les questions préjudicielles suivantes : de volgende prejudiciële vragen gesteld :
« 1. L'article 35, alinéa 4, de la loi du 27 juin 1969 révisant « 1. Schendt artikel 35, vierde lid, van de wet van 27 juni 1969 tot
l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité sociale des herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de
maatschappelijke zekerheid der arbeiders, zoals ingevoegd bij artikel
travailleurs salariés tel qu'inséré par l'article 24 de la loi du 6 24 van de wet van 6 juli 1989, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet,
juillet 1989 en ce qu'il prévoit qu'en cas de non-assujettissement in zoverre het bepaalt dat bij niet-onderwerping van één of meer
d'une ou plusieurs personnes à l'application de cette loi le Juge personen aan de toepassing van die wet, de rechter de werkgever
prononce la condamnation d'office de l'employeur au triple des veroordeelt tot het drievoud van de ontdoken bijdragen, zonder dat die
cotisations éludées sans qu'elles puissent être inférieures à 51.000 minder dan 51.000 frank per tewerkgestelde persoon en dit per maand of
francs par personne occupée et ce par mois ou par fraction de mois fractie ervan mogen bedragen, zonder dat een dergelijke ambtshalve
sans que pareille condamnation d'office à une indemnité forfaitaire ne veroordeling tot een forfaitaire vergoeding wordt bepaald ten gunste
soit stipulée en faveur des fonds de sécurité d'existence instaurés van de fondsen voor bestaanszekerheid ingesteld bij de wet van 7
par la loi du 7 janvier 1958 et singulièrement par les articles 16 et
19 de cette même loi, ne viole-t-il pas les articles 10 et 11 de la januari 1958 en in het bijzonder bij de artikelen 16 en 19 van
Constitution ? diezelfde wet ?
2. L'article 35, alinéa 4, de la loi du 27 juin 1969 révisant 2. Schendt artikel 35, vierde lid, van de wet van 27 juni 1969 tot
l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité sociale des herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de
maatschappelijke zekerheid der arbeiders, zoals ingevoegd bij artikel
travailleurs salariés tel qu'inséré par l'article 24 de la loi du 6 24 van de wet van 6 juli 1989, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet,
juillet 1989 en ce qu'il prévoit en cas de non-assujettissement d'une in zoverre het bij niet-onderwerping van één of meer personen aan de
ou plusieurs personnes à l'application de cette loi, outre la toepassing van die wet, naast de veroordeling tot de bijdragen,
condamnation aux cotisations, majorations et intérêts conformément à bijdrageopslagen en verwijlinteresten overeenkomstig het derde [lees :
l'alinéa 3 [lire : 2] de l'article 35 de cette même loi, condamnation tweede] lid van artikel 35 van die wet, voorziet in de ambtshalve
d'office de l'employeur au triple des cotisations éludées sans veroordeling van de werkgever tot het drievoud van de ontdoken
qu'elles puissent être inférieures à 51.000 francs par personne bijdragen, zonder dat die minder dan 51.000 frank per tewerkgestelde
occupée et ce par mois ou par fraction de mois alors qu'en vertu des persoon en dit per maand of fractie ervan mogen bedragen, terwijl
articles 1382, 1383, 1384, 1385 et 1386 du Code civil, la réparation krachtens de artikelen 1382, 1383, 1384, 1385 en 1386 van het
due par l'auteur d'un fait dommageable équivaut au seul dommage Burgerlijk Wetboek, het door de dader van een schadelijk feit
réellement subi par la victime de ce fait, ne viole-t-il pas les verschuldigde herstel gelijk is aan enkel de schade die het
articles 10 et 11 de la Constitution ? slachtoffer werkelijk door dat feit heeft geleden ?
3. L'article 35, alinéa 3 [lire : 2], de la loi du 27 juin 1969 3. Schenden artikel 35, derde [lees : tweede] lid, van de wet van 27
révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944
sociale des travailleurs salariés et l'article 35, alinéa 4, de cette betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders en artikel 35,
vierde lid, van diezelfde wet, zoals ingevoegd bij artikel 24 van de
même loi tel qu'inséré par l'article 24 de la loi du 6 juillet 1989 en wet van 6 juli 1989, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre
ce qu'ils prévoient condamnation d'office de l'employeur à payer à zij voorzien in de ambtshalve veroordeling van de werkgever tot het
l'O.N.S.S. d'une part les cotisations, majorations et intérêts et betalen aan de R.S.Z. van een deel van de bijdragen, bijdrageopslagen
d'autre part le triple des cotisations éludées sans qu'elles puissent en verwijlinteresten, enerzijds, en het drievoud van de ontdoken
être inférieures à 51.000 francs par personne occupée et ce par mois bijdragen, zonder dat die minder dan 51.000 frank per tewerkgestelde
ou par fraction de mois, alors que toute autre personne se prétendant persoon en dit per maand of fractie ervan mogen bedragen, anderzijds,
victime d'un fait pénal est tenue de se constituer partie civile aux terwijl elke andere persoon die beweert het slachtoffer te zijn van
fins d'obtenir réparation de son dommage, ne violent-ils pas les een strafrechtelijk feit ertoe gehouden is zich burgerlijke partij te
articles 10 et 11 de la Constitution ? stellen teneinde het herstel van zijn schade te verkrijgen ?
4. L'article 35, alinéa 4, de la loi du 27 juin 1969 révisant 4. Schendt artikel 35, vierde lid, van de wet van 27 juni 1969 tot
l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité sociale des herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de
travailleurs salariés viole-t-il les articles 10 et 11 de la maatschappelijke zekerheid der arbeiders, de artikelen 10 en 11 van de
Constitution en ce qu'il ne permet pas au juge répressif de réduire le Grondwet, in zoverre het de strafrechter niet toestaat het bedrag van
montant de l'indemnité due à l'ONSS en deçà du triple des cotisations de aan de R.S.Z. verschuldigde vergoeding te verminderen tot onder het
éludées sans qu'elles puissent être inférieures à 51.000 francs par drievoud van de ontdoken bijdragen, zonder dat die minder dan 51.000
personne occupée et ce par mois ou par fraction de mois, en raison de frank per tewerkgestelde persoon en dit per maand of fractie ervan
circonstances atténuantes dûment motivées, ou, à tout le moins, mogen bedragen, om reden van behoorlijk gemotiveerde verzachtende
omstandigheden of, op zijn minst, uitstel te verlenen voor het geheel
d'octroyer le sursis pour tout ou partie de cette condamnation of een gedeelte van die ambtshalve veroordeling of elke andere
d'office ou toute autre mesure prévue par la loi du 29 juin 1964 maatregel bedoeld in de wet van 29 juni 1964 betreffende de
concernant la suspension, le sursis et la probation ? » opschorting, het uitstel en de probatie ? »
(...) (...)
IV. En droit IV. In rechte
(...) (...)
B.1. Les questions préjudicielles portent sur la compatibilité avec B.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op de bestaanbaarheid
les articles 10 et 11 de la Constitution de l'article 35 de la loi du met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet van artikel 35 van de wet 27
27 juin 1969 révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944
sécurité sociale des travailleurs. betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders.
Cet article 35, modifié notamment par la loi du 6 juillet 1989, Dat artikel 35, met name gewijzigd bij de wet van 6 juli 1989, bepaalt
dispose : :
« Sans préjudice des articles 269 à 274 du Code pénal, sont punis d'un « Onverminderd de artikelen 269 tot 274 van het Strafwetboek, worden
gestraft met gevangenisstraf van acht dagen tot drie maanden en met
emprisonnement de huit jours à trois mois et d'une amende de 26 à 500 een geldboete van 26 tot 500 frank, of met een van die straffen alleen :
F ou de l'une des peines seulement : 1° de werkgever, zijn aangestelden of lasthebbers die zich niet
1° l'employeur, ses préposés ou mandataires qui ne se sont pas schikken naar de bepalingen voorgeschreven door de wet en de
conformés aux obligations prescrites par la présente loi et ses uitvoeringsbesluiten ervan; de geldboete wordt zoveel maal toegepast
arrêtés d'exécution; l'amende est appliquée autant de fois qu'il y a als er werknemers zijn ten overstaan van dewelke een inbreuk is
de travailleurs à l'égard desquels une infraction a été commise, sans gepleegd, zonder dat het totaal bedrag van de geldboete evenwel hoger
que toutefois le total des amendes puisse excéder 100.000 F; mag zijn dan 100.000 frank;
2° les personnes, visées à l'article 30bis, § 3, et leurs 2° de personen bedoeld bij artikel 30bis, § 3, en hun
cocontractants, qui ne fournissent pas les renseignements déterminés medecontractanten die de door de Koning bepaalde inlichtingen niet
par le Roi ou ne respectent pas les conditions et modalités d'envoi verstrekken of de opgelegde toezendingsvoorwaarden en -modaliteiten
imposées; niet naleven;
3° les personnes, visées à l'article 30bis, § 3, qui omettent de 3° de personen bedoeld bij artikel 30bis, § 3, die nalaten de
verser les sommes dues dans le délai prescrit; verschuldigde sommen binnen de voorgeschreven termijn te storten;
4° toute personne qui met obstacle à la surveillance organisée en 4° al wie het krachtens deze wet georganiseerd toezicht verhindert.
vertu de la présente loi. De rechter die de straf uitspreekt ten laste van de werkgever, zijn
Le juge qui prononce la peine à charge de l'employeur, ses préposés ou aangestelden of lasthebbers, veroordeelt ambtshalve de werkgever tot
mandataires, condamne d'office l'employeur à payer à l'Office national
de sécurité sociale le montant des cotisations, majorations de betaling aan de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid van de bijdragen,
cotisations et intérêts de retard qui n'ont pas été versés à l'Office. bijdrageopslagen en verwijlinteresten die niet aan de Rijksdienst
En cas d'assujettissement frauduleux d'une ou de plusieurs personnes à werden gestort. Bij bedrieglijke onderwerping van een of meer personen aan de
l'application de la présente loi, le juge condamne d'office toepassing van deze wet, veroordeelt de rechter ambtshalve de
l'employeur, ses préposés ou mandataires au paiement à l'Office d'une werkgever, zijn aangestelden of lasthebbers tot betaling aan de
indemnité égale au triple des cotisations déclarées frauduleusement. Rijksdienst voor Sociale Zekerheid van een vergoeding gelijk aan het
En cas de non-assujettissement d'une ou de plusieurs personnes à driedubbel van de bedrieglijk aangegeven bijdragen.
l'application de la présente loi, le juge condamne d'office Bij niet-onderwerping van één of meer personen aan de toepassing van
l'employeur et, lorsque le cas se présente, l'entrepreneur principal deze wet, veroordeelt de rechter ambtshalve de werkgever, en in
visé à l'article 30ter, pour les personnes occupées par le voorkomend geval, de hoofdaannemer bedoeld bij artikel 30ter, wat
sous-traitant sur le chantier de l'entrepreneur principal, au paiement betreft de personen tewerkgesteld door de onderaannemer op de werf van
à l'Office national de sécurité sociale d'une indemnité égale au de hoofdaannemer, tot betaling aan de Rijksdienst voor sociale
triple des cotisations éludées sans qu'elle puisse être inférieure à zekerheid van een vergoeding gelijk aan het drievoud van de ontdoken
51.000 F par personne occupée et ce par mois ou par fraction de mois. bijdragen, zonder dat dit bedrag minder dan 51.000 fr. per
Ce montant est adapté en fonction de l'évolution des salaires et des tewerkgestelde persoon en dit per maand of fractie ervan, mag
bedragen. Dit bedrag wordt aangepast in functie van de evolutie van de
taux des cotisations de sécurité sociale. » lonen en van het bedrag van de sociale zekerheidsbijdragen. »
Seuls l'alinéa 2 - que visent en réalité, en considération de leur Enkel het tweede lid - dat in werkelijkheid, rekening houdend met het
objet, les deuxième et troisième questions - et l'alinéa 4 de onderwerp ervan, wordt beoogd in de tweede en derde vraag - en het
l'article 35 sont en cause, auxquels la Cour limite dès lors son vierde lid van artikel 35 zijn in het geding, waartoe het Hof
examen. bijgevolg zijn toetsing beperkt.
Quant au fond Ten gronde
B.2. L'article 35 de la loi du 27 juin 1969 figure dans le chapitre B.2. Artikel 35 van de wet van 27 juni 1969 staat in hoofdstuk IV,
IV, section 4, consacrée, comme son intitulé l'indique, aux sanctions afdeling 4, die, zoals het opschrift ervan aangeeft, gewijd is aan de
pénales. strafbepalingen.
L'alinéa 1er détermine les peines d'emprisonnement et/ou les amendes Het eerste lid stelt de gevangenisstraffen en/of boetes vast die aan
attachées aux infractions que cette disposition précise. de in die bepaling gepreciseerde misdrijven zijn verbonden.
L'alinéa 2 prévoit que le juge qui prononce la peine condamne d'office Het tweede lid bepaalt dat de rechter die de straf uitspreekt de
l'employeur à payer à l'Office national de sécurité sociale (en abrégé werkgever ambtshalve veroordeelt tot het betalen aan de Rijksdienst
l'O.N.S.S.) le montant des cotisations, majorations de cotisations et voor Sociale Zekerheid (R.S.Z.) van de bijdragen, bijdrageopslagen en
intérêts de retard qui n'ont pas été versés à l'Office. verwijlinteresten die niet aan de Rijksdienst zijn gestort.
Enfin, les alinéas 3 et 4 prévoient, respectivement en cas d'« Ten slotte voorzien het derde en het vierde lid respectievelijk in
assujettissement frauduleux » et en cas de « non-assujettissement » à geval van « bedrieglijke onderwerping » en in geval van «
la loi du 27 juin 1969, la condamnation d'office par le juge, selon niet-onderwerping » aan de wet van 27 juni 1969, in de ambtshalve
veroordeling door de rechter, volgens de in die bepalingen
les modalités que ces dispositions précisent, à une indemnité égale au gepreciseerde nadere regels, tot een vergoeding gelijk aan het
triple des cotisations, selon le cas, déclarées frauduleusement ou drievoud van de bijdragen die, naar gelang van het geval, bedrieglijk
éludées. zijn aangegeven of ontdoken.
B.3. La Cour est interrogée sur la compatibilité avec le principe B.3. Het Hof wordt gevraagd naar de bestaanbaarheid met het
d'égalité de plusieurs différences de traitement qui résulteraient, gelijkheidsbeginsel van verscheidene verschillen in behandeling die,
naar gelang van het geval, zouden voortvloeien uit het tweede en/of
vierde lid van het voormelde artikel 35.
selon le cas, de l'alinéa 2 et/ou 4 de l'article 35 précité. In de eerste plaats, in zoverre artikel 35, vierde lid, van de wet van
Tout d'abord, en ce que l'article 35, alinéa 4, de la loi du 27 juin 27 juni 1969, in geval van niet-onderwerping aan die wet, voorziet in
1969, en cas de non-assujettissement à cette loi, prévoit la
condamnation d'office de l'employeur au triple des cotisations de ambtshalve veroordeling van de werkgever tot het drievoud van de
éludées, alors qu'une telle condamnation n'est pas prévue par la loi ontdoken bijdragen, terwijl niet in een dergelijke veroordeling is
du 7 janvier 1958 concernant les Fonds de sécurité d'existence voorzien in de wet van 7 januari 1958 betreffende de Fondsen voor
(première question préjudicielle). bestaanszekerheid (eerste prejudiciële vraag).
Ensuite, en ce que les condamnations prévues par les alinéas 2 et 4 de Vervolgens, in zoverre de in het tweede en vierde lid van artikel 35
l'article 35, d'une part, diffèrent de la réparation - limitée au seul bedoelde veroordelingen, enerzijds, verschillen van de vergoeding -
beperkt tot de enkele werkelijk geleden schade - waarin de artikelen
dommage réellement subi - que prévoient les articles 1382 à 1386 du 1382 tot 1386 van het Burgerlijk Wetboek voorzien en, anderzijds,
Code civil et, d'autre part, sont prononcées d'office par le juge, ambtshalve worden uitgesproken door de rechter, terwijl het herstel
alors que la réparation du dommage subi par toute autre personne van de schade geleden door elke andere persoon die het slachtoffer is
victime d'une infraction nécessite une constitution de partie civile van een misdrijf vereist dat die persoon zich burgerlijke partij stelt
(deuxième et troisième questions). (tweede en derde vraag).
Enfin, en ce que le juge pénal, s'agissant de la condamnation prévue Ten slotte, in zoverre de strafrechter, wat de in het vierde lid van
par l'alinéa 4 de l'article 35, ne peut ni en réduire le montant en artikel 35 bedoelde veroordeling betreft, noch het bedrag ervan kan
considération de circonstances atténuantes, ni faire application de la verminderen rekening houdend met verzachtende omstandigheden noch de
loi du 29 juin 1964 concernant la suspension, le sursis et la wet van 29 juni 1964 betreffende de opschorting, het uitstel en de
probation (quatrième question). probatie kan toepassen (vierde vraag).
En ce qui concerne la première question Wat de eerste vraag betreft
B.4.1. La loi du 7 janvier 1958 réglemente la création de Fonds de B.4.1. De wet van 7 januari 1958 reglementeert de oprichting van de
sécurité d'existence. Fondsen voor bestaanszekerheid.
Selon l'article 1er de cette loi, ces Fonds résultent de conventions Luidens het eerste artikel van die wet vloeien die Fondsen voort uit
collectives qui peuvent être conclues au sein des commissions collectieve overeenkomsten die kunnen worden afgesloten binnen de
paritaires et rendues obligatoires par le Roi. Le même article 1er paritaire comités en door de Koning bindend kunnen worden verklaard.
précise les missions de ces Fonds, notamment l'octroi d'avantages Hetzelfde eerste artikel preciseert de opdrachten van die Fondsen, met
sociaux à certaines personnes, déterminées par les statuts du Fonds name de toekenning van sociale voordelen aan bepaalde personen,
(article 4, 3°). Les Fonds sont gérés paritairement par des vastgesteld in de statuten van het Fonds (artikel 4, 3°). De Fondsen
worden paritair beheerd door vertegenwoordigers van de werkgevers en
représentants des employeurs et des travailleurs (article 3) et sont de werknemers (artikel 3) en gefinancierd door de werkgevers (artikel
financés par les employeurs (article 4, 4°). 4, 4°).
B.4.2. Par ailleurs, il ressort des travaux préparatoires de la loi du B.4.2. Overigens volgt uit de parlementaire voorbereiding van de wet
6 juillet 1989 que le législateur, par l'adoption d'un certain nombre van 6 juli 1989 dat de wetgever, met de aanneming van een aantal
de mesures - parmi lesquelles l'alinéa 4 de l'article 35 de la loi du maatregelen - waaronder het vierde lid van artikel 35 van de wet van
27 juin 1969 -, entendait lutter de manière efficace contre les 27 juni 1969 - op doeltreffende wijze de activiteiten van de
activités des pourvoyeurs de main-d'oeuvre (Doc. parl., Chambre, koppelbazen wilde bestrijden (Parl. St., Kamer, 1988-1989, nr. 833/1,
1988-1989, n° 833/1, p. 10). p. 10).
B.5. La sanction prévue par l'alinéa 4 de l'article 35 de la loi du 27 B.5. De in het vierde lid van artikel 35 van de wet van 27 juni 1969
juin 1969 a un caractère répressif prédominant; elle a pour objet de bedoelde sanctie heeft een overwegend repressief karakter; zij heeft
prévenir et de sanctionner les infractions commises par tous les tot doel de inbreuken begaan door alle werkgevers, zonder enig
employeurs, sans distinction aucune, qui ne respectent pas les règles onderscheid, die de regels van onderwerping aan de sociale zekerheid
de l'assujettissement à la sécurité sociale. niet naleven, te voorkomen en te bestraffen.
Le législateur peut imposer des peines particulièrement lourdes dans De wetgever mag bijzonder zware straffen opleggen in sectoren waar de
des secteurs où l'importance et la multiplicité des fraudes portent omvang en de veelheid van de fraude de belangen van de gemeenschap
gravement atteinte aux intérêts de la collectivité. En considération ernstig aantasten. Rekening houdend met dat element alsmede met de
de cet élément comme de la spécificité du régime institué par la loi specificiteit van het stelsel dat is ingevoerd bij de wet van 7
du 7 janvier 1958 (régime complémentaire, sectoriel et largement januari 1958 (aanvullend, sectorieel en ruimschoots conventioneel
stelsel), heeft de wetgever redelijkerwijze kunnen beslissen, teneinde
conventionnel), le législateur a pu raisonnablement décider, afin de door hem nagestreefde doelstelling te bereiken, dat de veroordeling
d'atteindre l'objectif qu'il poursuivait, que la condamnation de van de werkgever tot het drievoud van de ontdoken bijdragen, met de
l'employeur au triple des cotisations éludées, avec le double effet dubbele preventieve en repressieve werking zoals hiervoor beschreven,
préventif et répressif décrit ci-dessus, concernerait les seules enkel de bijdragen zou betreffen die zijn verschuldigd in het kader
cotisations dues dans le cadre de la loi du 27 juin 1969 mais ne van de wet van 27 juni 1969 maar niet moest worden uitgebreid tot de
devait pas être étendue aux cotisations à un Fonds de sécurité bijdragen aan een Fonds voor bestaanszekerheid.
d'existence. En outre, dès lors qu'il peut être admis que la condamnation Aangezien bovendien kan worden aangenomen dat de in het geding zijnde
forfaitaire vergoeding van dien aard is dat daardoor misbruik kan
forfaitaire en cause est de nature à prévenir les abus et à supposer worden voorkomen en zelfs in de veronderstelling dat analoge
même que des abus analogues entachent le fonctionnement des Fonds de misbruiken de werking van de Fondsen voor bestaanszekerheid aantasten,
sécurité d'existence, la circonstance que ces derniers abus ne sont kan de omstandigheid dat die laatste misbruiken tot nu toe nog niet
pas encore visés jusqu'à présent n'ôte pas, en elle-même, sa zijn beoogd op zich niet aan het vierde lid van artikel 35 van het
justification à l'alinéa 4 de l'article 35 de la loi du 27 juin 1969. decreet van 27 juni 1969 zijn verantwoording ontnemen.
B.6. La première question préjudicielle appelle une réponse négative. B.6. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden
En ce qui concerne les deuxième et troisième questions préjudicielles beantwoord. Wat de tweede en derde prejudiciële vraag betreft
B.7. Le caractère éventuellement discriminatoire des alinéas 2 et 4 de B.7. Het mogelijke discriminerende karakter van het tweede en vierde
l'article 35 de la loi du 27 juin 1969 est allégué en ce que l'étendue lid van artikel 35 van de wet van 27 juni 1969 wordt aangevoerd in
du préjudice réparé et l'absence d'obligation de constitution de partie civile que ces dispositions consacrent diffèrent du droit commun. B.8. Comme il a été relevé au B.5, la sanction prévue par l'alinéa 4 de l'article 35 de la loi du 27 juin 1969 a un caractère répressif prédominant; elle s'ajoute à une peine prononcée par un juge pénal en application de l'alinéa 1er du même article. Elle ne répare pas le dommage causé par l'intéressé à la partie préjudiciée, qui est indemnisée par l'application de l'article 35, alinéa 2. zoverre de omvang van het herstelde nadeel en de ontstentenis van verplichting van burgerlijke partijstelling die in die bepalingen is verankerd verschillen van het gemeen recht. B.8. Zoals opgemerkt in B.5, heeft de in het vierde lid van artikel 35 van de wet van 27 juni 1969 bedoelde sanctie een overwegend repressief karakter; zij wordt toegevoegd aan een straf die door een strafrechter met toepassing van het eerste lid van hetzelfde artikel is uitgesproken. Zij vergoedt niet de schade die de betrokkene heeft berokkend aan de benadeelde partij, die met de toepassing van artikel 35, tweede lid, reeds is vergoed.
Il s'ensuit que, s'agissant de l'alinéa 4 de l'article 35 de la loi du Daaruit volgt dat, wat het vierde lid van artikel 35 van de wet van 27
27 juin 1969, la condamnation d'office que cet alinéa prévoit ne doit juni 1969 betreft, de ambtshalve veroordeling waarin dat lid voorziet
être comparée, ni quant à sa raison d'être ni quant à son étendue ni niet moet worden vergeleken, noch wat haar grondslag, noch wat haar
quant à ses modalités, aux règles qui régissent, sur le plan civil et omvang, noch wat de modaliteiten ervan betreft, met de regels die, op
procédural, la réparation d'un dommage, de telle sorte que ne doit pas burgerlijk en procedureel vlak, het herstel van een nadeel regelen
davantage être comparée la situation des personnes auxquelles zodat evenmin de situatie moet worden vergeleken van de personen op
s'appliquent respectivement ces deux types de règles. wie die beide types van regels respectievelijk van toepassing zijn.
B.9. L'article 35, alinéa 2, prévoit la condamnation d'office de B.9. Artikel 35, tweede lid, voorziet in de ambtshalve veroordeling
l'employeur au montant des cotisations, majorations et intérêts de van de werkgever tot het bedrag van de bijdragen, bijdrageopslagen en
retard qui n'ont pas été versés à l'Office. verwijlinteresten die niet aan de Rijksdienst zijn gestort.
Cette condamnation d'office ne constitue pas une peine mais un mode Die ambtshalve veroordeling vormt geen straf maar een bijzondere wijze
van vergoeding of herstel bestemd om, in het belang van de
particulier de réparation ou de restitution destinée, dans l'intérêt financiering van de sociale zekerheid, een einde te maken aan een
du financement de la sécurité sociale, à mettre fin à une situation situatie die strijdig is met de wet; die maatregel moet worden
contraire à la loi; cette mesure doit être ordonnée par le juge pénal opgelegd door de strafrechter bij wie de strafvordering aanhangig is
saisi de l'action publique - à laquelle la condamnation d'office se rattache -, qu'il y ait ou non une partie civile en cause. Le fait que cette condamnation est prononcée d'office par le juge pénal, indépendamment d'une constitution de partie civile par l'O.N.S.S., est raisonnablement justifié par le caractère accessoire de cette mesure par rapport à l'action publique dont le juge est saisi et par la sauvegarde du financement de la sécurité sociale à laquelle elle tend. B.10. Les deuxième et troisième questions appellent une réponse négative. En ce qui concerne la quatrième question B.11. Enfin, la Cour est interrogée sur la compatibilité avec le gemaakt - waarmee de ambtshalve veroordeling verbonden is -, ongeacht het feit of er al dan niet een burgerlijke partij in het geding is. Het feit dat die veroordeling ambtshalve is uitgesproken door de strafrechter, onafhankelijk van een burgerlijke partijstelling door de R.S.Z., is redelijkerwijze verantwoord door het bijkomstige karakter van die maatregel ten aanzien van de strafvordering die bij de rechter is aanhangig gemaakt en door de vrijwaring van de financiering van de sociale zekerheid waartoe hij strekt. B.10. De tweede en de derde vraag moeten ontkennend worden beantwoord. Wat de vierde vraag betreft B.11. Het Hof wordt ten slotte ondervraagd over de verenigbaarheid met
principe d'égalité de l'alinéa 4 de l'article 35 de la loi du 27 juin gelijkheidsbeginsel van het vierde lid van artikel 35 van de wet van
1969, en ce que, selon le juge a quo, cette disposition ne permettrait 27 juni 1969, in zoverre die bepaling, volgens de verwijzende rechter,
au tribunal correctionnel ni de réduire le montant de la condamnation het de correctionele rechtbank niet mogelijk zou maken het bedrag van
d'office lorsqu'il y a des circonstances atténuantes ni davantage de de ambtshalve veroordeling te verminderen wanneer er verzachtende
faire application, à tout ou partie de cette condamnation, de la loi omstandigheden zijn, noch evenmin op het geheel of een deel van die
du 29 juin 1964 concernant la suspension, le sursis et la probation. veroordeling de wet van 29 juni 1964 betreffende de opschorting, het
uitstel en de probatie toe te passen.
B.12.1. Pour les raisons exposées au B.5 et au B.8, la condamnation B.12.1. Om de redenen uiteengezet in B.5 en B.8, heeft de ambtshalve
d'office qu'édicte l'article 35, alinéa 4, a un caractère répressif veroordeling opgelegd bij artikel 35, vierde lid, een overwegend
prédominant; elle s'ajoute à une peine prononcée par le juge pénal en repressief karakter; zij wordt toegevoegd aan een straf die is
application de l'alinéa 1er du même article. uitgesproken door de strafrechter met toepassing van het eerste lid
van hetzelfde artikel.
B.12.2. Dès lors que, dans l'interprétation retenue par le juge a quo, B.12.2. Aangezien, in de interpretatie die door de verwijzende rechter
le juge pénal ne peut faire application à la condamnation d'office ni in aanmerking is genomen, de strafrechter op de ambtshalve
de l'article 85 du Code pénal, ni de la loi du 29 juin 1964, les personnes auxquelles s'applique cette condamnation sont traitées différemment des autres prévenus qui comparaissent devant le juge pénal. La condamnation d'office peut, dans certains cas, s'avérer extrêmement lourde, sans que, dans l'interprétation précitée, elle puisse être réduite ou qu'à tout le moins, le prononcé puisse être suspendu ou qu'il puisse être sursis à son exécution; ce constat apparaît d'autant moins acceptable que la condamnation d'office en cause constitue le complément obligé de la peine prononcée sur la base de l'article 35, alinéa 1er, laquelle peine peut, elle, être assortie des mesures d'adoucissement précitées, sur la base notamment de l'article 38 de la veroordeling noch artikel 85 van het Strafwetboek, noch de wet van 29 juni 1964 kan toepassen, worden de personen op wie die veroordeling van toepassing is verschillend behandeld ten opzichte van de andere beklaagden die voor de strafrechter verschijnen. De ambtshalve veroordeling, kan in bepaalde gevallen, uitermate zwaar blijken zonder dat, in de voormelde interpretatie, zij verminderd kan worden of op zijn minst de uitspraak kan worden opgeschort of de uitvoering ervan kan worden uitgesteld; die vaststelling blijkt des te minder aanvaardbaar daar de in het geding zijnde ambtshalve veroordeling de verplichte aanvulling vormt van de straf die is uitgesproken op basis van artikel 35, eerste lid, een straf die vergezeld kan gaan van de voormelde verzachtende maatregelen, op basis
loi du 27 juin 1969. met name van artikel 38 van de wet van 27 juni 1969.
La différence de traitement exposée ci-dessus est d'autant moins Het hiervoor uiteengezette verschil in behandeling is des te minder
justifiée que, dans l'arrêté royal n° 5 du 23 octobre 1978 relatif à verantwoord daar, in het koninklijk besluit nr. 5 van 23 oktober 1978
betreffende het bijhouden van sociale documenten, de wetgever, bij de
la tenue des documents sociaux, le législateur, par la loi du 26 juin wet van 26 juni 1992, de voor de rechter geldende verplichting om
1992, a mis fin à l'obligation pour le juge de condamner d'office et,
par la loi du 23 mars 1994, a remplacé l'indemnité par une amende ambtshalve te veroordelen heeft opgeheven en, bij de wet van 23 maart
1994, de vergoeding door een strafrechtelijke geldboete heeft
pénale. vervangen.
B.12.3. Il résulte de ce qui précède que l'article 35, alinéa 4, de la B.12.3. Uit wat voorafgaat volgt dat artikel 35, vierde lid, van de
loi du 27 juin 1969 viole les articles 10 et 11 de la Constitution, wet van 27 juni 1969 de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt,
s'il est interprété comme ne permettant pas l'application de l'article wanneer het zo wordt geïnterpreteerd dat het niet de toepassing
85 du Code pénal et de la loi du 29 juin 1964. toestaat van artikel 85 van het Strafwetboek en van de wet van 29 juni
B.13.1. La Cour observe toutefois que cet article est susceptible 1964. B.13.1. Het Hof merkt echter op dat dit artikel anders kan worden
d'une autre interprétation. geïnterpreteerd.
En effet, dès lors que cette condamnation d'office s'analyse comme une Aangezien die ambtshalve veroordeling wordt beschouwd als een
mesure pénale - et constitue en outre l'accessoire d'une peine strafmaatregel - en bovendien de aanvulling vormt van een
d'emprisonnement ou d'amende -, l'article 38 de la loi du 27 juin 1969 gevangenisstraf of boete -, is immers artikel 38 van de wet van 27
lui est applicable, notamment en ce qu'il confirme l'applicabilité aux juni 1969 erop van toepassing, met name in zoverre het de
infractions à la loi précitée de l'article 85 du Code pénal, relatif toepasbaarheid bevestigt van artikel 85 van het Strafwetboek,
aux circonstances atténuantes; à défaut de disposition dérogatoire, la betreffende de verzachtende omstandigheden, op de overtredingen van de
voormelde wet; bij ontstentenis van een afwijkende bepaling is de wet
loi du 29 juin 1964 concernant la suspension, le sursis et la van 29 juni 1964 betreffende de opschorting, het uitstel en de
probation est également applicable à la condamnation d'office prévue probatie eveneens toepasselijk op de in artikel 35, vierde lid,
par l'article 35, alinéa 4. bedoelde ambtshalve veroordeling.
Dans cette interprétation, selon laquelle l'article 35, alinéa 4, ne In die interpretatie, volgens welke artikel 35, vierde lid, niet de
fait pas obstacle à l'application aux condamnations d'office en cause toepassing verhindert van artikel 85 van het Strafwetboek en van de
de l'article 85 du Code pénal et de la loi du 29 juin 1964, aucune wet van 29 juni 1964 op de in het geding zijnde ambtshalve
différence de traitement n'est faite entre les personnes visées par de veroordelingen, wordt geen enkel verschil in behandeling gemaakt
telles condamnations et les autres prévenus comparaissant devant le tussen de door dergelijke veroordelingen beoogde personen en de andere
juge pénal susceptibles de bénéficier de l'application des beklaagden die voor de strafrechter verschijnen en die de toepassing
dispositions précitées. van de voormelde bepalingen kunnen genieten.
B.13.2. Dans cette interprétation, l'article 35, alinéa 4, de la loi B.13.2. In die interpretatie schendt artikel 35, vierde lid, van de
du 27 juin 1969 ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution; wet van 27 juni 1969 de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet; de
la quatrième question préjudicielle appelle en conséquence une réponse négative. vierde prejudiciële vraag moet bijgevolg ontkennend worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
1. - L'article 35, alinéa 4, de la loi du 27 juin 1969 révisant 1. - Artikel 35, vierde lid, van de wet van 27 juni 1969 tot
l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité sociale des herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de
travailleurs, interprété comme s'opposant à ce que le juge répressif maatschappelijke zekerheid der arbeiders, in de interpretatie dat het
puisse réduire le montant de l'indemnité due à l'O.N.S.S. en deçà du zich ertegen verzet dat de strafrechter het bedrag van de aan de
triple des cotisations éludées sans qu'elle puisse être inférieure à R.S.Z. verschuldigde vergoeding kan verminderen tot onder het drievoud
51.000 francs par personne occupée et par mois ou par fraction de van de ontdoken bijdragen zonder dat ze minder dan 51.000 frank per
mois, en raison de circonstances atténuantes dûment motivées, ou que tewerkgestelde persoon en dit per maand of fractie ervan mag bedragen,
om reden van behoorlijk gemotiveerde verzachtende omstandigheden, of
ce juge puisse octroyer le sursis pour tout ou partie de cette dat die rechter uitstel kan verlenen voor het geheel of een gedeelte
condamnation d'office ou toute autre mesure prévue par la loi du 29 van die ambtshalve veroordeling of elke andere maatregel bedoeld in de
juin 1964 concernant la suspension, le sursis et la probation, viole wet van 29 juni 1964 betreffende de opschorting, het uitstel en de
les articles 10 et 11 de la Constitution. probatie, schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
- La même disposition interprétée comme permettant au juge répressif - Dezelfde bepaling, in de interpretatie dat zij de strafrechter
de prendre les mesures qui viennent d'être mentionnées ne viole pas toestaat de bovenvermelde maatregelen te nemen, schendt de artikelen
les articles 10 et 11 de la Constitution. 10 en 11 van de Grondwet niet.
2. Pour le surplus, l'article 35, alinéas 2 et 4, de la loi du 27 juin 2. Voor het overige schendt artikel 35, tweede en vierde lid, van de
1969 révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december
sociale des travailleurs ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution. 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 13 juillet 2000. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 13 juli 2000.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms L. Potoms
Le président, De voorzitter,
M. Melchior M. Melchior
^