← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 95/2000 du 13 juillet 2000 Numéro du rôle : 1962 En cause :
la question préjudicielle concernant les articles 267 et suivants de l'arrêté royal du 18 juillet 1977
portant coordination des dispositions générales relatives La Cour d'arbitrage, composée des présidents G. De Baets
et M. Melchior, et des juges H. Boel, P(...)"
Extrait de l'arrêt n° 95/2000 du 13 juillet 2000 Numéro du rôle : 1962 En cause : la question préjudicielle concernant les articles 267 et suivants de l'arrêté royal du 18 juillet 1977 portant coordination des dispositions générales relatives La Cour d'arbitrage, composée des présidents G. De Baets et M. Melchior, et des juges H. Boel, P(...) | Uittreksel uit arrest nr. 95/2000 van 13 juli 2000 Rolnummer 1962 In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 267 en volgende van het koninklijk besluit van 18 juli 1977 tot coördinatie van de algemene bepalingen inzake douane en Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters G. De Baets en M. Melchior, en de rechters H. (...) |
---|---|
COUR D'ARBITRAGE | ARBITRAGEHOF |
Extrait de l'arrêt n° 95/2000 du 13 juillet 2000 | Uittreksel uit arrest nr. 95/2000 van 13 juli 2000 |
Numéro du rôle : 1962 | Rolnummer 1962 |
En cause : la question préjudicielle concernant les articles 267 et | In zake : de prejudiciële vraag betreffende de artikelen 267 en |
suivants de l'arrêté royal du 18 juillet 1977 portant coordination des | volgende van het koninklijk besluit van 18 juli 1977 tot coördinatie |
dispositions générales relatives aux douanes et accises, posée par le | van de algemene bepalingen inzake douane en accijnzen, gesteld door de |
Tribunal de première instance d'Anvers. | Rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen. |
La Cour d'arbitrage, | Het Arbitragehof, |
composée des présidents G. De Baets et M. Melchior, et des juges H. | samengesteld uit de voorzitters G. De Baets en M. Melchior, en de |
Boel, P. Martens, J. Delruelle, H. Coremans et R. Henneuse, assistée | rechters H. Boel, P. Martens, J. Delruelle, H. Coremans en R. |
du greffier L. Potoms, présidée par le président G. De Baets, | Henneuse, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter G. De Baets, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet de la question préjudicielle | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag |
Par jugement du 3 avril 2000 en cause du ministère des Finances et du | Bij vonnis van 3 april 2000 in zake het Ministerie van Financiën en |
ministère public contre M. Krumphanzl, dont l'expédition est parvenue | het openbaar ministerie tegen M. Krumphanzl, waarvan de expeditie ter |
au greffe de la Cour d'arbitrage le 4 mai 2000, le Tribunal de | griffie van het Arbitragehof is ingekomen op 4 mei 2000, heeft de |
première instance d'Anvers a posé la question préjudicielle visant à | Rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen de prejudiciële vraag gesteld |
savoir | : |
« si les articles 267 et suivants, soit le chapitre XXV, de la loi | « of de artikelen 267 en volgende, zijnde Hoofdstuk XXV van de |
générale du 18 juillet 1977 relative aux douanes et accises violent | Algemene Wet van 18 juli 1977 inzake Douane en Accijnzen, de artikelen |
les articles 10 et 11 de la Constitution au motif que, contrairement à | 10 en 11 van de Grondwet schenden omdat de strafvordering en de |
l'action publique et à la procédure pénale en général, l'action | strafrechtspleging inzake douane en accijnzen, in tegenstelling met de |
publique et la procédure pénale en matière de douanes et accises ne | strafvordering en de strafrechtspleging in het algemeen, geen |
garantissent aucune indépendance à l'inculpé-administré, puisque | onafhankelijkheid waarborgen aan de verdachte-geadministreerde, gezien |
l'Administration des douanes et accises fait office : | de Administratie der douane en accijnzen fungeert als : |
- d'enquêteur; | - onderzoeker |
- de partie poursuivante; | - tevens vervolgende partij |
- et surabondamment d'intéressée, bénéficiaire de droits à acquitter, | - en ten overvloede belanghebbende, begunstigde van rechten is, bij |
en cas de condamnation, par la partie poursuivie. » | veroordeling te kwijten door de vervolgde partij ». |
(...) | (...) |
IV. En droit | IV. In rechte |
(...) | (...) |
B.1. La question préjudicielle porte sur la compatibilité avec les | B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op de bestaanbaarheid met |
articles 10 et 11 de la Constitution des articles 267 à 285 qui | de artikelen 10 en 11 van de Grondwet van de artikelen 267 tot 285 die |
forment le chapitre XXV de l'arrêté royal du 18 juillet 1977 portant | hoofdstuk XXV vormen van het koninklijk besluit van 18 juli 1977 tot |
coordination des dispositions générales relatives aux douanes et | coördinatie van de algemene bepalingen inzake douane en accijnzen |
accises (ci-après : L.G.D.A.). | (hierna : A.W.D.A.). |
Dans son arrêt n° 40/2000 du 6 avril 2000, publié au Moniteur belge du | In arrest nr. 40/2000 van 6 april 2000, bekendgemaakt in het Belgisch |
11 mai 2000 (deuxième édition), la Cour s'est déjà prononcée sur des | Staatsblad van 11 mei 2000 (tweede editie), heeft het Hof reeds |
questions préjudicielles similaires relatives aux mêmes dispositions. | uitspraak gedaan over soortgelijke prejudiciële vragen met betrekking |
tot dezelfde bepalingen. | |
La Cour considère qu'elle ne doit pas apporter une autre réponse à la | Het Hof oordeelt dat het geen ander antwoord dient te geven op de |
question présentement posée. | onderhavige vraag. |
B.2.1. Les dispositions du chapitre XXV de la L.G.D.A. tendent à | B.2.1. De bepalingen van hoofdstuk XXV van de A.W.D.A. strekken ertoe, |
fixer, d'une part, la manière dont sont constatées les infractions à | enerzijds, de wijze te bepalen waarop inbreuken op de douane- en |
la législation sur les douanes et accises et la façon dont il est | accijnswetgeving worden vastgesteld en tot inbeslagneming wordt |
procédé aux saisies (articles 267 à 278) et, d'autre part, le mode de | overgegaan (artikelen 267 tot 278), en, anderzijds, de wijze te |
poursuite et d'instruction de ces infractions, tant sur le plan civil | bepalen waarop die inbreuken, zowel op burgerrechtelijk als |
que sur le plan pénal (articles 279 à 285). | strafrechtelijk vlak, worden vervolgd en berecht (artikelen 279 tot |
B.2.2. Selon la décision de renvoi, ces dispositions posent un | 285). B.2.2. Die bepalingen doen volgens de verwijzingsbeslissing de vraag |
problème de compatibilité avec les articles 10 et 11 de la | rijzen naar de bestaanbaarheid ervan met de artikelen 10 en 11 van de |
Constitution, parce que l'action publique et la procédure pénale en | Grondwet, nu de strafvordering en de strafrechtspleging ter zake van |
matière de délits relatifs aux douanes et accises ne seraient pas | douane- en accijnsmisdrijven niet met dezelfde waarborgen van |
entourées des mêmes garanties d'indépendance qu'en droit commun, étant | onafhankelijkheid zouden zijn omgeven als in het gemeen recht, |
donné que l'Administration des douanes et accises agit en qualité | aangezien de Administratie der douane en accijnzen optreedt als |
d'autorité chargée de l'enquête, d'autorité poursuivante et de partie | onderzoekende en vervolgende overheid en als belanghebbende partij. |
intéressée. B.3.1. Le législateur entendait établir au moyen des dispositions | B.3.1. De wetgever beoogde met de in het geding zijnde bepalingen, als |
litigieuses, qui constituent une partie de la réglementation relative | onderdeel van de regelgeving over het invorderen van douane- en |
à la perception des droits de douane et d'accise, un système | accijnsrechten, een eigen systeem voor strafrechtelijke opsporing en |
spécifique de recherche et de poursuites pénales, en vue de combattre l'ampleur et la fréquence des fraudes dans cette matière particulièrement technique et transfrontalière, qui est désormais régie en grande partie par une abondante réglementation européenne. B.3.2. S'il est vrai que les mesures prises par le législateur ont pour objet de rendre plus efficaces la recherche et la poursuite des abus dans le secteur des douanes et accises, la circonstance que des abus similaires, punissables dans d'autres matières fiscales, font l'objet d'une approche différente, n'est pas de nature à priver à elle seule ces mesures de leur justification. B.4. Il y a lieu toutefois d'examiner si les dispositions en cause n'instaurent pas une discrimination quant à l'indépendance des | vervolging te ontwikkelen teneinde de omvang en frequentie van de fraude te bestrijden in deze bijzonder technische en grensoverschrijdende materie, die thans mede door een uitgebreide Europese regelgeving wordt beheerst. B.3.2. Ook al strekken de door de wetgever genomen maatregelen ertoe misbruiken in de sector van de douane en accijnzen efficiënter te onderzoeken en te vervolgen, toch is de omstandigheid dat soortgelijke misbruiken, strafbaar gesteld in andere fiscale aangelegenheden, het voorwerp uitmaken van een andere benadering, op zich niet van die aard dat ze die maatregelen hun verantwoording kan ontnemen. B.4. Er moet evenwel worden nagegaan of de in het geding zijnde bepalingen een discriminatie teweegbrengen op het vlak van de onafhankelijkheid van de onderzoekende en vervolgende overheid, |
autorités chargées de l'enquête et des poursuites, entre les personnes | tussen, enerzijds, de personen die worden verdacht van misdrijven, |
inculpées de délits sanctionnés par la législation en matière de | strafbaar gesteld in de douane- en accijnswetgeving, en, anderzijds, |
douanes et accises, d'une part, et les personnes inculpées de délits | de personen die worden verdacht van misdrijven, strafbaar gesteld in |
sanctionnés par le droit pénal commun, d'autre part. | het gemeen strafrecht. |
B.5. A cette fin, la Cour examine chacune des trois qualités en | B.5. Daartoe onderzoekt het Hof elk van de drie hoedanigheden waarin |
lesquelles l'Administration des douanes et accises intervient, selon | volgens de verwijzingsbeslissing de Administratie der douane en |
la décision de renvoi, à savoir : autorité chargée de l'enquête, | accijnzen optreedt, namelijk als onderzoekende en vervolgende overheid |
autorité poursuivante et partie intéressée. | en als belanghebbende partij. |
L'Administration des douanes et accises agissant en qualité d'autorité | De Administratie der douane en accijnzen als onderzoekende overheid |
chargée de l'enquête (articles 267 à 278 de la L.G.D.A.) | (artikelen 267 tot 278 van de A.W.D.A) |
B.6.1. Les agents de l'Administration des douanes et accises disposent | B.6.1. De ambtenaren van de Administratie der douane en accijnzen |
de pouvoirs étendus pour rechercher les infractions à la législation | beschikken over ruime bevoegdheden om inbreuken op de douane- en |
relative aux douanes et accises et enquêter à leur sujet. | accijnswetgeving op te sporen en te onderzoeken. |
B.6.2. Les pouvoirs dont disposent ces agents ne sont toutefois pas | B.6.2. De bevoegdheden waarover die ambtenaren beschikken zijn evenwel |
tous institués par les dispositions qui sont soumises au contrôle de | niet alle ingesteld door de bepalingen die ter toetsing aan het Hof |
la Cour. Ainsi, ne sont pas soumises à ce contrôle les dispositions | zijn voorgelegd. Zo zijn de bepalingen van onder meer de hoofdstukken |
des chapitres XVIII (« Garde et scellement »), XX (« Visites et | XVIII (« Bewaking en verzegeling »), XX (« Visitatie en peiling »), |
recensements »), XXI (« Dispositions particulières concernant les | XXI (« Bijzondere bepalingen betreffende visitatie en peiling inzake |
visites et recensements en matière d'accises ») et XXII (« Mesures de | de accijnzen ») en XXII (« Controlemaatregelen ») niet binnen het |
contrôle »). | toetsingsbereik van het Hof gebracht. |
B.6.3. La Cour, qui, dans une procédure préjudicielle, ne peut se | B.6.3. Het Hof, dat zich in een prejudiciële procedure enkel kan |
prononcer que sur les normes que le juge a quo soumet à son contrôle, | uitspreken over normen die door de verwijzende rechter aan zijn |
limite son examen aux articles 267 à 278 de la L.G.D.A. | toetsing zijn voorgelegd, beperkt zijn onderzoek tot de artikelen 267 tot 278 van de A.W.D.A. |
B.7. Ces dispositions contiennent des prescriptions relatives aux | B.7. Die bepalingen bevatten voorschriften met betrekking tot, |
procès-verbaux (articles 267 à 272), d'une part, et aux saisies | enerzijds, de processen-verbaal (artikelen 267 tot 272) en, |
(articles 273 à 278), d'autre part. | anderzijds, de « aanhalingen » (inbeslagnemingen) (artikelen 273 tot |
B.8.1. En ce qui concerne les procès-verbaux, il est précisé qu'ils | 278). B.8.1. Ten aanzien van de processen-verbaal wordt bepaald dat zij |
doivent être dressés par au moins deux personnes qualifiées à cet | minstens door twee daartoe bevoegde personen moeten zijn opgesteld |
effet (article 267), quelles mentions ils doivent contenir (article | (artikel 267), de vermeldingen die erin moeten worden opgenomen |
268), quand ils peuvent être rédigés (article 269) et qui en reçoit | (artikel 268), wanneer zij kunnen worden opgemaakt (artikel 269) en |
communication, notamment les contrevenants (article 270). Ensuite, | wie kennisgeving ervan krijgt, onder meer de overtreder (artikel 270). |
l'article 271 dispose que le prévenu, étant présent à la saisie, sera invité à assister aussi à la rédaction du procès-verbal et à le signer s'il le désire, et qu'il en recevra immédiatement une copie. En cas d'absence, une copie du procès-verbal est envoyée au prévenu par lettre recommandée à la poste. Ces articles tendent principalement à indiquer les modalités selon lesquelles les procès-verbaux en matière d'infraction à la législation sur les douanes et accises doivent être dressés et à régler la manière dont ils doivent être communiqués, spécialement aux prévenus. B.8.2. La Cour n'aperçoit pas en quoi cette manière de procéder pourrait être discriminatoire pour ceux à charge desquels un procès-verbal est dressé pour un délit relatif aux douanes et accises. Ces dispositions au contraire leur accordent certaines garanties : les procès-verbaux sont dressés par au moins deux personnes qualifiées à cet effet et les prévenus reçoivent les notifications nécessaires. | Voorts bepaalt artikel 271 dat de bekeurde, wanneer hij aanwezig is bij de bekeuring, zal worden uitgenodigd om ook bij het opstellen van het proces-verbaal aanwezig te zijn, en, wanneer hij het wenst, het te ondertekenen en er dadelijk afschrift van te ontvangen. In geval van afwezigheid wordt een afschrift van het proces-verbaal bij een ter post aangetekende brief aan de bekeurde gezonden. Die artikelen strekken er in hoofdzaak toe in nadere regels te voorzien volgens welke de processen-verbaal inzake inbreuken op de douane- en accijnswetgeving moeten worden opgesteld en de wijze te regelen waarop daarvan kennis wordt gegeven, inzonderheid aan de bekeurden. B.8.2. Het Hof ziet niet in hoe die handelwijze discriminerend zou kunnen zijn voor diegenen lastens wie een proces-verbaal wegens een douane- of accijnsmisdrijf wordt opgesteld. Die bepalingen verlenen hun daarentegen een aantal waarborgen : de processen-verbaal worden door ten minste twee daartoe bevoegde personen opgemaakt en de bekeurden ontvangen de nodige kennisgevingen. |
B.9.1. L'article 272 de la L.G.D.A. attribue aux procès-verbaux une | B.9.1. Artikel 272 van de A.W.D.A. kent aan de processen-verbaal een |
force probante particulière, faisant exception à la règle générale | bijzondere wettelijke bewijswaarde toe, die een uitzondering vormt op |
selon laquelle un procès-verbal vaut en tant que simple renseignement. | de algemene regel dat een proces-verbaal geldt als loutere inlichting. |
Il constitue une exception au régime de la libre administration de la preuve en matière répressive, selon lequel le juge apprécie, en fonction de sa propre conviction, la valeur probante d'un élément déterminé. La Cour doit examiner si la différence de traitement qui résulte de cette exception est raisonnablement justifiée et si les droits du prévenu ne sont pas restreints de manière disproportionnée. B.9.2. La constatation des infractions à la législation relative aux douanes et accises est souvent rendue difficile par la mobilité des marchandises sur lesquelles les droits de douane et d'accise sont dus. Il peut être remédié dans une large mesure à la difficulté qui en résulte d'administrer la preuve en attachant une foi particulière aux constatations des faits établies par des personnes qualifiées, | Het vormt een uitzondering op de vrije bewijslevering in strafzaken, waarbij de rechter, naar eigen overtuiging, de bewijswaarde beoordeelt van een bepaald element. Het Hof dient te onderzoeken of voor het verschil in behandeling dat eruit voortvloeit een redelijke verantwoording bestaat en de rechten van de beklaagde niet onevenredig worden beperkt. B.9.2. De vaststelling van inbreuken op de douane- en accijnswetgeving wordt vaak bemoeilijkt door de mobiliteit van de goederen waarop douane- en accijnsrechten zijn verschuldigd. De moeilijke bewijsbaarheid die daaruit voortvloeit kan in ruime mate worden verholpen door een bijzondere geloofwaardigheid te hechten aan de vaststelling van de feiten door gekwalificeerde personen die daartoe |
désignées à cette fin (article 267). | zijn aangeduid (artikel 267). |
B.9.3. Compte tenu de la ratio legis de l'article 272 de la L.G.D.A., | B.9.3. Rekening houdend met de ratio legis van artikel 272 van de |
il convient de souligner que la valeur probante légale particulière ne | A.W.D.A. moet worden beklemtoond dat de bijzondere wettelijke |
concerne que les éléments matériels de l'infraction et non les autres | bewijswaarde slechts betrekking heeft op het materiële element van het |
éléments constitutifs de celle-ci; elle est attachée seulement aux | misdrijf en niet op de andere constitutieve bestanddelen ervan; ze is |
constatations faites personnellement par le verbalisant. | enkel verbonden aan de persoonlijk door de verbalisant gedane |
vaststellingen. | |
De surcroît, en ce qui concerne ces procès-verbaux ayant une valeur | Bovendien mag met betrekking tot die processen-verbaal met bijzondere |
probante légale particulière, il est permis, conformément à la | wettelijke bewijswaarde, overeenkomstig de rechtspraak van het Hof van |
jurisprudence de la Cour de cassation, d'apporter la preuve contraire | Cassatie, het tegenbewijs worden geleverd door alle bewijsmiddelen, |
par tous les moyens de preuve que le juge appréciera. | die door de rechter zullen worden beoordeeld. |
B.9.4. En conséquence, la valeur probante reconnue par l'article 272 | B.9.4. Bijgevolg is de in artikel 272 aan de processen-verbaal |
aux procès-verbaux n'est pas disproportionnée par rapport aux | toegekende bewijswaarde niet onevenredig met de nagestreefde |
objectifs mentionnés en B.3.1. | doelstellingen verwoord in B.3.1. |
B.10.1. Les articles 273 à 278 de la L.G.D.A. ont trait aux saisies. A | B.10.1. De artikelen 273 tot 278 van de A.W.D.A. hebben betrekking op |
cet égard, ils prévoient où les marchandises saisies doivent être | de « aanhalingen » (inbeslagnemingen). Te dien aanzien wordt bepaald |
waar de in beslag genomen goederen moeten worden overgebracht (artikel | |
transportées (article 273), quelles marchandises peuvent être saisies, | 273), welke goederen in beslag kunnen worden genomen, namelijk enkel |
à savoir seulement celles « avec [lesquelles] il a été prévariqué » | degene « waarmede is misdreven » (artikel 274), hoe de in beslag |
(article 274), comment il peut être donné mainlevée, sous caution | genomen goederen tegen voldoende borgtocht kunnen worden teruggegeven |
suffisante, des marchandises saisies et dans quels cas la mainlevée | en in welke gevallen de handlichting wordt geweigerd (artikel 275). |
est refusée (article 275). L'article 276 règle la manière dont s'opère | Artikel 276 regelt de wijze van verkoop van in beslag genomen goederen |
la vente des marchandises saisies : elle ne pourront être vendues | : zij zullen niet kunnen worden verkocht voordat het vonnis tot |
avant que la confiscation n'ait été prononcée en justice, à moins que | verbeurdverklaring zal gewezen zijn, tenzij de goederen aan bederf |
les marchandises ne soient susceptibles de dépérir (§ 1er) ou | onderhevig zijn (§ 1) of wanneer het gaat om dieren die zijn |
lorsqu'il s'agit d'animaux saisis « sur des inconnus », ou encore, | |
lorsque la partie saisie refuse de fournir caution pour frais de | aangehaald op onbekenden, of nog, in geval van weigering van de |
nourriture et d'entretien (§ 2); le receveur qui aura procédé à la | bekeurde borgstelling te verlenen voor de kosten van onderhoud (§ 2); |
vente sans se conformer aux dispositions ci-dessus mentionnées, sera | de ontvanger die in strijd met die bepalingen tot verkoop overgaat, is |
personnellement « responsable des suites » (§ 3); toute vente d'effets | persoonlijk aansprakelijk voor de gevolgen (§ 3); de verkoop van |
saisis doit se faire publiquement et au plus offrant (§ 4). L'article | aangehaalde goederen moet in het openbaar aan de meestbiedende |
277 concerne deux cas dans lesquels « toute saisie de marchandises [ . | geschieden (§ 4). Artikel 277 betreft twee gevallen waarbij de « |
] sera valable sans jugement », à savoir lorsqu'il s'agit de saisies à | aanhaling van goederen [...] zal geldig zijn zonder vonnis », namelijk |
wanneer het gaat om aanhalingen ten laste van onbekenden (§ 1) en | |
charge d'inconnus (§ 1er) et de saisies de marchandises de faible | aanhalingen van goederen met geringe waarde (§ 2). Tenslotte voorziet |
valeur (§ 2). Enfin, l'article 278 prévoit un règlement pour « les | artikel 278 in een regeling voor de vergoeding van de schade, |
dommages-intérêts occasionnés par des saisies illégales ». | veroorzaakt door « verkeerde aanhalingen ». |
B.10.2. La saisie de marchandises est en règle générale une mesure | B.10.2. De inbeslagneming van goederen is in de regel een louter |
purement conservatoire. | bewarende maatregel. |
En tant qu'elles fixent des règles selon lesquelles les agents de | In zoverre voormelde bepalingen regels vaststellen volgens welke |
l'Administration des douanes et accises peuvent opérer les saisies, | inbeslagneming door ambtenaren van de Administratie der douane en |
les dispositions précitées ne dérogent pas, pour l'essentiel, aux | accijnzen kan plaatsvinden, wijken zij niet af, wat de essentie |
principes contenus dans le Code pénal et dans le Code d'instruction | betreft, van de beginselen die in het Strafwetboek en in het Wetboek |
criminelle, de sorte que rien ne permet d'apercevoir en quoi elles | van Strafvordering zijn opgenomen, zodat niet valt in te zien hoe zij |
seraient discriminatoires. | discriminerend zouden zijn. |
Ces règles contiennent du reste un certain nombre de garanties pour le | Overigens houden die regels tevens een aantal waarborgen in voor de |
saisi : elles limitent les marchandises qui peuvent être saisies, | beslagene : zij beperken de goederen die in beslag kunnen worden |
elles prévoient la possibilité d'obtenir, le cas échéant, la mainlevée | genomen, zij voorzien in de mogelijkheid om in voorkomend geval |
sous caution, elles subordonnent en principe à une décision judiciaire | handlichting onder borgtocht te verkrijgen, zij maken de verkoop van |
de confiscation la vente des marchandises saisies et entourent cette | de in beslag genomen goederen in beginsel afhankelijk van een |
rechterlijke beslissing tot verbeurdverklaring en omringen die verkoop | |
vente de certaines garanties. | met een aantal waarborgen. |
B.10.3. L'article 277 de la L.G.D.A. prévoit cependant la possibilité | B.10.3. Artikel 277 van de A.W.D.A. voorziet evenwel in de |
de « saisie de marchandises [ . ] sans jugement ». | mogelijkheid van « aanhaling van goederen [...] zonder vonnis ». |
En tant qu'elle entraîne une confiscation sans décision judiciaire, | In zoverre die maatregel een verbeurdverklaring zonder rechterlijke |
cette mesure est en principe injustifiée. | beslissing met zich meebrengt, is hij in beginsel onverantwoord. |
Toutefois, le champ d'application de cette mesure est limité à la | Het toepassingsgebied van die maatregel is evenwel beperkt tot, |
saisie à charge d'inconnus, d'une part, et à la saisie faite à charge | enerzijds, de aanhaling ten laste van onbekenden en, anderzijds, de |
de personnes connues, pourvu que la valeur des marchandises n'atteigne | aanhaling ten laste van bekende personen, voor zover de waarde van de |
qu'un montant peu important, actuellement fixé à dix mille francs | goederen niet belangrijk is, dit wil zeggen thans niet meer bedraagt |
maximum, d'autre part. Compte tenu des limites du champ d'application | dan tienduizend frank. Gelet op die beperkingen van het |
de la mesure, il peut être admis que les saisies visées à l'article | toepassingsgebied van de maatregel, kan worden aangenomen dat de in |
277 de la L.G.D.A. ne sont pas disproportionnées à l'objectif | artikel 277 van de A.W.D.A. bedoelde aanhalingen niet onevenredig zijn |
poursuivi, mentionné au B.3.1. | met het nagestreefde doel, verwoord in B.3.1. |
B.11. Il ressort de ce qui précède que les missions dont sont chargés | B.11. Uit hetgeen voorafgaat blijkt dat de taken waarmee de ambtenaren |
les agents de l'Administration des douanes et accises dans le cadre de | van de Administratie der douane en accijnzen in het kader van de |
la recherche des délits en matière de douanes et accises, en vertu des | opsporing van douane- en accijnsmisdrijven krachtens de artikelen 267 |
articles 267 à 278 de la L.G.D.A., s'apparentent davantage aux tâches | tot 278 van de A.W.D.A. zijn belast, veeleer aanleunen bij de taken |
accomplies dans le cadre d'une information de droit commun (menée sous | die in een gemeenrechtelijk opsporingsonderzoek (gevoerd onder leiding |
la direction du procureur du Roi) qu'aux tâches accomplies au cours | van de procureur des Konings) worden verricht, dan wel bij de taken |
d'une instruction judiciaire (menée sous la conduite d'un juge | die in een gerechtelijk onderzoek (gevoerd onder leiding van de |
d'instruction). | onderzoeksrechter) worden behartigd. |
Il s'ensuit que les dispositions de la loi qui dérogent au droit | Hieruit volgt dat de bepalingen van de wet die afwijken van het gemeen |
commun ne sont pas disproportionnées par rapport au but mentionné au B.3.1. | recht niet onevenredig zijn met de in B.3.1 omschreven doelstelling. |
B.12. En ce qu'elle concerne les articles 267 à 278 de la L.G.D.A., la | B.12. Wat de artikelen 267 tot 278 van de A.W.D.A. betreft, moet de |
question préjudicielle appelle une réponse négative. | prejudiciële vraag ontkennend worden beantwoord. |
L'Administration des douanes et accises en tant qu'autorité | De Administratie der douane en accijnzen als vervolgende overheid |
poursuivante (articles 279 à 285 de la L.G.D.A.) | (artikelen 279 tot 285 van de A.W.D.A.) |
B.13.1. La poursuite et l'instruction des affaires relatives aux | B.13.1. De vervolging en berechting van alle zaken betreffende douane |
douanes et accises sont réglées par les articles 280 à 285 de la | en accijnzen worden geregeld door de artikelen 280 tot 285 van de |
L.G.D.A. (article 279). | A.W.D.A. (artikel 279). |
B.13.2. Les causes purement civiles sont jugées suivant les règles | B.13.2. De louter burgerlijke vorderingen worden berecht volgens de |
prévues par le Code judiciaire en matière de compétence et de | regels van het Gerechtelijk Wetboek inzake bevoegdheid en |
procédure (article 280). | rechtspleging (artikel 280). |
B.13.3. Les délits et les actions civiles intentées simultanément sont | B.13.3. De misdrijven en de terzelfder tijd ingestelde burgerlijke |
poursuivis devant les juridictions pénales compétentes selon les | vorderingen worden vervolgd voor de naar de gewone regels bevoegde |
règles ordinaires et traités conformément au Code d'instruction | strafgerechten en behandeld overeenkomstig het Wetboek van |
criminelle (articles 282 et 283). | Strafvordering (artikelen 282 en 283). |
Le juge pénal saisi de l'action publique doit connaître aussi de | De strafrechter bij wie een strafvordering is aanhangig gemaakt, moet |
l'action civile (article 283). | tevens oordelen over de burgerlijke vordering (artikel 283). |
B.13.4. Concernant l'exercice de l'action publique, le droit | B.13.4. Wat de uitoefening van de strafvordering betreft, komt het |
d'initiative pour poursuivre les délits en matière de douanes et | initiatiefrecht om douane- en accijnsmisdrijven te vervolgen, niet toe |
accises n'appartient pas au ministère public mais à l'Administration | aan het openbaar ministerie, maar wel aan de Administratie der douane |
des douanes et accises (article 281). | en accijnzen (artikel 281). |
A cet égard, la distinction suivante doit être faite : | Daarbij moet volgend onderscheid worden gemaakt : |
- l'Administration exerce seule toute action publique du chef | - de Administratie oefent de strafvordering alleen uit wat betreft de |
d'infractions douanières qui ne tend qu'à l'application de peines | douanemisdrijven die slechts worden bestraft met vermogensstraffen |
patrimoniales (amendes, confiscations, fermetures de fabriques ou | (boeten, verbeurdverklaringen, sluiten van fabrieken of werkplaatsen); |
usines); le ministère public doit toutefois être entendu (article 281, | het openbaar ministerie moet echter wel worden gehoord (artikel 281, § |
§ 2); | 2); |
- en ce qui concerne les infractions douanières qui, à côté des peines | - ten aanzien van douanemisdrijven die naast vermogensstraffen ook |
patrimoniales, sont punissables d'emprisonnement principal, l'action | strafbaar zijn met een hoofdgevangenisstraf, wordt de strafvordering |
publique est exercée simultanément par l'Administration et par le | gelijktijdig uitgeoefend door de Administratie en het openbaar |
ministère public, le ministère public seul pouvant requérir la peine | ministerie, met dien verstande dat alleen het openbaar ministerie een |
d'emprisonnement principal; le ministère public ne peut toutefois agir | hoofdgevangenisstraf kan vorderen; het openbaar ministerie kan evenwel |
que lorsque l'Administration a pris l'initiative d'intenter l'action | enkel vorderen als de Administratie het initiatief tot vervolging |
(article 281, § 3). | heeft genomen (artikel 281, § 3). |
B.14. Il ressort de ces dispositions que l'Administration des douanes | B.14. Uit die bepalingen blijkt dat de Administratie der douane en |
et accises a des pouvoirs étendus concernant, notamment, l'exercice de | accijnzen ruime bevoegdheden heeft onder meer op het vlak van de |
l'action publique. Elle a le droit d'initiative en la matière, étant entendu que, le cas échéant, le ministère public doit être associé à l'exercice de l'action publique, soit par la remise d'un avis, soit pour requérir l'emprisonnement principal. B.15. Pour apprécier si un tel régime est discriminatoire pour les inculpés d'un délit de douanes par rapport au régime applicable dans le droit pénal commun, il convient d'examiner comment des garanties d'indépendance sont assurées en ce qui concerne les magistrats des parquets, d'une part, et les agents de l'Administration, d'autre part. | uitoefening van de strafvordering. Zij heeft het initiatiefrecht ter zake, met dien verstande dat in voorkomend geval het openbaar ministerie bij de uitoefening van de strafvordering moet worden betrokken, hetzij middels het uitbrengen van een advies, hetzij om een hoofdgevangenisstraf te vorderen. B.15. Om uit te maken of een zodanige regeling discriminerend is ten aanzien van verdachten van een douanemisdrijf, vergeleken met de regeling die in het gemeen strafprocesrecht geldt, moet worden nagegaan hoe waarborgen van onafhankelijkheid worden verzekerd wat de parketmagistraten betreft, enerzijds, en wat de ambtenaren van de administratie betreft, anderzijds. |
B.16. A la différence des magistrats du siège, ceux du ministère | B.16. In tegenstelling tot de magistraten van de zetel hebben die van |
public ne sont pas titulaires d'un pouvoir juridictionnel : ils | het openbaar ministerie geen rechtsprekende bevoegdheid : zij |
remplissent les devoirs de leur office auprès des cours et tribunaux | vervullen de plichten van hun ambt bij de hoven en rechtbanken om een |
pour requérir une exacte application de la loi ainsi que pour défendre | juiste toepassing van de wet te vorderen, alsook om de vereisten van |
les exigences de l'ordre public et d'une bonne administration de la | de openbare orde en van een goede rechtsbedeling te verdedigen. In |
justice. La Constitution elle-même, en ses articles 40 et 153, | haar artikelen 40 en 153 heeft de Grondwet zelf de basis gelegd voor |
contient les bases d'un statut et d'une organisation du ministère | het statuut en de organisatie van het openbaar ministerie. Dat statuut |
public. Ce statut et cette organisation sont notamment caractérisés | en die organisatie worden met name gekenmerkt door de relaties van |
par des relations de nature hiérarchique entre les magistrats du | hiërarchische aard tussen de parketmagistraten. |
parquet. B.17.1. En ce qui concerne les agents fédéraux, dont font partie les | B.17.1. Ten aanzien van de federale ambtenaren, waartoe de ambtenaren |
agents de l'Administration des douanes et accises, l'article 107, | van de Administratie der douane en accijnzen behoren, bepaalt artikel |
alinéa 2, de la Constitution dispose : | 107, tweede lid, van de Grondwet : |
« [Le Roi] nomme aux emplois d'administration générale et de relation | « [De Koning] benoemt de ambtenaren bij het algemeen bestuur en bij de |
extérieure, sauf les exceptions établies par les lois. » | buitenlandse betrekkingen, behoudens de door de wetten gestelde uitzonderingen. » |
B.17.2. L'arrêté royal du 2 octobre 1937 portant le statut des agents | B.17.2. Het koninklijk besluit van 2 oktober 1937 houdende het statuut |
de l'Etat traite dans sa partie II « des droits et des devoirs ». | van het Rijkspersoneel bevat in deel II een opsomming van « rechten en |
Toute contravention à certaines de ces dispositions est punie d'une | plichten ». Elke inbreuk op een aantal van die bepalingen wordt |
peine disciplinaire, sans préjudice de l'application des lois pénales. | bestraft met tuchtstraffen, onverminderd de toepassing van de strafwetten. |
B.18.1. L'article 151, § 1er, deuxième phrase, de la Constitution | B.18.1. Artikel 151, § 1, tweede zin, van de Grondwet bepaalt : |
dispose : « Le ministère public est indépendant dans l'exercice des recherches | « Het openbaar ministerie is onafhankelijk in de individuele opsporing |
et poursuites individuelles, sans préjudice du droit du ministre | en vervolging onverminderd het recht van de bevoegde minister om de |
compétent d'ordonner des poursuites et d'arrêter des directives | vervolging te bevelen en om de bindende richtlijnen van het |
contraignantes de politique criminelle, y compris en matière de | strafrechtelijk beleid, inclusief die van het opsporings- en |
politique de recherche et de poursuite. » | vervolgingsbeleid, vast te leggen. » |
En vertu de cette disposition, le ministère public bénéficie, en | Krachtens die bepaling geniet het openbaar ministerie, op het gebied |
matière de poursuites individuelles, d'une indépendance qu'aucune | van de individuele vervolging, een onafhankelijkheid die geen enkele |
disposition comparable ne garantit aux agents de l'administration. Il | vergelijkbare bepaling aan de ambtenaren van de administratie |
existe donc une différence entre les deux catégories d'agents chargés | waarborgt. Er is dus een verschil tussen de twee categorieën van |
de poursuites pénales. | ambtenaren belast met de strafrechtelijke vervolging. |
B.18.2. Cette différence de statut entre les parties poursuivantes | B.18.2. Die verschillende rechtspositie van de vervolgende partijen |
n'établit cependant pas, entre les personnes poursuivies, une | stelt evenwel geen onverantwoord verschil in behandeling in tussen de |
différence de traitement injustifiée. Compte tenu de ce que les | vervolgde personen. Rekening houdend met het feit dat de geschillen |
litiges sont tranchés par le juge pénal, qui offre toutes les | worden beslecht door de strafrechter die alle waarborgen van |
garanties d'indépendance et d'impartialité, il n'est pas manifestement | onafhankelijkheid en onpartijdigheid biedt, is het, vanwege het |
disproportionné aux objectifs poursuivis, en raison de la spécificité | specifieke karakter van de aangelegenheid vermeld in B.3.1, niet |
de la matière, mentionnée en B.3.1, de confier les poursuites à une | kennelijk onevenredig met de nagestreefde doelstellingen de vervolging |
administration spécialisée, même si celle-ci n'a pas la même indépendance que le ministère public. | toe te vertrouwen aan een gespecialiseerde administratie, zelfs indien |
B.19. De ce qui précède, il résulte que la question préjudicielle | die niet dezelfde onafhankelijkheid heeft als het openbaar ministerie. |
appelle une réponse négative en ce qui concerne les articles 279 à 285 | B.19. Uit wat voorgaat volgt dat, wat de artikelen 279 tot 285 van de |
A.W.D.A. betreft, de prejudiciële vraag ontkennend moet worden | |
de la L.G.D.A. | beantwoord. |
L'Administration des douanes et accises en tant que « partie intéressée » | De Administratie der douane en accijnzen als « belanghebbende partij » |
B.20. La décision de renvoi pose la question de savoir si les | B.20. In de verwijzingsbeslissing wordt de vraag gesteld of de |
dispositions du chapitre XXV de la L.G.D.A. offrent suffisamment de | bepalingen van hoofdstuk XXV van de A.W.D.A. wel voldoende waarborgen |
garanties d'indépendance, dès lors que l'Administration des douanes et | van onafhankelijkheid bieden, nu de Administratie der douane en |
accises a également la qualité « d'intéressée, bénéficiaire des droits | accijnzen tevens de hoedanigheid heeft van « belanghebbende, |
à acquitter par la partie poursuivie ». | begunstigde van de rechten te kwijten door de vervolgde partij ». |
B.21. Aucune des dispositions du chapitre XXV de la L.G.D.A. soumises | B.21. Geen enkele van de bepalingen van hoofdstuk XXV van de A.W.D.A |
au contrôle de la Cour ne concerne l'Administration des douanes et accises en sa qualité d'autorité à laquelle les droits exigibles doivent être versés. Ces dispositions ne font pas apparaître non plus en quoi consisterait l'intérêt financier propre que cette Administration retirerait de son intervention. La seule circonstance que l'Administration poursuit la perception des droits et accises et, le cas échéant, des amendes qui les accompagnent, - non pour son propre compte, mais au profit du Trésor et, le cas échéant, au profit de l'Union européenne - ne suffit pas pour la qualifier de « partie intéressée et bénéficiaire ». B.22. La question préjudicielle concernant les dispositions du | die ter toetsing zijn voorgelegd, heeft betrekking op de hoedanigheid van de Administratie der douane en accijnzen als overheid waaraan de verschuldigde rechten moeten worden gestort. Uit die bepalingen blijkt evenmin waarin het eigen, financieel belang zou bestaan dat die Administratie bij haar optreden zou hebben. De enkele omstandigheid dat de Administratie zorg draagt voor de inning van verschuldigde accijns- en douanerechten en, in voorkomend geval, van daarmee samenhangende boeten - niet voor eigen rekening, maar ten bate van de Schatkist, en in voorkomend geval, van de Europese Unie -, volstaat niet om haar als « belanghebbende en begunstigde partij » aan te merken. B.22. De prejudiciële vraag over de bepalingen van hoofdstuk XXV van |
chapitre XXV de la L.G.D.A. appelle une réponse négative. | de A.W.D.A. moet ontkennend worden beantwoord. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
Les articles 267 à 285 de l'arrêté royal du 18 juillet 1977 portant | De artikelen 267 tot 285 van het koninklijk besluit van 18 juli 1977 |
coordination des dispositions générales relatives aux douanes et | tot coördinatie van de algemene bepalingen inzake douane en accijnzen |
accises ne violent pas les articles 10 et 11 de la Constitution en | schenden niet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet in zoverre zij, |
tant qu'ils prévoient, en matière de douanes et accises, un régime de | inzake douane en accijnzen, in een regeling van de strafvordering en |
l'action publique et de la procédure pénale qui diffère de celui de | van de strafrechtspleging voorzien die verschilt van die van de |
l'action publique et de la procédure pénale en général, en ce que | strafvordering en de strafrechtspleging in het algemeen, doordat de |
l'Administration des douanes et accises agit à la fois en qualité | Administratie der douane en accijnzen tegelijkertijd optreedt in de |
d'autorité chargée de l'enquête et en qualité d'autorité poursuivante. | hoedanigheid van overheid belast met het onderzoek en in de hoedanigheid van vervolgende overheid. |
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 13 juillet 2000. | Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 13 juli 2000. |
Le greffier, | De griffier, |
L. Potoms. | L. Potoms. |
Le président, | De voorzitter, |
G. De Baets. | G. De Baets. |