Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt du --
← Retour vers "Extrait de l'arrêt n° 105/99 du 6 octobre 1999 Numéro du rôle : 1412 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 305 de la loi générale sur les douanes et accises, coordonnée par l'arrêté royal du 18 juillet 1977 portant coordin La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P. Martens(...)"
Extrait de l'arrêt n° 105/99 du 6 octobre 1999 Numéro du rôle : 1412 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 305 de la loi générale sur les douanes et accises, coordonnée par l'arrêté royal du 18 juillet 1977 portant coordin La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P. Martens(...) Uittreksel uit arrest nr. 105/99 van 6 oktober 1999 Rolnummer 1412 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 305 van de algemene wet inzake douane en accijnzen, gecoördineerd bij het koninklijk besluit van 18 juli 1977 tot coördinat Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters P. (...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Extrait de l'arrêt n° 105/99 du 6 octobre 1999 Uittreksel uit arrest nr. 105/99 van 6 oktober 1999
Numéro du rôle : 1412 Rolnummer 1412
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 305 de la In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 305 van de
loi générale sur les douanes et accises, coordonnée par l'arrêté royal algemene wet inzake douane en accijnzen, gecoördineerd bij het
du 18 juillet 1977 portant coordination des dispositions générales koninklijk besluit van 18 juli 1977 tot coördinatie van de algemene
relatives aux douanes et accises, posée par la Cour d'appel de bepalingen inzake douane en accijnzen, gesteld door het Hof van Beroep
Bruxelles. te Brussel.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de
Martens, G. De Baets, E. Cerexhe, H. Coremans et A. Arts, assistée du rechters P. Martens, G. De Baets, E. Cerexhe, H. Coremans en A. Arts,
greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle I. Onderwerp van de prejudiciële vraag
Par arrêt du 8 septembre 1998 en cause de la s.a. Philip Morris Bij arrest van 8 september 1998 in zake de n.v. Philip Morris Belgium
Belgium contre l'Etat belge, dont l'expédition est parvenue au greffe tegen de Belgische Staat, waarvan de expeditie ter griffie van het
de la Cour d'arbitrage le 11 septembre 1998, la Cour d'appel de Arbitragehof is ingekomen op 11 september 1998, heeft het Hof van
Bruxelles a posé la question préjudicielle suivante : Beroep te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 305 de la loi générale, applicable aux douanes et accises, « Artikel 305 van de algemene wet, van toepassing op de douane en
édictée par arrêté royal du 18 juillet 1977, confirmée par la loi du 6 juillet 1978 dispose que pour les marchandises qui seraient perdues, naufragées, brûlées, dénaturées ou qui manqueraient de toute autre manière, et sur lesquelles l'accise due, n'aurait pas encore été acquittée, le paiement devra en être effectué, à moins qu'il n'en soit autrement ordonné par la loi, ou que dans des cas très particuliers, l'exemption en ait été accordée. En requérant, en dehors des exemptions prévues par la loi elle-même, à la fois l'existence d'un cas très particulier, et l'octroi d'une exonération par l'administration fiscale, l'article 305 précité ne crée-t-il pas une discrimination entre, d'une part, les contribuables se trouvant dans accijnzen, uitgevaardigd bij koninklijk besluit van 18 juli 1977, bekrachtigd bij de wet van 6 juli 1978 bepaalt dat het vermissen, verongelukken, verbranden, ontvreemden of op enige andere wijze teloorgaan van goederen voor welke de accijns wel verschuldigd, doch niet is betaald, van de betaling niet zal bevrijden, tenzij zulks door de wet speciaal mocht zijn bepaald, of in zeer bijzondere gevallen mocht worden toegestaan. Brengt het voormelde artikel 305, doordat het, naast de in de wet zelf bedoelde vrijstellingen, tegelijkertijd het bestaan van een zeer bijzonder geval en de toekenning van een vrijstelling door de belastingadministratie vereist, geen discriminatie teweeg tussen, enerzijds, de belastingplichtigen die zich in een zeer bijzonder geval bevinden en die de instemming van de
un cas très particulier, et obtenant l'accord de l'administration pour administratie verkrijgen om te worden vrijgesteld, en, anderzijds, de
être exemptés, et d'autre part, les contribuables, se trouvant dans un belastingplichtigen die zich in eenzelfde zeer bijzonder geval
même cas très particulier mais n'obtenant pas de l'administration bevinden maar die niet de instemming van de administratie verkrijgen
l'accord pour être exempté du même droit d'accise et ne viole-t-il om te worden vrijgesteld van hetzelfde accijnsrecht, en schendt het
pas, dès lors les articles 10 et 11 de la Constitution ? » bijgevolg niet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet ? »
IV. En droit IV. In rechte
Quant à la question préjudicielle Ten aanzien van de prejudiciële vraag
B.1. L'article 305 de la loi générale du 18 juillet 1977 sur les B.1. Artikel 305 van de algemene wet van 18 juli 1977 inzake douane en
douanes et accises, confirmé par l'article 1er de la loi du 6 juillet accijnzen, bekrachtigd bij artikel 1 van de wet van 6 juli 1978,
1978, dispose : bepaalt :
« Pour les marchandises qui seraient perdues, naufragées, brûlées, « Het vermissen, verongelukken, verbranden, ontvreemden of op enige
dénaturées ou qui manqueraient de toute autre manière et sur andere wijze teloor gaan van goederen, voor welke de accijns wel
lesquelles l'accise due n'aurait pas encore été acquittée, le paiement verschuldigd, doch niet is betaald, zal van de betaling niet
devra en être effectué, à moins qu'il n'en soit autrement ordonné par bevrijden, tenzij zulks door de wet speciaal mocht zijn bepaald, of in
la loi ou que dans des cas très particuliers exemption en ait été accordée. » zeer bijzondere gevallen mocht worden toegestaan. »
Ce texte trouve son origine dans l'article 282, alinéa 2, de la loi Die tekst vindt zijn oorsprong in artikel 282, tweede lid, van de
générale du 26 août 1822 concernant la perception des droits d'entrée, algemene wet van 26 augustus 1822 over de heffing der rechten van in-,
de sortie et de transit, des accises, ainsi que du droit de tonnage uit- en doorvoer en van de accijnzen, alsmede van het tonnegeld der
des navires de mer. Les mots « par Nous », qui figuraient à la fin de zeeschepen. De woorden « door Ons », die op het einde van die bepaling
cette disposition, ont été supprimés par l'article 3 de la loi du 22 stonden, zijn geschrapt door artikel 3 van de wet van 22 juni 1976
juin 1976 concernant les douanes et accises. En ce qui concerne la inzake douane en accijnzen. Wat de concordantie van de Nederlandse en
concordance des textes néerlandais et français, la Cour constate entre de Franse tekst betreft, stelt het Hof onder andere vast dat in fine
autres qu'in fine de cet article, le terme « vrijstelling » van dat artikel de term « vrijstelling » niet voorkomt in de
(exemption) ne figure pas dans la version néerlandaise, en sorte que
ce texte doit être lu « of vrijstelling in zeer bijzondere gevallen Nederlandse verzie, zodat die tekst gelezen moet worden « of
mocht worden toegestaan ». La Cour d'appel de Bruxelles demande si cette disposition n'établit pas une différence de traitement injustifiée entre deux catégories de contribuables se trouvant dans un cas très particulier : ceux qui obtiennent l'accord de l'administration pour être exemptés et ceux qui ne l'obtiennent pas. Quant à la demande de reformulation de la question préjudicielle B.2.1. Le Conseil des ministres demande à la Cour de reformuler la question préjudicielle en raison d'une interprétation inexacte donnée à la disposition en cause par le juge a quo. B.2.2. Dans son arrêt de renvoi, la Cour d'appel a expressément vrijstelling in zeer bijzondere gevallen mocht worden toegestaan ». Het Hof van Beroep te Brussel vraagt of die bepaling geen onverantwoord verschil in behandeling in het leven roept tussen twee categorieën van belastingplichtigen die zich in een zeer bijzonder geval bevinden : diegenen die de instemming van de administratie verkrijgen om te worden vrijgesteld en diegenen die ze niet verkrijgen. Ten aanzien van het verzoek tot herformulering van de prejudiciële vraag B.2.1. De Ministerraad verzoekt het Hof de prejudiciële vraag te herformuleren wegens een onjuiste interpretatie die door de verwijzende rechter aan de in het geding zijnde bepaling zou zijn gegeven. B.2.2. In zijn verwijzingsarrest heeft het Hof van Beroep uitdrukkelijk geoordeeld dat, naast de wettelijke afwijking van het
considéré qu'outre la dérogation légale au régime de l'article 305 de stelsel van artikel 305 van de algemene wet inzake douane en
la loi générale sur les douanes et accises, l'administration apprécie accijnzen, alleen de administratie, zonder controle door een rechter,
seule, sans contrôle judiciaire, si une situation concrète peut être oordeelt of een concrete situatie beschouwd kan worden als een « zeer
considérée comme un « cas très particulier » justifiant une exemption bijzonder geval » dat een vrijstelling van de betaling van accijnzen
du paiement des accises. verantwoordt.
C'est dans cette interprétation que cette disposition sera examinée. Het is in die interpretatie dat die bepaling zal worden onderzocht.
Il n'appartient en effet pas à la Cour de trancher une controverse sur Het staat immers niet aan het Hof een discussie te beslechten waarin
laquelle le juge a quo a pris position. Toutefois, s'il apparaissait de verwijzende rechter een standpunt heeft ingenomen. Mocht echter
que cette disposition, dans l'interprétation qu'en donne le juge, blijken dat die bepaling, in de interpretatie die de rechter eraan
viole les articles 10 et 11 de la Constitution, la Cour devrait geeft, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt, zou het Hof
examiner si une autre interprétation la rend compatible avec le moeten onderzoeken of ze in een andere interpretatie bestaanbaar is
principe d'égalité et de non-discrimination. met het gelijkheids- en niet-discriminatiebeginsel.
Il n'y a donc pas lieu de faire droit à la demande de reformulation de Het verzoek tot herformulering van de vraag dient dus niet te worden
la question. ingewilligd.
Quant au fond Ten gronde
B.3. Tel qu'il est interprété par le juge a quo, l'article 305 de la B.3. Zoals artikel 305 van de algemene wet inzake douane en accijnzen
loi générale sur les douanes et accises confère à l'administration un door de verwijzende rechter wordt geïnterpreteerd, verleent het aan de
pouvoir d'exemption discrétionnaire pour des « cas très particuliers administratie een discretionaire bevoegdheid tot vrijstelling voor «
». zeer bijzondere gevallen ».
Il résulte des articles 170 et 172 de la Constitution que nul ne peut Uit de artikelen 170 en 172 van de Grondwet vloeit voort dat niemand
être soumis à un impôt ou en être exempté qu'en vertu d'une norme aan een belasting kan worden onderworpen of van die belasting kan
prise par une assemblée délibérante démocratiquement élue. worden vrijgesteld dan krachtens een door een democratisch verkozen
beraadslagende vergadering uitgevaardigde regel.
En conséquence, l'attribution à l'administration d'un pouvoir Bijgevolg leidt de toekenning aan de administratie van een
d'exemption discrétionnaire par la disposition en cause aboutit à discretionaire bevoegdheid tot vrijstelling door de in het geding
priver les contribuables de cette garantie essentielle. zijnde bepaling ertoe dat die essentiële waarborg wordt ontzegd aan de
B.4. Dans l'interprétation donnée, l'article 305 viole les articles 10 belastingplichtigen. B.4. In de gegeven interpretatie schendt artikel 305 de artikelen 10
et 11 lus en combinaison avec l'article 172 de la Constitution. en 11, gelezen in samenhang met artikel 172 van de Grondwet.
B.5. Dans l'interprétation du Conseil des ministres selon laquelle la B.5. In de interpretatie van de Ministerraad volgens welke de in het
disposition en cause n'accorde aucune compétence à l'administration geding zijnde bepaling geen enkele bevoegdheid toekent aan de
pour accorder une quelconque exemption du paiement de droits d'accise administratie om welke vrijstelling van betaling van accijnsrechten
et selon laquelle une telle exemption n'est réglée que par le dan ook toe te staan en zulke vrijstelling enkel door de wetgever
législateur, il n'y a pas de différence de traitement et la wordt geregeld, is er geen verschil in behandeling en is de in het
disposition en cause est compatible avec les articles 10 et 11, lus en geding zijnde bepaling bestaanbaar met de artikelen 10 en 11 van de
combinaison avec l'article 172 de la Constitution. Grondwet, gelezen in samenhang met artikel 172 van de Grondwet.
B.6.1. L'article 305 de la loi peut également être interprété dans le B.6.1. Artikel 305 van de wet kan ook zo worden geïnterpreteerd dat
als algemene regel de verplichting tot het betalen van de
sens qu'en règle générale, l'obligation de payer les accises dues « verschuldigde accijnzen bij « het vermissen, verongelukken,
pour les marchandises qui seraient perdues, naufragées, brûlées, verbranden, ontvreemden of op enige andere wijze teloor gaan van
dénaturées ou qui manqueraient de toute autre manière » est maintenue goederen » gehandhaafd blijft behoudens twee uitzonderingen, de eerste
sauf deux exceptions, la première étant une disposition légale zijnde een afwijkende wettelijke bepaling, en de tweede zijnde een
dérogatoire et la deuxième une exemption accordée « dans des cas très vrijstelling die « in zeer bijzondere gevallen » wordt toegestaan.
particuliers ». B.6.2. Dès lors que le législateur a, par l'article 305, fixé B.6.2. Nu de wetgever met artikel 305 een algemene regel van het
explicitement une règle générale de débition de droits d'accise au cas verschuldigd zijn van accijnsrechten bij het teloorgaan van goederen
où les marchandises viennent à manquer et en a réglé les aspects uitdrukkelijk heeft vastgelegd en de essentiële aspecten ervan heeft
essentiels, il pouvait, pour des cas très particuliers de force geregeld, vermocht hij voor zeer bijzondere gevallen van overmacht de
majeure, habiliter l'administration à accorder une exemption de administratie te machtigen een vrijstelling van betaling toe te
paiement. Il ne peut en effet être exigé du législateur qu'il kennen. Van de wetgever kan niet worden geëist dat hij alle mogelijke
détermine tous les cas où l'exemption est possible, dans une matière gevallen van vrijstelling vaststelt in een aangelegenheid waarin het
où la diversité des situations ne permet pas de les prévoir toutes. uiteenlopende karakter van de situaties het niet mogelijk maakt ze
Il appartiendra à la juridiction éventuellement saisie d'apprécier la alle te voorzien. Het komt de eventueel geadieerde rechter toe de wettigheid van de
légalité de la décision de l'administration. beslissing van de administratie te beoordelen.
B.6.3. Dans cette interprétation, la question appelle une réponse B.6.3. In die interpretatie dient de vraag negatief te worden
négative. beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
- Interprété comme habilitant l'administration à décider - Aldus geïnterpreteerd dat het de administratie ertoe machtigt op
discrétionnairement, sans contrôle juridictionnel, s'il y a lieu discretionaire wijze, zonder jurisdictioneel toezicht, te beslissen of
d'accorder une exemption alors même qu'elle reconnaîtrait l'existence een vrijstelling dient te worden verleend, terwijl zij het bestaan van
d'un « cas très particulier », l'article 305 de la loi générale sur een « zeer bijzonder geval » zou erkennen, schendt artikel 305 van de
les douanes et accises viole les articles 10 et 11 combinés avec algemene wet inzake douane en accijnzen de artikelen 10 en 11 in
l'article 172 de la Constitution. samenhang gelezen met artikel 172 van de Grondwet.
- Aldus geïnterpreteerd dat het de administratie geen enkele
bevoegdheid verleent om enige vrijstelling van de betaling van
accijnzen toe te kennen, aangezien een dergelijke vrijstelling enkel
door de wetgever kan worden geregeld, schendt artikel 305 de artikelen
10 en 11 in samenhang gelezen met artikel 172 van de Grondwet niet.
- Interprété comme n'attribuant aucune compétence à l'administration - Aldus geïnterpreteerd dat het de administratie machtigt, onder
pour accorder une quelconque exemption du paiement des droits jurisdictioneel toezicht, een vrijstelling van de betaling van
d'accise, une telle exemption ne pouvant être réglée que par le accijnzen toe te kennen voor bijzondere gevallen van overmacht,
législateur, l'article 305 ne viole pas les articles 10 et 11 combinés schendt artikel 305 de artikelen 10 en 11 in samenhang gelezen met
avec l'article 172 de la Constitution. artikel 172 van de Grondwet niet.
- Interprété comme habilitant l'administration à accorder une
exemption du paiement des droits d'accise pour des cas particuliers de
force majeure, sous contrôle juridictionnel, l'article 305 ne viole
pas les articles 10 et 11 combinés avec l'article 172 de la
Constitution. Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzonder wet op het Arbitragehof van 6 januari
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 6 octobre 1999. 1989, op de openbare terechtzitting van 6 oktober 1999.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms. L. Potoms.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior M. Melchior.
^