← Retour vers "Arrêt n° 69/2003 du 14 mai 2003 Numéro du rôle : 2484 En cause : le recours en
annulation des articles 151 et 152 de la loi-programme du 30 décembre 2001, introduit par l'a.s.b.l.
Ligue des droits de l'homme. La Cour d'arbitrage, c après en avoir délibéré, rend l'arrêt
suivant : I. Objet du recours et procédure Par requêt(...)"
Arrêt n° 69/2003 du 14 mai 2003 Numéro du rôle : 2484 En cause : le recours en annulation des articles 151 et 152 de la loi-programme du 30 décembre 2001, introduit par l'a.s.b.l. Ligue des droits de l'homme. La Cour d'arbitrage, c après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet du recours et procédure Par requêt(...) | Arrest nr. 69/2003 van 14 mei 2003 Rolnummer 2484 In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 151 en 152 van de programmawet van 30 december 2001, ingesteld door de v.z.w. Ligue des droits de l'homme. Het Arbitragehof, s wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging Bij verz(...) |
---|---|
COUR D'ARBITRAGE | ARBITRAGEHOF |
Arrêt n° 69/2003 du 14 mai 2003 | Arrest nr. 69/2003 van 14 mei 2003 |
Numéro du rôle : 2484 | Rolnummer 2484 |
En cause : le recours en annulation des articles 151 et 152 de la | In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 151 en 152 van |
loi-programme du 30 décembre 2001, introduit par l'a.s.b.l. Ligue des | de programmawet van 30 december 2001, ingesteld door de v.z.w. Ligue |
droits de l'homme. | des droits de l'homme. |
La Cour d'arbitrage, | Het Arbitragehof, |
composée des présidents M. Melchior et A. Arts, et des juges L. | samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en A. Arts, en de rechters |
François, P. Martens, M. Bossuyt, A. Alen et J.-P. Moerman, assistée | L. François, P. Martens, M. Bossuyt, A. Alen en J.-P. Moerman, |
du greffier P.-Y. Dutilleux, présidée par le président M. Melchior, | bijgestaan door de griffier P.-Y. Dutilleux, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet du recours et procédure | I. Onderwerp van het beroep en rechtspleging |
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 28 | Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 28 juni 2002 |
ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 1 juli | |
juin 2002 et parvenue au greffe le 1er juillet 2002, l'a.s.b.l. Ligue | 2002, heeft de v.z.w. Ligue des droits de l'homme, waarvan de |
des droits de l'homme, dont le siège social est établi à 1000 | maatschappelijke zetel gevestigd is te 1000 Brussel, Onderrichtsstraat |
Bruxelles, rue de l'Enseignement 91, a introduit un recours en | 91, beroep tot vernietiging ingesteld van de artikelen 151 en 152 van |
annulation des articles 151 et 152 de la loi-programme du 30 décembre | de programmawet van 30 december 2001 (bekendgemaakt in het Belgisch |
2001 (publiée au Moniteur belge du 31 décembre 2001). | Staatsblad van 31 december 2001). |
(...) | (...) |
II. En droit | II. In rechte |
(...) | (...) |
B.1. Les articles 151 et 152 de la loi-programme du 30 décembre 2001 | B.1. De artikelen 151 en 152 van de programmawet van 30 december 2001 |
disposent : | bepalen : |
« Art. 151.L'article 111 [de la loi du 21 mars 1991 portant réforme |
« Art. 151.Artikel 111 [van de wet van 21 maart 1991 betreffende de |
de certaines entreprises publiques économiques], abrogé par la loi du | hervorming van sommige economische overheidsbedrijven], opgeheven bij |
19 décembre 1997, est rétabli dans la rédaction suivante : | de wet van 19 december 1997, wordt hersteld in de volgende lezing : |
' Art. 111.Nul ne peut, dans le Royaume, via l'infrastructure des |
' Art. 111.Niemand mag in het Rijk via de |
télécommunications, donner ou tenter de donner des communications | telecommunicatie-infrastructuur communicatie tot stand brengen of |
portant atteinte au respect des lois, à la sécurité de l'Etat, à | trachten tot stand te brengen die de eerbied voor de wetten, de |
l'ordre public ou aux bonnes moeurs ou constituant une offense à | veiligheid van de Staat, de openbare orde of de goede zeden of een |
l'égard d'un Etat étranger. ' | belediging jegens een vreemde Staat. ' |
Art. 152.A l'article 114 de la même loi, modifié par les lois du 19 |
Art. 152.In artikel 114 van dezelfde wet, gewijzigd bij de wetten van |
décembre 1997 et du 3 juillet 2000, sont apportées les modifications | 19 december 1997 en van 3 juli 2000, worden de volgende wijzigingen |
suivantes : | aangebracht : |
1o le § 1er est complété comme suit : ' 3o le défaut de déclaration de | 1o § 1 wordt aangevuld als volgt : ' 3o het uitblijven van een |
service telle que reprise à l'article 90, § 1er '; | dienstaangifte zoals bepaald in artikel 90, § 1. '; |
2o au § 2, les mots ' 109ter E, §§ 5, 6 et 7, ' sont insérés entre les | 2o in § 2 worden de woorden ' 109ter E, §§ 5, 6 en 7, ' ingevoegd |
mots ' 109ter D, ' et ' 109ter F '; | tussen de woorden ' 109ter D, ' en ' 109ter F '; |
3o le § 8 est complété comme suit : ' 3o la personne qui viole des | 3o § 8 wordt aangevuld als volgt : ' 3o de persoon die de bepaling van |
dispositions de l'article 111. ' » | artikel 111 schendt. ' » |
B.2. Uit de bewoordingen van het verzoekschrift blijkt dat het | |
B.2. Il apparaît des termes de la requête que l'article 152 précité | voormelde artikel 152 slechts wordt aangevochten in zoverre het |
n'est attaqué qu'en tant qu'il modifie l'article 114, § 8, de la loi | artikel 114, § 8, van de wet van 21 maart 1991 wijzigt, dat voortaan |
du 21 mars 1991, lequel dispose désormais : | bepaalt : |
« § 8. Est punie d'une amende de 500 à 50 000 francs maximum et d'un | « § 8. Met geldboete van 500 tot 500 000 frank en met een |
emprisonnement d'un à quatre ans ou d'une de ces peines seulement : | gevangenisstraf van één tot vier jaar of met één van die straffen alleen wordt gestraft : |
1o la personne qui réalise frauduleusement des télécommunications au | 1o de persoon, die op bedrieglijke wijze telecommunicatie door middel |
moyen d'un réseau de télécommunications afin de se procurer ou de | van een telecommunicatienet tot stand brengt, ten einde aan zichzelf |
procurer à autrui un avantage illicite; | of aan een ander persoon wederrechtelijk een voordeel te verschaffen; |
2o la personne qui utilise un réseau ou un service de | 2o de persoon, die een telecommunicatienet of -dienst of andere |
télécommunications ou d'autres moyens de télécommunications afin | middelen van telecommunicatie gebruikt om overlast te veroorzaken aan |
d'importuner son correspondant ou de provoquer des dommages; | zijn correspondent of schade te berokkenen; |
3o la personne qui viole des dispositions de l'article 111. » | 3o de persoon die de bepaling van artikel 111 schendt. » |
La Cour limite son examen à l'article 151 et à l'article 152, 3o. | Het Hof beperkt zijn onderzoek tot artikel 151 en tot artikel 152, 3o. |
Quant à l'intérêt de la partie requérante | Ten aanzien van het belang van de verzoekende partij |
B.3. Selon ses statuts, l'a.s.b.l. Ligue des droits de l'homme a pour | B.3. Volgens haar statuten heeft de v.z.w. Ligue des droits de l'homme |
objet de « combattre l'injustice et toute atteinte arbitraire aux | tot doel « het bestrijden van onrecht en van elke willekeurige inbreuk |
droits d'un individu ou d'une collectivité ». Elle « défend les | op de rechten van een individu of een gemeenschap ». Zij « verdedigt |
principes d'égalité, de liberté et d'humanisme sur lesquels se fondent | de beginselen van gelijkheid, vrijheid en humanisme waarop de |
les sociétés démocratiques et qui ont été proclamés » notamment par la | democratische samenlevingen zijn gegrondvest en die zijn afgekondigd » |
Constitution belge et la Convention européenne des droits de l'homme. Sans qu'une telle définition de l'objet social d'une a.s.b.l. doive être prise à la lettre comme un moyen qu'elle se donne d'attaquer n'importe quelle norme sous le prétexte que toute norme a une incidence sur les droits de quelqu'un, il peut être admis qu'un lien suffisant existe entre cet objet social et les articles 151 et 152 de la loi du 30 décembre 2001. Les dispositions attaquées dans la requête limitent en effet, au moyen de mesures pénales, la possibilité de communiquer et, en ce sens, de s'exprimer, de toute personne. | onder meer door de Belgische Grondwet en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Zonder dat een dergelijke definitie van het maatschappelijk doel van een v.z.w. letterlijk moet worden genomen als een middel dat zij aanwendt om gelijk welke norm aan te vechten onder het voorwendsel dat elke norm een weerslag heeft op iemands rechten, kan ervan worden uitgegaan dat er een voldoende band bestaat tussen dat maatschappelijk doel en de artikelen 151 en 152 van de wet van 30 december 2001. De in het verzoekschrift aangevochten bepalingen beperken immers voor elke persoon, door middel van strafmaatregelen, de mogelijkheid om te communiceren en, in die zin, om zich te uiten. |
Il s'ensuit que l'a.s.b.l. Ligue des droits de l'homme justifie d'un | Daaruit volgt dat de v.z.w. Ligue des droits de l'homme doet blijken |
intérêt à demander l'annulation des dispositions précitées. | van een belang om de vernietiging te vorderen van de voormelde |
Quant au fond | bepalingen. |
B.4. La requérante critique les articles 151 et 152 de la loi du 30 | Ten gronde B.4. De verzoekende partij uit kritiek op de artikelen 151 en 152 van |
décembre 2001 en ce qu'ils établissent une différence de traitement | de wet van 30 december 2001 doordat zij een verschil in behandeling |
entre les personnes qui émettent ou tentent d'émettre les | instellen tussen de personen die de erin bedoelde communicatie |
communications qu'ils visent en utilisant l'infrastructure des | uitzenden of trachten uit te zenden door gebruik te maken van de |
télécommunications et celles qui le font sans utiliser cette | telecommunicatie-infrastructuur en de personen die dat doen zonder van |
infrastructure ou commettent d'autres infractions : les premières | die infrastructuur gebruik te maken of die andere misdrijven plegen : |
seraient discriminatoirement privées de la garantie que constitue le | aan de eerstgenoemden zou op een discriminerende wijze de waarborg |
principe de la légalité des incriminations et des peines (première | worden ontzegd die wordt geboden door het beginsel van de wettigheid |
branche du moyen unique); la sanction qu'elles encourent (un an de | |
prison minimum) est de celles qui permettent de placer leur auteur en | van de strafbaarstellingen en van de straffen (eerste onderdeel van |
détention préventive (deuxième branche); elles pourraient faire | het enige middel); de sanctie die zij oplopen (minimum een jaar |
l'objet de poursuites en qualité d'auteurs d'une tentative non incriminée par la loi (troisième branche); elles pourraient faire l'objet de poursuites engagées par le ministère public pour des faits qui, si l'infrastructure des télécommunications n'avait pas été utilisée, ne pourraient être sanctionnés qu'à la suite d'une plainte de la victime (quatrième branche); leurs communications ou télécommunications privées pourraient faire l'objet d'écoutes téléphoniques dès lors que les infractions visées par la loi attaquée font partie de celles qui peuvent justifier une mesure de surveillance prévue par l'article 90ter , § 2, du Code d'instruction criminelle (cinquième branche). B.5. Les règles constitutionnelles de l'égalité et de la non-discrimination n'excluent pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la nature des principes en cause; le principe d'égalité est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. B.6. Contrairement à ce que soutient le Conseil des ministres, la | gevangenisstraf) behoort tot die welke het mogelijk maken de dader in voorlopige hechtenis te nemen (tweede onderdeel); zij zouden kunnen worden vervolgd als auteurs van een poging die door de wet niet strafbaar wordt gesteld (derde onderdeel); zij zouden door het openbaar ministerie kunnen worden vervolgd wegens feiten die, mocht geen gebruik zijn gemaakt van de telecommunicatie-infrastructuur, slechts zouden kunnen worden bestraft als gevolg van een klacht van het slachtoffer (vierde onderdeel); hun privé-communicatie of -telecommunicatie zou kunnen worden afgeluisterd, aangezien de misdrijven bedoeld in de aangevochten wet deel uitmaken van die welke een toezichtmaatregel kunnen verantwoorden die is voorgeschreven bij artikel 90ter , § 2, van het Wetboek van Strafvordering (vijfde onderdeel). B.5. De grondwettelijke regels van de gelijkheid en de niet-discriminatie sluiten niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het gelijkheidsbeginsel is geschonden wanneer vaststaat dat er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. B.6. In tegenstelling met wat de Ministerraad beweert, vergelijkt de |
requérante compare les justiciables suivant que les faits qui leur | verzoekende partij de rechtzoekenden naargelang de feiten die hun ten |
seraient reprochés ou qui seraient pris en compte ont été ou non commis en utilisant l'infrastructure des télécommunications et non suivant que ces faits sont antérieurs ou postérieurs à la loi attaquée. Il ne saurait donc être exclu d'emblée que la comparaison de ces catégories fasse apparaître une discrimination. B.7. Les distinctions critiquées par la partie requérante sont fondées sur un critère objectif, à savoir celui de l'utilisation de l'infrastructure des télécommunications pour donner ou tenter de donner les communications visées par les dispositions attaquées. B.8.1. Les dispositions attaquées font partie d'un ensemble de dispositions qui, en matière de télécommunications, modifient la loi | laste zouden worden gelegd of die in aanmerking zouden worden genomen, al dan niet zijn gepleegd door gebruik te maken van de telecommunicatie-infrastructuur en niet naargelang die feiten dateren van vóór of na de aangevochten wet. Het kan dus niet meteen worden uitgesloten dat de vergelijking van die categorieën een discriminatie aan het licht zou kunnen brengen. B.7. Het door de verzoekende partij bekritiseerde onderscheid is gegrond op een objectief criterium, namelijk dat van het gebruik van de telecommunicatie-infrastructuur om de in de aangevochten bepalingen bedoelde communicatie tot stand te brengen of te trachten tot stand te brengen. B.8.1. De aangevochten bepalingen maken deel uit van een geheel van |
du 21 mars 1991 portant réforme de certaines entreprises publiques | bepalingen die, inzake telecommunicatie, de wet van 21 maart 1991 |
économiques afin, notamment, de permettre à l'Institut belge des | betreffende de hervorming van sommige economische overheidsbedrijven |
services postaux et des télécommunications (I.B.P.T.) de disposer des | wijzigen teneinde onder meer het mogelijk te maken dat het Belgisch |
Instituut voor Postdiensten en Telecommunicatie (B.I.P.T.) zou | |
données concernant l'identité et l'adresse d'un détenteur de numéro de | beschikken over de gegevens die betrekking hebben op de identiteit en |
het adres van een houder van een telefoonnummer, alsook op de | |
téléphone, ainsi que des références des numéros appelés et des données | referenties van de opgeroepen nummers en de boekhoudkundige gegevens |
comptables relatives à la facturation (Doc. parl. , Chambre, | met betrekking tot de facturatie (Parl. St. , Kamer, 2001-2002, nr. |
2001-2002, no 1503/1, p. 60) et de pallier une lacune : l'article 4 de | 1503/1, p. 60) en teneinde een leemte op te vullen : artikel 4 van de |
la loi du 30 juillet 1979 relative aux radiocommunications, qui | wet van 30 juli 1979 betreffende de radioberichtgeving, dat het |
réprime l'usage de radiocommunications, portant atteinte au respect | gebruik bestraft van radiocommunicatie die de eerbied voor de wetten, |
des lois, à la sécurité de l'Etat, à l'ordre public ou aux bonnes | de veiligheid van de Staat, de openbare orde of de goede zeden aantast |
m[009c]urs ou constituant une offense à l'égard d'un Etat étranger, | of een belediging uitmaakt jegens een vreemde Staat, had immers geen |
n'avait en effet pas de pendant en matière de télécommunications | |
(ibid. , p. 61). Lors de l'adoption de ces dispositions, le | tegenhanger op het vlak van de telecommunicatie (ibid. , p. 61). Bij |
législateur a constaté : | het aannemen van die bepalingen heeft de wetgever vastgesteld : |
« Le rôle crucial des télécommunications rend impératif de pouvoir | « De cruciale rol van de telecommunicatie maakt het absoluut |
agir très rapidement dans certains dossiers[;] or, trop souvent, des | noodzakelijk dat in sommige dossiers heel snel kan worden opgetreden; |
enquêtes n'ont pu être menées à terme dans des délais raisonnables par | te vaak konden bepaalde onderzoeken niet binnen een redelijke termijn |
défaut d'information. [...] La libéralisation du marché des | worden afgerond wegens gebrek aan informatie. [...] De vrijmaking van |
télécommunications a engendré une augmentation considérable du nombre | de telecommunicatiemarkt heeft geleid tot een aanzienlijke groei van |
d'opérateurs et de fournisseurs d'autres services de | het aantal operatoren en aanbieders van andere |
télécommunications. Le nombre d'abonnés et d'utilisateurs finals de | telecommunicatiediensten. Het aantal abonnees en eindgebruikers van |
ces services a également augmenté de manière considérable depuis 1998 | deze diensten kende eveneens een opmerkelijke groei sinds 1998 en deze |
et cette augmentation peut être qualifiée d'explosive pour l'année | groei is voor het afgelopen jaar explosief te noemen. Dit heeft ertoe |
écoulée. Il est par conséquent devenu extrêmement difficile pour les | geleid dat het voor de nooddiensten extreem complex is geworden om op |
services d'urgence de réagir aux appels d'urgence qui leur sont | de aan hen gerichte noodoproepen te kunnen reageren. Daarnaast is het |
adressés. En outre, les abus commis au départ de certains services qui | misbruik dat gemaakt wordt vanuit sommige diensten die totale |
garantissent un anonymat total et donc l'impunité à l'auteur, en cas | anonimiteit en dus straffeloosheid van de dader garanderen, in het |
d'appels malveillants ont augmenté de manière telle que le | geval van kwaadwillige oproepen in die mate toegenomen dat de werking |
fonctionnement de certains services de secours en est perturbé et que | van sommige nooddiensten erdoor ernstig gestoord wordt en sommige |
certains services d'aide, par le retrait de collaborateurs bénévoles | hulpdiensten zelfs door het afhaken hierdoor van vrijwillige |
suite à cette situation, sont menacés dans leur existence. » (ibid. , | medewerkers in hun voortbestaan worden bedreigd. » (ibid. , p. 60) |
p. 60) De même, dans la justification de l'urgence qu'il invoquait en | Op dezelfde wijze heeft de Regering, in de verantwoording van de |
soumettant son projet à l'avis du Conseil d'Etat, le Gouvernement | spoedprocedure die zij aanvoerde bij het onderwerpen van haar ontwerp |
indiquait : | aan het advies van de Raad van State, gesteld : |
« Les missions qui pourraient être confiées à l'IBPT par les Parquets | « De opdrachten die door de parketten aan het B.I.P.T. zouden kunnen |
dans le cadre d'enquêtes en cours, justifiées notamment par la | worden toevertrouwd in het kader van lopende onderzoeken die meer |
situation politique internationale, nécessitent d'attribuer à | bepaald gewettigd zijn door de internationale politieke situatie, |
l'Institut la possibilité de pouvoir exercer plus efficacement | noodzaken ertoe het Instituut de mogelijkheid te geven bepaalde |
certains contrôles. | controles efficiënter uit te oefenen. |
Tout d'abord, il est proposé d'introduire une disposition prévoyant | In de eerste plaats wordt voorgesteld een bepaling in te voeren die |
que l'utilisation d'un réseau fixe de télécommunication à des fins | erin voorziet dat het gebruik van een vast telecommunicatienetwerk |
illicites est un délit. Cette disposition existe déjà pour les réseaux | voor onrechtmatige doeleinden een misdrijf is. Die bepaling bestaat |
ayant recours à des transmissions par radio. | reeds voor netwerken die functioneren via radiotransmissie. |
Ensuite, l'Institut devrait avoir la possibilité d'obtenir directement | Daarnaast zou het Instituut de mogelijkheid moeten hebben om |
auprès des opérateurs l'identification de clients. | rechtstreeks bij de operatoren klanten te identificeren. |
Enfin, il est proposé de pénaliser le fait de ne pas déclarer un | Ten slotte wordt voorgesteld het niet-aangeven van een |
service de télécommunication. Ceci est particulièrement nécessaire | telecommunicatiedienst strafbaar te stellen. Dat is meer bepaald |
dans le secteur des phones-shops qui servent parfois de couverture au | noodzakelijk in de sector van de phone-shops , die soms de dekmantel |
grand banditisme. » (ibid. , p. 139) | vormen van zware criminaliteit. » (ibid. , p. 139) |
B.8.2. Les dispositions attaquées s'inscrivent ainsi dans un ensemble | B.8.2. De aangevochten bepalingen passen dus in een geheel van |
de mesures par lesquelles le législateur entend réagir contre les | maatregelen waarmee de wetgever wil reageren tegen onrechtmatige |
comportements abusifs constatés dans un secteur ayant connu récemment | gedragingen die worden vastgesteld in een sector die onlangs een |
un développement important. | belangrijke ontwikkeling heeft gekend. |
Des mesures pénales telles que celles qui sont prévues par les | Strafmaatregelen zoals die waarin de aangevochten bepalingen voorzien, |
dispositions attaquées constituent une mesure pertinente au regard | zijn pertinent in het licht van een dergelijke doelstelling. Zij |
d'un tel objectif. Elles se veulent d'ailleurs le pendant de celles, | willen trouwens de tegenhanger zijn van de analoge maatregelen waarin |
analogues, prévues par l'article 4 de la loi du 30 juillet 1979 | is voorzien bij artikel 4 van de wet van 30 juli 1979 betreffende de |
relative aux radiocommunications, le législateur ayant constaté qu'il | radioberichtgeving, vermits de wetgever heeft vastgesteld dat er « |
« [n'existait] actuellement aucune disposition similaire pour les | momenteel [...] voor de telecommunicatie geen soortgelijke bepaling » |
télécommunications » et que « les circonstances actuelles nécessitent | bestond en dat « de huidige omstandigheden [...] ertoe [nopen] deze |
de pallier d'urgence cette lacune » (Doc. parl. , Chambre, 2001-2002, | leemte dringend op te vullen » (Parl. St. , Kamer, 2001-2002, nr. |
no 1503/1, p. 61). | 1503/1, p. 61). |
B.9.1. En sa première branche, le moyen fait référence au principe de | B.9.1. In het eerste onderdeel van het middel wordt verwezen naar het |
la légalité des incriminations et des peines. | beginsel van de wettigheid van de strafbaarstellingen en van de |
B.9.2. En attribuant au pouvoir législatif la compétence, d'une part, | straffen. B.9.2. Door aan de wetgevende macht de bevoegdheid te verlenen, |
de déterminer dans quels cas et dans quelle forme des poursuites | enerzijds, om te bepalen in welke gevallen en in welke vorm |
pénales sont possibles, d'autre part, d'adopter la loi en vertu de | strafvervolging mogelijk is en, anderzijds, om een wet aan te nemen op |
laquelle une peine peut être établie et appliquée, les articles 12, | grond waarvan een straf kan worden bepaald en toegepast, garanderen de |
alinéa 2, et 14 de la Constitution garantissent à tout citoyen | artikelen 12, tweede lid, en 14 van de Grondwet aan elke burger dat |
qu'aucun comportement ne sera punissable et qu'aucune peine ne sera | geen enkele gedraging strafbaar zal worden gesteld en geen enkele |
infligée qu'en vertu de règles adoptées par une assemblée délibérante, | straf zal worden opgelegd dan krachtens regels aangenomen door een |
démocratiquement élue. | democratisch verkozen beraadslagende vergadering. |
L'article 151 de la loi attaquée définit les communications dont | Artikel 151 van de aangevochten wet definieert de communicatie |
l'auteur peut être sanctionné en vertu de cette disposition et précise | waarvoor de auteur kan worden gestraft krachtens die bepaling en |
que le mode de transmission de ces communications, à savoir | preciseert dat de wijze van overbrenging van die communicatie, |
l'utilisation de l'infrastructure des télécommunications, est érigé en | namelijk het gebruik van de telecommunicatie-infrastructuur, als een |
misdrijf wordt beschouwd wanneer zij wordt gebruikt om de bij de wet | |
délit lorsqu'il est adopté pour donner des communications visées par | bedoelde communicatie tot stand te brengen. De wetgever vermocht van |
la loi. Le législateur a pu considérer qu'il s'agissait là d'un mode | oordeel te zijn dat het daarbij ging om een wijze van communicatie |
de communication qui, en ce qu'il est spécifique et permet d'atteindre | die, doordat zij specifiek is en het mogelijk maakt snel een groot |
rapidement un grand nombre de personnes pouvant se trouver très loin | aantal personen te bereiken die zich zeer ver van de auteur van de |
de l'auteur des communications, justifiait la création d'un délit | communicatie kunnen bevinden, het creëren van een specifiek misdrijf |
spécifique. | verantwoordde. |
B.9.3. L'article 151 attaqué ne pourrait cependant se justifier en ce | B.9.3. Het aangevochten artikel 151 zou evenwel niet kunnen worden |
qu'il permet de punir l'auteur d'une infraction définie en des termes | verantwoord doordat het de bestraffing mogelijk maakt van de auteur |
van een misdrijf dat in zodanig vage bewoordingen wordt gedefinieerd | |
aussi vagues que « communications portant atteinte au respect des lois | als « communicatie die de eerbied voor de wetten aantast ». Het |
». Le principe de légalité en matière pénale, garanti par les articles | wettigheidsbeginsel in strafzaken, gewaarborgd bij de artikelen 12, |
12, alinéa 2, et 14 de la Constitution ainsi que par l'article 7 de la Convention européenne des droits de l'homme, procède notamment de l'idée que la loi pénale doit être formulée en des termes qui permettent à chacun de savoir, au moment où il adopte un comportement, si celui-ci est ou non punissable. Or, quelle qu'ait pu être l'intention du législateur, même une conduite aussi légitime, en démocratie, que celle qui consiste à critiquer en termes sévères une loi déterminée, ne pourrait être menée avec la certitude de n'être pas exposé à une répression pénale fondée sur un texte ainsi libellé. | tweede lid, en 14 van de Grondwet alsmede bij artikel 7 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, gaat onder meer uit van de idee dat de strafwet moet worden geformuleerd in bewoordingen op grond waarvan eenieder, op het ogenblik waarop hij een gedrag aanneemt, kan uitmaken of dat gedrag al dan niet strafbaar is. Welke de bedoeling van de wetgever ook moge geweest zijn, zelfs een gedraging, hoe legitiem ook, in een democratie, als die welke erin bestaat in strenge bewoordingen een bepaalde wet te bekritiseren, zou niet kunnen worden aangenomen met de zekerheid dat de auteur ervan niet wordt blootgesteld aan een strafrechtelijke vervolging gegrond op een aldus geformuleerde tekst. |
L'expression « atteinte [...] à la sécurité de l'Etat » n'a pas un | De uitdrukking « de veiligheid van de Staat aantasten » heeft geen |
contenu normatif suffisamment précis pour définir une infraction pénale. Si les notions d'ordre public et de bonnes moeurs sont acceptables en droit civil bien qu'elles se prêtent à des définitions extensives, elles ne peuvent, pas plus que la notion de faute, constituer à elles seules la définition d'une infraction pénale, sans créer une insécurité inadmissible. La condition d'utiliser certains moyens de communication n'est pas une restriction suffisante, car elle laisse subsister cette même insécurité pour tous ceux qui recourent à de tels moyens, lesquels n'ont en eux-mêmes rien d'illicite. Quant à l'offense à l'égard d'un Etat étranger, elle ne peut, sans plus de précision, être érigée en infraction sans attenter à la liberté de manifester des opinions. B.10. Les autres branches du moyen ne pouvant conduire à une plus ample annulation, elles ne seront pas examinées. Par ces motifs, la Cour | voldoende nauwkeurige normatieve inhoud om een misdrijf te kunnen definiëren. Ook al zijn de begrippen « openbare orde » en « goede zeden » aanvaardbaar binnen het burgerlijk recht - hoewel zij zich tot extensieve definities lenen -, toch kunnen zij, evenmin als het begrip « fout », op zich niet de definitie vormen van een misdrijf, zonder ontoelaatbare onzekerheid te creëren. De voorwaarde met betrekking tot het gebruik van bepaalde communicatiemiddelen is geen voldoende beperking want zij laat diezelfde onzekerheid bestaan voor al diegenen die gebruik maken van zulke communicatiemiddelen, die op zich niet ongeoorloofd zijn. Het begrip « belediging jegens een vreemde Staat » kan zonder verdere verduidelijking niet strafbaar worden gesteld zonder afbreuk te doen aan de vrijheid van meningsuiting. B.10. Aangezien de andere onderdelen van het middel niet tot een ruimere vernietiging kunnen leiden, dienen ze niet te worden onderzocht. Om die redenen, het Hof |
- annule les articles 151 et 152, 3o, de la loi-programme du 30 | - vernietigt de artikelen 151 en 152, 3o, van de programmawet van 30 |
décembre 2001; | december 2001; |
- rejette le recours pour le surplus. | - verwerpt het beroep voor het overige. |
Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en | Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, |
langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 | overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op |
janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 14 mai 2003. | het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 14 mei 2003. |
Le greffier, | De griffier, |
P.-Y. Dutilleux. | P.-Y. Dutilleux. |
Le président, | De voorzitter, |
M. Melchior. | M. Melchior. |