Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 133/2000 du 13 décembre 2000 Numéro du rôle : 1838 En cause : le recours en annulation des articles 41 et 42 de la loi du 4 mai 1999 portant des dispositions fiscales diverses, qui modifient l'arrêté royal n° 20 du 20 juillet 1970 fi La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et G. De Baets, et des juges L. Françoi(...)"
Arrêt n° 133/2000 du 13 décembre 2000 Numéro du rôle : 1838 En cause : le recours en annulation des articles 41 et 42 de la loi du 4 mai 1999 portant des dispositions fiscales diverses, qui modifient l'arrêté royal n° 20 du 20 juillet 1970 fi La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et G. De Baets, et des juges L. Françoi(...) Arrest nr. 133/2000 van 13 december 2000 Rolnummer 1838 In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 41 en 42 van de wet van 4 mei 1999 houdende diverse fiscale bepalingen, waarbij het koninklijk besluit nr. 20 van 20 juli 1970 tot Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en G. De Baets, en de rechters L. (...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 133/2000 du 13 décembre 2000 Arrest nr. 133/2000 van 13 december 2000
Numéro du rôle : 1838 Rolnummer 1838
En cause : le recours en annulation des articles 41 et 42 de la loi du In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 41 en 42 van de
4 mai 1999 portant des dispositions fiscales diverses, qui modifient wet van 4 mei 1999 houdende diverse fiscale bepalingen, waarbij het
l'arrêté royal n° 20 du 20 juillet 1970 fixant les taux de la taxe sur koninklijk besluit nr. 20 van 20 juli 1970 tot vaststelling van de
tarieven van de belasting over de toegevoegde waarde en tot indeling
la valeur ajoutée et déterminant la répartition des biens et des van de goederen en de diensten bij die tarieven wordt gewijzigd,
services selon ces taux, introduit par l'a.s.b.l. Confédération ingesteld door de v.z.w. Nationale Confederatie van het Bouwbedrijf en
nationale de la construction et la s.a. Maes. de n.v. Maes.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et G. De Baets, et des juges L. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en G. De Baets, en de
François, P. Martens, A. Arts, R. Henneuse et E. De Groot, assistée du rechters L. François, P. Martens, A. Arts, R. Henneuse en E. De Groot,
greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet du recours I. Onderwerp van het beroep
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 8 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 8 december
décembre 1999 et parvenue au greffe le 9 décembre 1999, un recours en 1999 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 9
december 1999, is beroep tot vernietiging ingesteld van de artikelen
annulation des articles 41 et 42 de la loi du 4 mai 1999 portant des 41 en 42 van de wet van 4 mei 1999 houdende diverse fiscale bepalingen
dispositions fiscales diverses (publiée au Moniteur belge du 12 juin (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 12 juni 1999), waarbij
1999), qui modifient l'arrêté royal n° 20 du 20 juillet 1970 fixant het koninklijk besluit nr. 20 van 20 juli 1970 tot vaststelling van de
les taux de la taxe sur la valeur ajoutée et déterminant la tarieven van de belasting over de toegevoegde waarde en tot indeling
répartition des biens et des services selon ces taux, a été introduit van de goederen en de diensten bij die tarieven wordt gewijzigd, door
par l'a.s.b.l. Confédération nationale de la construction, dont le de v.z.w. Nationale Confederatie van het Bouwbedrijf, met
siège social est établi à 1000 Bruxelles, rue du Lombard 39-42, et la maatschappelijke zetel te 1000 Brussel, Lombardstraat 39-42, en de
s.a. Maes, dont le siège social est établi à 9000 Gand, Toemaattragel n.v. Maes, met maatschappelijke zetel te 9000 Gent, Toemaattragel 1.
1. II. La procédure II. De rechtspleging
Par ordonnance du 9 décembre 1999, le président en exercice a désigné Bij beschikking van 9 december 1999 heeft de voorzitter in functie de
les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59
spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
des articles 71 ou 72 de la loi organique. om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
Le recours a été notifié conformément à l'article 76 de la loi Van het beroep is kennisgegeven overeenkomstig artikel 76 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 18 janvier 2000. organieke wet bij op 18 januari 2000 ter post aangetekende brieven.
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 25 janvier 2000. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 25 januari 2000.
Le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, a De Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, heeft een memorie
introduit un mémoire, par lettre recommandée à la poste le 16 février ingediend bij op 16 februari 2000 ter post aangetekende brief.
2000. Ce mémoire a été notifié conformément à l'article 89 de la loi Van die memorie is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 op de
organique, par lettre recommandée à la poste le 2 mai 2000. organieke wet bij op 2 mei 2000 ter post aangetekende brief.
Les parties requérantes ont introduit un mémoire en réponse par lettre De verzoekende partijen hebben een memorie van antwoord ingediend bij
recommandée à la poste le 2 juin 2000. op 2 juni 2000 ter post aangetekende brief.
Par ordonnances du 31 mai 2000 et du 29 novembre 2000, la Cour a Bij beschikkingen van 31 mei 2000 en 29 november 2000 heeft het Hof de
prorogé respectivement jusqu'aux 8 décembre 2000 et 8 juin 2001 le délai dans lequel l'arrêt doit être rendu. termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot respectievelijk 8 december 2000 en 8 juni 2001.
Par ordonnance du 13 juillet 2000, la Cour a déclaré l'affaire en état Bij beschikking van 13 juli 2000 heeft het Hof de zaak in gereedheid
et fixé l'audience au 25 octobre 2000. verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 25 oktober 2000.
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats, Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten
par lettres recommandées à la poste le 14 juillet 2000. bij op 14 juli 2000 ter post aangetekende brieven.
Par ordonnance du 24 octobre 2000, le président en exercice a constaté Bij beschikking van 24 oktober 2000 heeft de voorzitter in functie
que le juge E. Cerexhe, légitimement empêché, est remplacé par le juge vastgesteld dat rechter E. Cerexhe, wettig verhinderd, vervangen is
R. Henneuse. door rechter R. Henneuse.
A l'audience publique du 25 octobre 2000 : Op de openbare terechtzitting van 25 oktober 2000 :
- ont comparu : - zijn verschenen :
. Me J.-M. Dethy, avocat au barreau de Bruxelles, pour les parties . Mr. J.-M. Dethy, advocaat bij de balie te Brussel, voor de
requérantes; verzoekende partijen;
. B. Druart, auditeur général des Finances, pour le Conseil des ministres; . B. Druart, auditeur-generaal van Financiën, voor de Ministerraad;
- les juges-rapporteurs L. François et E. De Groot ont fait rapport; - hebben de rechters-verslaggevers L. François en E. De Groot verslag
- les parties précitées ont été entendues; uitgebracht; - zijn de voornoemde partijen gehoord;
- l'affaire a été mise en délibéré. - is de zaak in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
III. En droit III. In rechte
- A - - A -
Quant à l'intérêt des parties requérantes Ten aanzien van het belang van de verzoekende partijen
A.1.1. De verzoekende partijen zijn van mening dat zij van het
A.1.1. Les parties requérantes estiment qu'elles justifient de vereiste belang doen blijken om de vernietiging te vorderen van
l'intérêt requis pour demander l'annulation de dispositions qui font bepalingen die de leveringen van goederen en de diensten verricht door
instellingen met een sociaal oogmerk een verlaagd B.T.W.-tarief gelijk
bénéficier d'un taux réduit de T.V.A. égal à 6 p.c. les biens et les aan 6 pct. doen genieten terwijl die instellingen, krachtens de
services livrés ou fournis par des organismes à caractère social alors aangevochten bepalingen, erkend zijn door de bevoegde overheid op
que ces organismes sont, en vertu des dispositions attaquées, agréés basis van criteria welke in die bepalingen niet nader zijn bepaald, en
par l'autorité compétente sur la base de critères que ces dispositions
ne précisent pas et sont susceptibles d'exercer des activités au moins activiteiten kunnen uitoefenen die op zijn minst gedeeltelijk identiek
partiellement identiques à celles des entreprises de construction; les zijn met die van de bouwondernemingen; aangezien de prestaties van
prestations de celles-ci étant facturées à un taux de T.V.A. de 21 laatstgenoemden worden gefactureerd tegen een B.T.W.-tarief van 21
p.c., les conditions normales de concurrence sont susceptibles de s'en pct., kunnen de normale concurrentievoorwaarden daardoor ernstig
trouver profondément affectées. worden geraakt.
A.1.2. Le Conseil des ministres estime que l'article 4 des statuts de A.1.2. De Ministerraad is van mening dat artikel 4 van de statuten van
la Confédération nationale de la construction ne lui permet pas de de Nationale Confederatie van het Bouwbedrijf haar niet toestaat ter
défendre en justice les intérêts de ses membres et que l'acte attaqué verdediging van de belangen van haar leden in rechte te treden en dat
ne porte pas atteinte aux prérogatives de cette première requérante de aangevochten akte geen afbreuk doet aan de prerogatieven van die
eerste verzoekster wat betreft de in het geding zijnde
quant à l'organisation professionnelle des entrepreneurs en cause. beroepsorganisatie van de aannemers. Die exceptie van
Cette exception d'irrecevabilité pour défaut d'intérêt n'a évidemment onontvankelijkheid wegens ontstentenis van belang heeft uiteraard
de sens que si la s.a. Maes, deuxième requérante, se désistait de son slechts zin als de n.v. Maes, tweede verzoekster, afstand doet van
recours ou tombait dans l'un des cas où une décision nouvelle quant à haar beroep of in een geval terechtkomt waarin een nieuwe beslissing
la poursuite de l'action devait être prise. ten aanzien van de voortzetting van de vordering zou moeten worden
A.1.3. Les requérantes répliquent qu'aucun élément concret et probant genomen. A.1.3. De verzoeksters antwoorden dat de Ministerraad geen enkel
n'est avancé par le Conseil des ministres, alors que l'article 4 des concreet en afdoend element heeft aangevoerd, terwijl artikel 4 van de
statuts de la première requérante vise la défense des véritables statuten van de eerste verzoekster de verdediging beoogt van de
intérêts de la profession, ce qui implique la faculté d'agir en werkelijke belangen van het beroep, wat de mogelijkheid impliceert om
justice (comme le Conseil d'Etat l'a admis plusieurs fois) et in rechte te treden (zoals de Raad van State dat meermaals heeft
correspond bien à la présente action, les dispositions attaquées aangenomen) en wel degelijk overeenstemt met deze vordering, aangezien
modifiant les conditions de concurrence dans les activités en cause. de aangevochten bepalingen de mededingingsvoorwaarden van de in het
geding zijnde activiteiten wijzigen.
Quant au premier moyen Ten aanzien van het eerste middel
A.2.1. Het eerste middel is afgeleid uit de schending van de artikelen
A.2.1. Le premier moyen est pris de la violation des articles 10 et 11 10 en 11 van de Grondwet en van het algemeen beginsel betreffende de
de la Constitution et du principe général relatif à la sécurité
juridique. rechtszekerheid.
Les parties requérantes exposent que les dispositions attaquées De verzoekende partijen zetten uiteen dat de aangevochten bepalingen
subordonnent l'application du taux de T.V.A. réduit à 6 p.c. en ce qui de toepassing van het verlaagd B.T.W.-tarief van 6 pct. wat betreft de
concerne les biens et les services livrés ou fournis par les leveringen van goederen en de diensten verricht door de erin bedoelde
organismes qu'elles visent à trois conditions : instellingen afhankelijk maken van drie voorwaarden :
- l'organisme doit être reconnu conjointement par le ministre des - de instelling moet gezamenlijk erkend zijn door de Minister van
Finances et par un ministre fédéral, régional ou communautaire Financiën en door een federaal, regionaal of gemeenschapsminister die
compétent en la matière, comme ayant un caractère social et engagé terzake bevoegd is, als een instelling met een sociaal oogmerk en met
dans des oeuvres d'assistance aux personnes déshéritées; betrekking tot de hulpverlening aan minderbedeelden;
- l'organisme doit être géré et administré par des personnes n'ayant, - de instelling moet worden bestuurd en beheerd door personen die noch
par elles-mêmes ou par personnes interposées, aucun intérêt financier op persoonlijke titel, noch via tussenpersonen, enig direct of
personnel direct ou indirect dans les résultats d'exploitation; indirect persoonlijk financieel belang in het exploitatieresultaat hebben;
- les produits financiers générés par les livraisons de biens et les - de financiële opbrengsten die het resultaat zijn van de leveringen
prestations de services doivent être intégralement affectés à la van goederen en van de diensten moeten volledig worden toegewezen aan
réalisation de l'objet social de l'organisme pour autant que ses statuts stipulent qu'en cas de liquidation la totalité de l'actif net est réinvestie dans un autre organisme reconnu. Elles estiment que la première condition ne définit pas les critères d'appréciation de l'autorité compétente et que la troisième condition ne précise pas si l'objet social à la réalisation duquel doivent être intégralement affectés les produits financiers générés par les livraisons de biens ou prestations de services, doit être exclusivement consacré à des activités sociales ou s'il peut également viser d'autres activités. de verwezenlijking van het maatschappelijk doel van de erkende instelling voor zover haar statuten bepalen dat in geval van vereffening het totaal van het nettoactief opnieuw geïnvesteerd wordt in een andere erkende instelling. Zij zijn van mening dat de eerste voorwaarde niet de beoordelingscriteria definieert van de bevoegde overheid en dat de derde voorwaarde niet preciseert of het maatschappelijk doel aan de verwezenlijking waarvan de financiële opbrengsten die het resultaat zijn van de leveringen van goederen of de verrichtingen van diensten volledig moeten worden toegewezen, uitsluitend moet zijn gewijd aan sociale activiteiten ofwel of het ook andere activiteiten mag beogen.
Les dispositions en cause violent les articles 10 et 11 de la De in het geding zijnde bepalingen schenden de artikelen 10 en 11 van
Constitution en ce qu'elles ne fixent pas les critères objectifs de de Grondwet, in zoverre zij niet de objectieve erkenningscriteria
reconnaissance, de telle sorte que les administrés ne peuvent juger de vaststellen, zodat de bestuurden niet kunnen oordelen of zij een
leur intérêt à introduire une demande pour bénéficier de ce statut et belang hebben bij het indienen van een aanvraag om dat statuut te
sont, dès lors, placés dans une situation d'insécurité juridique qui genieten en, bijgevolg, in een situatie worden geplaatst van
est, par elle-même, source d'une discrimination contraire aux articles rechtsonzekerheid die, op zichzelf, de oorsprong is van een
10 et 11 de la Constitution. A.2.2. Le Conseil des ministres estime que le moyen ne peut être soulevé que par les organismes pouvant bénéficier du tarif réduit, non par les professionnels qui ne peuvent invoquer l'insécurité juridique incriminée. A.2.3. Les parties requérantes estiment que la question de l'intérêt au moyen étant indissociable de son examen, il y a lieu d'y répondre ensemble. A.2.4. Le Conseil des ministres estime que le législateur - qui ne discriminatie die strijdig is met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. A.2.2. De Ministerraad is van mening dat het middel enkel kan worden opgeworpen door instellingen die het verlaagd tarief kunnen genieten, en niet door de beroepsmensen die de aangeklaagde rechtsonzekerheid niet kunnen aanvoeren. A.2.3. De verzoekende partijen zijn van mening dat aangezien de kwestie van het belang bij het middel onlosmakelijk verbonden is met het onderzoek ervan, hierop gezamenlijk moet worden geantwoord. A.2.4. De Ministerraad is van mening dat de wetgever - die niet kan
peut être obligé de préciser tout jusque dans les moindres détails - worden verplicht alles tot in de kleinste details te preciseren - niet
n'avait pas à préciser les critères auxquels la requête fait référence de criteria diende te preciseren waarnaar het verzoekschrift verwijst
parce qu'ils relèvent du simple bon sens (la notion de caractère omdat zij te maken hebben met louter gezond verstand (het begrip
social d'un organisme - ces termes devant, à défaut de signification sociaal oogmerk van een instelling - waarbij die bewoordingen bij
expresse, être entendus dans leur acception normale - et la notion de ontstentenis van een uitdrukkelijke specifiëring in hun normale
personne déshéritée), ou de questions de fait (les constatations) ou betekenis moeten worden begrepen - en het begrip minderbedeelde), of
de droit (l'inscription dans les statuts). Il ne peut être question de feitelijke kwesties (de vaststellingen) of rechtskwesties (de
pouvoir discrétionnaire puisque les ministres sont tenus par les inschrijving in de statuten). Er kan geen sprake zijn van
éléments précités et prennent leur décision de concert (ce qui discretionaire bevoegdheid vermits de ministers tot de voormelde
elementen gehouden zijn en hun beslissing gezamenlijk nemen (wat een
constitue une garantie supplémentaire) et sous le contrôle des cours bijkomende garantie vormt) en onder de controle van de rechtbanken en
et tribunaux. hoven.
A.2.5. Quant à la question de savoir si l'objet social peut également A.2.5. Ten aanzien van de vraag of het maatschappelijk doel tevens
viser d'autres activités que les activités sociales, le Conseil des andere activiteiten dan de sociale activiteiten kan beogen, is de
ministres estime que, l'objet social étant défini dans les statuts, Ministerraad van mening dat, aangezien het maatschappelijk doel in de
c'est aux ministres compétents qu'il appartient de décider sous le statuten is gedefinieerd, het aan de bevoegde ministers toekomt onder
contrôle des juridictions si, lorsque l'affectation à d'autres de controle van de rechtscolleges te beslissen of, wanneer de
activités est permise par les statuts, cette affectation ne dénature pas l'objet social et si, le cas échéant, la reconnaissance doit être refusée. Le législateur a en outre précisé que les organismes qu'il entend faire bénéficier de la reconnaissance sont les organismes à caractère social. A.2.6. Les parties requérantes estiment étonnante l'affirmation non motivée du Conseil des ministres selon laquelle seuls les organismes sociaux et non les professionnels sont susceptibles de bénéficier du taux réduit de la T.V.A. puisque le débat porte précisément sur l'identification des organismes susceptibles d'entrer dans le champ d'application du taux réduit de la T.V.A. toewijzing aan andere activiteiten is toegestaan in de statuten, die toewijzing het maatschappelijk doel geen geweld aandoet en of, in voorkomend geval, de erkenning moet worden geweigerd. De wetgever heeft bovendien gepreciseerd dat de instellingen die hij die erkenning wilde laten genieten instellingen met een sociaal oogmerk zijn. A.2.6. De verzoekende partijen vinden de niet-gemotiveerde stelling van de Ministerraad vreemd volgens welke enkel de sociale instellingen en niet de beroepsmensen het verlaagd B.T.W.-tarief kunnen genieten, vermits het debat precies over de identificering gaat van de instellingen die in de toepassingssfeer van het verlaagd B.T.W.-tarief kunnen vallen.
La première des trois conditions n'indique pas de critère; l'on De eerste van de drie voorwaarden geeft geen criterium aan; men zou
pourrait croire qu'une entreprise de construction dont les statuts kunnen denken dat een bouwbedrijf waarvan de statuten in de
prévoiraient l'obligation de maintenir, parmi son personnel, une verplichting voorzien om, onder het personeel ervan, een verhouding
proportion de 10 p.c., par exemple, de chômeurs de longue durée ou de van 10 pct. te behouden, bijvoorbeeld, van langdurig werklozen of
chômeurs de moins de 25 ans, pourrait, sur la base d'une « werklozen van minder dan 25 jaar, op basis van een « beoordeling
appréciation de simple bon sens » ou de l' « acception courante » des gebaseerd op het gezond verstand » of van de « gangbare betekenis »
termes utilisés, être considérée comme ayant un caractère social et van de gebruikte bewoordingen, beschouwd zou kunnen worden als een
engagée dans des oeuvres d'assistance aux personnes déshéritées. Mais instelling met een sociaal oogmerk die bijdraagt tot hulpverlening aan
il ne semble pas que cela soit le cas puisque les professionnels sont, minderbedeelden. Maar dat lijkt niet het geval te zijn, vermits de
selon le Conseil des ministres, exclus du bénéfice du régime beroepsmensen, volgens de Ministerraad, van het voordeel van de
préférentiel de la T.V.A. preferentiële B.T.W.-regeling worden uitgesloten.
Quant à la troisième condition, le Conseil des ministres confond le Ten aanzien van de derde voorwaarde haalt de Ministerraad het sociaal
caractère social de l'organisme (visé par la première condition) et oogmerk van de instelling (beoogd in de eerste voorwaarde) en het
son objet social (visé par la troisième condition et ayant vocation à maatschappelijk doel ervan door elkaar (beoogd in de derde voorwaarde
définir les activités auxquelles il peut se livrer). La loi a en bedoeld om de activiteiten te kunnen definiëren waartoe ze kan
distingué l'un de l'autre et l'on peut supposer qu'un organisme pourrait être reconnu comme ayant un caractère social alors que son objet social n'est pas exclusivement limité à des activités de nature sociale et, dès lors, bénéficier du taux réduit de la T.V.A. pour l'ensemble de ses prestations, même celles ne présentant aucun caractère social; dans une telle hypothèse, l'on n'aperçoit pas en quoi l'affectation des produits financiers générés par les livraisons de biens ou les prestations de services à la réalisation de l'objet social ainsi défini pourrait dénaturer celui-ci. Les explications peu précises du Conseil des ministres semblent indiquer qu'y est visée (ce que confirme sa réponse au second moyen) l'hypothèse d'un organisme dont les statuts autorisent tant des activités à caractère social que d'autres activités sans toutefois limiter l'affectation des produits financiers générés par les livraisons de biens et les prestations de services à la réalisation des seules activités de caractère social. Dans ce cas de figure, il appartiendrait aux ministres compétents de décider, sous le contrôle overgaan). De wet heeft de beide van elkaar onderscheiden en men kan veronderstellen dat een instelling zou kunnen worden erkend als een instelling met een sociaal oogmerk terwijl het maatschappelijk doel ervan niet uitsluitend beperkt is tot activiteiten van sociale aard, en bijgevolg een verlaagd B.T.W.-tarief zou kunnen genieten voor al haar verrichtingen, zelfs die welke geen enkel sociaal oogmerk vertonen; in een dergelijk geval ziet men niet hoe de toewijzing van financiële opbrengsten die het resultaat zijn van leveringen van goederen of diensten die zijn verricht ter verwezenlijking van het aldus gedefinieerde maatschappelijk doel, dat laatstgenoemde geweld zou kunnen aandoen. De weinig precieze uitleg van de Ministerraad schijnt aan te geven dat daarin (wat zijn antwoord op het tweede middel bevestigt) het geval wordt beoogd van een instelling waarvan de statuten zowel activiteiten met een sociaal oogmerk als andere activiteiten toestaan zonder dat echter de toewijzing van de financiële opbrengsten die het resultaat zijn van de levering van goederen en de verrichting van diensten wordt beperkt tot de verwezenlijking van de enkele activiteiten met een sociaal oogmerk. In dat geval zou het aan de bevoegde ministers toekomen, onder de controle van de rechtscolleges, te beslissen of die
de juridictions, si cette affectation ne dénature pas - non pas toewijzing - niet het maatschappelijk doel maar - het sociaal oogmerk
l'objet social mais - le caractère social de l'organisme. Mais une van de instelling geweld aandoet. Een dergelijke interpretatie zou
telle interprétation priverait la mesure de tout effet utile puisqu'en echter de maatregel elk nuttige gevolg ontnemen, vermits men, doordat
imposant que le produit financier des livraisons de biens et des de verplichting wordt opgelegd dat de financiële opbrengst van de
prestations de services, sans distinguer selon qu'il provient ou non des activités mises en oeuvre dans le cadre de la « partie sociale » de l'objet social, soit exclusivement affecté à la réalisation de la « partie sociale » de l'objet social de l'organisme, l'on prive de facto celui-ci des moyens de réaliser les autres missions qui lui sont imparties par son objet social. Dans ces conditions, il ne peut en effet plus disposer d'aucune ressource pour mettre en oeuvre les autres activités prévues par son objet social. leveringen van goederen of de verrichtingen van diensten, zonder een onderscheid te maken naargelang ze al dan niet voortvloeit uit activiteiten die zijn verricht in het kader van het « sociale deel » van het maatschappelijk doel, uitsluitend wordt toegewezen voor de verwezenlijking van het « sociale deel » van het maatschappelijk doel van de instelling, men de facto laatstgenoemde middelen ontzegt om de andere taken te verwezenlijken die haar in het maatschappelijk doel zijn toegekend. In die omstandigheden kan zij over geen middelen beschikken om de andere in haar maatschappelijk doel bepaalde activiteiten te verwezenlijken. Indien men, enerzijds, daaruit moet besluiten dat het maatschappelijk
Si l'on doit, d'une part, en conclure que l'objet social de doel van de kandiderende instelling niet kan worden beperkt tot
l'organisme candidat ne peut être limité à des activités de caractère activiteiten met een sociaal oogmerk en dat, anderzijds, de toewijzing
social et que, d'autre part, l'affectation des produits financiers van financiële opbrengsten die het resultaat zijn van de levering van
générés par les livraisons de biens et les prestations de services goederen en de verrichting van diensten kan gebeuren ten voordele van
peut intervenir au profit de l'ensemble des activités autorisées par alle in het maatschappelijk doel toegestane activiteiten, zou aan de
l'objet social, la première condition pourrait a priori certainement eerstgenoemde voorwaarde a priori moeten zijn voldaan door bepaalde
être rencontrée par certaines entreprises de construction. bouwondernemingen.
A.2.7. Les parties requérantes estiment que l'opinion du Conseil des A.2.7. De verzoekende partijen zijn van mening dat de opvatting van de
ministres selon laquelle le législateur ne saurait être tenu de Ministerraad volgens welke de wetgever niet in de kleinste details van
prévoir les moindres détails des législations qu'il adopte est de door hem aangenomen wetgevingen kan voorzien, wordt tegengesproken
contredite par des arrêtés royaux du 3 mai 1999 qui octroient aux « door de koninklijke besluiten van 3 mei 1999 die aan de « werkgevers »
employeurs » une dispense de cotisations patronales et une allocation een vrijstelling van werkgeversbijdragen en een
de réinsertion et définissent très précisément la notion d'employeur herinschakelingsbijdrage toekennen en het begrip werkgever en de
et les critères sur lesquels le ministre de l'Emploi et du Travail criteria waarop de Minister van Tewerkstelling en Arbeid zich moet
doit se fonder. baseren, zeer precies definiëren.
Cette absence de critère empêche les administrés d'apprécier leur Die ontstentenis van criteria verhindert de bestuurden hun belang te
intérêt à introduire une demande de reconnaissance (ce qui démontre beoordelen bij het indienen van een aanvraag tot erkenning (wat het
l'intérêt des requérantes au moyen) et ne permet pas à l'autorité de belang aantoont van de verzoeksters bij het middel) en staat de
prendre une décision raisonnable et fondée sur des critères overheid niet toe een redelijke beslissing te nemen die is gebaseerd
identiquement applicables à chaque administré, de telle sorte qu'elle op criteria die op identieke wijze van toepassing zijn op elke
porte atteinte aux articles 10 et 11 de la Constitution et au principe bestuurde, zodat afbreuk wordt gedaan aan de artikelen 10 en 11 van de
général relatif à la sécurité juridique. Grondwet en aan het algemeen beginsel betreffende de rechtszekerheid.
Quant au deuxième moyen Ten aanzien van het tweede middel
A.3.1. Le second moyen est pris de la violation des articles 10 et 11 de la Constitution. Les parties requérantes soutiennent que les dispositions attaquées ne subordonnent le taux réduit qu'elles établissent à aucune condition quant à la nature des biens livrés ou des services fournis, lesquels ne doivent donc pas, par eux-mêmes, avoir un caractère social pour être facturés à ce taux; dès lors que l'objet social des organismes reconnus ne doit pas davantage être limité à des activités de caractère social et que ces organismes pourront par conséquent effectuer des prestations autres que celles ayant un caractère social, notamment dans le secteur de la construction, tout en bénéficiant, A.3.1. Het tweede middel is afgeleid uit de schending van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. De verzoekende partijen betogen dat de aangevochten bepalingen het daarin vastgestelde verlaagde tarief van geen enkele voorwaarde afhankelijk maken wat betreft de aard van de geleverde goederen of verrichte diensten, die dus, op zichzelf, geen sociaal oogmerk moeten hebben om tegen dat tarief te worden gefactureerd; aangezien het maatschappelijk doel van de erkende instellingen evenmin moet worden beperkt tot activiteiten met een sociaal oogmerk en die instellingen bijgevolg andere diensten kunnen verrichten dan die met een sociaal oogmerk, met name in de bouwsector, terwijl ze, voor die
pour ces prestations, d'un taux réduit de la T.V.A. dont ne verrichtingen, een verlaagd B.T.W.-tarief genieten dat de
bénéficient pas les entreprises de construction, les dispositions bouwondernemingen niet genieten, roepen de aangevochten bepalingen een
attaquées établissent une discrimination contraire aux articles 10 et discriminatie in het leven die strijdig is met de artikelen 10 en 11
11 de la Constitution. van de Grondwet.
A.3.2. Le Conseil des ministres estime que, contrairement à ce que A.3.2. De Ministerraad is van mening dat, in tegenstelling tot wat de
considèrent les requérantes, les biens soumis à la T.V.A. ne peuvent verzoeksters oordelen, de aan de B.T.W. onderworpen goederen niet de
avoir la nature d'activités à caractère social, celles-ci n'étant pas aard mogen hebben van activiteiten met een sociaal oogmerk, aangezien
des activités économiques. Exiger que la loi prévoie que les biens et die geen economische activiteiten zijn. Eisen dat de wet bepaalt dat
services aient un caractère social et imposer aux organismes reconnus de goederen en diensten een sociaal oogmerk hebben en de erkende
que leur objet social soit limité à des activités de caractère social instellingen de verplichting opleggen dat hun maatschappelijk doel
beperkt wordt tot activiteiten met een sociaal oogmerk leidt ertoe dat
aboutit à empêcher ces organismes de bénéficier de la mesure et à die instellingen worden verhinderd de maatregel te genieten en dat die
priver celle-ci de tout effet réel. van elk reëel gevolg wordt ontdaan.
Quant à la distorsion de concurrence, elle s'explique et se justifie De concurrentievervalsing wordt verklaard en verantwoord door de aard
par la nature de la mesure. Le but y étant inhérent, la mesure est van de maatregel. Aangezien het doel inherent daaraan is, is de
justifiée sans qu'il soit nécessaire de l'avoir exprimé lors du maatregel verantwoord zonder dat het noodzakelijk is zulks te hebben
processus d'élaboration de la loi. uitgedrukt bij de totstandkoming van de wet.
A.3.3. Les parties requérantes répliquent que la différence de A.3.3. De verzoekende partijen antwoorden dat het bekritiseerde
traitement critiquée ne repose pas sur un critère objectif, faute, verschil in behandeling niet op een objectief criterium berust, omdat
elles l'ont dit, de se fonder sur des conditions précises, alors que het, zoals zij hebben gezegd, niet op precieze voorwaarden berust,
les arrêtés royaux du 3 mai 1999 précités démontrent que la définition terwijl de voormelde koninklijke besluiten van 3 mei 1999 aantonen dat
de telles conditions est possible. Celles en cause étant beaucoup plus de definitie van dergelijke voorwaarden mogelijk is. Aangezien de in
larges, il est manifeste que le législateur n'a pas entendu limiter het geding zijnde voorwaarden veel ruimer zijn, is het duidelijk dat
l'octroi du régime préférentiel de T.V.A. aux organismes répondant aux de wetgever de toekenning van de preferentiële B.T.W.-regeling niet
heeft willen beperken tot de instellingen die aan de in die besluiten
conditions prévues par ces arrêtés. bedoelde voorwaarden beantwoorden.
A.3.4. Selon les parties requérantes, l'objectif poursuivi par la loi A.3.4. Volgens de verzoekende partijen staat de door de aangevochten
attaquée - dévoilé par le Conseil des ministres, le législateur ne wet nagestreefde doelstelling - onthuld door de Ministerraad,
l'ayant pas indiqué - ne se trouve pas dans un rapport de aangezien de wetgever ze niet heeft aangegeven - niet in een verband
proportionnalité avec les moyens employés : des restrictions van evenredigheid met de aangewende middelen : beperkingen die
comparables à celles prévues par les arrêtés royaux précités du 3 mai vergelijkbaar zijn met die welke zijn bedoeld in de voormelde
1999 auraient permis d'atteindre un tel objectif, sans modifier les koninklijke besluiten van 3 mei 1999 zouden het mogelijk hebben
conditions concurrentielles au préjudice des entreprises de gemaakt een dergelijke doelstelling te bereiken, zonder de
mededingingsvoorwaarden te wijzigen ten nadele van de
construction, dont la réduction du chiffre d'affaires pourrait bouwondernemingen, waarvoor een verlaagde omzet zou kunnen leiden tot
entraîner des mesures de licenciement de travailleurs peu qualifiés; maatregelen waarbij weinig geschoolde werknemers worden ontslagen;
de plus, les organismes « à vocation sociale » ont déjà obtenu des bovendien hebben de instellingen « met sociale roeping » reeds
réductions de charges patronales, des allocations de réinsertion et la verminderingen van werkgeversbijdragen en herinschakelingsbijdragen
faculté d'obtenir un agrément comme entrepreneur, de telle sorte que verkregen, alsmede de mogelijkheid om een erkenning als aannemer te
verkrijgen, zodat het nieuwe hier bekritiseerde voordeel op
le nouvel avantage critiqué ici renforce de manière disproportionnée onevenredige wijze de concurrentievervalsing versterkt die reeds door
la distorsion de concurrence déjà créée par ces mesures. die maatregelen in het leven is geroepen.
- B - - B -
B.1.1. Le Conseil des ministres, se fondant sur l'article 4 des B.1.1. De Ministerraad, die zich baseert op artikel 4 van de statuten
statuts de l'a.s.b.l. Confédération nationale de la construction, van de v.z.w. Nationale Confederatie van het Bouwbedrijf, betwist de
conteste la recevabilité de la requête en tant qu'elle émane de cette ontvankelijkheid van het verzoekschrift in zoverre het uitgaat van die
partie requérante. verzoekende partij.
B.1.2. La Constitution et la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la B.1.2. De Grondwet en de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
Cour d'arbitrage imposent à toute personne physique ou morale qui introduit un recours en annulation de justifier d'un intérêt. Ne justifient de l'intérêt requis que les personnes dont la situation pourrait être affectée directement et défavorablement par la norme entreprise; il s'ensuit que l'action populaire n'est pas admissible. Lorsqu'une association sans but lucratif se prévaut d'un intérêt collectif, il est requis que son objet social soit d'une nature particulière et, dès lors, distinct de l'intérêt général; que cet intérêt ne soit pas limité aux intérêts individuels des membres; que la norme entreprise soit susceptible d'affecter l'objet social. Arbitragehof vereisen dat elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die een beroep tot vernietiging instelt doet blijken van een belang. Van het vereiste belang doen slechts blijken de personen wier situatie door de bestreden norm rechtstreeks en ongunstig zou kunnen worden geraakt; bijgevolg is de actio popularis niet toelaatbaar. Wanneer een vereniging zonder winstoogmerk zich op een collectief belang beroept, is vereist dat haar maatschappelijk doel van bijzondere aard is en, derhalve, onderscheiden van het algemeen belang; dat dit belang niet tot de individuele belangen van de leden is beperkt; dat het maatschappelijk doel door de bestreden norm kan worden geraakt.
B.1.3. L'article 4 des statuts précités dispose : B.1.3. Artikel 4 van de voormelde statuten bepaalt :
«

Art. 4.La Confédération a pour objet :

«

Art. 4.De Confederatie heeft tot doel :

1. De réaliser, dans un large esprit de collaboration, l'organisation 1. De bedrijfsorganisatie van al de aannemers die tot het bouwbedrijf
professionnelle de tous les entrepreneurs relevant de l'industrie de behoren in een brede geest van samenwerking te verwezenlijken, met de
la construction, avec la préoccupation de défendre les véritables bezorgdheid de werkelijke beroepsbelangen te verdedigen, in
intérêts de la profession, en conformité avec les exigences de overeenkomst met de eisen van het algemeen belang.
l'intérêt général.
2. D'assurer la représentation officielle des intérêts généraux de 2. De officiële vertegenwoordiging waar te nemen van de algemene
l'ensemble des industries de la construction aux points de vue belangen van het geheel der bouwbedrijven op juridisch, economisch,
juridique, économique, administratif et social et ce, vis-à-vis de administratief en sociaal gebied, dit ten aanzien van alle politieke,
toutes instances politiques, interprofessionnelles et autres, interprofessionele en andere Europese, internationale, nationale en
européennes, internationales, nationales et régionales. regionale instanties.
3. D'assurer la promotion économique du secteur sur les plans 3. In te staan voor de economische sectorpromotie op nationaal,
national, régional, local et à l'exportation. regionaal en plaatselijk vlak, alsook inzake export.
4. De promouvoir l'entente et la coordination entre les diverses 4. De verstandhouding en de samenordening tussen de verschillende
branches de la construction. takken van het bouwbedrijf te bevorderen.
5. De proposer toutes mesures utiles en vue d'assurer, dans le cadre 5. Alle nuttige maatregelen voor te stellen ten einde, in het kader
de l'intérêt général, le développement rationnel de l'activité van het algemeen belang, de rationale ontwikkeling der economische
économique des entrepreneurs confédérés. activiteit van de geconfedereerde aannemers te verzekeren.
6. De renseigner les groupements confédérés sur toutes questions 6. Haar geconfedereerde groeperingen, in te lichten over alle algemene
juridiques, économiques, administratives et sociales d'ordre général. 7. De promouvoir et patronner toutes oeuvres parafédérales susceptibles de concourir au meilleur fonctionnement de l'ensemble de la profession et au bien-être de tout le personnel. Cet objet peut être réalisé de manière généralement quelconque. La Confédération peut faire tous actes quelconques se rattachant directement ou indirectement, en tout ou en partie, à son objet ou pouvant en amener le développement ou en faciliter la réalisation. Elle peut prêter tout concours et s'intéresser de manière généralement quelconque à des associations, entreprises et organismes ayant un objet analogue ou connexe ou pouvant aider à la réalisation ou au développement de son objet. Le conseil national a qualité pour interpréter la nature et l'étendue de l'objet de la Confédération. » kwesties van juridische, economische, administratieve en sociale aard. 7. Alle parafederale werken, die van aard zijn bij te dragen tot een betere werking van het beroep en het welzijn van het personeel, te bevorderen en te beschermen. Dit doel kan op allerlei manieren worden verwezenlijkt. De Confederatie is gemachtigd om het even welke daad te stellen die rechtstreeks of onrechtstreeks, volledig of ten dele, betrekking heeft op haar doelstelling, die kan leiden tot de ontwikkeling ervan of die de totstandkoming ervan in de hand kan werken. Ze kan op allerlei manieren haar medewerking verlenen aan, en belangstelling tonen voor verenigingen, ondernemingen of instellingen die een gelijkaardig of aanverwant doel nastreven of die kunnen bijdragen tot de verwezenlijking of de ontwikkeling van haar eigen doelstelling. De Nationale Raad is gemachtigd om de aard en de draagwijdte van de doelstelling van de Confederatie te interpreteren. »
B.1.4. Dès lors que l'association sans but lucratif requérante s'est B.1.4. Aangezien de verzoekende vereniging zonder winstoogmerk zich
donné pour objet, notamment, de défendre les intérêts de la profession met name tot doel heeft gesteld de beroepsbelangen te verdedigen
(article 4, alinéa 1er, 1) et d'assurer la représentation officielle (artikel 4, eerste lid, 1) en de officiële vertegenwoordiging waar te
de l'ensemble des industries de la construction, notamment au point de nemen van het geheel der bouwbedrijven met name op juridisch gebied
vue juridique (article 4, alinéa 1er, 2) et ce, de manière (artikel 4, eerste lid, 2), en zulks op allerlei manieren (artikel 4,
généralement quelconque (article 4, alinéa 2), elle est recevable à tweede lid), kan zij op ontvankelijke wijze de vernietiging vorderen
demander l'annulation de dispositions qui prévoient la possibilité van bepalingen die voorzien in de mogelijkheid om een verlaagd
d'accorder un taux réduit de T.V.A. à des organismes pouvant exercer B.T.W.-tarief toe te kennen aan instellingen die sommige activiteiten
certaines des activités des professions dont elle défend les intérêts. kunnen uitoefenen van de beroepen waarvan zij de belangen verdedigt.
L'exception est rejetée. De exceptie wordt verworpen.
B.2.1. Les articles 41 et 42 de la loi du 4 mai 1999 portant des B.2.1. De artikelen 41 en 42 van de wet van 4 mei 1999 houdende
dispositions fiscales diverses énoncent : diverse fiscale bepalingen luiden :
«

Art. 41.Dans le tableau A de l'annexe à l'arrêté royal n° 20 du 20 juillet 1970 fixant les taux de la taxe sur la valeur ajoutée et déterminant la répartition des biens et des services selon ces taux, il est inséré une rubrique XXIIIbis, rédigée comme suit : ' XXIIIbis. Biens livrés par des organismes à caractère social Les livraisons de biens à l'exclusion des biens d'investissement, effectuées dans l'exercice de leur activité habituelle, par des organismes reconnus conjointement par le ministre des Finances et par un ministre fédéral, régional ou communautaire qui est compétent en la matière, comme ayant un caractère social et engagés dans des oeuvres d'assistance aux personnes déshéritées, à condition que ces organismes soient gérés et administrés par des personnes n'ayant, par elles-mêmes ou par personnes interposées, aucun intérêt financier personnel direct

«

Art. 41.In tabel A van de bijlage bij het koninklijk besluit nr. 20 van 20 juli 1970 tot vaststelling van de tarieven van de belasting over de toegevoegde waarde en tot indeling van de goederen en de diensten bij die tarieven, wordt een rubriek XXIIIbis toegevoegd, opgesteld als volgt : ' XXIIIbis. Leveringen van goederen door instellingen met sociaal oogmerk De leveringen van goederen met uitzondering van de investeringsgoederen, die in het kader van de normale activiteit worden verricht door instellingen met een sociaal oogmerk en met betrekking tot hulpverlening aan minderbedeelden, die gezamenlijk erkend zijn door de minister van Financiën en door een federaal, regionaal of gemeenschapsminister die terzake bevoegd is, op voorwaarde dat deze instellingen worden bestuurd en beheerd door personen, die noch ten persoonlijke titel noch via tussenpersonen, enig direct of indirect persoonlijk financieel belang in het

ou indirect dans les résultats de l'exploitation et que les produits exploitatie-resultaat hebben en dat de financiële opbrengsten die het
financiers générés par ces livraisons de biens soient intégralement resultaat zijn van deze leveringen van goederen volledig worden
affectés à la réalisation de l'objet social de l'organisme reconnu toegewezen aan de verwezenlijking van het sociaal voorwerp van de
pour autant que leurs statuts stipulent qu'en cas de liquidation la erkende instelling voor zover dat hun statuten bepalen dat ingeval van
totalité de l'actif net est réinvesti dans un autre organisme reconnu, liquidatie het totaal van het netto-actief opnieuw geïnvesteerd wordt
visé par la présente disposition. in een andere erkende instelling, zoals bepaald in onderhavige
Le ministre des Finances ou son délégué règlent les modalités bepaling. De toepassingsmodaliteiten van deze rubriek worden bepaald door de
d'application de la présente rubrique. ' minister van Financiën of zijn afgevaardigde. '

Art. 42.Le même tableau est complété par une rubrique XXXV, rédigée

Art. 42.Dezelfde tabel wordt aangevuld met een rubriek XXXV, luidend

comme suit : als volgt :
' XXXV. - Services fournis par des organismes à caractère social ' XXXV. - Diensten verricht door instellingen met sociaal oogmerk
Les prestations de services, effectuées dans l'exercice de leur De diensten, die in het kader van de normale activiteit worden
activité habituelle, par des organismes reconnus conjointement par le verricht door instellingen met een sociaal oogmerk en met betrekking
ministre des Finances et par un ministre fédéral, régional ou tot hulpverlening aan minderbedeelden, die gezamenlijk erkend zijn
communautaire qui est compétent en la matière, comme ayant un door de minister van Financiën en door een federaal, regionaal of
caractère social et engagés dans des oeuvres d'assistance aux
personnes déshéritées, à condition que ces organismes soient gérés et gemeenschapsminister die terzake bevoegd is, op voorwaarde dat deze
administrés par des personnes n'ayant, par elles-mêmes ou par instellingen worden bestuurd en beheerd door personen, die noch ten
personnes interposées, aucun intérêt financier personnel direct ou persoonlijke titel noch via tussenpersonen, enig direct of indirect
indirect dans les résultats de l'exploitation et que les produits persoonlijk financieel belang in het exploitatie-resultaat hebben en
financiers générés par ces prestations de services soient dat de financiële opbrengsten die het resultaat zijn van deze diensten
intégralement affectés à la réalisation de l'objet social de volledig worden toegewezen aan de verwezenlijking van het sociaal
l'organisme reconnu pour autant que leurs statuts stipulent qu'en cas voorwerp van de erkende instelling voor zover dat hun statuten bepalen
de liquidation la totalité de l'actif net est réinvesti [lire : dat ingeval van liquidatie het totaal van het netto-actief opnieuw
réinvestie] dans un autre organisme reconnu, visé par la présente wordt geïnvesteerd in een andere erkende instelling, zoals bepaald in
disposition. onderhavige bepaling.
Le ministre des Finances ou son délégué règlent les modalités De toepassingsmodaliteiten van deze rubriek worden bepaald door de
d'application de la présente rubrique. ' » minister van Financiën of zijn afgevaardigde. ' »
Le texte ne peut se comprendre qu'en considérant les mots « pour De tekst kan enkel zo worden begrepen dat de woorden « voor zover dat
autant que » comme introduisant une condition nouvelle par rapport aux » een nieuwe voorwaarde inleiden ten opzichte van de beide andere
deux autres que la disposition vient d'énoncer, et non comme apportant voorwaarden die in de bepaling worden vermeld, en niet als een
une restriction à celle qui la précède immédiatement. beperking van die welke onmiddellijk eraan voorafgaat.
Le tableau A de l'annexe à l'arrêté royal n° 20 précité est celui qui Tabel A van de bijlage bij het voormelde koninklijk besluit nr. 20 is
die waarin de goederen en diensten worden gedefinieerd die aan het
définit les biens et services soumis au taux de T.V.A. de 6 p.c. B.T.W.-tarief van 6 pct. zijn onderworpen.
B.2.2. Les dispositions attaquées ont été remplacées par celles qui B.2.2. De aangevochten bepalingen zijn vervangen bij die welke zijn
figurent aux articles 1er et 2 de l'arrêté royal du 20 septembre 2000 vermeld in de artikelen 1 en 2 van het koninklijk besluit van 20
« modifiant l'arrêté royal n° 20, du 20 juillet 1970, fixant les taux september 2000 « tot wijziging van het koninklijk besluit nr. 20 van
20 juli 1970 tot vaststelling van de tarieven van de belasting over de
de la taxe sur la valeur ajoutée et déterminant la répartition des toegevoegde waarde en tot indeling van de goederen en de diensten bij
biens et des services selon ces taux, et abrogeant l'arrêté die tarieven en tot opheffing van het ministerieel besluit nr. 21 van
ministériel n° 21, du 5 mai 1999, réglant les modalités d'application 5 mei 1999 tot regeling van de toepassingsmodaliteiten van de
des rubriques XXIIIbis et XXXV du tableau A de l'annexe à l'arrêté rubrieken XXIIIbis en XXXV van tabel A van de bijlage bij het
royal n° 20, du 20 juillet 1970, fixant les taux de la taxe sur la koninklijk besluit nr. 20 van 20 juli 1970 tot vaststelling van de
valeur ajoutée et déterminant la répartition des biens et des services tarieven van de belasting over de toegevoegde waarde en tot indeling
van de goederen en de diensten bij die tarieven, alsmede het
selon ces taux, ainsi que l'arrêté ministériel, du 25 août 1999, ministerieel besluit van 25 augustus 1999, tot wijziging van het
modifiant l'arrêté ministériel n° 21, du 5 mai 1999, réglant les ministerieel besluit nr. 21 van 5 mei 1999 tot regeling van de
modalités d'application des rubriques XXIIIbis et XXXV du tableau A de toepassingsmodaliteiten van de rubrieken XXIIIbis en XXXV van tabel A
l'annexe à l'arrêté royal n° 20, du 20 juillet 1970, fixant les taux van de bijlage bij het koninklijk besluit nr. 20 van 20 juli 1970 tot
de la taxe sur la valeur ajoutée et déterminant la répartition des vaststelling van de tarieven van de belasting over de toegevoegde
waarde en tot indeling van de goederen en de diensten bij die tarieven
biens et des services selon ces taux » (Moniteur belge, 28 septembre » (Belgisch Staatsblad, 28 september 2000, tweede editie). De
2000, deuxième édition). Les dispositions attaquées ont néanmoins été aangevochten bepalingen zijn desalniettemin van kracht geweest tot de
en vigueur jusqu'à l'entrée en vigueur dudit arrêté royal et ont été inwerkingtreding van het genoemde koninklijk besluit en zijn
exécutées par des arrêtés ministériels des 5 mai 1999 et 25 août 1999. uitgevoerd bij ministeriële besluiten van 5 mei 1999 en 25 augustus 1999.
B.3. Les parties requérantes font valoir que les articles 41 et 42 B.3. De verzoekende partijen doen gelden dat de voormelde artikelen 41
précités violent les articles 10 et 11 de la Constitution (premier et en 42 de artikelen 10 en 11 van de Grondwet (eerste en tweede middel)
deuxième moyens) et le « principe général relatif à la sécurité
juridique » (premier moyen) en ce qu'ils ne définissent pas les en het « algemene beginsel betreffende de rechtszekerheid » (eerste
critères sur la base desquels les ministres qu'ils désignent middel) schenden, in zoverre zij niet de criteria definiëren op basis
apprécient si les organismes souhaitant ainsi bénéficier d'une waarvan de erin aangewezen ministers oordelen of de instellingen die
réduction du taux de T.V.A. de 21 à 6 p.c. ont ou non un caractère aldus een verlaging van het B.T.W.-tarief van 21 tot 6 pct. wensen te
social et sont ou non engagés dans des oeuvres d'assistance aux genieten al dan niet een sociaal karakter hebben en al dan niet
personnes déshéritées (premier moyen), en ce qu'ils ne subordonnent le betrokken zijn in hulpverlening aan minderbedeelden (eerste middel),
bénéfice de la réduction précitée du taux de T.V.A. ni à l'exigence in zoverre zij het genot van de voormelde verlaging van het
que l'objet social desdits organismes soit limité à des activités de B.T.W.-tarief niet afhankelijk maken van de vereiste dat het
caractère social (premier et deuxième moyens) ni à l'exigence que tous les biens fournis et services prestés aient un caractère social (deuxième moyen). Les dispositions attaquées, d'une part, créeraient ainsi, selon les requérantes, une atteinte discriminatoire à la sécurité juridique en ce que les administrés ne pourraient juger de leur intérêt à introduire une demande visant à bénéficier du taux réduit et ne pourraient prévoir les effets juridiques de leurs actes (premier moyen) et, d'autre part, traiteraient les entreprises de construction de manière discriminatoire suivant qu'elles ont ou non obtenu la reconnaissance à laquelle le bénéfice du taux réduit est subordonné (deuxième moyen). B.4. Contrairement à ce que soutiennent les parties requérantes, les dispositions attaquées contiennent bel et bien des précisions sur les conditions auxquelles est subordonnée l'application du taux réduit : - il faut que les livraisons ou prestations soient effectuées dans l'exercice de l'activité habituelle des organismes concernés, - ces organismes doivent être reconnus par deux autorités distinctes maatschappelijk doel van de genoemde instellingen wordt beperkt tot activiteiten met een sociaal oogmerk (eerste en tweede middel), noch van de vereiste dat alle geleverde goederen en verrichte diensten een sociaal oogmerk hebben (tweede middel). Enerzijds, zouden de aangevochten bepalingen, volgens de verzoeksters, aldus op discriminerende wijze inbreuk maken op de rechtszekerheid, in zoverre de bestuurden niet over hun belang zouden kunnen oordelen om een aanvraag in te dienen die ertoe strekt het verlaagd tarief te genieten en zij niet de juridische gevolgen van hun handelingen zouden kunnen voorzien (eerste middel) en, anderzijds, zouden zij de bouwondernemingen op discriminerende wijze behandelen naargelang zij al dan niet de erkenning hebben verkregen waarvan het genot van het verlaagd tarief afhankelijk is gemaakt (tweede middel). B.4. In tegenstelling tot hetgeen de verzoekende partijen beweren, bevatten de aangevochten bepalingen wel degelijk preciseringen over de voorwaarden waarvan de toepassing van het verlaagd tarief afhankelijk wordt gemaakt : - de leveringen of prestaties moeten worden verricht in het kader van de normale activiteit van de betrokken instellingen, - die instellingen moeten door twee afzonderlijke overheden in die zin
comme ayant un caractère social et comme engagés dans des oeuvres worden erkend dat ze een sociaal oogmerk hebben en betrekking hebben
d'assistance aux personnes déshéritées, op hulpverlening aan minderbedeelden,
- les personnes qui gèrent ces organismes ne peuvent avoir aucun - de personen welke die instellingen leiden, mogen geen eigen
intérêt financier dans le résultat d'exploitation, financieel belang hebben in het exploitatieresultaat,
- les produits financiers résultant des livraisons ou prestations - de financiële opbrengsten die voortvloeien uit de leveringen of
doivent être affectés aux objectifs protégés. prestaties moeten worden toegewezen aan de beschermde doelstellingen.
B.5. Aucune disposition n'habilite la Cour à annuler une norme pour la B.5. Geen enkele bepaling machtigt het Hof ertoe een norm te
seule raison qu'elle serait contraire à un « principe général relatif vernietigen om de enkele reden dat zij strijdig zou zijn met een «
à la sécurité juridique ». La circonstance qu'une norme présente algemeen beginsel betreffende de rechtszekerheid ». De omstandigheid
l'inconvénient d'entraîner une insécurité juridique peut toutefois dat een norm het nadeel vertoont dat zij rechtsonzekerheid
être prise en considération au moment où se pose la question de savoir teweegbrengt kan evenwel in overweging worden genomen op het ogenblik
si une différence de traitement est justifiée au regard des articles waarop de vraag rijst of een verschil in behandeling verantwoord is
10 et 11 de la Constitution. Encore faut-il d'abord préciser quelle ten aanzien van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet. Dan moet echter
serait cette différence de traitement et quelles catégories de eerst worden gepreciseerd waarin dat verschil in behandeling zou
personnes seraient discriminées. bestaan en welke categorieën van personen zouden zijn gediscrimineerd.
B.6. Le législateur, lorsqu'il confère une habilitation, est censé B.6. De wetgever die een machtiging verleent moet worden verondersteld
n'avoir pas voulu autoriser à violer les articles 10 et 11 de la geen toelating te hebben willen geven om de artikelen 10 en 11 van de
Constitution. A supposer qu'elle soit imprécise, l'habilitation donnée aux ministres par les dispositions attaquées ne leur permet en aucune façon de déroger au principe selon lequel, lorsqu'une norme établit une différence de traitement entre certaines catégories de personnes, celle-ci doit se fonder sur une justification objective et raisonnable qui s'apprécie par rapport au but et aux effets de la norme considérée. C'est au juge judiciaire et au juge administratif qu'il appartient de censurer la décision par laquelle les ministres auraient accueilli ou rejeté la demande d'un organisme souhaitant bénéficier du taux réduit en se fondant sur une conception illégale ou discriminatoire des notions utilisées par les dispositions attaquées. B.7.1. La différence de traitement entre les entreprises commerciales de construction et les organismes sociaux en ce qui concerne le taux de T.V.A. réduit se fonde en l'espèce sur un critère objectif, à savoir le fait même de la reconnaissance. La différence de traitement Grondwet te schenden. In de veronderstelling dat zij vaag is, maakt de bij de aangevochten bepalingen aan de ministers verleende machtiging het hun geenszins mogelijk af te wijken van het beginsel volgens hetwelk, wanneer een norm een verschil in behandeling instelt tussen bepaalde categorieën van personen, dat verschil gebaseerd moet zijn op een objectieve en redelijke verantwoording die wordt beoordeeld ten aanzien van het doel en de gevolgen van de beschouwde norm. Het staat aan de justitiële rechter en de administratieve rechter om de beslissing af te keuren waarbij de ministers de aanvraag zouden hebben ingewilligd of verworpen van een instelling die een verlaagd tarief wenst te genieten door zich te baseren op een onwettige of discriminerende opvatting van de begrippen die in de aangevochten bepalingen worden gebruikt. B.7.1. Het verschil in behandeling tussen commerciële bouwondernemingen en sociale instellingen ten aanzien van het verlaagd B.T.W.-tarief berust te dezen op een objectief criterium, namelijk het
est raisonnablement justifiée par le souci d'aider des organismes de feit zelf van de erkenning. Het verschil in behandeling is in
bienfaisance dans le respect de la réglementation européenne en redelijkheid verantwoord door de bekommernis om de liefdadige
vigueur en matière de concurrence. instellingen te helpen, met inachtneming van de geldende Europese
Le législateur, qui entendait accorder « le bénéfice du taux réduit de regelgeving inzake mededinging.
T.V.A. de 6 % pour certaines activités effectuées par des organismes à De wetgever, die « het verlaagd B.T.W.-tarief van 6 % [wilde] laten
toepassen op bepaalde activiteiten uitgevoerd door instellingen met
caractère social (petits riens/spullenhulp, . ) » (Doc. parl., een sociaal oogmerk (petits riens/spullenhulp, . ) » (Parl. St.,
Chambre, 1998-1999, n° 1949/1, p. 19; également n° 1949/8, pp. 8, 10 Kamer, 1998-1999, nr. 1949/1, p. 19; tevens nr. 1949/8, pp. 8, 10 en
et 69), a préféré, se référant à la législation européenne, prévoir 69), heeft verkozen, met verwijzing naar de Europese wetgeving, te
une réduction du taux de T.V.A. plutôt qu'une exonération de celle-ci, voorzien in een verlaging van het B.T.W.-tarief veeleer dan een
ce qui avait été l'objet d'une proposition de loi antérieure (Doc. vrijstelling van B.T.W., wat in een eerder wetsvoorstel was
parl., Chambre, 1997-1998, n° 1592/1), afin, précisément, de tenir gesuggereerd (Parl. St., Kamer, 1997-1998, nr. 1592/1), teneinde
compte de ce que les organismes intéressés livrent des biens et precies rekening te houden met het feit dat de betrokken instellingen
goederen leveren en diensten verrichten die analoog zijn met die welke
prestent des services analogues à ceux livrés et prestés par des worden geleverd en verricht door commerciële ondernemingen die aan de
entreprises commerciales soumises à la T.V.A. : B.T.W. zijn onderworpen :
« Le ministre indique que la proposition de loi susvisée invoque « De minister geeft aan dat het voormelde wetsvoorstel verwijst naar
l'exonération prévue par l'article 13, A, 1, g), de la sixième de vrijstelling bepaald bij artikel 13, A, 1, g), van de zesde
directive du Conseil du 17 mai 1977 en matière d'harmonisation des richtlijn van de Raad van 17 mei 1977 betreffende de harmonisatie van
législations des Etats membres relatives aux taxes sur le chiffre de wetgevingen der lidstaten inzake omzetbelasting - gemeenschappelijk
d'affaires - système commun de taxe sur la valeur ajoutée : assiette stelsel van belasting over de toegevoegde waarde : uniforme grondslag
uniforme (77/388/CEE), telle que modifiée par la directive du Conseil (77/388/EEG), zoals gewijzigd bij de richtlijn van de Raad van 16
du 16 décembre 1991 complétant le système commun de la taxe sur la december 1991 tot aanvulling van het gemeenschappelijk stelsel van
valeur ajoutée et modifiant, en vue de l'abolition des frontières belasting over de toegevoegde waarde en tot wijziging, met het oog op
fiscales, la directive 77/388/CEE (91/680/CEE). de afschaffing van de fiscale grenzen, van richtlijn 77/388/EEG
Toutefois, cette exonération ne peut être accordée que dans certaines (91/680/EEG). Die vrijstelling kan evenwel maar worden toegekend binnen bepaalde
limites et est exclue, conformément à l'article 13, A, 2, b), 2e grenzen en zij is, overeenkomstig artikel 13, A, 2, b), tweede
tiret, de la même directive, lorsque les organismes visés font des gedachtestreepje, van dezelfde richtlijn, uitgesloten wanneer de
opérations en concurrence directe avec des entreprises commerciales bedoelde instellingen activiteiten ontplooien die de BTW-plichtige
soumises à la TVA, ce qui est bien le cas ici puisque les centres de handelsondernemingen directe concurrentie aandoen, hetgeen hier wel
récupération s'occupent de la vente de biens d'occasion en concurrence degelijk het geval is aangezien de kringloopcentra tweedehandsgoederen
directe avec les brocanteurs, les marchands de vêtements de seconde main, etc. verhandelen en aldus directe concurrenten zijn van de handelaars in
Par contre, le taux réduit de TVA de 6 % peut trouver à s'appliquer en oude spullen, verkopers van tweedehands kledij enz.
la matière, conformément à l'article 14 de l'annexe H de la directive Conform artikel 14 van bijlage H van richtlijn 92/77/EEG van de Raad
92/77/CEE du Conseil du 10 octobre 1992 relative aux taux de TVA. Cet article vise en effet ' la prestation de services et la livraison de biens par des organismes reconnus comme ayant un caractère social par les Etats membres et engagés dans des oeuvres d'aide et de sécurité sociales, dans la mesure où ces prestations et services ne sont pas exonérés en vertu de l'article 13 '. » (Doc. parl., Chambre, 1998-1999, n° 1949/8, pp. 70 et 71) B.7.2. Les parties requérantes ne démontrent pas - et la Cour n'aperçoit pas - comment un déploiement normal, aux conditions fixées, des activités des organismes reconnus serait manifestement disproportionné par rapport à l'objectif fixé. B.7.3. Les moyens sont dépourvus de fondement. Par ces motifs, la Cour rejette le recours. Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 13 décembre 2000. Le greffier, L. Potoms. Le président, van 10 oktober 1992 betreffende de BTW-tarieven kan het verminderde BTW-tarief van 6 % in dezen daarentegen wel van toepassing zijn. Dat artikel heeft immers betrekking op ' de levering van goederen en dienstverrichtingen door organisaties die door de lidstaten als liefdadige instellingen zijn erkend en die betrokken zijn bij activiteiten op het gebied van bijstand en sociale zekerheid, voorzover deze prestaties niet zijn vrijgesteld op grond van artikel 13 '. » (Parl. St., Kamer, 1998-1999, nr. 1949/8, pp. 70 en 71) B.7.2. De verzoekende partijen tonen niet aan - en het Hof ziet niet in - hoe een normale ontplooiing van de activiteiten van erkende instellingen onder de gestelde voorwaarden kennelijk onevenredig zou zijn ten aanzien van het gestelde doel. B.7.3. De middelen zijn ongegrond. Om die redenen, het Hof verwerpt het beroep. Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 13 december 2000. De griffier, L. Potoms. De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^