Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 115/2000 du 16 novembre 2000 Numéros du rôle : 1718 et 1719 En cause : les recours en annulation partielle de l'article 12 du décret-programme de la Région wallonne du 16 décembre 1998 portant diverses mesures en matière d'impôts, de La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et G. De Baets, et des juges H. Boel, L(...)"
Arrêt n° 115/2000 du 16 novembre 2000 Numéros du rôle : 1718 et 1719 En cause : les recours en annulation partielle de l'article 12 du décret-programme de la Région wallonne du 16 décembre 1998 portant diverses mesures en matière d'impôts, de La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et G. De Baets, et des juges H. Boel, L(...) Arrest nr. 115/2000 van 16 november 2000 Rolnummers 1718 en 1719 In zake : de beroepen tot gedeeltelijke vernietiging van artikel 12 van het programmadecreet van het Waalse Gewest van 16 december 1998 « houdende verschillende maatregelen inza Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en G. De Baets, en de rechters H. (...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 115/2000 du 16 novembre 2000 Arrest nr. 115/2000 van 16 november 2000
Numéros du rôle : 1718 et 1719 Rolnummers 1718 en 1719
En cause : les recours en annulation partielle de l'article 12 du In zake : de beroepen tot gedeeltelijke vernietiging van artikel 12
décret-programme de la Région wallonne du 16 décembre 1998 portant van het programmadecreet van het Waalse Gewest van 16 december 1998 «
diverses mesures en matière d'impôts, de taxes, d'épuration des eaux houdende verschillende maatregelen inzake belastingen, taksen,
usées et de pouvoirs locaux, introduits par la s.a. Tiercé afvalwaterzuivering, plaatselijke besturen, [ . ] », ingesteld door de
Franco-Belge et la s.a. Derby. n.v. Tiercé Franco-Belge en de n.v. Derby.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et G. De Baets, et des juges H. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en G. De Baets, en de
Boel, L. François, R. Henneuse, M. Bossuyt et E. De Groot, assistée du rechters H. Boel, L. François, R. Henneuse, M. Bossuyt en E. De Groot,
greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des recours I. Onderwerp van de beroepen
Par requêtes adressées à la Cour par lettres recommandées à la poste Bij verzoekschriften die aan het Hof zijn toegezonden bij op 29 juni
1999 ter post aangetekende brieven en ter griffie zijn ingekomen op 1
le 29 juin 1999 et parvenues au greffe le 1er juillet 1999, un recours juli 1999, is beroep tot gedeeltelijke vernietiging ingesteld van
en annulation partielle de l'article 12 du décret-programme de la artikel 12 van het programmadecreet van het Waalse Gewest van 16
Région wallonne du 16 décembre 1998 portant diverses mesures en december 1998 « houdende verschillende maatregelen inzake belastingen,
matière d'impôts, de taxes, d'épuration des eaux usées et de pouvoirs taksen, afvalwaterzuivering, plaatselijke besturen, [ . ] »
locaux (publié au Moniteur belge du 30 décembre 1998, troisième (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 30 december 1998, derde
édition) a été introduit respectivement par la s.a. Tiercé editie), door respectievelijk de n.v. Tiercé Franco-Belge, met
Franco-Belge, dont le siège social est établi à 4000 Liège, boulevard maatschappelijke zetel te 4000 Luik, boulevard d'Avroy 87B, en door de
d'Avroy 87B, et par la s.a. Derby, dont le siège social est établi à
1180 Bruxelles, chaussée de Waterloo 715. n.v. Derby, met maatschappelijke zetel te 1180 Brussel,
Waterloosesteenweg 715.
II. La procédure II. De rechtspleging
Par ordonnances du 1er juillet 1999, le président en exercice a Bij beschikkingen van 1 juli 1999 heeft de voorzitter in functie de
désigné les juges des sièges respectifs conformément aux articles 58 rechters van de respectieve zetels aangewezen overeenkomstig de
et 59 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. artikelen 58 en 59 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
dans ces affaires des articles 71 ou 72 de la loi organique. om in die zaken artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
Par ordonnance du 14 juillet 1999, la Cour a joint les affaires. Bij beschikking van 14 juli 1999 heeft het Hof de zaken samengevoegd.
Les recours ont été notifiés conformément à l'article 76 de la loi Van de beroepen is kennisgegeven overeenkomstig artikel 76 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 17 septembre 1999. organieke wet bij op 17 september 1999 ter post aangetekende brieven.
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 29 septembre 1999. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 29 september 1999.
Le Gouvernement wallon, rue Mazy 25-27, 5100 Namur, a introduit un De Waalse Regering, rue Mazy 25-27, 5100 Namen, heeft een memorie
mémoire, par lettre recommandée à la poste le 3 novembre 1999. ingediend bij op 3 november 1999 ter post aangetekende brief.
Ce mémoire a été notifié conformément à l'article 89 de la loi Van die memorie is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 29 novembre 1999. organieke wet bij op 29 november 1999 ter post aangetekende brieven.
Des mémoires en réponse ont été introduits par : Memories van antwoord zijn ingediend door :
- la partie requérante dans l'affaire n° 1719, par lettre recommandée - de verzoekende partij in de zaak nr. 1719, bij op 28 december 1999
à la poste le 28 décembre 1999; ter post aangetekende brief;
- la partie requérante dans l'affaire n° 1718, par lettre recommandée - de verzoekende partij in de zaak nr. 1718, bij op 29 december 1999
à la poste le 29 décembre 1999. ter post aangetekende brief.
Par ordonnances du 30 novembre 1999 et 31 mai 2000, la Cour a prorogé Bij beschikkingen van 30 november 1999 en 31 mei 2000 heeft het Hof de
termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot
respectivement jusqu'aux 29 juin 2000 et 29 décembre 2000 le délai respectievelijk 29 juni 2000 en 29 december 2000.
dans lequel l'arrêt doit être rendu.
Par ordonnance du 24 mai 2000, la Cour a déclaré les affaires en état Bij beschikking van 24 mei 2000 heeft het Hof de zaken in gereedheid
et fixé l'audience au 14 juin 2000. verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 14 juni 2000.
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten
par lettres recommandées à la poste le 24 mai 2000. bij op 24 mei 2000 ter post aangetekende brieven.
A l'audience publique du 14 juin 2000 : Op de openbare terechtzitting van 14 juni 2000 :
- ont comparu : - zijn verschenen :
. Me F. Tulkens, avocat au barreau de Bruxelles, loco Me P. Gérard, . Mr. F. Tulkens, advocaat bij de balie te Brussel, loco Mr. P.
avocat à la Cour de cassation, et Me J.-E. Flagey, avocat au barreau Gérard, advocaat bij het Hof van Cassatie, en Mr. J.-E. Flagey,
de Bruxelles, pour la partie requérante dans l'affaire n° 1719; advocaat bij de balie te Brussel, voor de verzoende partij in de zaak
. Me P. Wouters, avocat au barreau de Bruxelles, loco Me T. Delahaye, nr. 1719; . Mr. P. Wouters, advocaat bij de balie te Brussel, loco Mr. T.
avocat à la Cour de cassation, pour la partie requérante dans Delahaye, advocaat bij het Hof van Cassatie, voor de verzoekende
l'affaire n° 1718; partij in de zaak nr. 1718;
- Me C. Molitor loco Me J. Bourtembourg, avocats au barreau de . Mr. C. Molitor loco Mr. J. Bourtembourg, advocaten bij de balie te
Bruxelles, pour le Gouvernement wallon; Brussel, voor de Waalse Regering;
- les juges-rapporteurs R. Henneuse et M. Bossuyt ont fait rapport; - hebben de rechters-verslaggevers R. Henneuse en M. Bossuyt verslag uitgebracht;
- les avocats précités ont été entendus; - zijn de voornoemde advocaten gehoord;
- les affaires ont été mises en délibéré. - zijn de zaken in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
III. En droit III. In rechte
A A
Les requêtes De verzoekschriften
A.1. Après avoir exposé l'évolution de la réglementation en la A.1. Nadat de verzoekende partijen de evolutie van de reglementering
matière, les parties requérantes précisent que seul l'effet rétroactif terzake hebben uiteengezet, preciseren zij dat enkel de terugwerkende
de l'article 12 est contesté; par ailleurs, elles justifient leur kracht van artikel 12 wordt betwist; bovendien verantwoorden zij hun
intérêt par la surcharge fiscale que représente pour elle le passage, belang aan de hand van de fiscale overlast die de overgang, met
rétroactif en ce qui concerne les paris reçus en 1998, d'un taux de 6 terugwerkende kracht wat betreft de in 1998 aangegane weddenschappen,
p.c. à un taux variant de 10 à 11 p.c. van een tarief van 6 pct. naar een tarief dat schommelt van 10 tot 11
pct. voor hen betekent.
Les parties requérantes invoquent un moyen unique pris de la De verzoekende partijen voeren een enig middel aan dat is afgeleid uit
violation, du fait de la rétroactivité précitée, du « principe de de schending, door de voormelde retroactieve werking, van het «
sécurité juridique », combiné le cas échéant avec l'article 1er du beginsel van rechtszekerheid », in voorkomend geval in samenhang met
artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag
Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de voor de Rechten van de Mens; volgens hen berust die terugwerkende
l'homme; selon elles, cette rétroactivité, « si elle n'a pas pour kracht, « ofschoon ze niet tot doel heeft op de hangende
objectif d'interférer dans des procédures juridictionnelles en cours jurisdictionele procedures in te werken of burgers rechten te
ou de priver des citoyens de droits reconnus par une décision de ontzeggen die zijn erkend bij een in kracht van gewijsde gegane
justice passée en force de chose jugée, ne repose cependant sur aucune gerechtelijke beslissing, echter op geen enkele aanneembare
justification admissible ». verantwoording ».
Position du Gouvernement wallon Standpunt van de Waalse Regering
A.2.1. Après un exposé détaillé des rétroactes décrétaux en la A.2.1. Na een gedetailleerde uiteenzetting van de decretale
matière, le Gouvernement wallon conteste tant la rétroactivité de la wordingsgeschiedenis terzake, betwist de Waalse Regering zowel de
disposition contestée que le fait qu'elle porte atteinte à la sécurité terugwerkende kracht van de bestreden bepaling als het feit dat ze
juridique. afbreuk doet aan de rechtszekerheid.
A.2.2. A l'appui de l'absence de caractère rétroactif de l'article 12 A.2.2. Ter staving van de ontstentenis van retroactief karakter van
du décret du 16 décembre 1998, il résulte, selon le Gouvernement artikel 12 van het decreet van 16 december 1998 vloeit, volgens de
wallon, de la jurisprudence de la Cour de cassation que le rapport Waalse Regering, uit de rechtspraak van het Hof van Cassatie voort dat
juridique qui se noue entre un contribuable et le fisc n'est de juridische band die ontstaat tussen een belastingplichtige en de
définitivement accompli qu'au terme de l'exercice d'imposition fiscus pas definitief voltooid is op het einde van het beschouwde
considéré; il en est déduit en l'espèce que « la taxe portée par aanslagjaar; daaruit wordt te dezen afgeleid dat « de taks vastgesteld
l'article 3 du décret de la Région wallonne adopté le 16 décembre 1998 in artikel 3 van het decreet van het Waalse Gewest aangenomen op 16
et publié au Moniteur belge du 30 décembre 1998 s'applique donc december 1998 en bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 30
december 1998 dus onmiddellijk van toepassing is, en niet met
immédiatement, et non rétroactivement, aux sommes provenant des paris terugwerkende kracht, op de sommen afkomstig van weddenschappen op
sur les courses courues au cours de la même année ». wedrennen die in de loop van hetzelfde jaar hebben plaatsgevonden ».
A.2.3. Par ailleurs, le Gouvernement wallon conteste toute atteinte à A.2.3. Bovendien betwist de Waalse Regering elke afbreuk aan de
la sécurité juridique, laquelle serait plutôt le fait de « rechtszekerheid, welke veeleer te wijten zou zijn aan de « de
l'interprétation hasardeuse que les requérantes en annulation ont toevallige interpretatie die de verzoekers tot vernietiging aan het
entendu donner au décret [ . ] dans le but d'éluder une partie de la decreet hebben willen geven [ . ] met de bedoeling een deel van de op
taxe frappant leurs opérations »; selon le Gouvernement wallon, le hun verrichtingen geheven taks te ontduiken »; volgens de Waalse
législateur régional wallon n'a fait que réaffirmer sa volonté de Regering heeft de Waalse gewestwetgever enkel zijn wil bevestigd om op
frapper les courses de chevaux courues à l'étranger d'une taxe d'un de paardenrennen die in het buitenland plaatsvinden een taks te heffen
taux au moins égal à celui de la taxe perçue sur les paris sur les tegen een tarief dat minstens gelijk is aan datgene van de taks die
courses courues en Belgique. Par ailleurs, il est souligné que l'interprétation donnée au décret du geïnd wordt op de weddenschappen op de wedrennen die in België plaatsvinden.
17 décembre 1997, à laquelle a entendu réagir le législateur régional Bovendien wordt onderstreept dat de aan het decreet van 17 december
1997 gegeven interpretatie waarop de gewestwetgever heeft willen
par l'adoption de l'article 3 du décret du 16 décembre 1998, est en reageren met de aanneming van artikel 3 van het decreet van 16
parfaite contradiction avec le souci de se conformer à l'arrêt de la december 1998, volledig in strijd is met de zorg om zich te gedragen
naar het arrest van het Hof nr. 43/97, dat ten grondslag heeft gelegen
Cour n° 43/97 qui avait présidé à l'adoption du décret précité du 17 aan de aanneming van het voormelde decreet van 17 december 1997;
décembre 1997; selon le Gouvernement wallon, « l'impossibilité pour volgens de Waalse Regering « ontstaat de onmogelijkheid voor de
les requérantes de prévoir les conséquences juridiques de leurs actes verzoekende partijen om de juridische gevolgen van hun handelingen te
ne naît que de l'interprétation qu'elles ont voulu donner au décret du voorzien enkel uit de interpretatie die zij hebben willen geven aan
17 décembre 1997 ». A.3. A titre subsidiaire, à supposer que la Cour estime violée la sécurité juridique, la différence de traitement qui en résulte est raisonnablement justifiée; comme l'indique les travaux préparatoires, le législateur a voulu « lever toute ambiguïté sur le taux à appliquer aux paris recueillis sur les courses courues à l'étranger », prévenant ainsi la naissance d'une nouvelle discrimination fondée sur le lieu où les courses hippiques se déroulent. De surcroît, des considérations budgétaires fondent en droit la disposition attaquée, notamment la nécessité de réaliser les recettes budgétaires prévues et autorisées het decreet van 17 december 1997 ». A.3. In ondergeschikte orde is, in de veronderstelling dat het Hof de rechtszekerheid geschonden acht, het daaruit voortvloeiende verschil in behandeling redelijkerwijze verantwoord; zoals de parlementaire voorbereiding aangeeft heeft de wetgever « elke dubbelzinnigheid [willen opheffen] in verband met het tarief dat moet worden toegepast op de weddenschappen die worden aangegaan op de wedrennen die in het buitenland plaatsvinden », en heeft hij aldus voorkomen dat er een nieuwe discriminatie ontstaat gebaseerd op de plaats waar de paardenrennen plaatsvinden. Bovendien dienen budgettaire overwegingen als rechtsgrondslag voor de bestreden bepaling, met name de noodzaak om de beoogde en toegestane budgettaire ontvangsten te verwezenlijken
pour l'année budgétaire 1998 sur la base du décret du 17 décembre voor het begrotingsjaar 1998 op basis van het decreet van 17 december
1997. 1997.
Réponse des parties requérantes Antwoord van de verzoekende partijen
A.4.1. Dans son mémoire en réponse, la première requérante (la s.a. A.4.1. In haar memorie van antwoord betwist de eerste verzoekster (de
Tiercé Franco-Belge - affaire n° 1718) conteste tout d'abord l'absence n.v. Tiercé Franco-Belge zaak nr. 1718) in de eerste plaats het door
de caractère rétroactif soutenue par le Gouvernement wallon, et ce sur de Waalse Regering aangevoerde ontbreken van het terugwerkende
un double plan. karakter, en dit op tweevoudig vlak.
Tout d'abord, la taxe sur les jeux et paris ne peut être assimilée aux In de eerste plaats kan de taks op de spelen en weddenschappen niet
impôts sur les revenus; en considération de l'article 60 du Code des taxes assimilées aux impôts sur les revenus, elle s'analyse en réalité comme une taxe indirecte « perçue sur un ensemble de faits précis [ . ] à savoir les paris à la cote pris pendant les quinzaines successives du mois et qui font à chaque quinzaine l'objet d'une déclaration suivie d'un paiement dans le même délai ». A supposer même qu'il faille admettre une telle assimilation, la requérante allègue que le fait de modifier la portée juridique ou fiscale d'actes révolus pendant un exercice, alors même que leur worden gelijkgesteld met de inkomstenbelastingen; rekening houdend met artikel 60 van het Wetboek van de met de inkomstenbelastingen gelijkgestelde belastingen wordt die taks in werkelijkheid beschouwd als een onrechtstreekse taks, die wordt « geïnd op een geheel van precieze feiten [ . ] namelijk de weddenschappen bij notering die worden aangegaan gedurende de opeenvolgende veertiendaagse periodes van de maand en die om de veertien dagen het voorwerp uitmaken van een verklaring die wordt gevolgd door een betaling binnen dezelfde termijn ». Zelfs in de veronderstelling dat een dergelijke gelijkstelling moet worden aangenomen, betoogt de verzoekster dat de wijziging van de juridische of fiscale draagwijdte van voorbije handelingen in een
impact fiscal doit être apprécié pour un exercice global, constitue aanslagjaar, terwijl hun fiscale impact moet worden beoordeeld voor
une atteinte à la sécurité juridique. een algeheel aanslagjaar, afbreuk doet aan de rechtszekerheid.
A.4.2. Pour sa part, la seconde partie requérante (la s.a. Derby A.4.2. De tweede verzoekende partij (de n.v. Derby zaak nr. 1719)
affaire n° 1719) souligne que la jurisprudence de la Cour de cassation onderstreept harerzijds dat de rechtspraak van het Hof van Cassatie
à laquelle se réfère le Gouvernement wallon est critiquable sur le waarnaar de Waalse Regering verwijst, vatbaar is voor kritiek op het
plan de la sécurité juridique et fait l'objet de critiques de la part vlak van de rechtszekerheid en het voorwerp uitmaakt van kritiek
de la doctrine. vanwege de rechtsleer.
Bovendien zet die partij, waarbij ze verwijst naar hetzelfde voormelde
En outre, en s'en référant au même article 60 précité du Code des artikel 60 van het Wetboek van de met de inkomstenbelastingen
taxes assimilées aux impôts sur les revenus, cette partie expose que gelijkgestelde belastingen, uiteen dat het stelsel van aangifte per
le régime de déclaration par quinzaine aboutit à l'application du taux veertien dagen leidt tot de toepassing van het progressieve tarief
progressif au fur et à mesure où les tranches successives sont naarmate de opeenvolgende schijven al dan niet op eenmalige wijze
atteintes et non, de façon unique, au terme de l'exercice en cours; il bereikt zijn op het einde van het lopende aanslagjaar; er is dus geen
n'y a donc pas d'analogie possible avec la situation applicable en analogie mogelijk met de situatie die van toepassing is inzake
matière d'impôts. belastingen.
La s.a. Derby relève en outre que le Conseil d'Etat, dans son avis De n.v. Derby merkt bovendien op dat de Raad van State, in zijn advies
remis sur l'avant-projet de décret, a souligné le caractère rétroactif dat is uitgebracht over het voorontwerp van decreet, het terugwerkende
de la disposition en cause et la nécessité que celle-ci soit justifiée karakter van de in het geding zijnde bepaling heeft onderstreept en de
par le législateur wallon. noodzaak dat die door de Waalse wetgever wordt verantwoord.
A.5.1. Les parties requérantes opposent enfin aux justifications A.5.1. De verzoekende partijen stellen tegenover de door de Waalse
avancées par le Gouvernement wallon l'inertie du législateur régional Regering aangevoerde verantwoordingen ten slotte de traagheid van de
ainsi que l'atteinte à la sécurité juridique qui résulte de la gewestwetgever alsmede de uit de betwiste bepaling voortvloeiende
disposition contestée. afbreuk aan de rechtszekerheid.
A.5.2. Le législateur régional wallon, lors de l'adoption du décret du A.5.2. De Waalse gewestwetgever heeft bij de aanneming van het decreet
17 décembre 1997 - distinguant le pari mutuel et le pari à la cote - n'a pu ignorer l'arrêt de cassation du 27 octobre 1997, lequel n'admet, pour les courses courues à l'étranger, que les paris à la cote et donc à l'exclusion des paris mutuels. Si cette interprétation ne correspondait pas à la volonté du législateur régional, il lui incombait, dans le souci du bon fonctionnement et de la continuité du service public, de modifier sans tarder sa législation, et non d'attendre la fin de l'année 1998. A.5.3. Enfin, les parties requérantes allèguent que la modification rétroactive du taux de taxation affecte la sécurité juridique - principe fondamental que consacre pourtant la jurisprudence de la Cour -, sans que les justifications avancées par le Gouvernement wallon ne puissent être retenues; la première requérante allègue en particulier que cette modification substantielle du taux de la taxe sur des actes van 17 december 1997 waarin een onderscheid wordt gemaakt tussen de onderlinge weddenschap en de weddenschap bij notering niet het cassatiearrest van 27 oktober 1997 buiten beschouwing kunnen laten, waarin, voor de wedstrijden die in het buitenland plaatsvinden, enkel de weddenschappen bij notering worden aangenomen en de onderlinge weddenschappen dus worden uitgesloten. Ofschoon die interpretatie niet overeenstemde met de wil van de gewestwetgever, kwam het hem toe, uit zorg voor de goede werking en continuïteit van de openbare dienst, onverwijld zijn wetgeving te wijzigen en niet te wachten tot het einde van het jaar 1998. A.5.3. Ten slotte voeren de verzoekende partijen aan dat de terugwerkende wijziging van het tarief van de taks afbreuk doet aan de rechtszekerheid een fundamenteel beginsel dat nochtans in de rechtspraak van het Hof is verankerd zonder dat de door de Waalse Regering aangevoerde verantwoordingen in aanmerking kunnen worden genomen; de eerste verzoekster voert in het bijzonder aan dat die substantiële wijziging van het tarief van de taks op handelingen die
définitivement révolus est de nature à la perturber considérablement definitief voorbij zijn, van dien aard is dat ze de berekeningen en
et à fausser les calculs et prévisions économiques raisonnables du redelijke economische verwachtingen van de belastingplichtige
contribuable. aanzienlijk verstoren en vervalsen.
Selon la seconde requérante, le décret du 17 décembre 1997 - Volgens de tweede verzoekster vormt het decreet van 17 december 1997
waarin een onderscheid wordt gemaakt tussen het tarief dat van
distinguant le taux applicable aux paris mutuels de celui applicable toepassing is op de onderlinge weddenschappen en datgene dat van
aux paris à la cote - constitue un choix délibéré du législateur toepassing is op de weddenschappen bij notering een bewuste keuze van
wallon, justifié tant par l'espérance de rentrées fiscales majorées de Waalse wetgever, die zowel verantwoord is door de verwachting van
que par le maintien d'une distinction restant en vigueur dans les deux verhoogde fiscale inkomsten als door het behoud van een onderscheid
autres régions; considérer ce choix comme une erreur du législateur dat van kracht blijft in de twee andere gewesten; die keuze beschouwen
als een vergissing van de gewestwetgever waarbij het in het geding
régional que se bornerait à redresser l'article 12 en cause ne zijnde artikel 12 zich ertoe zou beperken die te herstellen, stemt
niet overeen met de werkelijkheid van de aanneming van het decreet van
correspond pas à la réalité de l'adoption du décret du 17 décembre 17 december 1997, met name in zoverre het voortvloeit uit een ontwerp
1997, notamment en ce qu'il résulte d'un projet de décret cosigné par van decreet dat door de hele Regering mede ondertekend is.
l'ensemble du Gouvernement. Het door de Waalse Regering aangevoerde budgettaire argument,
Quant à l'argument budgétaire avancé par le Gouvernement wallon, d'une enerzijds, wordt niet relevant geacht om de terugwerkende kracht te
part, il est estimé non pertinent pour justifier la rétroactivité et, verantwoorden en, anderzijds, wordt opgemerkt dat het verschil van
d'autre part, il est relevé que la différence de taxation résultant de belasting dat voortvloeit uit de terugwerkende kracht minder dan een
la rétroactivité représente moins d'un millième du budget wallon. duizendste van de Waalse begroting vertegenwoordigt.
B B
B.1. Les parties requérantes demandent l'annulation de l'article 12 du B.1. De verzoekende partijen vorderen de vernietiging van artikel 12
décret de la Région wallonne du 16 décembre 1998 portant diverses van het decreet van het Waalse Gewest van 16 december 1998 « houdende
mesures en matière d'impôts, de taxes, d'épuration des eaux usées et verschillende maatregelen inzake belastingen, taksen,
de pouvoirs locaux, en ce que cet article précise la date d'entrée en afvalwaterzuivering, plaatselijke besturen, [ . ] », in zoverre dat
vigueur de l'article 3 du même décret. artikel de datum van inwerkingtreding van artikel 3 van hetzelfde
decreet bepaalt.
Cet article 3 dispose : Dat artikel 3 bepaalt :
« L'article 44bis du Code des taxes assimilées aux impôts sur les « Artikel 44bis van het Wetboek van de met inkomstenbelastingen
revenus, inséré dans le décret du 29 juin 1985, remplacé par le décret gelijkgestelde belastingen, ingevoegd in het decreet van 29 juni 1985,
du 17 décembre 1997, est remplacé par la disposition suivante : dat vervangen is door het decreet van 17 december 1997, wordt
'

Art. 44bis.Par dérogation aux articles 43 et 44, la taxe est fixée

vervangen als volgt : '

Art. 44bis.In afwijking van de artikelen 43 en 44 wordt de

comme suit en ce qui concerne les paris reçus dans la Région wallonne belasting op de in het Waalse Gewest aangegane weddenschappen op
paardenrennen, die zowel in België als in het buitenland plaatsvinden,
als volgt vastgesteld :
sur les courses de chevaux courues tant en Belgique qu'à l'étranger : - 10 % op het brutobedrag van de ingezette sommen tot een bedrag van
- 10% du montant brut des sommes engagées jusqu'à concurrence de 500 500 miljoen frank per kalenderjaar;
millions de francs par année civile;
- 10,5 % de ces sommes au-delà de 500 millions et jusqu'à 2 milliards - 10,5 % op deze sommen boven 500 miljoen frank en tot 2 miljard frank
de francs par année civile; per kalenderjaar;
- 11 % au-delà de 2 milliards de francs par année civile. ' » - 11 % boven 2 miljard frank per kalenderjaar. ' »
L'article 12 du même décret dispose : Artikel 12 van hetzelfde decreet bepaalt :
« Le présent décret-programme entre en vigueur le 1er janvier 1999, à « Dit programmadecreet treedt in werking op 1 januari 1999, met
l'exception de l'article 3 qui sort ses effets au 1er janvier 1998. » uitzondering van artikel 3 dat uitwerking heeft met ingang van 1 januari 1998. »
B.2. L'article 3 précité modifie l'article 44bis du Code des taxes B.2. Het voormelde artikel 3 wijzigt artikel 44bis van het Wetboek van
assimilées aux impôts sur les revenus, dans la formulation qu'avait
donnée à cette disposition, afin de tenir compte de l'arrêt de la Cour de met de inkomstenbelastingen gelijkgestelde belastingen, in de
n° 43/97 du 14 juillet 1997, le décret de la Région wallonne du 17 formulering die het decreet van het Waalse Gewest van 17 december 1997
aan die bepaling had gegeven, teneinde rekening te houden met het
décembre 1997. arrest van het Hof nr. 43/97 van 14 juli 1997.
L'arrêt n° 43/97 précité avait en effet annulé l'article 1er, 2, a) à Het voormelde arrest nr. 43/97 had immers artikel 1, 2°, a) tot c),
c), du décret du 6 mars 1996 de la Région wallonne au motif qu'il réservait « l'application de la progressivité aux seuls paris sur les courses courues à l'étranger, ceux sur les courses courues en Belgique étant, quant à eux, soumis à un taux unique »; la Cour avait toutefois maintenu les effets de la disposition précitée jusqu'au 31 décembre 1997. Pour répondre à cet arrêt, le décret précité du 17 décembre 1997 « portant diverses mesures en matière d'impôts, taxes et redevances, de logement, de recherche, d'environnement, de pouvoirs locaux et de van het decreet van het Waalse Gewest van 6 maart 1996 vernietigd om reden dat het « de toepassing van de progressiviteit aan de enkele weddenschappen op de paardenwedrennen die in het buitenland plaatsvinden [voorbehield], terwijl de weddenschappen op de paardenwedrennen in België hunnerzijds aan een enig tarief werden onderworpen »; het Hof had echter de gevolgen van de voormelde bepaling tot 31 december 1997 gehandhaafd. Om gevolg te geven aan dat arrest, voert het voormelde decreet van 17 december 1997 « houdende verschillende maatregelen inzake belastingen, taksen en retributies, huisvesting, onderzoek, milieu, plaatselijke besturen en vervoer » in artikel 1 ervan, in verband met de in het
transports » établit, en son article 1er, relativement aux paris reçus Waalse Gewest aangegane weddenschappen, een progressieve taks (van 10,
dans la Région wallonne, une taxe progressive (de 10, 10,5 ou 11 p.c.) 10,5 of 11 pct.) in op de sommen die worden ingezet bij onderlinge
sur les sommes engagées dans le pari mutuel, d'une part, et une taxe
d'un taux fixe de 6 p.c. sur les sommes engagées dans le pari à la weddenschappen, enerzijds, en een taks tegen een vast tarief van 6
pct. op de sommen die worden ingezet bij weddenschappen bij notering,
cote, d'autre part. anderzijds.
B.3. L'objectif poursuivi par le législateur décrétal a été précisé B.3. De door de decreetgever nagestreefde doelstelling is tijdens de
comme suit durant les travaux préparatoires (Doc., Parlement wallon, parlementaire voorbereiding gepreciseerd als volgt (Parl. St., Waals
1998-1999, 430) : Parlement, 1998-1999, 430) :
« Etant donné que les agences de paris considèrent que le taux « Aangezien de agentschappen voor weddenschappen van mening zijn dat
applicable à toutes les sommes engagées sur les courses étrangères est het tarief dat van toepassing is op alle sommen die worden ingezet op
celui du pari à la cote et ne versent plus, depuis cette année 1998, de buitenlandse wedrennen het tarief van de weddenschap bij notering
que 6 % sur ce type de pari, il est nécessaire, pour lever toute is en, sinds dit jaar 1998, slechts 6 % storten op dat type van
weddenschap, is het, teneinde elke dubbelzinnigheid op te heffen in
ambiguïté sur le taux à appliquer aux paris recueillis sur les courses verband met het tarief dat moet worden toegepast op de weddenschappen
courues à l'étranger, de ne plus retenir que trois taux selon le die worden aangegaan op de wedrennen die in het buitenland
plaatsvinden, noodzakelijk dat nog slechts drie tarieven in aanmerking
worden genomen naar gelang van het bedrag van de ingezette sommen per
montant des sommes engagées par année civile » (Doc. précité, n° 1, p. kalenderjaar. » (Parl. St., voormeld, nr. 1, p. 3)
3). Cette position des agences de paris se fonde sur un arrêt de la Cour Dat standpunt van de agentschappen voor weddenschappen is gebaseerd op
de cassation du 3 octobre 1997. een arrest van het Hof van Cassatie van 3 oktober 1997.
Il a été également relevé que : Er is tevens opgemerkt :
« Le but est l'uniformisation des taux dans tout le pays, quelle que « De bedoeling is de tarieven in het hele land eenvormig te maken,
soit la nature des courses. » (Doc. précité, n° 5, p. 9). ongeacht de aard van de wedrennen. » (Parl. St., voormeld, nr. 5, p.
Quant au fond 9) Ten gronde
B.4. Les parties requérantes prennent un moyen unique tiré de la B.4. De verzoekende partijen voeren een enig middel aan dat is
violation des articles 10, 11 et 172 de la Constitution et du principe afgeleid uit de schending van de artikelen 10, 11, en 172 van de
Grondwet en uit het beginsel van rechtszekerheid, in samenhang
de sécurité juridique, combinés, le cas échéant, avec la violation de gelezen, in voorkomend geval, met de schending van artikel 1 van het
l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de Rechten
européenne des droits de l'homme; l'article 12 du décret du 16 van de Mens; artikel 12 van het decreet van 16 december 1998 brengt,
décembre 1998, en ce qu'il fait entrer en vigueur l'article 3 au 1er in zoverre het artikel 3 op 1 januari 1998 in werking doet treden, op
terugwerkende wijze het belastingtarief dat van toepassing is op de
janvier 1998, porte de façon rétroactive de 6 p.c. à, selon le cas, 10 weddenschappen die in het buitenland plaatsvinden, van 6 pct. op 10
à 11 p.c. le taux de taxation applicable aux paris sur les courses tot 11 pct., naar gelang van het geval, zonder dat die terugwerkende
courues à l'étranger, sans que cette rétroactivité ne soit susceptible kracht zou kunnen worden verantwoord ten aanzien van de in het middel
de justification au regard des dispositions visées au moyen. bedoelde bepalingen.
Les articles 10 et 11 de la Constitution ont une portée générale. Ils De artikelen 10 en 11 van de Grondwet hebben een algemene draagwijdte.
interdisent toute discrimination, quelle qu'en soit l'origine. Ils Zij verbieden elke discriminatie, ongeacht de oorsprong ervan. Zij
sont également applicables en matière fiscale, ce que confirme zijn eveneens toepasselijk in fiscale aangelegenheden, wat overigens
d'ailleurs l'article 172 de la Constitution, lequel fait une wordt bevestigd door artikel 172 van de Grondwet, dat een bijzondere
application particulière du principe d'égalité formulé à l'article 10. toepassing inhoudt van het in artikel 10 vervatte gelijkheidsbeginsel.
B.5. La taxe sur les jeux et paris constitue une taxe assimilée aux B.5. De belasting op de spelen en weddenschappen is een met de
impôts sur les revenus en vertu de l'article 1er, 2, de l'arrêté royal inkomstenbelastingen gelijkgestelde taks krachtens artikel 1, 2°, van
du 23 novembre 1965 portant codification des dispositions légales het koninklijk besluit van 23 november 1965 houdende codificatie van
relatives aux taxes assimilées aux impôts sur les revenus; elle est de wettelijke bepalingen betreffende de met de inkomstenbelastingen
régie par les titres Ier et III de l'arrêté précité et par l'arrêté gelijkgestelde belastingen; die taks wordt geregeld door de titels I
en III van het voormelde besluit en door het koninklijk besluit van 8
royal du 8 juillet 1970 portant règlement général des taxes assimilées juli 1970 houdende de algemene verordening betreffende de met de
aux impôts sur les revenus. inkomstenbelastingen gelijkgestelde belastingen.
L'article 2 du Code précité déclare applicables aux taxes assimilées Artikel 2 van het voormelde Wetboek verklaart, bij ontstentenis van
een tegengestelde bepaling, verscheidene bepalingen van het Wetboek
aux impôts sur les revenus, à défaut de disposition contraire, de van de inkomstenbelastingen 1992 van toepassing op de met de
nombreuses dispositions du Code des impôts sur les revenus 1992. Parmi inkomstenbelastingen gelijkgestelde belastingen. Daaronder komt
celles-ci figure l'article 359, lequel prévoit que l'exercice artikel 359 voor, dat bepaalt dat het aanslagjaar begint op 1 januari
d'imposition commence le 1er janvier et finit le 31 décembre. Par en eindigt op 31 december. Bovendien volgt uit de artikelen 1 en 2 van
ailleurs, il résulte des articles 1er et 2 de l'arrêté précité du 8 het voormelde besluit van 8 juli 1970 dat geen som van de
juillet 1970 qu'aucune somme ne peut être exigée des redevables qu'en belastingschuldigen mag worden gevorderd dan krachtens een uitvoerbaar
vertu d'un rôle rendu exécutoire - qui constitue le titre légal de verklaard kohier - dat de wettelijke inningstitel vormt hetwelk in
perception -, lequel est dressé en principe par exercice d'imposition. beginsel per aanslagjaar wordt opgemaakt.
B.6. Une règle de droit fiscal ne peut être qualifiée de rétroactive B.6. Een fiscaalrechtelijke regel kan slechts als retroactief worden
que si elle s'applique à des situations dont les conditions de gekwalificeerd wanneer hij van toepassing is op toestanden waarvan de
taxation étaient définitivement déterminées au moment où elle entre en voorwaarden voor belastingheffing definitief waren vastgelegd op het
vigueur. ogenblik dat hij in werking is getreden.
B.7.1. En matière d'impôts sur les revenus, la dette d'impôt naît B.7.1. Inzake inkomstenbelastingen ontstaat de belastingschuld
définitivement à la date de la clôture de la période dont les revenus definitief op de datum van afsluiting van de periode waarin de
constituent la base d'imposition. En matière de taxes sur les jeux et inkomsten verworven zijn die de belastingsbasis uitmaken. Inzake de
paris, cette période se termine le 31 décembre. belasting op de spelen en weddenschappen eindigt die periode op 31
B.7.2. L'article 12 contesté a été adopté, comme le décret dont il december. B.7.2. Het betwiste artikel 12 is, zoals het decreet waarvan het deel
fait partie, le 16 décembre 1998 et a été publié au Moniteur belge du uitmaakt, aangenomen op 16 december 1998 en het is bekendgemaakt in
30 décembre 1998, donc avant le terme de la période imposable 1998 : het Belgisch Staatsblad van 30 december 1998, zijnde vóór het einde
le contribuable n'est définitivement fixé sur les conditions de la
taxation qu'à l'expiration de la période imposable.
Il s'ensuit que, en fixant au 1er janvier 1998 l'entrée en vigueur de van de belastbare periode 1998 : de belastingplichtige kent slechts
l'article 3 du décret et en appliquant dès lors cette disposition aux definitief de voorwaarden van de belastingheffing op het einde van de
paris reçus après cette date, l'article 12 réglemente des situations fiscales dont les conditions de taxation ne peuvent être considérées comme définitivement déterminées. Le moyen pris de la violation des articles 10 et 11 de la Constitution, considérés isolément, manque en droit. B.8. En ce que les parties requérantes invoquent, en combinaison avec les autres dispositions visées au moyen, la violation de l'article 1er du Premier Protocole additionnel à la Convention européenne des droits de l'homme, la Cour constate, sans qu'il soit besoin d'examiner si cette disposition est applicable à l'espèce en cause, que les parties requérantes n'en tirent aucun argument distinct de ceux qu'elles tirent des dispositions constitutionnelles avec lesquelles elles la combinent. B.9. Le moyen n'est pas fondé. Par ces motifs, la Cour rejette les recours. Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 16 novembre 2000. Le greffier, Le président, belastbare periode. Daaruit volgt dat, doordat artikel 12 de inwerkingtreding van artikel 3 van het decreet vaststelt op 1 januari 1998 en doordat het bijgevolg die bepaling toepast op de weddenschappen die zijn aangegaan na die datum, het fiscale situaties regelt waarvan de voorwaarden voor belastingheffing niet kunnen worden beschouwd als zijnde definitief vastgelegd. Het middel afgeleid uit de schending van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, afzonderlijk beschouwd, faalt in rechte. B.8. In zoverre de verzoekende partijen, in samenhang met de andere in het middel beoogde bepalingen, de schending aanvoeren van artikel 1 van het Eerste Aanvullend Protocol bij het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, stelt het Hof, zonder dat het nodig is te onderzoeken of die bepaling op de in het geding zijnde zaak van toepassing is, vast dat de verzoekende partijen er geen enkel argument uit afleiden dat verschilt van die welke ze afleiden uit de grondwetsbepalingen waarmee zij die bepaling combineren. B.9. Het middel is niet gegrond. Om die redenen, het Hof verwerpt de beroepen. Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 16 november 2000. De griffier, De voorzitter,
L. Potoms. M. Melchior. L. Potoms. M. Melchior.
^