Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 100/2000 du 4 octobre 2000 Numéros du rôle : 1712 et 1732 En cause : les recours en annulation de la loi du 18 décembre 1998 modifiant le Code électoral en vue d'octroyer le droit de vote aux Belges établis à l'étranger pour l'électi La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et G. De Baets, et des juges P. Martens(...)"
Arrêt n° 100/2000 du 4 octobre 2000 Numéros du rôle : 1712 et 1732 En cause : les recours en annulation de la loi du 18 décembre 1998 modifiant le Code électoral en vue d'octroyer le droit de vote aux Belges établis à l'étranger pour l'électi La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et G. De Baets, et des juges P. Martens(...) Arrest nr. 100/2000 van 4 oktober 2000 Rolnummers 1712 en 1732 In zake : de beroepen tot vernietiging van de wet van 18 december 1998 tot wijziging van het Kieswetboek om het stemrecht toe te kennen aan de Belgen die gevestigd zijn in het bui Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en G. De Baets, en de rechters P. (...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 100/2000 du 4 octobre 2000 Arrest nr. 100/2000 van 4 oktober 2000
Numéros du rôle : 1712 et 1732 Rolnummers 1712 en 1732
En cause : les recours en annulation de la loi du 18 décembre 1998 In zake : de beroepen tot vernietiging van de wet van 18 december 1998
modifiant le Code électoral en vue d'octroyer le droit de vote aux tot wijziging van het Kieswetboek om het stemrecht toe te kennen aan
Belges établis à l'étranger pour l'élection des Chambres législatives de Belgen die gevestigd zijn in het buitenland, voor de verkiezing van
fédérales, introduits par J.-P. Vandersmissen, L. Michel et J.-M. de federale Wetgevende Kamers, ingesteld door J.-P. Vandersmissen, L.
Henckaerts. Michel en J.-M. Henckaerts.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et G. De Baets, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en G. De Baets, en de
Martens, E. Cerexhe, H. Coremans, A. Arts et E. De Groot, assistée du rechters P. Martens, E. Cerexhe, H. Coremans, A. Arts en E. De Groot,
référendaire R. Moerenhout, faisant fonction de greffier, présidée par bijgestaan door referendaris R. Moerenhout, waarnemend griffier, onder
le président M. Melchior, voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des recours I. Onderwerp van de beroepen
Par requêtes adressées à la Cour par lettres recommandées à la poste Bij verzoekschriften die aan het Hof zijn toegezonden bij op 23 en 30
juni 1999 ter post aangetekende brieven en ter griffie zijn ingekomen
les 23 et 30 juin 1999 et parvenues au greffe les 24 juin 1999 et 7 op 24 juni 1999 en 7 juli 1999, hebben, enerzijds, J.-P.
juillet 1999, J.-P. Vandersmissen, demeurant en France, F-75009 Paris, Vandersmissen, wonende in Frankrijk, F-75009 Parijs, rue Notre-Dame de
rue Notre-Dame de Lorette 56, et L. Michel, demeurant à 6061 Lorette 56, en L. Michel, wonende te 6061 Charleroi, rue Saint-Charles
Charleroi, rue Saint-Charles 65, d'une part, et J.-M. Henckaerts, 65, en, anderzijds, J.-M. Henckaerts, wonende in Zwitserland, CH-1230
demeurant en Suisse, CH-1230 Nyon, Chemin d'Eysins 51, d'autre part, Nyon, Chemin d'Eysins 51, beroep tot gehele of gedeeltelijke
ont introduit un recours en annulation totale ou partielle de la loi
du 18 décembre 1998 modifiant le Code électoral en vue d'octroyer le vernietiging ingesteld van de wet van 18 december 1998 tot wijziging
droit de vote aux Belges établis à l'étranger pour l'élection des van het Kieswetboek om het stemrecht toe te kennen aan de Belgen die
gevestigd zijn in het buitenland, voor de verkiezing van de federale
Chambres législatives fédérales (publiée au Moniteur belge du 31 Wetgevende Kamers (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 31
décembre 1998, deuxième édition). december 1998, tweede editie).
II. La procédure II. De rechtspleging
Par ordonnances des 24 juin 1999 et 7 juillet 1999, le président en Bij beschikkingen van 24 juni 1999 en 7 juli 1999 heeft de voorzitter
exercice a désigné les juges des sièges respectifs conformément aux in functie de rechters van de respectieve zetels aangewezen
articles 58 et 59 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour overeenkomstig de artikelen 58 en 59 van de bijzondere wet van 6
d'arbitrage. januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
dans ces affaires des articles 71 ou 72 de la loi organique. om in die zaken artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
Par ordonnance du 14 juillet 1999, la Cour a joint les affaires. Bij beschikking van 14 juli 1999 heeft het Hof de zaken samengevoegd.
Les recours ont été notifiés conformément à l'article 76 de la loi Van de beroepen is kennisgegeven overeenkomstig artikel 76 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 31 août 1999. organieke wet bij op 31 augustus 1999 ter post aangetekende brieven.
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 23 septembre 1999. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 23 september 1999.
Le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, a De Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, heeft een memorie
introduit un mémoire dans chacune des affaires, par lettres ingediend in ieder van de zaken bij op 18 oktober 1999 ter post
recommandées à la poste le 18 octobre 1999. aangetekende brieven.
Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 8 décembre 1999. organieke wet bij op 8 december 1999 ter post aangetekende brieven.
Le requérant dans l'affaire n° 1732 a introduit un mémoire en réponse, De verzoeker in de zaak nr. 1732 heeft een memorie van antwoord
par lettre recommandée à la poste le 31 janvier 1999. ingediend bij op 31 januari 2000 ter post aangetekende brief.
Par ordonnances du 30 novembre 1999 et du 31 mai 2000, la Cour a Bij beschikkingen van 30 november 1999 en 31 mei 2000 heeft het Hof de
prorogé respectivement jusqu'aux 23 juin 2000 et 23 décembre 2000 le délai dans lequel l'arrêt doit être rendu. termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot respectievelijk 23 juni 2000 en 23 december 2000.
Par ordonnance du 10 mai 2000, la Cour a déclaré les affaires en état Bij beschikking van 10 mei 2000 heeft het Hof de zaken in gereedheid
et fixé l'audience au 30 mai 2000. verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 30 mei 2000.
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten
par lettres recommandées à la poste le 11 mai 2000. bij op 11 mei 2000 ter post aangetekende brieven.
A l'audience publique du 30 mai 2000 : Op de openbare terechtzitting van 30 mei 2000 :
- a comparu Me M. Mahieu, avocat à la Cour de cassation, pour le - is verschenen : Mr. M. Mahieu, advocaat bij het Hof van Cassatie,
Conseil des ministres; voor de Ministerraad;
- les juges-rapporteurs P. Martens et E. De Groot ont fait rapport; - hebben de rechters-verslaggevers P. Martens en E. De Groot verslag uitgebracht;
- l'avocat précité a été entendu; - is de voornoemde advocaat gehoord;
- les affaires ont été mises en délibéré. - zijn de zaken in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
III. En droit III. In rechte
- A - - A -
Quant à l'affaire n° 1712 Ten aanzien van de zaak nr. 1712
Position des requérants Standpunt van de verzoekers
A.1. Pour justifier la recevabilité de leur recours, les requérants A.1. Om de ontvankelijkheid van hun beroep aan te tonen vermelden de
font état, l'un, J.-P. Vandersmissen, de sa qualité de citoyen belge verzoekers, de ene, J.-P. Vandersmissen, zijn hoedanigheid van
résidant en France, l'autre, L. Michel, de sa qualité de président Belgisch burger verblijvend in Frankrijk, de andere, L. Michel, zijn
d'un parti, le « PCN-NCP », privé de la possibilité de faire appel à hoedanigheid van voorzitter van een partij, « PCN-NCP », waaraan de
mogelijkheid werd ontzegd een beroep te doen op Belgische kandidaten
des candidats belges résidant à l'étranger, tel que le premier verblijvend in het buitenland, zoals de eerste verzoeker, die zich
requérant qui peut se porter candidat uniquement aux élections enkel voor de Europese verkiezingen kandidaat kan stellen.
européennes. A.2. Les requérants prennent cinq moyens de la violation des articles A.2. De verzoekers leiden vijf middelen af uit de schending van de
10 et 11 de la Constitution par la loi du 18 décembre 1998 modifiant artikelen 10 en 11 van de Grondwet door de wet van 18 december 1998
le Code électoral en vue d'octroyer le droit de vote aux Belges tot wijziging van het Kieswetboek om het stemrecht toe te kennen aan
établis à l'étranger pour l'élection des Chambres législatives de Belgen die gevestigd zijn in het buitenland, voor de verkiezing van
fédérales. de federale Wetgevende Kamers.
A.3. Ils reprochent à cette loi d'établir une différence de traitement injustifiée entre deux catégories de citoyens (premier moyen) et deux catégories d'électeurs (deuxième moyen), à savoir ceux qui résident et votent en Belgique sans aucune formalité et ceux qui, résidant à l'étranger, doivent se soumettre à une impressionnante série de démarches à renouveler chaque année. A.4. Ils soutiennent que la loi crée en outre une discrimination entre Belges résidant à l'étranger, au détriment de ceux qui n'ont pas de parents ou alliés de nationalité belge disposant de leurs droits électoraux et qui ne peuvent donc désigner un mandataire pour voter (troisième moyen). A.5. Ils font valoir que la loi discrimine l'électeur résidant à l'étranger qui vote par procuration et qui, bien que membre d'un collège électoral, ne peut se porter candidat (quatrième moyen). A.3. Ze verwijten die wet een onverantwoord verschil in behandeling in te voeren tussen twee categorieën van burgers (eerste middel) en twee categorieën van kiezers (tweede middel), namelijk zij die verblijven en stemmen in België zonder enige formaliteit, en zij die, verblijvend in het buitenland, zich moeten onderwerpen aan een indrukwekkende reeks stappen die elk jaar opnieuw moeten worden doorlopen. A.4. Ze houden staande dat de wet bovendien een discriminatie invoert tussen Belgen verblijvend in het buitenland, ten nadele van hen die geen bloed- of aanverwanten hebben van Belgische nationaliteit die over hun kiesrechten beschikken, en die dus geen gemachtigde voor het stemmen kunnen aanwijzen (derde middel). A.5. Ze doen gelden dat de wet de kiezer discrimineert die in het buitenland verblijft en bij volmacht stemt, en die, hoewel lid van een kiescollege, zich geen kandidaat kan stellen (vierde middel).
A.6. Ils estiment enfin que les démarches et formalités imposées aux A.6. Ze zijn tot slot van mening dat de stappen en formaliteiten die
électeurs résidant à l'étranger, qu'ils qualifient d'« ubuesques », aan kiezers verblijvend in het buitenland worden opgelegd en die ze
sont aggravées par leur coût qui peut s'élever à plus de 10.000 francs bestempelen als « grotesk », nog worden verergerd door de kostprijs
belges, alors que le principe absolu du droit électoral belge est la ervan die tot meer dan 10.000 Belgische frank kan oplopen, terwijl het
gratuité de tous les actes électoraux (cinquième moyen). Ces absolute beginsel van het Belgische kiesrecht de kosteloosheid van
formalités ont d'ailleurs découragé presque tous les électeurs alle kiesverrichtingen is (vijfde middel). Die formaliteiten hebben
résidant à l'étranger puisque, alors qu'ils sont plusieurs centaines overigens bijna alle kiezers verblijvend in het buitenland ontmoedigd,
want hoewel ze met meerdere honderdduizenden zijn hebben slechts
de milliers, seuls dix-huit d'entre eux ont finalement obtenu le droit achttien onder hen uiteindelijk het stemrecht verkregen, wat de
de vote, ce qui confirme la disproportion inacceptable entre le but onaanvaardbare onevenredigheid bevestigt tussen het doel dat door de
poursuivi par la loi et les obligations administratives qu'elle bestreden wet wordt nagestreefd en de administratieve verplichtingen
impose. die ze oplegt.
A.7. Les requérants demandent, à titre principal, l'annulation de la A.7. De verzoekers vorderen, in hoofdorde, de vernietiging van de
loi attaquée et l'annulation des élections législatives (Chambre et bestreden wet en de vernietiging van de parlementsverkiezingen (Kamer
Sénat) du 13 juin 1999. en Senaat) van 13 juni 1999.
A.8. Les requérants demandent également à la Cour à titre subsidiaire A.8. De verzoekers vragen het Hof ook, in ondergeschikte orde, aan het
de poser à la Cour de justice des Communautés européennes la question Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen de volgende
préjudicielle suivante : prejudiciële vraag voor te leggen :
« La loi susdite attaquée devant la Cour d'arbitrage en vue de son « Schendt de bovenvermelde wet die voor het Arbitragehof wordt
annulation viole-t-elle ou non les droits démocratiques les plus bestreden met het oog op de vernietiging ervan, al dan niet de meest
elementaire democratische rechten van de Belgische burger die in het
élémentaires du citoyen belge résidant en dehors du Royaume ou des buitenland verblijft of van de kandidaten van lijsten die bij de
candidats de listes présentées au suffrage des électeurs dans les parlementsverkiezingen in de Belgische kiescolleges worden
collèges électoraux législatifs du Royaume ? voorgedragen ?
Ladite Loi attaquée est-elle en concordance, soit en valeur, soit en Is de bestreden wet op het gebied van rechtsvergelijking gelijk aan of
relation semblable avec d'autres dispositions en droit comparé des vertoont zij overeenkomst met andere bepalingen van de andere
autres Etats membres et est-elle en respect des droits démocratiques Lid-Staten en is zij in overeenstemming met de democratische rechten
du citoyen belge résidant en dehors du Royaume ou du candidat se van de Belgische burger die in het buitenland verblijft of van de
présentant aux élections telles qu'organisées ? kandidaat voor de verkiezingen zoals ze zijn georganiseerd ?
Les requérants incluent dans leur question les reproches faits à la De verzoekers voegen aan hun vraag de verwijten toe die ze ten aanzien
loi attaquée, tels qu'énoncés dans leurs moyens développés dans la van de bestreden wet hebben geformuleerd in de middelen die in dit
présente requête. » verzoekschrift zijn uiteengezet. »
Mémoire du Conseil des ministres Memorie van de Ministerraad
A.9. Le Conseil des ministres se réfère à la sagesse de la Cour en ce A.9. De Ministerraad gedraagt zich naar de wijsheid van het Hof voor
qui concerne l'intérêt des requérants, tout en ajoutant qu'il wat het belang van de verzoekers betreft en voegt daaraan toe dat het
appartient à J.-P. Vandersmissen d'apporter la preuve de sa résidence en France. A.10. En ce qui concerne les premier et deuxième moyens, le Conseil des ministre les dit irrecevables, faute qu'ils précisent les dispositions de la loi du 18 décembre 1998 qu'ils attaquent. A titre subsidiaire, et pour autant qu'on puisse les considérer comme dirigés contre l'article 2, § 5, de la loi, qui dispose que le vote de l'électeur belge résidant à l'étranger doit se faire par procuration, le Conseil des ministres répond qu'il s'agit là d'un choix du législateur effectué en opportunité à l'égard d'une catégorie d'électeurs qui ne sont pas comparables à ceux qui résident en Belgique. Il rappelle qu'antérieurement, le vote était limité aux Belges établis dans le Royaume qui votaient soit en personne, soit par procuration, ce dernier mode de vote étant assorti de contraintes destinées à éviter les abus. Il estime que les règles adoptées à l'égard des Belges établis à l'étranger sont adaptées à la spécificité de leur situation et qu'elles sont raisonnables et proportionnées au but poursuivi. J.-P. Vandersmissen toekomt het bewijs te leveren van zijn verblijfplaats in Frankrijk. A.10. De Ministerraad acht het eerste en tweede middel onontvankelijk, in zoverre ze niet preciseren welke bepalingen van de wet van 18 december 1998 ze aanvechten. In ondergeschikte orde, en voor zover ze kunnen worden beschouwd als gericht tegen artikel 2, § 5, van de wet, dat bepaalt dat het stemmen van de Belgische kiezer verblijvend in het buitenland bij volmacht moet gebeuren, antwoordt de Ministerraad dat het gaat om een opportuniteitskeuze van de wetgever ten aanzien van een categorie van kiezers die niet kunnen worden vergeleken met hen die in België verblijven. De Ministerraad herhaalt dat vroeger de stemming was beperkt tot de Belgen gevestigd in het Koninkrijk, die ofwel persoonlijk ofwel bij volmacht stemden, waarbij die laatste stemwijze gepaard ging met een aantal voorwaarden die erop waren gericht misbruiken te vermijden. De Ministerraad is van oordeel dat de regels die ten opzichte van de Belgen gevestigd in het buitenland werden opgenomen, aan de specifieke kernmerken van hun situatie zijn aangepast en dat ze in een redelijke verhouding staan tot het beoogde doel.
A.11. Après avoir identifié l'article 2, § 1er, alinéa 3, dernière A.11. Na artikel 2, § 1, derde lid, laatste zin, en artikel 2, § 4,
phrase, et l'article 2, § 4, 2°, alinéas 3 et 5, de la loi attaquée 2°, derde en vijfde lid, van de bestreden wet te hebben
geïdentificeerd als zijnde het voorwerp van de kritiek van de
comme étant ceux auxquels s'adressent les critiques des requérants, le verzoekende partijen, stelt de Ministerraad dat die bepalingen niet
Conseil des ministres expose que ces dispositions ne sont pas discriminerend zijn. Hij is van oordeel dat het redelijkerwijs
discriminatoires. Il estime qu'il est raisonnablement justifié verantwoord is te eisen dat de door de kiezer gekozen gemachtigde in
d'exiger que le mandataire choisi par l'électeur soit inscrit sur les de bevolkingsregisters van een Belgische gemeente is ingeschreven, dat
registres de la population d'une commune belge, qu'il dispose des hij over zijn kiesrechten beschikt en dat hij ofwel de echtgenoot
droits électoraux et qu'il soit le conjoint, un parent ou un allié de ofwel een bloed- of aanverwant van de kiezer is. Die laatste eis,
l'électeur, cette dernière exigence, formulée à l'article 147bis, § 2, du Code électoral, devant être applicable aux Belges expatriés, sous peine de faire bénéficier ceux-ci d'un régime plus favorable. A.12. Le Conseil des ministres soutient que le quatrième moyen repose sur une erreur de droit, rien ne justifiant que des Belges établis de manière permanente à l'étranger puissent être candidats puisqu'ils ne présentent pas un lien suffisamment effectif avec la Belgique, l'électorat et l'éligibilité n'allant pas nécessairement de concert. La comparaison avec les élections européennes ne serait pas pertinente. A.13. Le cinquième moyen serait également, selon le Conseil des ministres, irrecevable à défaut de précision. Subsidiairement, il ne serait pas fondé puisqu'il critique non la loi elle-même mais les geformuleerd in artikel 147bis, § 2, van het Kieswetboek, moet worden toegepast op de Belgen in het buitenland, zo niet zou voor hen een gunstiger stelsel gelden. A.12. De Ministerraad stelt dat het vierde middel op een rechtsdwaling berust, want niets verantwoordt dat Belgen die permanent in het buitenland zijn gevestigd kandidaat zouden kunnen zijn, aangezien ze geen voldoende daadwerkelijke band met België vertonen; kiesbevoegdheid en verkiesbaarheid gaan niet noodzakelijkerwijze samen. De vergelijking met de Europese verkiezingen is niet relevant. A.13. Het vijfde middel is eveneens, volgens de Ministerraad, onontvankelijk bij gebrek aan precisering. In ondergeschikte orde is het niet gegrond omdat het niet de wet zelf bekritiseert maar de
conditions de son application. La loi attaquée constituerait un « voorwaarden van de toepassing ervan. De bestreden wet vormt een «
premier essai » qui doit faire l'objet d'une évaluation par le eerste test » die het voorwerp moet uitmaken van een evaluatie door
Parlement afin d'en modifier les règles. La Cour ne pourrait, sans het Parlement met het oog op het wijzigen van de regels. Het Hof zou
geen wet kunnen vernietigen, zonder zijn bevoegdheden te
excéder sa compétence, annuler une loi au seul motif que ses objectifs overschrijden, met als enige reden dat de doelstellingen van de wet
n'auraient pas été atteints. niet zijn bereikt.
A.14. Enfin, le Conseil des ministres fait valoir que la Cour est sans A.14. Tot slot doet de Ministerraad gelden dat het Hof niet bevoegd is
compétence pour annuler les élections législatives du 13 juin 1999 et om de parlementsverkiezingen van 13 juni 1999 te vernietigen en dat de
que la question préjudicielle libellée par les requérants est prejudiciële vraag aangebracht door de verzoekers niets te maken heeft
étrangère aux matières mentionnées à l'article 177 du Traité C.E. met de materies vermeld in artikel 177 van het E.G.-Verdrag.
Quant à l'affaire n° 1732 Ten aanzien van de zaak nr. 1732
A.15. Le requérant, en sa qualité de Belge à l'étranger, estime avoir A.15. De verzoeker, in zijn hoedanigheid van Belg in het buitenland,
intérêt à ce qu'il soit mis fin aux discriminations qu'il dénonce, meent er belang bij te hebben dat een eind wordt gemaakt aan de
afin qu'il puisse participer, ultérieurement, aux élections « comme discriminaties die hij aanklaagt, zodat hij later aan verkiezingen kan
tout autre Belge ». Il demande l'annulation de l'article 2, § 4 et § deelnemen « zoals elke andere Belg ». Hij vraagt de vernietiging van
5, de la loi du 18 décembre 1998, « ainsi que de la loi dans son artikel 2, § 4 en § 5, van de wet van 18 december 1998 « alsook van de
ensemble ». wet in [haar] geheel ».
A.16. Il soutient qu'il est discriminatoire que le Belge établi à A.16. Hij stelt dat het discriminerend is dat de Belg verblijvend in
l'étranger doive justifier de sa nationalité et de son âge, alors que het buitenland zijn nationaliteit en leeftijd moet aantonen terwijl de
les Belges qui habitent en Belgique sont convoqués aux élections s'ils Belgen die in België verblijven voor de verkiezingen worden opgeroepen
satisfont à ces conditions, sans qu'ils aient à les justifier et alors als ze aan die voorwaarden voldoen, zonder dat ze ze moeten aantonen,
que le poste diplomatique ou consulaire où le Belge expatrié est en terwijl de diplomatieke of consulaire post waar de Belg in het
inscrit dispose déjà de l'information nécessaire, laquelle peut buitenland is ingeschreven al over de noodzakelijke informatie
également être établie par le passeport. Il estime que la charge de la beschikt, informatie die ook kan worden aangetoond door het paspoort.
preuve que doit apporter le Belge résidant à l'étranger est à ce point Hij is van mening dat de bewijslast voor de Belg verblijvend in het
formaliste qu'il est quasiment impossible de s'y conformer. buitenland dermate formalistisch is dat er bijna onmogelijk aan kan
A.17. Le requérant souligne le caractère essentiel du droit de vote, worden voldaan. A.17. De verzoeker beklemtoont het essentiële karakter van het
consacré par l'article 25 du Pacte international relatif aux droits kiesrecht, bevestigd door artikel 25 van het Internationaal Verdrag
civils et politiques. Les restrictions à ce droit violent, selon lui, inzake burgerrechten en politieke rechten. De beperkingen op dat recht
à la fois cet article et les articles 10 et 11 de la Constitution. schenden volgens hem tegelijk dat artikel en de artikelen 10 en 11 van
Il estime que la différence de situation des Belges, selon qu'ils de Grondwet. Hij stelt dat de verschillende situatie van Belgen afhankelijk van hun
résident en Belgique ou à l'étranger, ne justifie pas les différences verblijf in België of in het buitenland de door hem aangeklaagde
qu'il dénonce, la possibilité de voter à l'étranger pouvant être verschillen niet verantwoordt, waarbij de mogelijkheid tot stemmen in
instaurée au moyen d'une procédure plus simple, telle que celle qui het buitenland kan worden ingevoerd door middel van een eenvoudiger
permet aux ressortissants des Etats-Unis d'Amérique de remplir un procedure zoals die welke het de onderdanen van de Verenigde Staten
formulaire d'enregistrement dans le poste diplomatique ou consulaire van Amerika mogelijk maakt op eenvoudig vertoon van hun paspoort een
dont ils relèvent, sur simple présentation de leur passeport. Cette registratieformulier in te vullen in de diplomatieke of consulaire
procédure dure dix minutes alors que celle qu'a imaginée le post waarvan ze afhangen. Die procedure duurt tien minuten terwijl de
législateur belge exige le sacrifice de deux jours ouvrables au moins. procedure die de Belgische wetgever heeft bedacht minstens twee
A.18. Le requérant considère que les restrictions imposées par werkdagen in beslag neemt.
l'article 5 sont déraisonnables en ce qu'elles ne permettent de désigner comme mandataires que des alliés - et non une personne de confiance qui serait un ami -, à qui on impose, après avoir voté où ils sont inscrits, d'aller voter là où le mandant a sa dernière résidence. Il critique également l'exigence d'un acte de notoriété établissant le lien de parenté ou l'alliance ainsi que l'obligation de prouver, au moins quinze jours avant les élections, que le mandant est en vie. Il estime que le vote pourrait se faire sans mandataire et sans formalités superflues, au poste diplomatique ou consulaire dont dépend l'électeur et rappelle la procédure prévue par la législation des U.S.A. A.19. Le requérant critique également les dispositions imposant le renouvellement annuel de la procuration, alors que celle-ci pourrait être tenue pour valable aussi longtemps qu'elle n'est pas retirée. A.20. Le requérant estime que l'obligation de voter par procuration A.18. De verzoeker stelt dat de door artikel 5 opgelegde beperkingen onredelijk zijn doordat ze het slechts mogelijk maken als gemachtigde een aanverwante aan te wijzen en niet een vertrouwenspersoon die een vriend zou zijn aan wie men de verplichting oplegt om na te hebben gestemd op de plaats waar hij is ingeschreven, te gaan stemmen waar de volmachtgever zijn laatste verblijfplaats had. Hij bekritiseert ook de vereiste van een akte van bekendheid die de band van bloed- of aanverwantschap aantoont evenals de plicht te bewijzen, ten minste vijftien dagen vóór de verkiezingen, dat de volmachtgever in leven is. Hij is van mening dat de stemming zonder gemachtigde en zonder overbodige formaliteiten zou kunnen plaatsvinden in de diplomatieke of consulaire post waarvan de kiezer afhangt en wijst op de procedure waarin de wetgeving van de Verenigde Staten van Amerika voorziet. A.19. De verzoeker bekritiseert eveneens de bepalingen die de jaarlijkse vernieuwing van de volmacht opleggen, terwijl die volmacht als geldig zou kunnen worden beschouwd zolang ze niet wordt ingetrokken. A.20. De verzoeker is van mening dat de verplichting bij volmacht te stemmen op zichzelf een schending is van het recht erkend bij artikel
est, en elle-même, une violation du droit reconnu à l'article 25 du 25 van voormeld Verdrag, te meer daar die verplichting leidt tot de
Pacte précité, d'autant que cette obligation conduit aux restrictions beperkingen die hij als onredelijk beschouwt.
qu'il estime déraisonnables.
A.21. Enfin, le requérant considère qu'il n'est pas justifié de A.21. Tot slot is de verzoeker van mening dat het niet verantwoord is
permettre le vote des Belges expatriés aux élections fédérales mais de het stemmen van Belgen in het buitenland toe te staan voor federale
ne pas l'autoriser pour les élections qui concernent le Parlement parlementsverkiezingen maar niet voor verkiezingen die het Europese
européen et les parlements régionaux et communautaires. Parlement of de gewest- en gemeenschapsparlementen aanbelangen.
Mémoire du Conseil des ministres Memorie van de Ministerraad
A.22. Le Conseil des ministres s'en réfère à la sagesse de la Cour en A.22. De Ministerraad gedraagt zich naar de wijsheid van het Hof wat
ce qui concerne l'intérêt du requérant, pour autant que celui-ci fasse betreft het belang van de verzoeker, voor zover die het bewijs levert
la preuve de sa résidence en Suisse. van zijn verblijfplaats in Zwitserland.
A.23. Rappelant que, comme l'admet le requérant, il existe une A.23. Herhalend dat, zoals de verzoeker toegeeft, er een objectief
différence objective entre les Belges établis en Belgique et ceux qui verschil bestaat tussen Belgen gevestigd in België en hen die in het
résident à l'étranger, le Conseil des ministres estime que le buitenland verblijven, is de Ministerraad van mening dat de verzoeker
requérant ne démontre pas in concreto en quoi les règles qu'il niet in concreto aantoont in welk opzicht de door hem bekritiseerde
critique seraient discriminatoires, les éléments de fait qu'il avance regels discriminerend zouden zijn. De feitelijke elementen die hij
ayant trait à des circonstances étrangères à la loi. Il détaille les aanbrengt hebben betrekking op omstandigheden vreemd aan de wet. De
formalités et conclut que les conditions qu'elles imposent ne sont pas Ministerraad vermeldt de formaliteiten in detail en besluit dat de
excessives et qu'elles correspondent aux conditions de nationalité, voorwaarden die ze opleggen niet buitensporig zijn en overeenstemmen
d'âge et de résidence imposées aux électeurs belges établis en Belgique. De même, la déclaration sur l'honneur de n'avoir pas encouru certaines condamnations correspond à la condition imposée aux Belges résidant en Belgique de n'être pas sous le coup d'une déchéance ou d'une suspension des droits électoraux. Est également justifiée, selon le Conseil des ministres, l'attestation selon laquelle la personne ne jouit pas du droit de voter dans l'Etat où elle est établie. A.24. En ce qui concerne le vote par procuration, le Conseil des ministres souligne qu'il s'agit d'un choix effectué par le législateur après qu'il eut évalué les difficultés du vote par correspondance, utilisé lors des élections européennes de 1994. A.25. Le Conseil des ministres estime que ni l'obligation de faire choix d'un mandataire inscrit dans le registre de population d'une commune belge, ni l'exigence d'annexer la procuration, établie sur un formulaire délivré gratuitement, à la demande d'agrément en tant qu'électeur, ni les mentions qui doivent y figurer concernant le mandant et le mandataire ne seraient constitutives d'une atteinte déraisonnable et discriminatoire à l'exercice du droit de vote. Il met de voorwaarden wat nationaliteit, leeftijd en verblijfplaats betreft, opgelegd aan Belgische kiezers gevestigd in België. Zo stemt ook de verklaring op erewoord niet strafrechtelijk te zijn veroordeeld overeen met de aan in België verblijvende Belgen opgelegde voorwaarde dat hun kiesrechten niet vervallen of geschorst zijn. Ook verantwoord is volgens de Ministerraad de verklaring waaruit blijkt dat de persoon niet het stemrecht geniet in de Staat waar hij is gevestigd. A.24. Wat het stemmen bij volmacht betreft, onderstreept de Ministerraad dat het gaat om een door de wetgever gemaakte keuze na de evaluatie van de bij de Europese verkiezingen van 1994 ondervonden moeilijkheden met het stemmen per brief. A.25. De Ministerraad is van mening dat noch de verplichting een gemachtigde te kiezen die is ingeschreven in het bevolkingsregister van een Belgische gemeente, noch de eis dat de volmacht opgesteld op een formulier dat gratis wordt afgegeven, bij de aanvraag tot erkenning als kiezer wordt gevoegd, noch de gegevens die erop moeten worden vermeld in verband met de volmachtgever en de gemachtigde, een onredelijke en discriminerende beperking zouden vormen voor de uitoefening van het stemrecht. Hij betwist dat de wetgever blijk zou hebben gegeven van een overdreven formalisme, herhaalt dat een
conteste que le législateur ait fait preuve d'un formalisme excessif, register van alle in het buitenland wonende Belgen in strijd zou
rappelle qu'un registre des Belges vivant à l'étranger pourrait se kunnen zijn met de inachtneming van de persoonlijke levenssfeer en
heurter au respect de la vie privée et doute que le système suggéré betwijfelt dat het door de verzoeker gesuggereerde systeem minder
par le requérant soit moins compliqué que celui qu'il critique. complex zou zijn dan het systeem dat hij bekritiseert.
A.26. La liste des personnes pouvant être choisies comme mandataires A.26. De lijst van personen die als gemachtigden kunnen worden
figure à l'article 147bis, § 2, alinéa 1er et alinéa 5, § 3, alinéa 3, gekozen, is vermeld in artikel 147bis, § 2, eerste en vijfde lid, § 3,
et § 5, du Code électoral, auquel renvoie l'article 5 de la loi derde lid, en § 5, van het Kieswetboek waarnaar artikel 5 van de
attaquée. Le Conseil des ministres en déduit qu'aucune distinction bestreden wet verwijst. De Ministerraad leidt daaruit af dat geen
n'est faite entre Belges selon qu'ils résident en Belgique ou à enkel onderscheid wordt gemaakt tussen Belgen naargelang ze in België
l'étranger et que le principe d'égalité ne peut donc avoir été violé. of in het buitenland verblijven, en dat het gelijkheidsbeginsel dus
Quant à la possibilité de choisir pour mandataire une personne de niet kan zijn geschonden. In de mogelijkheid een vertrouwenspersoon
confiance, elle existait dans l'article 147bis du Code électoral tel als gemachtigde te kiezen was voorzien in artikel 147bis van het
qu'il avait été modifié par la loi du 5 juillet 1976; le système a été Kieswetboek zoals het was gewijzigd bij de wet van 5 juli 1976. Het
changé en 1982 en raison d'abus constatés, spécialement dans les lieux systeem werd veranderd in 1982 vanwege vastgestelde misbruiken, vooral
op plaatsen waar zich personen bevinden die ziek of gebrekkig zijn en
où se trouvent des personnes malades ou infirmes qui ne peuvent se die niet in staat zijn zich naar het stemlokaal te begeven, wat de
rendre au bureau de vote, ce qui justifie d'introduire les limites qui invoering van de beperkingen die in de huidige tekst staan
figurent dans le texte actuel (Doc. parl., Chambre, 1981-1982, n° verantwoordt (Parl. St., Kamer, 1981-1982, nr. 235/3, p. 2; Hand.,
235/3, p. 2; Ann., Chambre, 1981-1982, séance du 26 mai 1982, pp. 1704 Kamer, 1981-1982, zitting van 26 mei 1982, pp. 1704 en 1709).
et 1709). Les débats précédant le vote de la loi du 28 juillet 1987, qui a De debatten die de goedkeuring van de wet van 28 juli 1987 voorafgaan,
die het mogelijk heeft gemaakt volmacht te geven aan een bloed- of
permis de donner procuration à un parent ou un allié jusqu'au aanverwant tot in de derde graad, terwijl de vroegere tekst in de
troisième degré alors que le texte antérieur visait le deuxième degré, tweede graad voorzag, geven de wil van de wetgever weer om een
expriment la volonté du législateur de trouver un équilibre entre la evenwicht te vinden tussen de reële mogelijkheid om bij volmacht te
faculté réelle de pouvoir voter par procuration et la lutte contre les kunnen stemmen en de bestrijding van misbruiken (Parl. St., Kamer,
abus (Doc. parl., Chambre, 1985-1986, n° 591/3, p. 2). Selon le 1985-1986, nr. 591/3, p. 2). Volgens de Ministerraad staat het niet
Conseil des ministres, il n'appartient pas à la Cour de redéfinir cet aan het Hof dat evenwicht ter herdefiniëren als het onevenredige
équilibre dès lors que son caractère disproportionné n'est pas établi. karakter ervan niet is vastgesteld.
A.27. L'exigence d'un acte de notoriété ne serait pas davantage A.27. De vereiste voorlegging van een akte van bekendheid kan evenmin
critiquable. Elle est d'ailleurs prévue, par l'article 147bis, § 2, worden bekritiseerd. Hierin is overigens voorzien bij artikel 147bis,
alinéa 3, du Code électoral, en ce qui concerne l'électeur résidant en § 2, derde lid, van het Kieswetboek voor de kiezer verblijvend in
Belgique qui vote par procuration. België die bij volmacht stemt.
A.28. Quant au lieu du vote, l'obligation de voter dans la commune de A.28. Wat de plaats waar de stem wordt uitgebracht betreft, vertoont
la dernière résidence du mandant est semblable à l'exigence formulée à de verplichting te stemmen in de gemeente van de laatste
l'égard de l'électeur qui réside en Belgique. Laisser le choix à verblijfplaats van de volmachtgever gelijkenis met de eis geformuleerd
l'électeur aurait compliqué la situation administrative et perturbé ten opzichte van de kiezer die in België verblijft. De keuze aan de
les résultats. La solution choisie a en outre « [limité] les risques kiezer overlaten zou de administratieve situatie hebben bemoeilijkt en
de manipulation des élections » (Doc. parl., Sénat, 1998-1999, n° de resultaten in het gedrang hebben gebracht. De gekozen oplossing
heeft bovendien « het gevaar voor manipulatie van de verkiezingen [ .
1-1122/2, p. 25). ] beperkt » (Parl. St., Senaat, 1998-1999, nr. 1-1122/2, p. 25).
A.29. Le Conseil des ministres considère que l'attestation de vie, A.29. De Ministerraad is van mening dat het getuigschrift van leven
exigée par l'article 5, in fine, limite strictement le risque de voir vereist door artikel 5, in fine, het risico dat een stem wordt
voter au nom d'une personne décédée. uitgebracht uit naam van een overleden persoon op strikte wijze
A.30. La limitation dans le temps de la validité de la procuration a beperkt. A.30. De in de tijd beperkte geldigheid van de volmacht wordt
été justifiée par la nécessité d'une « évaluation régulière, ne fût-ce verantwoord door het feit dat er « geregeld geëvalueerd moet worden,
que pour éviter que l'on fasse voter des personnes décédées al was het maar om te voorkomen dat men personen laat stemmen die
entre-temps » (Doc. parl., Sénat, 1998-1999, n° 1-1122/2, p. 26). ondertussen overleden zijn » (Parl. St., Senaat, 1998-1999, nr. 1-1122/2, p. 26).
Le Conseil des ministres ajoute que cette question relève également de De Ministerraad voegt eraan toe dat die vraag uitsluitend door de
l'appréciation exclusive du législateur. wetgever kan worden beoordeeld.
A.31. La critique dirigée contre l'article 5 revient, selon le Conseil A.31. De kritiek gericht tegen artikel 5 komt volgens de Ministerraad
des ministres, à critiquer le principe même du vote par procuration neer op het bekritiseren van het principe zelf van het stemmen bij
volmacht, terwijl het ook van toepassing is op Belgen die in België
alors qu'il s'applique aussi aux Belges résidant en Belgique, ce qui verblijven, wat elke discriminatie uitsluit. De keuze van die vorm van
exclut toute discrimination. Le choix de ce mode de vote relève de stemmen behoort tot de opportuniteit. De vereiste familieband
l'opportunité. L'exigence d'un lien de parenté favorise le respect de la volonté formelle du mandant par le mandataire. Si l'électeur établi à l'étranger ne dispose que de ce mode de vote, c'est précisément parce qu'il ne réside pas en Belgique, circonstance qui justifie qu'il ne dispose pas du même choix que l'électeur établi en Belgique. A.32. Enfin, le Conseil des ministres estime que le législateur a pu considérer que le droit de vote des Belges établis à l'étranger pour l'élection des Chambres législatives fédérales constituait une première expérience, qu'il appartiendra au législateur d'étendre éventuellement à d'autres élections, sans que ce choix puisse être jugé discriminatoire. bevordert de inachtneming van de uitdrukkelijke wil van de volmachtgever door de gemachtigde. Als de kiezer gevestigd in het buitenland slechts op die manier kan stemmen, dan is dat precies omdat hij niet in België verblijft, omstandigheid die verantwoordt dat hij niet over dezelfde keuze beschikt als een in België gevestigde kiezer. A.32. Tot slot is de Ministerraad van mening dat de wetgever vermocht te overwegen dat het stemrecht van Belgen gevestigd in het buitenland voor de verkiezing van de federale Wetgevende Kamers een eerste experiment vormde, en dat het de wetgever toekomt het eventueel uit te breiden naar andere verkiezingen, zonder dat die keuze als discriminerend kan worden beschouwd.
- B - - B -
B.1. L'article 61 de la Constitution dispose : B.1. Artikel 61 van de Grondwet bepaalt :
« Les membres de la Chambre des représentants sont élus directement « De leden van de Kamer van volksvertegenwoordigers worden
par les citoyens âgés de dix-huit ans accomplis et ne se trouvant pas rechtstreeks gekozen door de burgers die volle achttien jaar oud zijn
dans l'un des cas d'exclusion prévus par la loi. en die niet verkeren in een der gevallen van uitsluiting bij de wet bepaald.
Chaque électeur n'a droit qu'à un vote. » Ieder kiezer heeft recht op slechts één stem. »
L'article 1er du Code électoral précise que, pour être électeur Artikel 1 van het Kieswetboek bepaalt dat om parlementskiezer te zijn
général, il faut, en outre, être Belge et inscrit aux registres de men bovendien Belg moet zijn en ingeschreven in het bevolkingsregister
population d'une commune belge. van een Belgische gemeente.
L'article 2 de la loi attaquée du 18 décembre 1998 introduit dans le Artikel 2 van de bestreden wet van 18 december 1998 voert in het
Code électoral un nouvel article 2 qui permet à toute personne de Kieswetboek een nieuw artikel 2 in dat het iedere persoon van
nationalité belge établie à l'étranger de conserver ou d'acquérir sa Belgische nationaliteit gevestigd in het buitenland mogelijk maakt
qualité d'électeur. Il fixe les conditions auxquelles doit satisfaire zijn hoedanigheid van kiezer te behouden of te verwerven. Het bepaalt
cet électeur et les modalités de son vote. de voorwaarden waaraan die kiezer moet voldoen en de modaliteiten van
het uitbrengen van zijn stem.
B.2. C'est au Constituant et au législateur qu'il appartient de B.2. Het komt de Grondwetgever en de wetgever toe te bepalen of en
décider si et à quelles conditions les Belges établis à l'étranger onder welke voorwaarden de Belgen gevestigd in het buitenland hun
peuvent exercer leur droit d'élire et leur droit d'être élus, dont on recht tot stemmen en hun recht om verkozen te worden kunnen
trouve également l'expression, notamment, dans l'article 25 du Pacte uitoefenen, waaraan met name artikel 25 van het Internationaal Verdrag
international relatif aux droits civils et politiques. inzake burgerrechten en politieke rechten eveneens uitdrukking geeft.
B.3.1. Les requérants soutiennent en chacun de leurs moyens, à l'exception d'un seul, que la législation attaquée emporte une discrimination entre les électeurs belges selon qu'ils sont établis en Belgique ou à l'étranger. B.3.2. La différence de traitement critiquée repose sur un critère objectif fondé sur le lieu de résidence des électeurs. Ce critère est pertinent par rapport au but poursuivi, qui est de permettre un contrôle efficace des conditions auxquelles les électeurs doivent satisfaire. La circonstance qu'un électeur n'a pas sa résidence principale en Belgique impose des vérifications qui ne se justifieraient pas pour un électeur qui est inscrit dans le registre de population tenu par les communes belges. Ce dernier électeur se présente habituellement en personne au bureau de vote, muni de sa carte d'identité, ce qui permet de vérifier aisément s'il est inscrit sur la liste déposée au bureau de vote et s'il satisfait ainsi à toutes les conditions requises pour pouvoir voter. B.4. La Cour ne pourrait censurer les modalités différentes prévues pour les électeurs établis à l'étranger que si elles apparaissaient sans aucune pertinence par rapport à l'objectif mentionné en B.3.2, ou si ces modalités étaient disproportionnées à cet objectif. B.5. Le choix de recourir au vote par procuration pour les électeurs établis à l'étranger relève du pouvoir d'appréciation du législateur. Ce pouvoir a été exercé après qu'il eut été constaté que le vote par correspondance, utilisé pour les élections européennes de 1994, avait B.3.1. De verzoekers betogen in elk van hun middelen, op één na, dat de bestreden wetgeving een discriminatie inhoudt tussen Belgische kiezers al naargelang ze in België dan wel in het buitenland gevestigd zijn. B.3.2. Het bestreden onderscheid in behandeling berust op een objectief criterium op basis van de verblijfplaats der kiezers. Dat criterium is pertinent ten aanzien van de beoogde doelstelling om een doeltreffende controle mogelijk te maken van de voorwaarden waaraan de kiezers moeten voldoen. De omstandigheid dat een kiezer niet zijn hoofdverblijf in België heeft, legt controles op die niet verantwoord zouden zijn voor een kiezer die is ingeschreven in het bevolkingsregister gehouden door de Belgische gemeenten. Deze laatste kiezer meldt zich doorgaans persoonlijk in het stemlokaal met zijn identiteitskaart, die het mogelijk maakt makkelijk te verifiëren of hij is ingeschreven op de in het stemlokaal neergelegde lijst en of hij op die manier voldoet aan alle vereiste voorwaarden om daar te kunnen stemmen. B.4. Het Hof kan de verschillende modaliteiten waarin is voorzien voor de kiezers gevestigd in het buitenland slechts afkeuren als ze zonder enige relevantie blijken te zijn in verhouding tot het beoogde doel vermeld in B.3.2, of als ze onevenredig zijn ten aanzien van die doelstelling. B.5. De keuze een beroep te doen op het stemmen bij volmacht voor de kiezers gevestigd in het buitenland valt onder de beoordelingsbevoegdheid van de wetgever. Die bevoegdheid werd uitgeoefend nadat werd vastgesteld dat het stemmen bij brief toegepast
posé de nombreux problèmes pratiques (Doc. parl., Chambre, 1997-1998, voor de Europese verkiezingen van 1994 talrijke praktische problemen
n° 1742/3, pp. 10 et 11). had opgeleverd (Parl. St., Kamer, 1997-1998, nr. 1742/3, pp. 10 en
Il n'appartient pas à la Cour de substituer son appréciation à celle 11). Het staat niet aan het Hof zijn beoordeling in de plaats te stellen
du législateur alors que rien ne révèle qu'elle serait entachée van die van de wetgever, terwijl uit niets blijkt dat die door een
d'erreur manifeste. Quant à la possibilité de faire voter les kennelijke fout zou zijn aangetast. Wat de mogelijkheid betreft de
électeurs au poste diplomatique ou consulaire dont ils relèvent, il kiezers te laten stemmen in de diplomatieke of consulaire post waarvan
s'agit d'une option dont il revient au législateur d'apprécier si elle ze afhangen, gaat het om een keuze waarover het de wetgever toekomt te
est praticable, compte tenu de la manière dont ces postes sont oordelen of zij werkbaar is, rekening houdend met de manier waarop die
organisés et répartis. posten zijn georganiseerd en verdeeld.
B.6. Il convient toutefois d'examiner si la manière dont le vote par B.6. Er dient echter te worden onderzocht of de manier waarop het
procuration est organisé n'impose pas des contraintes qui ne seraient stemmen bij volmacht is georganiseerd geen verplichtingen oplegt die
pas raisonnablement justifiées. niet redelijk zouden zijn verantwoord.
B.7. Il ressort des écrits de procédure des parties requérantes que B.7. Het blijkt uit de procedurestukken van de verzoekende partijen
leurs griefs s'adressent à l'article 2, § 4, à l'article 2, § 5, et à dat hun grieven vooral zijn gericht tegen artikel 2, § 4, artikel 2, §
l'article 5 de la loi attaquée. 5, en artikel 5 van de bestreden wet.
B.8. L'article 2, § 4, dispose : B.8. Artikel 2, § 4, bepaalt :
« Toute personne visée au § 2 introduit sa demande d'agrément en « Iedere in § 2 bedoelde persoon dient zijn aanvraag tot erkenning als
qualité d'électeur au moyen d'un formulaire dont le modèle est fixé kiezer in aan de hand van een formulier waarvan het model bepaald
par le Roi et qui, après avoir été dûment complété et signé, doit être wordt door de Koning en dat behoorlijk ingevuld en ondertekend gericht
adressé au poste diplomatique ou consulaire belge dont elle relève. wordt aan de Belgische diplomatieke of consulaire post waarvan hij afhangt.
L'introduction d'une telle demande entraîne l'inscription de son De indiening van een dergelijke aanvraag leidt tot de inschrijving van
auteur au Registre national par le poste diplomatique ou consulaire de aanvrager in het Rijksregister door de diplomatieke of consulaire
qui la reçoit. post die de aanvraag ontvangt.
L'intéressé justifie dans sa demande : De betrokkene toont in zijn aanvraag aan :
1° qu'il possède la qualité de Belge; 1° dat hij Belg is;
2° qu'il est âgé de dix-huit ans accomplis; 2° dat hij de volle leeftijd van achttien jaar bereikt heeft;
3° qu'il réside à titre habituel sur le territoire de l'Etat où il est 3° dat hij gewoonlijk verblijft op het grondgebied van de Staat waar
établi et qu'il est détenteur des autorisations de séjour nécessaires hij gevestigd is, en dat hij houder is van de daarvoor vereiste
à cette fin. verblijfsvergunningen.
Il y déclare sur l'honneur : Hij verklaart op zijn erewoord :
1° qu'il n'a pas encouru dans l'Etat où il est établi de condamnations 1° dat hij in de Staat waar hij gevestigd is, geen veroordelingen
qui, si elles avaient été prononcées en Belgique, emporteraient la opgelopen heeft die, als zij in België uitgesproken zouden zijn,
déchéance ou la suspension de ses droits électoraux; zouden leiden tot het vervallen of het schorsen van zijn kiesrechten;
2° qu'il ne jouit pas du droit de vote pour les élections législatives dans l'Etat où il est établi. Il indique en outre dans cette demande les nom, prénoms, sexe, adresse et commune de résidence en Belgique de l'électeur qu'il désigne en qualité de mandataire à l'effet de voter en son nom, ainsi que, le cas échéant, la commune belge où il a résidé en dernier lieu avant de s'établir à l'étranger. Le mandataire doit être inscrit dans les registres de population d'une commune belge. La procuration que le Belge établi à l'étranger rédige aux fins visées à l'alinéa précédent est annexée à la demande. Elle est établie sur un formulaire dont le modèle est fixé par le Roi et qui est délivré gratuitement par le poste diplomatique ou consulaire belge dont l'intéressé relève. La procuration, dûment signée et datée par le mandant et le mandataire, mentionne en tout cas les nom, prénoms, date de naissance et adresse du mandant et du mandataire ainsi que, le cas échéant, la commune de dernière résidence en Belgique du mandant. 2° dat hij niet het stemrecht heeft voor de parlementsverkiezingen in de Staat waar hij gevestigd is. Bovendien vermeldt hij in zijn aanvraag de naam, de voornamen, het geslacht, het adres en de gemeente van verblijfplaats in België van de kiezer die hij aanwijst als gemachtigde om in zijn naam te stemmen, evenals in voorkomend geval, de Belgische gemeente waar hij het laatst verbleven heeft vooraleer zich in het buitenland te vestigen. De gemachtigde moet ingeschreven zijn in de bevolkingsregisters van een Belgische gemeente. De volmacht die de in het buitenland gevestigde Belg opstelt voor de in het vorige lid bedoelde doeleinden, wordt bij de aanvraag gevoegd. Hij wordt opgesteld op een formulier waarvan het model door de Koning bepaald wordt en dat gratis afgeleverd wordt door de Belgische diplomatieke of consulaire post waarvan de betrokkene afhangt. De volmacht, naar behoren ondertekend en gedagtekend door de volmachtgever en de gemachtigde, vermeldt in elk geval de naam, de voornamen, de geboortedatum en het adres van de volmachtgever en van de gemachtigde, evenals in voorkomend geval, de gemeente in België waar de volmachtgever het laatst verbleven heeft.
La procuration peut également être rédigée entièrement de la main du De volmacht kan eveneens volledig door de volmachtgever opgesteld
mandant, pour autant que toutes les mentions du modèle fixé par le Roi worden, voor zover alle vermeldingen van het door de Koning bepaalde
y soient reproduites et que toutes les rubriques de ce modèle soient model erin opgenomen zijn en alle rubrieken van dit model behoorlijk
dûment remplies. » ingevuld zijn. »
B.9. Aucune de ces dispositions ne révèle une différence de traitement B.9. Uit geen enkele van die bepalingen blijkt een verschil in
qui serait injustifiée par rapport aux électeurs établis en Belgique. behandeling dat onverantwoord zou zijn ten opzichte van de kiezers
Au contraire, elles ont pour objet, d'une part, de permettre à gevestigd in België. Integendeel, ze hebben tot doel, enerzijds, het
l'électeur de démontrer qu'il satisfait aux conditions requises pour de kiezer mogelijk te maken aan te tonen dat hij voldoet aan de
voter, d'autre part, de fixer les éléments que doit comporter la vereiste voorwaarden om te stemmen en, anderzijds, de elementen te
procuration par laquelle il donne mandat à un électeur établi en bepalen die de volmacht moet bevatten waarbij hij een kiezer gevestigd
Belgique de voter à sa place. Si les formalités imposées par cette in België ertoe machtigt om in zijn plaats te stemmen. Als de door die
disposition sont plus lourdes que celles auxquelles doit satisfaire un bepaling opgelegde formaliteiten zwaarder zijn dan die waaraan een
électeur établi en Belgique, c'est parce que, pour celui-ci, ces kiezer gevestigd in België moet voldoen, dan is dat omdat voor
éléments résultent d'une consultation de registres et de documents laatstgenoemde die elementen blijken uit een raadpleging van registers
sans qu'il ait à en apporter lui-même la preuve. en documenten, zonder dat hij daarvoor zelf het bewijs moet leveren.
En ce qu'ils sont dirigés contre ces dispositions, les moyens ne sont In zoverre de middelen tegen die bepalingen zijn gericht, zijn ze niet
pas fondés. gegrond.
B.10. L'article 2, § 5, de la loi attaquée dispose : B.10. Artikel 2, § 5, van de bestreden wet bepaalt :
« La procuration visée aux §§ 1er et 4 est valable jusqu'au 31 « De in § 1 en § 4 bedoelde volmacht is geldig tot 31 december van het
décembre de l'année au cours de laquelle elle a été établie. jaar waarin deze volmacht opgesteld werd.
Si elle a été établie dans les trois mois qui précèdent le 31 Wanneer de volmacht binnen de drie maanden die voorafgaan aan 31
décembre, sa validité est prorogée jusqu'au 31 décembre de l'année qui december opgesteld werd, wordt de geldigheid ervan verlengd tot 31
suit. december van het volgende jaar.
Sans préjudice de l'alinéa 2, toute personne visée au § 1er ou au § 2 Onverminderd het tweede lid, kan elke in § 1 of § 2 bedoelde persoon,
peut, dans le courant du mois d'octobre de chaque année, déclarer par in de loop van de maand oktober van elk jaar, schriftelijk aan de
écrit au poste diplomatique ou consulaire belge dont elle relève, Belgische diplomatieke of consulaire post waarvan hij afhangt,
qu'elle confirme la procuration par laquelle elle a désigné un verklaren dat hij de volmacht waarin hij een kiezer aangewezen heeft
électeur pour voter en son nom. omin zijn naam te stemmen, bevestigt.
A défaut d'une telle déclaration confirmative, la procuration perd sa Bij gebrek aan een dergelijke bevestigende verklaring, verliest de
validité. volmacht zijn geldigheid.
Dans le courant du mois de novembre de chaque année, le poste In de loop van de maand november van elk jaar deelt de diplomatieke of
diplomatique ou consulaire communique la déclaration confirmative à la consulaire post de bevestigende verklaring mee aan de gemeente van
commune de dernière résidence en Belgique du mandant, ou, si celui-ci laatste verblijfplaats in België van de volmachtgever of, als hij
n'a jamais résidé en Belgique, à la commune de résidence de l'électeur nooit in België verbleven heeft, aan de gemeente van verblijfplaats
qu'il a désigné en qualité de mandataire. van de kiezer die aangewezen is in de hoedanigheid van gemachtigde.
A défaut de recevoir une telle déclaration confirmative, le collège Indien hij zulke bevestigende verklaring niet ontvangt duidt het
des bourgmestre et échevins de la commune visée à l'alinéa précédent college van burgemeester en schepenen van de in het vorige lid
indique dans le registre des électeurs visé à l'article 11, § 1er, que bedoelde gemeente in het kiesregister bedoeld in artikel 11, § 1, aan,
le mandant est suspendu de l'exercice de son droit de vote et notifie dat betrokkene geschorst is in de uitoefening van zijn kiesrecht en
cette suspension, en la motivant dûment, à l'électeur qui en fait deelt het deze, behoorlijk gemotiveerde schorsing, mee aan de
l'objet, via le poste diplomatique ou consulaire dont il relève. betrokken kiezer, via de diplomatieke of consulaire post waarvan hij
Le collège des bourgmestre et échevins qui a procédé à la suspension afhangt. Het college van burgemeester en schepenen dat overgegaan is tot de
du mandant de l'exercice de son droit de vote avise en outre le schorsing van de volmachtgever in de uitoefening van zijn kiesrecht
mandataire qu'il est mis fin à son mandat. brengt bovendien de gemachtigde op de hoogte dat er een einde gesteld
is aan zijn volmacht.
[...] » [...] »
B.11. A l'égard de l'électeur établi à l'étranger, les autorités B.11. Voor de kiezer gevestigd in het buitenland beschikken de
belges ne disposent pas des moyens permettant de vérifier s'il y est toujours établi et s'il est encore en vie à l'époque des élections. L'obligation de confirmer une procuration qui, à défaut, ne sera plus valable, est un moyen qui permet d'atteindre l'objectif de ne pas permettre qu'un mandataire puisse voter alors que le mandant n'est plus établi à l'étranger, n'est plus en vie ou n'a pas manifesté son intention de maintenir le mandat qu'il a donné de voter en son nom. Aucune des dispositions de l'article 2, § 5, n'exige des formalités ou des démarches qui seraient disproportionnées par rapport à cet objectif. Belgische autoriteiten niet over de middelen die het mogelijk maken te verifiëren of de persoon in kwestie op het ogenblik van de verkiezingen nog altijd in het buitenland is gevestigd en of hij nog steeds in leven is. De verplichting een volmacht te bevestigen die bij ontstentenis van die bevestiging niet meer geldig is, is een middel om het gestelde doel te bereiken, dat erin bestaat het niet mogelijk te maken dat de gemachtigde kan stemmen terwijl de volmachtgever niet meer in het buitenland is gevestigd, niet meer in leven is of zijn wil niet kenbaar heeft gemaakt de volmacht die hij heeft gegeven om uit zijn naam te stemmen te handhaven. Geen enkele van de bepalingen van artikel 2, § 5, vereist formaliteiten of stappen die onevenredig zijn ten opzichte van dat doel.
B.12. L'article 5 de la loi attaquée modifie l'article 147ter du Code B.12. Artikel 5 van de bestreden wet wijzigt artikel 147ter van het
électoral, qu'il remplace par la disposition suivante : Kieswetboek, dat wordt vervangen door de volgende bepaling :
«

Article 147ter.§ 1er. Les électeurs belges établis à l'étranger et

«

Artikel 147ter.§ 1. De Belgische kiezers die in het buitenland

inscrits sur la liste des électeurs visée à l'article 11, § 2, expriment leur suffrage par procuration. gevestigd zijn, en ingeschreven zijn op de kiezerslijst bedoeld in artikel 11, § 2, stemmen bij volmacht.
Les dispositions de l'article 147bis, § 2, alinéa 1er et alinéa 5, § De bepalingen van artikel 147bis, § 2, eerste en vijfde lid, § 3,
3, alinéa 3, et § 5, sont d'application. derde lid, en § 5, zijn van toepassing.
De burgemeester van de gemeente waar de gemachtigde ingeschreven is,
Le bourgmestre de la commune où le mandataire est inscrit atteste sur bevestigt op het volmachtformulier de band door verwantschap of door
le formulaire de procuration le lien de parenté ou d'alliance qui unit le mandataire au mandant. Le mandataire produit à cet effet un acte de notoriété. L'acte de notoriété est joint au formulaire de procuration. Sauf si le mandant n'a jamais résidé en Belgique, auquel cas le mandataire vote en son nom dans la commune où il est lui-même inscrit comme électeur, le mandataire vote au nom de son mandant dans la commune où celui-ci a résidé en dernier lieu avant de s'établir à l'étranger. Pour être reçu à voter au nom de son mandant, le mandataire est tenu de produire un certificat attestant que le mandant qui l'a désigné en cette qualité est toujours en vie. Ce certificat huwelijksverbintenis die bestaat tussen de gemachtigde en de volmachtgever. De gemachtigde legt hiervoor een akte van bekendheid voor. De akte van bekendheid wordt bij het volmachtformulier gevoegd. De gemachtigde stemt in naam van zijn volmachtgever in de gemeente waar deze laatste het laatst in België verbleven heeft vooraleer zich in het buitenland te vestigen, behalve indien de volmachtgever nooit in België verbleven heeft. In dat geval stemt de gemachtigde in naam van zijn volmachtgever in de gemeente waar hij zelf ingeschreven is als kiezer. Om toegelaten te worden in naam van zijn volmachtgever te stemmen, moet de gemachtigde een getuigschrift voorleggen waarin verklaard wordt dat de volmachtgever die hem in die hoedanigheid aangewezen heeft, nog steeds in leven is. Dit getuigschrift, waarvan
dont le modèle est établi par le Roi et qui est délivré par le poste het model bepaald wordt door de Koning, en dat afgeleverd wordt door
diplomatique ou consulaire belge dont le mandant relève, ne peut être de Belgische diplomatieke of consulaire post waarvan de volmachtgever
antérieur de plus de quinze jours au jour de l'élection lors de afhangt, mag niet ouder zijn dan vijftien dagen op de dag van de
laquelle il est appelé à être produit. Le mandataire remet au verkiezing waarvoor het voorgelegd moet worden. De gemachtigde geeft
président du bureau de vote sa carte d'identité et ce certificat, de zijn identiteitskaart en dit getuigschrift aan de voorzitter van het
même qu'un extrait de la procuration qui l'habilite à voter au nom de stembureau, evenals een uittreksel van de volmacht die hem machtigt in
son mandant. Il lui présente ensuite sa propre convocation au scrutin naam van zijn volmachtgever te stemmen. Vervolgens legt hij zijn eigen
sur laquelle le président mentionne "a voté par procuration", après oproepingsbrief voor de verkiezing voor, waarop de voorzitter "heeft
avoir contrôlésur la liste des électeurs visée à l'article 11, § 2, bij volmacht gestemd" vermeldt, na op de in artikel 11, § 2, bedoelde
que le mandataire a bien été désigné en cette qualité par le mandant. kiezerslijst gecontroleerd te hebben dat de gemachtigde wel degelijk
in die hoedanigheid aangewezen is door de volmachtgever.
§ 2. Les électeurs belges établis à l'étranger peuvent être admis à § 2. De Belgische kiezers, gevestigd in het buitenland, mogen naar
aanleiding van een terugkeer naar het land persoonlijk tot de stemming
voter en personne à l'occasion d'un retour au pays pour autant qu'ils toegelaten worden, voor zover zij hun identiteit bewijzen en houder
puissent justifier de leur identité et qu'ils produisent l'extrait de zijn van het uittreksel van de volmacht bedoeld in artikel 107ter,
la procuration, visé à l'article 107ter, par laquelle ils ont mandaté waarbij zij een andere kiezer hebben aangeduid om in hun naam te
un autre électeur à l'effet de voter en leur nom. » stemmen. »
B.13. Par le renvoi qu'il fait à l'article 147bis, § 2, alinéa 1er et B.13. Door naar artikel 147bis, § 2, eerste en vijfde lid, § 3, derde
alinéa 5, § 3, alinéa 3, et § 5, cet article rend applicables les lid, en § 5, te verwijzen maakt dat artikel de volgende bepalingen van
dispositions suivantes : toepassing :
« Article 147bis « Art. 147bis.
[...] [...]
§ 2. Peut seul être désigné comme mandataire soit le conjoint, soit un § 2. Als gemachtigde kan slechts worden aangewezen hetzij de
parent ou un allié jusqu'au troisième degré, à condition qu'il soit echtgenoot, hetzij een bloed- of aanverwant tot de derde graad, op
lui-même électeur. voorwaarde dat hij zelf kiezer is.
[...] [...]
Chaque mandataire ne peut disposer que d'une procuration. Iedere gemachtigde mag slechts één volmacht hebben.
§ 3. [...] § 3. [...]
Le formulaire de procuration est signé par le mandant et par le Het volmachtformulier wordt door de volmachtgever en de gemachtigde
mandataire. ondertekend.
[...] [...]
§ 5. Les procurations sont jointes au relevé visé à l'article 146, § 5. De volmachten worden bij de in artikel 146, eerste lid, bedoelde
alinéa 1er, et transmises, avec ce relevé, au juge de paix du canton. staat gevoegd en, met die staat, aan de vrederechter van het kanton
» gezonden. »
B.14. En limitant au conjoint et au parent ou allié jusqu'au troisième B.14. Door de personen die als gemachtigde kunnen worden gekozen te
degré les personnes qui peuvent être choisies comme mandataires, le beperken tot de echtgenoot en de bloed- of aanverwant tot in de derde
législateur a pris une mesure propre à éviter certains abus. On lit, graad heeft de wetgever een maatregel genomen die geschikt is om een
aantal misbruiken te vermijden. Men leest immers in de parlementaire
en effet, dans les travaux préparatoires de la loi du 6 juillet 1982, voorbereiding van de wet van 6 juli 1982, die artikel 147bis heeft
qui a modifié l'article 147bis, que le système antérieur, qui ne gewijzigd, dat het vroegere systeem, dat de personen die als
limitait pas les personnes pouvant être choisies comme mandataires, gemachtigde konden worden gekozen niet beperkte, het mogelijk had
avait permis de récolter « un nombre élevé de procurations qui, gemaakt « een groot aantal bij de aflevering dikwijls niet ingevulde
souvent, ne sont pas remplies au moment de leur délivrance, et qui volmachten [op te halen], die nadien worden aangevuld met de naam van
sont complétées après coup, au nom d'un électeur totalement inconnu de een kiezer die de zieke of bejaarde kiezer volkomen onbekend is en aan
l'électeur malade ou âgé et auquel ce dernier ne pourra même pas faire wie hij zelfs zijn kiesintenties niet kan mededelen. Op het anonymaat
connaître le sens du vote qu'il veut émettre. L'anonymat de la van de volmachten werden tal van gegronde bezwaren uitgebracht. Door
procuration a fait l'objet de nombreuses critiques justifiées. En de keuze van de volmachtgever te beperken tot een van zijn naaste
limitant le choix du mandataire à l'un des proches parents ou alliés bloed- of aanverwanten, in onderhavig geval tot de tweede graad
du mandant, en l'occurrence jusqu'au deuxième degré inclus, le projet inbegrepen, maakt het ontwerp een einde aan de mogelijke misbruiken en
met fin aux abus possibles tout en permettant un choix suffisamment laat het tevens een voldoende ruime keuze over » (Parl. St., Kamer,
large » (Doc. Parl., Chambre, 1981-1982, n° 235/3, p. 2). 1981-1982, nr. 235/3, p. 2).
B.15. De telles considérations peuvent justifier que les électeurs B.15. Dergelijke overwegingen kunnen verantwoorden dat Belgische
belges qui sont établis en Belgique et qui, la plupart du temps en kiezers die in België zijn gevestigd en die zich meestal vanwege hun
raison de leur âge ou de leur état de santé, ne peuvent se déplacer au leeftijd of gezondheidstoestand niet naar het stemlokaal kunnen
bureau de vote, ne puissent choisir pour mandataires que des personnes begeven, als gemachtigde slechts verwanten kunnen kiezen met
proches, à l'exclusion de tiers, en raison des abus constatés dans le uitsluiting van derden, vanwege de in het verleden vastgestelde
passé. misbruiken.
B.16. Tant dans la comparaison entre les Belges résidant à l'étranger, B.16. Zowel in de vergelijking tussen de Belgen verblijvend in het
selon qu'ils ont ou n'ont pas de parents vivant en Belgique qu'ils buitenland, al naargelang ze al dan niet verwanten hebben in België
peuvent désigner comme leurs mandataires, que dans la comparaison die ze als hun gemachtigde kunnen aanwijzen, als in de vergelijking
entre les électeurs belges selon qu'ils résident ou non en Belgique, tussen Belgische kiezers al naargelang ze al dan niet in België
la mesure attaquée, qui traite différemment les deux premières verblijven, is de bestreden maatregel die de eerste twee categorieën
catégories et semblablement les deux dernières, est dénuée de verschillend en de laatste twee gelijk behandelt niet pertinent wat de
pertinence en ce qui concerne les Belges qui résident à l'étranger. Belgen verblijvend in het buitenland betreft.
B.17. Les considérations mentionnées en B.14 ne sont en effet pas B.17. De overwegingen vermeld in B.14 zijn immers niet relevant wat de
pertinentes en ce qui concerne les Belges établis à l'étranger. Ces Belgen in het buitenland betreft. Die kiezers kunnen zich niet naar
électeurs ne peuvent se déplacer non parce que leur âge ou leur état het stemlokaal begeven, niet omdat hun leeftijd of hun
de santé le leur interdirait, mais en raison de ce qu'ils n'ont pas ou n'ont plus leur résidence en Belgique. Limiter le choix de leurs mandataires à leur conjoint et à leurs parents ou alliés revient à les priver de leur droit de vote s'ils n'ont pas en Belgique des parents ou alliés qui accepteraient de voter en leur nom ou si ceux-ci se sont également expatriés. Il n'existe donc pas de motif raisonnable, en ce qui concerne les électeurs établis à l'étranger, de ne pas leur permettre de désigner la personne qui a leur confiance, dès lors que les risques d'abus qui ont justifié la limitation inscrite à l'article 147bis n'existent pas en ce qui les concerne. B.18. Quant à l'obligation qui est faite au mandataire, par la deuxième phrase de l'alinéa 4 de l'article 147ter, § 1er, la Cour n'en aperçoit pas la pertinence. Dès lors que la procuration a une durée gezondheidstoestand het onmogelijk maakt, maar wel omdat zij hun verblijfplaats niet of niet meer in België hebben. De keuze van hun gemachtigden beperken tot hun echtgenoot en tot hun bloed- of aanverwanten komt erop neer hun het stemrecht te ontnemen als ze in België geen bloed- of aanverwanten hebben die zouden aanvaarden uit hun naam te stemmen of als die eveneens naar het buitenland zijn vertrokken. Er is dus geen redelijk motief om het de kiezers gevestigd in het buitenland niet mogelijk te maken een persoon aan te wijzen die hun vertrouwen geniet, aangezien de risico's op misbruiken, die de beperking ingeschreven in artikel 147bis hebben verantwoord, voor hen niet bestaan. B.18. Het Hof ziet niet de relevantie van de verplichting die de gemachtigde is opgelegd door de derde zin van het vierde lid van
limitée au 31 décembre de l'année en cours et qu'elle doit être artikel 147ter, § 1. Doordat de duur van de volmacht beperkt is tot 31
confirmée, chaque année, dans le courant du mois d'octobre, sous peine december van het lopende jaar en de volmacht elk jaar moet worden
d'être caduque, le législateur a pris une mesure qui, comme bevestigd in de loop van de maand oktober, op straffe van verval,
heeft de wetgever een maatregel genomen die, zoals de parlementaire
l'indiquent les travaux préparatoires de la loi, veut éviter que « voorbereiding van de wet aangeeft, wil voorkomen dat « men personen
l'on fasse voter des personnes qui sont décédées entre-temps » (Doc. laat stemmen die ondertussen overleden zijn » (Parl. St., Senaat,
parl., Sénat, 1998-1999, n° 1-1122/2, p. 26). Exiger en outre une 1998-1999, nr. 1-1122/2, p. 26). Bovendien een getuigschrift van leven
attestation de vie qui doit être délivrée par le poste diplomatique ou
consulaire dont le mandant relève, et qui ne peut être antérieure de eisen dat moet worden afgegeven door de diplomatieke of consulaire
plus de quinze jours à la date de l'élection, impose une formalité post waarvan de volmachtgever afhangt en dat op de dag van de
supplémentaire qui, compte tenu notamment de la manière dont les verkiezing niet ouder mag zijn dan vijftien dagen, legt een bijkomende
postes diplomatiques sont organisés et répartis, n'est pas formaliteit op die niet redelijk verantwoord is, rekening houdend met
raisonnablement justifiée, et qui n'est d'ailleurs pas exigée des de wijze waarop de diplomatieke posten zijn georganiseerd en verdeeld,
électeurs établis en Belgique qui votent par procuration. en die overigens niet wordt geëist van kiezers gevestigd in België die
bij volmacht stemmen.
B.19. Il convient donc d'annuler, à l'alinéa 2 de l'article 147ter, § B.19. Er dient dus te worden vernietigd, in het tweede lid van artikel
1er, du Code électoral, modifié par l'article 5 de la loi attaquée, 147ter, § 1, van het Kieswetboek, gewijzigd bij artikel 5 van de
les mots « alinéa 1er et », l'alinéa 3 du même article, ainsi que, à bestreden wet, de woorden « eerste en », het derde lid van hetzelfde
l'alinéa 4, les deuxième et troisième phrases, et, dans la quatrième artikel alsmede, in het vierde lid, de derde en vierde zin, en in de
phrase, les mots « et ce certificat ». vijfde zin, de woorden « en dit getuigschrift ».
B.20. En ce qui concerne le grief tiré de ce que la loi attaquée ne B.20. Wat de grief betreft afgeleid uit het feit dat de bestreden wet
concerne que les élections législatives fédérales, il ne peut être enkel de federale parlementsverkiezingen betreft, kan de wetgever niet
reproché au législateur de n'avoir pas permis aux Belges établis à worden verweten het de Belgen gevestigd in het buitenland niet
l'étranger de participer à toutes les élections parlementaires. En mogelijk te hebben gemaakt deel te nemen aan alle
effet, il a pu estimer qu'il convenait de n'organiser leur vote que parlementsverkiezingen. Hij kon immers van mening zijn dat het paste
pour les élections législatives fédérales et de n'aborder les hun stemrecht enkel voor de federale parlementsverkiezingen te
problèmes spécifiques posés par les élections européennes, organiseren en de specifieke problemen die de Europese verkiezingen en
communautaires et régionales qu'à la lumière des résultats de de gemeenschap- en gewestverkiezingen opleveren pas aan te pakken in
l'expérience acquise. het licht van de resultaten van de opgedane ervaring.
B.21. Quant à l'impossibilité pour l'électeur belge résidant à B.21. De onmogelijkheid voor een Belgische kiezer verblijvend in het
l'étranger d'être candidat aux élections, elle résulte des articles buitenland om zich kandidaat te stellen voor verkiezingen volgt uit de
64, 4°, et 69, 4°, de la Constitution et ne pourrait donc être artikelen 64, 4°, en 69, 4°, van de Grondwet en kan dus niet door het
censurée par la Cour. Hof worden beoordeeld.
B.22. La Cour n'est pas compétente pour annuler les élections du 13 B.22. Het Hof is niet bevoegd om de verkiezingen van 13 juni 1999 te
juin 1999. Elle ne pourrait davantage poser la question préjudicielle vernietigen. Het kan ook de prejudiciële vraag voorgesteld door de
suggérée par les requérants dans l'affaire n° 1712, cette question verzoekers in de zaak nr. 1712 niet stellen, aangezien die vraag
étant étrangère à celles qui, aux termes de l'article 234 (ancien vreemd is aan de vragen die naar luid van artikel 234 (oud artikel
article 177) du Traité C.E., peuvent être posées à la Cour de justice 177) van E.G.-Verdrag aan het Hof van Justitie van de Europese
des Communautés européennes. Gemeenschappen kunnen worden gesteld.
B.23. Etant donné la portée limitée de l'annulation, la Cour, en B.23. Gezien de beperkte draagwijdte van de vernietiging, handhaaft
het Hof, met toepassing van artikel 8, tweede lid, van de bijzondere
application de l'article 8, alinéa 2, de la loi spéciale du 6 janvier wet van 6 januari 1989, de gevolgen van de vernietigde bepalingen.
1989, maintient les effets des dispositions annulées.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
annule, dans l'article 147ter, § 1er, du Code électoral, tel qu'il a vernietigt, in artikel 147ter, § 1, van het Kieswetboek, zoals het
été rétabli par l'article 5 de la loi du 18 décembre 1998 modifiant le opnieuw is opgenomen bij artikel 5 van de wet van 18 december 1998 tot
wijziging van het Kieswetboek om het stemrecht toe te kennen aan de
Code électoral en vue d'octroyer le droit de vote aux Belges établis à Belgen die gevestigd zijn in het buitenland, voor de verkiezing van de
l'étranger pour l'élection des Chambres législatives fédérales : federale Wetgevende Kamers :
- à l'alinéa 2, les mots « alinéa 1er et », - in het tweede lid, de woorden « eerste en »,
- l'alinéa 3, - het derde lid,
- à l'alinéa 4, les deuxième et troisième phrases, et, dans la - in het vierde lid, de derde en vierde zin, en, in de vijfde zin, de
quatrième phrase, les mots « et ce certificat »; woorden « en dit getuigschrift »;
rejette les recours pour le surplus; verwerpt de beroepen voor het overige;
maintient les effets des dispositions annulées. handhaaft de gevolgen van de vernietigde bepalingen.
Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits,
langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op
janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 4 het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 4 oktober 2000,
octobre 2000, par le siège précité, dans lequel le juge E. Cerexhe est door de voormelde zetel, waarin rechter E. Cerexhe voor uitspraak is
remplacé, pour le prononcé, par le juge R. Henneuse, conformément à l'article 110 de la même loi. vervangen door rechter R. Henneuse, overeenkomstig artikel 110 van de voormelde wet.
Le greffier f.f., De wnd. griffier,
R. Moerenhout. R. Moerenhout.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^