Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 111/99 du 14 octobre 1999 Numéros du rôle : 1392 et 1393 En cause : les recours en annulation de l'article 26 de la loi du 13 février 1998 portant des dispositions en faveur de l'emploi, introduits par la s.a. View interim et la s.a. La Cour d'arbitrage, composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges P. Martens(...)"
Arrêt n° 111/99 du 14 octobre 1999 Numéros du rôle : 1392 et 1393 En cause : les recours en annulation de l'article 26 de la loi du 13 février 1998 portant des dispositions en faveur de l'emploi, introduits par la s.a. View interim et la s.a. La Cour d'arbitrage, composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges P. Martens(...) Arrest nr. 111/99 van 14 oktober 1999 Rolnummers 1392 en 1393 In zake : de beroepen tot vernietiging van artikel 26 van de wet van 13 februari 1998 houdende bepalingen tot bevordering van de tewerkstelling, ingesteld door de n.v. View interim Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de rechters P. (...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 111/99 du 14 octobre 1999 Arrest nr. 111/99 van 14 oktober 1999
Numéros du rôle : 1392 et 1393 Rolnummers 1392 en 1393
En cause : les recours en annulation de l'article 26 de la loi du 13 In zake : de beroepen tot vernietiging van artikel 26 van de wet van
février 1998 portant des dispositions en faveur de l'emploi, 13 februari 1998 houdende bepalingen tot bevordering van de
introduits par la s.a. View interim et la s.a. Axis interim. tewerkstelling, ingesteld door de n.v. View interim en de n.v. Axis interim.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de
Martens, G. De Baets, E. Cerexhe, A. Arts et R. Henneuse, assistée du rechters P. Martens, G. De Baets, E. Cerexhe, A. Arts en R. Henneuse,
greffier L. Potoms, présidée par le président L. De Grève, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter L. De Grève,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des recours I. Onderwerp van de beroepen
Bij verzoekschriften die aan het Hof zijn toegezonden bij op 14
Par requêtes adressées à la Cour par lettres recommandées à la poste augustus 1998 ter post aangetekende brieven en ter griffie zijn
le 14 août 1998 et parvenues au greffe le 17 août 1998, la s.a. View ingekomen op 17 augustus 1998, hebben respectievelijk de n.v. View
interim, dont le siège social est établi à 2350 Vosselaar, interim, met maatschappelijke zetel te 2350 Vosselaar, Fazantenlaan
Fazantenlaan 12, et la s.a. Axis interim, dont le siège social est
établi à 2000 Anvers, Frankrijklei 27, demandent l'annulation de 12, en de n.v. Axis interim, met maatschappelijke zetel te 2000
Antwerpen, Frankrijklei 27, beroep tot vernietiging ingesteld van
l'article 26 de la loi du 13 février 1998 portant des dispositions en artikel 26 van de wet van 13 februari 1998 houdende bepalingen tot
faveur de l'emploi (publiée au Moniteur belge du 19 février 1998). bevordering van de tewerkstelling (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 19 februari 1998).
II. La procédure II. De rechtspleging
Par ordonnances du 17 août 1998, le président en exercice a désigné Bij beschikkingen van 17 augustus 1998 heeft de voorzitter in functie
pour chacune des deux affaires les juges du siège conformément aux voor ieder van beide zaken de rechters van de zetel aangewezen
articles 58 et 59 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour overeenkomstig de artikelen 58 en 59 van de bijzondere wet van 6
d'arbitrage. januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
dans les affaires respectives des articles 71 ou 72 de la loi om in de respectieve zaken artikel 71 of 72 van de organieke wet toe
organique. te passen.
Par ordonnance du 16 septembre 1998, la Cour a joint les affaires. Bij beschikking van 16 september 1998 heeft het Hof de zaken samengevoegd.
Les recours ont été notifiés conformément à l'article 76 de la loi Van de beroepen is kennisgegeven overeenkomstig artikel 76 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 28 septembre 1998; organieke wet bij op 28 september 1998 ter post aangetekende brieven;
l'ordonnance de jonction a été notifiée par les mêmes lettres. bij dezelfde brieven is kennisgegeven van de beschikking tot
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au samenvoeging. Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 6 octobre 1998. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 6 oktober 1998.
Le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, a De Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, heeft een memorie
introduit un mémoire par lettre recommandée à la poste le 13 novembre ingediend bij op 13 november 1998 ter post aangetekende brief.
1998. Ce mémoire a été notifié conformément à l'article 89 de la loi Van die memorie is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de
organique, par lettre recommandée à la poste le 15 décembre 1998. organieke wet bij op 15 december 1998 ter post aangetekende brief.
Les parties requérantes ont introduit un mémoire en réponse par lettre De verzoekende partijen hebben een memorie van antwoord ingediend bij
recommandée à la poste le 13 janvier 1999. op 13 januari 1999 ter post aangetekende brief.
Par ordonnances du 27 janvier 1999 et du 29 juin 1999, la Cour a Bij beschikkingen van 27 januari 1999 en 29 juni 1999 heeft het Hof de
prorogé respectivement jusqu'aux 14 août 1999 et 14 février 2000 le termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, respectievelijk
délai dans lequel l'arrêt doit être rendu. verlengd tot 14 augustus 1999 en 14 februari 2000.
Par ordonnance du 9 juin 1999, la Cour a déclaré les affaires en état Bij beschikking van 9 juni 1999 heeft het Hof de zaken in gereedheid
et fixé l'audience au 30 juin 1999. verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 30 juni 1999.
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats, Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten
par lettres recommandées à la poste le 10 juin 1999. bij op 10 juni 1999 ter post aangetekende brieven.
A l'audience publique du 30 juin 1999 : Op de openbare terechtzitting van 30 juni 1999 :
- ont comparu : - zijn verschenen :
. Me B. Vanschoebeke loco Me F. Tilleman, avocat au barreau d'Anvers, . Mr. B. Van Schoebeke, advocaat bij de balie te Brussel, loco Mr. F.
pour les parties requérantes; Tilleman, advocaat bij de balie te Antwerpen, voor de verzoekende
. Me A. Lindemans, avocat au barreau de Bruxelles, pour le Conseil des partijen; . Mr. A. Lindemans, advocaat bij de balie te Brussel, voor de
ministres; Ministerraad;
- les juges-rapporteurs G. De Baets et P. Martens ont fait rapport; - hebben de rechters-verslaggevers G. De Baets en P. Martens verslag uitgebracht;
- les avocats précités ont été entendus; - zijn de voornoemde advocaten gehoord;
- les affaires ont été mises en délibéré. - zijn de zaken in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
III. En droit III. In rechte
- A - - A -
Position des parties requérantes Standpunt van de verzoekende partijen
A.1. Les parties requérantes sont des sociétés commerciales actives A.1. De verzoekende partijen zijn handelsvennootschappen die actief
dans le secteur de l'occupation temporaire d'intérimaires auprès zijn in de tijdelijke tewerkstelling van uitzendkrachten bij
d'utilisateurs et relèvent de commissions paritaires au sein gebruikers en deel uitmaken van paritaire comités waarin in de loop
desquelles ont été conclus au cours de l'année 1997 des accords en van 1997 tewerkstellingsakkoorden werden gesloten die verminderingen
faveur de l'emploi accordant des réductions en matière de sécurité
sociale pour des emplois supplémentaires, à la condition qu'il soit inzake sociale zekerheid bieden voor supplementaire tewerkstelling op
adhéré à ces accords et que soient prises certaines mesures en matière voorwaarde dat men toetreedt tot die akkoorden en bepaalde maatregelen
d'emploi. inzake tewerkstelling neemt.
Se basant sur les dispositions légales et conventionnelles en vigueur, Als in de loop van 1996 opgerichte en erkende uitzendkantoren meenden
et en particulier sur les accords en faveur de l'emploi qui leur sont applicables dans les commissions paritaires correspondantes, les parties requérantes pensaient pouvoir prétendre, en tant que bureaux d'intérim créés et agréés en 1996, à la réduction O.N.S.S. prévue par la loi du 26 juillet 1996. En effet, elles pouvaient prouver un accroissement net du personnel engagé en exécution d'un accord pour l'emploi prévoyant des mesures de redistribution du travail. La disposition attaquée, publiée avec effet rétroactif, affecte directement les parties requérantes dans leurs intérêts financiers, étant donné qu'elles sont lésées, d'une part, en ce qui concerne le coût du personnel fixe et, d'autre part, en ce qui concerne le coût du produit, à savoir les intérimaires. de verzoekende partijen, op grond van de wettelijke en conventionele bepalingen, meer in het bijzonder op grond van de tewerkstellingsakkoorden die op hen van toepassing zijn in de overeenstemmende paritaire comités, aanspraak te kunnen maken op de R.S.Z.-vermindering waarin de wet van 26 juli 1996 voorziet. Zij konden immers een nettoaangroei aantonen van personeel dat aangeworven werd ter uitvoering van een tewerkstellingsakkoord waarin arbeidsherverdelende maatregelen zijn opgenomen. De met retroactief effect gepubliceerde bestreden bepaling raakt de verzoekende partijen rechtstreeks in hun financiële belangen, nu zij benadeeld worden, enerzijds, in de kostprijs van het vast personeel en, anderzijds, in de kostprijs van het product, namelijk de uitzendkrachten.
Leur intérêt à l'égard de la disposition attaquée n'est pas contesté. Hun belang bij de bestreden bepaling wordt niet betwist.
A.2.1. Le moyen est pris de la violation des articles 10 et 11 de la A.2.1. Het middel is afgeleid uit de schending van de artikelen 10 en
Constitution, en ce que l'article 26 de la loi du 13 février 1998 établit une différence de traitement entre les employeurs, en ce qui concerne la possibilité de bénéficier de réductions O.N.S.S., selon qu'ils ont ou n'ont pas occupé du personnel au cours de chacun des quatre trimestres de 1996, alors que ces employeurs se trouvent en réalité dans une situation analogue. A.2.2. La différence de traitement repose certes sur un critère objectif mais ne satisfait nullement au critère de pertinence et de proportionnalité. Si l'on se réfère à l'objectif visé, qui est de favoriser l'emploi par une redistribution du travail, les parties requérantes ne voient pas en quoi le seul et unique fait d'occuper du personnel pendant les 11 van de Grondwet, doordat artikel 26 van de wet van 13 februari 1998 met betrekking tot de mogelijkheid om de R.S.Z.-vermindering te genieten, een verschil in behandeling tussen werkgevers invoert naargelang de werkgevers in 1996 al dan niet personeel hebben tewerkgesteld gedurende elk van de vier kwartalen van dat jaar, terwijl zij zich in wezen in een soortgelijke situatie bevinden. A.2.2. Het verschil in behandeling berust weliswaar op een objectief criterium, doch beantwoordt geenszins aan het pertinentie- en evenredigheidscriterium. De verzoekende partijen zien niet in hoe het enkele en enige feit van
quatre trimestres de 1996 pourrait être pertinent pour savoir si tewerkstelling gedurende vier kwartalen van 1996 enige relevantie kan
hebben voor de vraag of men in aanmerking komt voor
R.S.Z.-vermindering, wanneer men dit koppelt aan het beoogde doel,
l'employeur peut prétendre à une réduction O.N.S.S. Il n'est dès lors namelijk de tewerkstellingsbevordering aan de hand van herverdeling
pas tenu compte du seul critère pertinent, à savoir le taux van de arbeid. Met het enige relevante criterium, namelijk de mate van
d'occupation supplémentaire, et on discrimine ainsi les entreprises bijkomende tewerkstelling, wordt derhalve geen rekening gehouden en
ayant débuté en 1996 qui satisfont également aux conditions légales et aldus worden de in 1996 opgestarte bedrijven gediscrimineerd die
eveneens aan de wettelijke en conventionele voorwaarden voldoen en tot
conventionnelles et contribuent à la répartition du travail qui arbeidsherverdeling bijdragen, wat precies de bedoeling is van de wet
constitue précisément l'objectif de la loi du 13 février 1998. van 13 februari 1998.
A.2.3. Le législateur aurait par conséquent mieux pu atteindre A.2.3. De wetgever had het nagestreefde doel dan ook beter kunnen
l'objectif poursuivi en faisant également bénéficier de la mesure
susdite les entreprises qui n'ont introduit de déclaration O.N.S.S. en
1996 que pour un ou plusieurs trimestres, en prévoyant par exemple que bereiken door eveneens bedrijven die in 1996 slechts een of meer
kwartalen R.S.Z.-aangiften deden, het voordeel toe te kennen door
la référence pour 1996 est la moyenne des trimestres d'occupation du bijvoorbeeld te bepalen dat als referentiepunt 1996 het gemiddelde van
personnel et en accordant ensuite l'avantage en question, pour les de kwartalen van tewerkstelling zal gelden om vervolgens het voordeel
années 1997 et 1998, en fonction de la moyenne théorique calculée pour voor de jaren 1997 en 1998 toe te kennen op grond van het theoretisch
1996. Dans cette hypothèse, les entreprises créées en 1996, qui te berekenen gemiddelde in 1996. In die hypothese hadden bedrijven die
étaient liées par un accord pour l'emploi et qui remplissaient toutes in de loop van 1996 startten, die gebonden waren door een
les conditions au cours de l'année 1997, auraient pu engager du tewerkstellingsakkoord en aan alle voorwaarden voldeden in de loop van
personnel supplémentaire sur la base de la mise en uvre, par elles, 1997, bijkomend personeel kunnen aanwerven, op grond van de uitvoering
des mesures de redistribution du travail contenues dans les accords die ze geven aan de arbeidsherverdelende maatregelen vervat in de
pour l'emploi. tewerkstellingsakkoorden.
Position du Conseil des ministres Standpunt van de Ministerraad
A.3.1. Le Conseil des ministres indique tout d'abord que le A.3.1. De Ministerraad toont allereerst aan dat de wetgever wel
législateur poursuivait bien un objectif spécifique en exigeant degelijk een specifieke bedoeling had door een tewerkstelling
l'occupation pendant les quatre trimestres de 1996. En effet, avant sa gedurende vier kwartalen in 1996 te vereisen. Het toepassingsgebied
modification par l'article attaqué, le champ d'application de van artikel 29, § 1, van de wet van 26 juli 1996, voor de wijziging
l'article 29, § 1er, de la loi du 26 juillet 1996 était à ce point bij het bestreden artikel, was immers dermate ruim dat het risico
étendu que le risque existait que des entreprises récemment créées - bestond dat pas opgestarte bedrijven - bedrijven waarvan de
entreprises dont les activités avaient débuté en 1997 ou 1998 activiteiten eerst in 1997 of 1998 zijn aangevat en bedrijven die geen
seulement et entreprises qui ne pouvaient prouver l'occupation de
travailleurs pendant aucun ou seulement certains trimestres de
référence en 1996 - puissent également bénéficier de la réduction of slechts bepaalde refertekwartalen in 1996 met tewerkstelling van
spéciale des cotisations O.N.S.S., ce qui n'était pas le but. Ce werknemers konden aantonen - eveneens de bijzondere vermindering van
dernier consistait au contraire à accorder une réduction des charges R.S.Z.-bijdrage konden genieten, wat geenszins de bedoeling was. Wel
aux entreprises qui favorisent l'emploi en (re)distribuant le travail was het de bedoeling dat een lastenverlaging werd ingevoerd voor
disponible entre le plus grand nombre possible de travailleurs. ondernemingen die de tewerkstelling bevorderen door de beschikbare
A.3.2. Le Conseil des ministres rejette l'argumentation sans nuance arbeid over zoveel mogelijk werknemers te (her)verdelen.
des parties requérantes en ce qui concerne l'objectif poursuivi. Bien A.3.2. De Ministerraad verwerpt de ongenuanceerde argumentatie van de
qu'il reconnaisse que l'objectif général de l'instauration d'une verzoekende partijen met betrekking tot het nagestreefde doel.
réduction des cotisations était de favoriser une mesure de Ofschoon hij erkent dat de algemene bedoeling van het invoeren van een
redistribution du travail, en donnant du travail au plus grand nombre bijdragevermindering erin bestond een arbeidsherverdelende maatregel
possible de travailleurs au sein des entreprises, il souligne te bevorderen door arbeid toe te wijzen aan zoveel mogelijk personeel
l'objectif particulier consistant à prévenir les interprétations binnen de ondernemingen, wijst hij op de bijzondere bedoeling om
illogiques ou les abus de la réduction, en veillant à ce que la onlogische interpretaties of misbruiken van de vermindering te
réduction en cause ne soit accordée qu'aux employeurs qui peuvent voorkomen, door erover te waken dat de bedoelde vermindering slechts
raisonnablement y prétendre, c'est-à-dire ceux qui peuvent prouver un toekomt aan die werkgever die er redelijkerwijze slechts aanspraak op
accroissement réel du nombre de travailleurs à partir du 1er janvier 1997. kan maken, namelijk de werkgever die kan getuigen van een werkelijke
Pour éviter que les entreprises qui ont été créées seulement en 1997 toename van het aantal werknemers vanaf 1 januari 1997.
ou 1998 et celles qui ne peuvent pas prouver une année complète de Om te vermijden dat de ondernemingen die pas in 1997 en 1998
fonctionnement pour 1996 également ne puissent obtenir trop facilement opstartten, en de ondernemingen die ook voor 1996 geen volledig
la réduction visée, parce qu'elles n'avaient en tout cas, en tant
qu'entreprises nouvelles, pas de personnel en service durant un ou werkingsjaar kunnen aantonen, de bedoelde vermindering al te
plusieurs trimestres de 1996, il a été ajouté, par la disposition gemakkelijk zouden kunnen verkrijgen omdat zij in elk geval voor één
attaquée, que l'entreprise devait pouvoir prouver qu'elle occupait du of meer kwartalen van 1996 als opstartende onderneming geen personeel
personnel durant l'ensemble de l'année 1996. Dans une entreprise in dienst hadden, werd door de bestreden bepaling eraan toegevoegd dat
nouvelle, l'accroissement de personnel est non seulement une évidence de onderneming voor het gehele jaar 1996 diende te kunnen aantonen dat
mais l'importance de cet accroissement est en outre disproportionnée zij personeel tewerkstelde. In een nieuwe onderneming is de toename
par rapport à la situation d'une entreprise existante. van personeel niet alleen vanzelfsprekend, maar bovendien is zij
A.3.3. La différence de traitement attaquée repose sur un critère disproportioneel veel groter dan in een bestaande onderneming.
objectif qui est en outre, ainsi qu'il a été démontré plus haut, A.3.3. Het bestreden verschil in behandeling berust op een objectief
raisonnablement justifié et même essentiel pour éviter des situations criterium dat bovendien, zoals hiervoren is aangetoond, redelijk
injustes, notamment celle d'autoriser une entreprise qui n'occupait verantwoord is en zelfs essentieel om ongerechtvaardigde toestanden te
pas de personnel en 1996 à bénéficier tout de même de la réduction. Si vermijden, namelijk een onderneming die in 1996 geen personeel had,
l'on procédait ainsi, on traiterait de la même manière deux catégories toch de vermindering te laten genieten. Aldus zou men twee categorieën
d'employeurs, alors que celles-ci sont clairement distinctes l'une de van werkgevers op dezelfde wijze behandelen, terwijl zij, in het licht
l'autre, au regard de l'objectif du législateur. van het doel van de wetgever, duidelijk onderscheiden zijn van elkaar.
Il n'est en tout cas pas question ici d'un traitement différent In ieder geval is er geen sprake van een kennelijk onredelijke of niet
manifestement disproportionné, ou non objectif, entre deux catégories objectieve verschillende behandeling tussen twee categorieën van
d'employeurs. werkgevers.
A.3.4. Le Conseil des ministres reconnaît que le législateur aurait pu A.3.4. De Ministerraad erkent dat de wetgever een andere keuze had
faire un autre choix mais affirme qu'il a opté pour la solution la kunnen maken maar stelt dat hij heeft geopteerd voor de meest
plus objective et la plus raisonnable. Dans les mesures antérieures objectieve en redelijke keuze. In de vroegere maatregelen in verband
relatives aux accords en faveur de l'emploi, il était du reste met tewerkstellingsakkoorden werd overigens eveneens verwezen naar de
également renvoyé aux trimestres correspondants d'une année de overeenstemmende kwartalen van een refertejaar, wat een tewerkstelling
référence, ce qui exigeait une occupation durant une année complète. over het ganse jaar vereiste. In geen geval kan de verwijzing naar een
La référence à une occupation moyenne par trimestre ne peut en aucun gemiddelde tewerkstelling per kwartaal tot een meer verantwoord
cas aboutir à une distinction plus justifiée, bien au contraire même, onderscheid aanleiding geven, integendeel zelfs, nu een dergelijke
étant donné qu'un tel mode de calcul ne tient pas compte de berekeningswijze geen rekening houdt met de evolutie die reeds per
l'évolution qui peut déjà apparaître d'un trimestre à l'autre. kwartaal kan blijken.
A.3.5. La constatation que des entreprises créées en 1996 disposent A.3.5. De vaststelling dat ook in 1996 opgestarte bedrijven een
également d'un accord pour l'emploi approuvé et ont pu recruter et goedgekeurd tewerkstellingsakkoord hebben en aanwervingen kunnen
réaliser ainsi de la redistribution du travail ne constitue pas une hebben gedaan en aldus ook aan arbeidsherverdeling doen, is geen
condition suffisante pour que ces entreprises aient automatiquement voldoende voorwaarde om automatisch recht te hebben op de bedoelde
droit à la réduction visée, mais est une condition primordiale pour vermindering, doch een primordiale voorwaarde opdat de vermindering
que la réduction puisse être accordée. Cette dernière ne peut l'être zou kunnen worden toegestaan. Die kan slechts worden toegestaan onder
qu'aux conditions fixées par la loi et donc, entre autres, pour autant de door de wet bepaalde voorwaarden en dus onder meer voor zover het
seulement qu'un accord pour l'emploi ait été conclu conformément à la tewerkstellingsakkoord overeenkomstig de collectieve
convention collective de travail n° 60. arbeidsovereenkomst nr. 60 werd afgesloten.
Réponse des parties requérantes Antwoord van de verzoekende partijen
A.4.1. Les parties requérantes soulignent que la discrimination A.4.1. De verzoekende partijen beklemtonen dat de discriminatie niet
n'existe pas seulement pour les entreprises créées en 1996 qui ne alleen bestaat voor in 1996 opgestarte bedrijven die geen vier
peuvent prouver quatre trimestres d'occupation, mais aussi pour les entreprises créées en 1997 et en 1998. kwartalen tewerkstelling kunnen bewijzen, maar tevens voor in 1997 en 1998 opgestarte bedrijven.
Elles allèguent également que l'intention du législateur était Tegelijk voeren zij aan dat de bedoeling van de wetgever er slechts in
d'exclure seulement les entreprises créées en 1997 et en 1998 et non bestond de in 1997 en 1998 opgestarte bedrijven uit te sluiten, en
celles créées en 1996 - même si celles-ci n'avaient pas été actives toute l'année. A.4.2. Contrairement à ce que soutient le Conseil des ministres, il n'est pas exigé que soit démontrée une disproportion manifeste entre la mesure attaquée et l'objectif poursuivi pour qu'on puisse conclure à une violation des principes d'égalité et de non-discrimination. Pareil point de vue impliquerait une limitation trop considérable de ces principes. A.4.3. Les parties requérantes reconnaissent l'objectif général du législateur qu'invoque le Conseil des ministres mais considèrent que l'objectif particulier ne se retrouve nulle part dans les travaux préparatoires de la disposition législative attaquée. Nulle part n'apparaît l'intention d'exclure les entreprises qui n'ont été créées qu'en 1996. La condition de l'occupation au cours de chacun des niet de bedrijven die in 1996 - zij het niet met activiteiten over het ganse jaar B zijn opgestart. A.4.2. Anders dan de Ministerraad volhoudt is niet vereist dat een kennelijke onevenredigheid tussen de bestreden maatregel en het nagestreefde doel moet worden aangetoond, opdat tot een schending van het gelijkheidsbeginsel en het discriminatieverbod kan worden besloten. Een dergelijk standpunt zou een al te verregaande vereniging van die beginselen impliceren. A.4.3. De verzoekende partijen erkennen de door de Ministerraad aangehaalde algemene bedoeling van de wetgever, maar menen dat de bijzondere bedoeling geenszins terug te vinden is in de parlementaire voorbereiding van de bestreden wetsbepaling. Nergens blijkt de
trimestres de 1996 touche indirectement les entreprises créées en bedoeling om ondernemingen die pas in 1996 zijn opgestart, uit te
1996. Les parties requérantes ne voient pas non plus pourquoi les sluiten. Met de voorwaarde van tewerkstelling in elk van de vier
kwartalen van 1996 worden onrechtstreeks de in 1996 opgestarte
entreprises créées en 1996 obtiendraient trop facilement la réduction bedrijven getroffen. De verzoekende partijen zien ook niet in waarom de in 1996 opgestarte
visée, puisque créer de l'emploi supplémentaire est bien plus bedrijven de bedoelde vermindering al te gemakkelijk zouden
difficile pour une entreprise qui débute, étant donné qu'elle emploie verkrijgen, vermits het creëren van bijkomende tewerkstelling voor een
seulement, par définition, un nombre très restreint de travailleurs et opstartend bedrijf veel moeilijker is aangezien het per definitie
qu'elle ne peut faire usage que d'une manière très limitée des mesures slechts een zeer beperkt aantal werknemers tewerkstelt en slechts in
de redistribution du travail contenues dans les accords pour l'emploi. zeer beperkte mate gebruik kan maken van de arbeidsherverdelende maatregelen in de tewerkstellingsakkoorden.
Elles indiquent en outre qu'une entreprise « plus ancienne », qui a Zij wijzen er bovendien op dat een « oudere » onderneming die startte
débuté en 1995, a pu bénéficier de la réduction résultant des accords in 1995 wel degelijk gebruik kon maken van de vermindering
pour l'emploi, puisque la condition de l'occupation au cours des voortvloeiend uit de tewerkstellingsakkoorden vermits de voorwaarde
quatre trimestres de 1993 ne s'appliquait pas à l'époque, de sorte van tewerkstelling in vier kwartalen van 1993 destijds niet gold,
qu'elles sont en fait préjudiciées deux fois. zodat zij in feite een tweede maal benadeeld zijn.
Les parties requérantes soulignent enfin qu'il n'est pas du tout De verzoekende partijen wijzen er ten slotte op dat het helemaal niet
nécessaire qu'il y ait eu occupation de travailleurs durant chacun des vereist is dat er voor elk van de kwartalen van 1996 een
trimestres de 1996. Il ressort du texte de l'article 2, § 1er, de la tewerkstelling is. Uit de tekst van artikel 2, § 1, van de wet van 3
loi du 3 avril 1995 et des articles 29 et 30 de la loi du 26 juin 1996 april 1995 en uit de artikelen 29 en 30 van de wet van 26 juni 1996
qu'une comparaison doit seulement être opérée avec le trimestre blijkt dat er enkel een vergelijking dient te gebeuren met het
correspondant de 1994 et de 1996, sans occupation au cours des quatre overeenstemmende kwartaal van 1994 respectievelijk 1996, zonder
trimestres de l'année de référence concernée. Il suffisait donc de tewerkstelling in de vier kwartalen van het betrokken referentiejaar.
disposer que l'employeur devait avoir occupé des travailleurs pendant Het volstond dan te bepalen dat de werkgever werknemers diende te
l'année 1996, sans dire qu'il devait en être ainsi pour chacun des hebben tewerkgesteld voor het jaar 1996, zonder te stellen dat dit
trimestres de cette année. diende te gebeuren voor elk van de kwartalen van dat jaar.
A.4.4. Les parties requérantes sont d'accord avec le Conseil des A.4.4. De verzoekende partijen zijn het eens met de stelling van de
ministres pour dire qu'une réduction ne peut être accordée que s'il Ministerraad dat een vermindering slechts kan worden toegestaan als
est satisfait à toutes les conditions légales. Elles affirment aan alle wettelijke voorwaarden is voldaan. Zij poneren dat zij in
qu'elles satisfaisaient en 1997 et au début de 1998 à toutes les 1997 en begin 1998 voldeden aan alle toen bestaande wettelijke en
conditions légales et conventionnelles alors en vigueur. Le fait qu'en
1998, elles se soient trouvées ensuite brusquement confrontées à une conventionele voorwaarden. Dat zij in 1998 dan plots werden
intervention législative ayant effet rétroactif est la preuve d'une geconfronteerd met een wetgevend initiatief met retroactief effect,
réglementation déraisonnable. getuigt van een onredelijke regelgeving.
Qu'elles réalisent de la redistribution du travail importe bel et bien Het is wel degelijk ter zake doend dat zij aan arbeidsherverdeling
en l'espèce, dès lors qu'il peut être démontré que le critère utilisé doen, nu kan worden aangetoond dat het aangewende criterium ten
ne résiste pas au contrôle de pertinence et de proportionnalité au opzichte van het beoogde doel de pertinentie- en evenredigheidstoets
regard de l'objectif poursuivi. niet kan doorstaan.
- B - - B -
B.1.1. Le recours en annulation est dirigé contre l'article 26 de la B.1.1. Het beroep tot vernietiging is gericht tegen artikel 26 van de
loi du 13 février 1998 portant des dispositions en faveur de l'emploi, wet van 13 februari 1998 houdende bepalingen tot bevordering van de
lequel dispose : tewerkstelling, dat luidt :
« L'article 29, § 1er, de la loi du 26 juillet 1996 relative à la « Artikel 29, § 1, van de wet van 26 juli 1996 tot bevordering van de
promotion de l'emploi et à la sauvegarde préventive de la werkgelegenheid en tot preventieve vrijwaring van het
compétitivité, est remplacé par la disposition suivante : concurrentievermogen, wordt vervangen door de volgende bepaling :
'§ 1er. Ce chapitre s'applique aux employeurs et aux travailleurs ' § 1. Dit hoofdstuk is van toepassing op de werkgevers en de
soumis à l'application de la loi du 5 décembre 1968 sur les werknemers op wie de wet van 5 december 1968 betreffende de
conventions collectives de travail et les commissions paritaires et collectieve arbeidsovereenkomsten en de paritaire comités van
pour autant que ces employeurs aient occupé pendant chacun des quatre toepassing is en voor zover deze werkgevers in elk van de vier
trimestres de 1996 des travailleurs autres que ceux qui effectuent des kwartalen van 1996 hebben tewerkgesteld andere dan werknemers die
prestations principalement d'ordre ménager pour leur employeur ou pour hoofdzakelijk prestaties verrichten voor de huishouding van de
sa famille et que les personnes visées à l'article 4 de l'arrêté royal werkgever of diens gezin, en de personen bedoeld in artikel 4 van het
du 28 novembre 1969 pris en exécution de la loi du 27 juin 1969 koninklijk besluit van 28 november 1969 tot uitvoering van de wet van
révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 concernant la sécurité 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944
sociale des travailleurs. betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders.
Conformément au présent article, on entend par avoir occupé du In de zin van dit artikel wordt verstaan onder personeel hebben
personnel, avoir dû, pour chacun des quatre trimestres de 1996, tewerkgesteld, voor elk van de vier kwartalen van 1996 bij de RSZ ten
déclarer à l'ONSS au moins une journée de travail telle que visée à minste één dag moeten aangegeven hebben zoals bedoeld in artikel 24
l'article 24 de l'arrêté royal du 28 novembre 1969 pris en exécution van het koninklijk besluit van 28 november 1969 tot uitvoering van de
de la loi du 27 juin 1969 révisant l'arrêté-loi du 28 décembre 1944 wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december
concernant la sécurité sociale des travailleurs, à l'exception des 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders, met
journées couvertes par les indemnités prévues à l'article 19, § 2, 2°, uitzondering van de dagen gedekt door de vergoedingen bedoeld in
a), b), d) et e) de cet arrêté. ' » artikel 19, § 2, 2°, a), b), d) en e) van dit besluit.' »
B.1.2. Le moyen est pris de la violation des articles 10 et 11 de la B.1.2. Het middel is afgeleid uit de schending van de artikelen 10 en
Constitution, en ce que l'article 26 de la loi du 13 février 1998 11 van de Grondwet, doordat artikel 26 van de wet van 13 februari
établit une distinction entre les employeurs, en ce qui concerne la 1998, met betrekking tot de mogelijkheid om de R.S.Z.-vermindering te
possibilité de bénéficier des réductions O.N.S.S., selon qu'ils ont ou genieten, een verschil in behandeling tussen werkgevers invoert
n'ont pas occupé du personnel au cours de chacun des quatre trimestres de 1996, alors que ces employeurs se trouvent en réalité dans une situation similaire. B.2. La disposition attaquée a été introduite sur la base d'un amendement du Gouvernement justifié comme suit : « La mesure relative aux accords pour l'emploi prévoit un abaissement des charges pour les entreprises qui promeuvent l'emploi en (re)distribuant le travail disponible entre le plus grand nombre possible de travailleurs. La réduction des charges n'est accordée que pour tout engagement net par rapport au trimestre correspondant de naargelang de werkgevers in 1996 al dan niet personeel hebben tewerkgesteld gedurende elk van de vier kwartalen van dat jaar, terwijl zij zich in wezen in een soortgelijke situatie bevinden. B.2. De bestreden bepaling is ingevoegd op basis van een amendement van de Regering. Het werd als volgt verantwoord : « De maatregel inzake de tewerkstellingsakkoorden omvat een lastenverlaging voor ondernemingen die de tewerkstelling bevorderen door de beschikbare arbeid over zoveel mogelijk werknemers te (her)verdelen. De lastenverlaging wordt slechts toegekend voor elke netto-aanwerving in vergelijking met het overeenstemmende kwartaal van 1996. Gelet op deze elementen komen ondernemingen die opgericht worden
1996. Vu ces éléments, les entreprises créées en 1997 et 1998 in 1997 en 1998 niet in aanmerking voor de vermindering van de
n'entrent pas en ligne de compte pour la réduction des cotisations
patronales. » (Doc. parl., Chambre, 1997-1998, n° 1269/3, p. 2; voy. werkgeversbijdragen. » (Parl. St., Kamer, 1997-1998, nr. 1269/3, p. 2;
aussi n° 1269/4, pp. 45-46). zie eveneens nr. 1269/4, pp. 45-46)
B.3.1. La condition en vertu de laquelle les entreprises doivent, pour B.3.1. Het vereiste van een tewerkstelling, door de ondernemingen, van
bénéficier de la réduction des charges, avoir occupé des travailleurs
pendant chacun des quatre trimestres de 1996 est dictée par le souci werknemers gedurende elk van de vier kwartalen van 1996 om
de ne faire bénéficier de cette mesure que les entreprises qui ont lastenverlaging te genieten, is ingegeven door de zorg alleen die
déjà offert un certain volume d'emploi durant toute l'année 1996. ondernemingen hiervoor in aanmerking te laten komen die reeds over het
Cette mesure est donc pertinente au regard de l'objectif du gehele jaar 1996 een zekere tewerkstelling boden. Aldus is die
législateur qui consiste à promouvoir un accroissement de l'emploi, maatregel pertinent ten aanzien van de door de wetgever nagestreefde
par la redistribution du travail, dans les entreprises qui disposent doelstelling die erin bestaat door arbeidsherverdeling bijkomende
déjà d'un potentiel de travailleurs stable et qui peuvent donc tewerkstelling te bevorderen bij ondernemingen die reeds over een
réellement procéder à une redistribution du travail disponible. stabiel werknemerspotentieel beschikken en derhalve ook daadwerkelijk
Le législateur a pu raisonnablement estimer que les entreprises qui kunnen overgaan tot herverdeling van de beschikbare arbeid.
n'ont pas exercé leurs activités pendant les quatre trimestres de De wetgever vermocht in redelijkheid te oordelen dat de ondernemingen
l'année 1996 ne disposaient pas d'un potentiel de travailleurs suffisamment stable leur permettant d'opérer réellement la redistribution du travail visée par la mesure B et ceci nonobstant l'importance de la contribution de leur activité à l'emploi. La mesure est par conséquent pertinente par rapport à l'objectif poursuivi. B.3.2. Selon les parties requérantes, d'autres possibilités s'offraient au législateur pour promouvoir l'emploi par une réduction des charges, en sorte que les entreprises qui ont commencé leurs activités dans le courant de l'année 1996, sans avoir occupé des travailleurs au cours de chacun des quatre trimestres de cette année, puissent bénéficier des mesures de redistribution du travail. B.3.3. Les parties requérantes estiment que le législateur aurait pu die hun bedrijvigheid niet tijdens de vier kwartalen van 1996 uitoefenden, niet beschikten over een voldoende stabiel werknemerspotentieel waardoor zij daadwerkelijk aan de met de maatregel beoogde arbeidsherverdeling zouden kunnen doen - en zulks onverminderd het belang van de bijdrage van hun bedrijvigheid tot de tewerkstelling. De maatregel is derhalve pertinent ten aanzien van de nagestreefde doelstelling. B.3.2. De wetgever had volgens de verzoekende partijen ook andere mogelijkheden om door lastenvermindering de tewerkstelling te bevorderen, derwijze dat de ondernemingen die in de loop van 1996 hun activiteiten hebben opgestart, zonder dat zij reeds over elk van de vier kwartalen werknemers tewerkstelden, voor arbeidsherverdelende maatregelen in aanmerking zouden komen. B.3.3. De verzoekende partijen zijn van mening dat de wetgever erin
prévoir que la référence, pour l'année 1996, serait la moyenne des had kunnen voorzien dat het referentiepunt, voor het jaar 1996, het
trimestres d'occupation du personnel et qu'il aurait dû étendre la gemiddelde zou zijn van de kwartalen van tewerkstelling en dat hij de
mesure, pour les années 1997 et 1998, en fonction de la moyenne théorique calculée pour 1996. Une telle mesure n'eût pas répondu à l'objectif du législateur qui est de ne prendre en compte que des entreprises bénéficiant d'un nombre de travailleurs stable, ce que la référence aux quatre trimestres de 1996 permet de vérifier. B.3.4. L'argument avancé par les parties requérantes, selon lequel la mesure attaquée les aurait confrontées à une intervention législative ayant effet rétroactif, alors qu'elles satisfaisaient au début de 1997 et en 1998 à toutes les conditions légales et conventionnelles existantes en matière d'emploi et d'embauche, ne peut pas être admis. Aucune des dispositions relatives à l'entrée en vigueur ne permet de conclure que le législateur aurait conféré à la disposition litigieuse elle-même un effet rétroactif. B.4. Il résulte de ce qui précède que le législateur a pris une mesure qui n'est pas disproportionnée à l'objectif poursuivi, en tant qu'elle exclut du régime des exonérations sociales instauré par la loi du 26 juillet 1996 les employeurs qui ont commencé leurs activités à partir du deuxième trimestre de 1996. Le moyen ne peut être admis. Par ces motifs, la Cour rejette les recours. Ainsi prononcé en langue néerlandaise, en langue française et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 14 octobre 1999. Le greffier, L. Potoms. Le président, maatregel had moeten uitbreiden, voor de jaren 1997 en 1998, op basis van het theoretisch gemiddelde berekend voor 1996. Een dergelijke maatregel zou niet aan de doelstelling van de wetgever hebben beantwoord, die erin bestaat enkel ondernemingen met een stabiel aantal werknemers in aanmerking te nemen, wat kan worden geverifieerd door de vier kwartalen van 1996 als referentie te nemen. B.3.4. Het argument van de verzoekende partijen dat zij, die voldoen aan alle begin 1997 en 1998 bestaande wettelijke en conventionele voorwaarden inzake tewerkstelling en aanwerving, door de bestreden maatregel worden geconfronteerd met een wetgevend initiatief dat retroactieve werking heeft, kan niet worden aangenomen. Uit geen van de bepalingen met betrekking tot de inwerkingtreding kan worden afgeleid dat de wetgever aan de bestreden bepaling als dusdanig terugwerkende kracht heeft verleend. B.4. Uit wat voorafgaat volgt dat de wetgever een maatregel heeft genomen die, in zoverre hij de werkgevers die hun activiteiten startten vanaf het twee kwartaal van 1996, heeft uitgesloten van het voordeel van het bij de wet van 26 juli 1996 ingevoerde stelsel van sociale vrijstellingen, niet onevenredig is met de door hem nagestreefde doelstelling. Het middel kan niet worden aangenomen. Om die redenen, het Hof verwerpt de beroepen. Aldus uitgesproken in het Nederlands, het Frans en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 14 oktober 1999. De griffier, L. Potoms. De voorzitter,
L. De Grève. L. De Grève.
^