Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 104/99 du 6 octobre 1999 Numéro du rôle : 1399 En cause : le recours en annulation de l'article 48 de la loi-programme du 10 février 1998 pour la (...)"
Arrêt n° 104/99 du 6 octobre 1999 Numéro du rôle : 1399 En cause : le recours en annulation de l'article 48 de la loi-programme du 10 février 1998 pour la (...) Arrest nr. 104/99 van 6 oktober 1999 Rolnummer 1399 Inzake : het beroep tot vernietiging van artikel 48 van de programmawet van 10 februari 1998 tot bevordering van het zelfstandig ondernemerschap, in zoverre het artikel 6, § 4, van de k Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters H. (...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 104/99 du 6 octobre 1999 Arrest nr. 104/99 van 6 oktober 1999
Numéro du rôle : 1399 Rolnummer 1399
En cause : le recours en annulation de l'article 48 de la Inzake : het beroep tot vernietiging van artikel 48 van de
loi-programme du 10 février 1998 pour la promotion de l'entreprise programmawet van 10 februari 1998 tot bevordering van het zelfstandig
indépendante, en tant qu'il complète l'article 6, § 4, de la loi-cadre ondernemerschap, in zoverre het artikel 6, § 4, van de kaderwet van 1
du 1er mars 1976 réglementant la protection du titre professionnel et maart 1976 tot reglementering van de bescherming van de beroepstitel
l'exercice des professions intellectuelles prestataires de services, en van de uitoefening van de dienstverlenende intellectuele beroepen
introduit par R. Vande Velde et C. Auquier. aanvult, ingesteld door R. Vande Velde en C. Auquier.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de
Boel, L. François, G. De Baets, E. Cerexhe et R. Henneuse, assistée du rechters H. Boel, L. François, G. De Baets, E. Cerexhe en R. Henneuse,
greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet du recours I. Onderwerp van het beroep
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 20 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 20 augustus
août 1998 et parvenue au greffe le 21 août 1998, R. Vande Velde, 1998 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 21
demeurant à 5100 Jambes, rue Charles Lamquet 37, et C. Auquier, augustus 1998, hebben R. Vande Velde, wonende te 5100 Jambes, rue
demeurant à 7080 Eugies, rue Joseph Staline 3, ont introduit un Charles Lamquet 37, en C. Auquier, wonende te 7080 Eugies, rue Joseph
recours en annulation de l'article 48 de la loi-programme du 10 Staline 3, beroep tot vernietiging ingesteld van artikel 48 van de
février 1998 pour la promotion de l'entreprise indépendante (publiée programmawet van 10 februari 1998 tot bevordering van het zelfstandig
au Moniteur belge du 21 février 1998), en tant qu'il complète ondernemerschap (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 21
februari 1998), in zoverre het artikel 6, § 4, van de kaderwet van 1
l'article 6, § 4, de la loi-cadre du 1er mars 1976 réglementant la maart 1976 tot reglementering van de bescherming van de beroepstitel
protection du titre professionnel et l'exercice des professions intellectuelles prestataires de services. en van de uitoefening van de dienstverlenende intellectuele beroepen aanvult.
II. La procédure II. De rechtspleging
Par ordonnance du 21 août 1998, le président en exercice a désigné les Bij beschikking van 21 augustus 1998 heeft de voorzitter in functie de
juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi spéciale rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59
du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
des articles 71 ou 72 de la loi organique. om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
Le recours a été notifié conformément à l'article 76 de la loi Van het beroep is kennisgegeven overeenkomstig artikel 76 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 20 octobre 1998. organieke wet bij op 20 oktober 1998 ter post aangetekende brieven.
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 23 octobre 1998. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 23 oktober 1998.
Le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, a De Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, heeft een memorie
introduit un mémoire par lettre recommandée à la poste le 4 décembre ingediend bij op 4 december 1998 ter post aangetekende brief.
1998. Ce mémoire a été notifié conformément à l'article 89 de la loi Van die memorie is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de
organique, par lettre recommandée à la poste le 18 décembre 1998. organieke wet bij op 18 december 1998 ter post aangetekende brief.
Les parties requérantes ont introduit un mémoire en réponse par lettre De verzoekende partijen hebben een memorie van antwoord ingediend bij
recommandée à la poste le 13 janvier 1999. op 13 januari 1999 ter post aangetekende brief.
Par ordonnances des 27 janvier 1999 et 29 juin 1999, la Cour a prorogé Bij beschikkingen van 27 januari 1999 en 29 juni 1999 heeft het Hof de
termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot
respectivement jusqu'aux 20 août 1999 et 20 février 2000 le délai dans respectievelijk 20 augustus 1999 en 20 februari 2000.
lequel l'arrêt doit être rendu.
Par ordonnance du 9 juin 1999, la Cour a déclaré l'affaire en état et Bij beschikking van 9 juni 1999 heeft het Hof de zaak in gereedheid
fixé l'audience au 30 juin 1999. verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 30 juni 1999.
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten
par lettres recommandées à la poste le 11 juin 1999. bij op 11 juni 1999 ter post aangetekende brieven.
A l'audience publique du 30 juin 1999 : Op de openbare terechtzitting van 30 juni 1999 :
- ont comparu : - zijn verschenen :
Me P. Vande Casteele, avocat au barreau de Bruxelles, pour les parties Mr. P. Vande Casteele, advocaat bij de balie te Brussel, voor de
requérantes; verzoekende partijen;
Me M. Mahieu, avocat à la Cour de cassation, pour le Conseil des Mr. M. Mahieu, advocaat bij het Hof van Cassatie, voor de
ministres; Ministerraad;
- les juges-rapporteurs E. Cerexhe et H. Boel ont fait rapport; - hebben de rechters-verslaggevers E. Cerexhe en H. Boel verslag
uitgebracht;
- les avocats précités ont été entendus; - zijn de voornoemde advocaten gehoord;
- l'affaire a été mise en délibéré. - is de zaak in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
III. En droit III. In rechte
- A - - A -
Quant à la recevabilité Ten aanzien van de ontvankelijkheid
A.1. Le Conseil des ministres se réfère à la sagesse de la Cour pour A.1. De Ministerraad gedraagt zich naar de wijsheid van het Hof wat
ce qui concerne l'intérêt à agir des parties requérantes, qui sont toutes les deux titulaires d'un diplôme de géomètre-expert immobilier et sont inscrites à la fois au tableau de l'Institut professionnel des agents immobiliers et de l'Institut professionnel des géomètres-experts jurés. Quant à l'objet du recours A.2. Les parties requérantes consacrent de longs développements à un exposé axé, pour l'essentiel, sur les développements de la réglementation applicable à la reconnaissance de la profession de géomètre-expert juré, ainsi qu'aux recours juridictionnels qui y ont trait. A.3. Le Conseil des ministres considère que ces développements sont superflus. En effet, la Cour est saisie d'un recours dirigé contre une loi, et est exclusivement appelée à déterminer si cette loi viole les dispositions constitutionnelles visées au moyen. La Cour n'est pas saisie de griefs qui ne concerneraient, en toute hypothèse, que les actes pris en exécution de la loi attaquée, et dont la régularité doit s'apprécier en fonction de leur contenu propre. betreft het belang om in rechte te treden van de verzoekende partijen, die beiden houders zijn van een diploma van meetkundige-schatter van onroerende goederen en zowel ingeschreven zijn op tabel van het Beroepsinstituut van vastgoedmakelaars als van het Beroepsinstituut van gezworen landmeters-experten. Ten aanzien van het onderwerp van het beroep A.2. De verzoekende partijen wijden lange uiteenzettingen aan een betoog dat hoofdzakelijk gericht is op de uiteenzettingen van de reglementering die van toepassing is op de erkenning van het beroep van beëdigd landmeter-expert alsmede op de jurisdictionele beroepen die erop betrekking hebben. A.3. De Ministerraad is van oordeel dat die uiteenzettingen overbodig zijn. Bij het Hof is immers een beroep aanhangig gemaakt dat gericht is tegen een wet, en het Hof dient uitsluitend vast te stellen of die wet de in het middel beoogde grondwetsbepalingen schendt. Bij het Hof zijn geen grieven aanhangig gemaakt die, in elk geval, enkel betrekking zouden hebben op de akten die zijn genomen ter uitvoering van de bestreden wet en waarvan de regelmatigheid moet worden beoordeeld op basis van de eigenlijke inhoud ervan.
Il suffit donc de constater que la matière de la reconnaissance des Het is dus voldoende vast te stellen dat de aangelegenheid van de
professions intellectuelles prestataires de services a fait l'objet, à erkenning van de dienstverlenende intellectuele beroepen
oorspronkelijk het voorwerp heeft uitgemaakt van de kaderwet van 1
l'origine, de la loi-cadre du 1er mars 1976 et que celle-ci a été maart 1976 en dat die achtereenvolgens is gewijzigd bij de wetten van
modifiée successivement par les lois des 15 juillet 1985 et 30 15 juli 1985 en 30 december 1992. De aangevochten wet vormt, op haar
décembre 1992. La loi attaquée constitue, à son tour, une étape dans
l'adaptation de cette loi à la matière qu'elle régit. beurt, een etappe in de aanpassing van die wet aan de aangelegenheid
Les développements spécifiques de la réglementation relative à la die zij regelt. De specifieke uiteenzettingen van de reglementering in verband met het
profession de géomètre-expert juré n'appellent donc aucune observation beroep van beëdigd landmeter-expert vergen dus geen enkele bijzondere
particulière, si ce n'est le rappel de la loi du 6 août 1993 abrogeant opmerking, zij het de herinnering aan de wet van 6 augustus 1993
l'arrêté royal du 31 juillet 1825 concernant les dispositions betreffende de opheffing van het koninklijk besluit van 31 juli 1825
relatives à l'exercice de la profession d'arpenteur, ainsi que de houdende bepalingen nopens de uitoefening van het beroep van
l'arrêt prononcé par la Cour le 1er décembre 1994. landmeter, alsmede het arrest uitgesproken door het Hof op 1 december
Pour le surplus, la portée des dispositions actuellement attaquées 1994. Voor het overige moet de draagwijdte van de thans aangevochten
doit s'apprécier en fonction de l'application de la loi à toutes les bepalingen worden beoordeeld op basis van de toepassing van de wet op
hypothèses qu'elle peut viser, et donc à toutes les professions alle gevallen die ze kan beogen, en dus op alle dienstverlenende
intellectuelles prestataires de services susceptibles de faire l'objet intellectuele beroepen die het voorwerp kunnen uitmaken van een
d'un arrêté de réglementation. Il n'y a dès lors pas lieu de se reglementeringsbesluit. Bijgevolg dient men zich niet te beperken tot
limiter à l'examen des effets de la loi sur cette seule profession. het onderzoek van de gevolgen van de wet voor dat enkele beroep.
Dans ces limites, cet examen demeure cependant légitime, comme un Binnen die perken blijft dat onderzoek echter wettig, als een
point de référence parmi d'autres. referentiepunt onder andere.
A.4. Les parties requérantes contestent les critiques du Conseil des A.4. De verzoekende partijen betwisten de kritiek van de Ministerraad
ministres relatives au caractère superfétatoire de leurs in verband met het overbodige karakter van hun uiteenzettingen. Op
développements. De façon générale, elles estiment que leurs algemene wijze zijn zij van mening dat hun uiteenzettingen bijdragen
développements permettent précisément de mieux percevoir les tenants tot een betere kijk op de hervormingen alsmede op de weerslag ervan op
et aboutissants des réformes, ainsi que l'incidence sur les de gereglementeerde of de te reglementeren beroepen. Hoewel men zich
professions réglementées ou à réglementer. S'il n'y a effectivement daadwerkelijk niet dient te beperken tot het enkele onderzoek van de
pas lieu de se limiter au seul examen des effets de la loi sur les gevolgen van de wet voor de beroepen van beëdigd landmeter-expert
professions de géomètre-expert juré et/ou de géomètre-expert en/of meetkundige-schatter van onroerende goederen, blijft echter het
immobilier, il n'en reste pas moins que ce « dossier de l'Institut feit dat dit « dossier van het Beroepsinstituut van gezworen
professionnel des géomètres-experts jurés » est crucial pour landmeters-experten » van fundamenteel belang is om de
déterminer la recevabilité de la requête et le caractère fondé des ontvankelijkheid van het verzoekschrift en de gegrondheid van de
moyens. middelen vast te stellen.
Le moyen unique Enig middel
A.5.1. Le moyen unique tend à l'annulation de l'article 6, § 4, alinéa A.5.1. Het enig middel strekt tot de vernietiging van artikel 6, § 4,
3, de la loi-cadre du 1er mars 1976, tel qu'il a été inséré par derde lid, van de kaderwet van 1 maart 1976, zoals ingevoegd bij
l'article 48 de la loi du 10 février 1998 entreprise. artikel 48 van de bestreden wet van 10 februari 1998.
A.5.2. Le moyen est pris de la violation des articles 10 et 11 de la A.5.2. Het middel is afgeleid uit de schending van de artikelen 10 en
Constitution, pris isolément ou lus en combinaison avec les articles 11 van de Grondwet, afzonderlijk genomen of in samenhang gelezen met
16, 23 et 27 de la Constitution, en ce que l'article 6, § 4, alinéa 3, de artikelen 16, 23 en 27 van de Grondwet, in zoverre artikel 6, § 4,
nouveau de la loi attaquée prévoit que les membres d'un institut derde lid, nieuw, van de aangevochten wet bepaalt dat de leden van een
professionnel créé en exécution de la loi-cadre sont tenus au paiement beroepsinstituut opgericht ter uitvoering van de kaderwet gehouden
des cotisations arrêtées par les instituts, par application de zijn tot de betaling van de bijdragen die door de instituten zijn
vastgesteld, met toepassing van artikel 6, § 4, 2°, eerste lid, een
l'article 6, § 4, 2°, alinéa 1er, disposition insérée par la loi du 15 bepaling die is ingevoegd bij de wet van 15 juli 1985, en die bij de
juillet 1985, et soumises par le nouveau paragraphe 4, alinéa 2, nieuwe paragraaf 4, tweede lid, een niet aangevochten bepaling die is
disposition insérée par la loi du 10 février 1998, et non attaquée, à ingevoegd bij de wet van 10 februari 1998, worden onderworpen aan de
l'approbation du ministre, que ces membres sont frappés de la sanction goedkeuring van de minister, en dat die leden gestraft worden met
de suspension en cas de refus de paiement d'une cotisation, alors que schorsing in geval van weigering van betaling van een bijdrage. De
les membres d'un institut professionnel réglementé pourraient leden van een gereglementeerd beroepsinstituut zouden echter tevens
également être membres d'autres instituts, qu'ils seraient ainsi tenus lid van andere instituten kunnen zijn en aldus gehouden zijn tot de
au paiement des cotisations réclamées en fonction de ces diverses betaling van de op basis van die verscheidene lidmaatschappen
appartenances, et que la sanction du refus de paiement prévue par la gevorderde bijdragen. Daaruit volgt dat de sanctie van weigering van
nouvelle loi, à savoir la suspension à titre disciplinaire, est betaling bedoeld in de nieuwe wet, namelijk de schorsing als
excessive, d'où il suit que les articles 16, 23 et 27 de la tuchtstraf, buitensporig is, zodat de artikelen 16, 23 en 27 van de
Constitution sont méconnus, et qu'il en résulte par surcroît une Grondwet worden miskend; daaruit vloeit bovendien een discriminatie
discrimination au sens des articles 10 et 11 de la Constitution. voort in de zin van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
Les parties requérantes considèrent plus particulièrement que le De verzoekende partijen zijn meer in het bijzonder van oordeel dat de
non-paiement de la cotisation à un des divers instituts, qui peuvent niet-betaling van de bijdrage aan één van de diverse instituten, die
la recouvrer, entraîne la suspension du membre de l'institut concerné ze kunnen invorderen, de schorsing van het betrokken lid van het
à titre de peine disciplinaire. Il en résulte l'impossibilité instituut als tuchtstraf teweegbrengt. Daaruit vloeit de
d'exercer l'activité professionnelle, l'intéressé étant invité par onmogelijkheid voort om de beroepsactiviteit uit te oefenen, aangezien
ailleurs à solliciter sa « radiation » du tableau ou de la liste des de betrokkene bovendien verzocht wordt zijn « schrapping » van het
stagiaires (alors même qu'il possède des droits acquis lors de la tableau of van de lijst van stagiairs te vorderen (terwijl hij over
constitution et de l'installation de l'institut). Qui plus est, la rechten beschikt die hij bij de oprichting en de installatie van het
nouvelle loi prévoit une procédure de récupération de la cotisation instituut heeft verkregen). Bovendien voorziet de nieuwe wet in een
sur le patrimoine propre de l'intéressé à concurrence du solde encore dû. procedure van terugwinning van de bijdrage op het eigen vermogen van
A.6.1. Le Conseil des ministres fait tout d'abord observer que le de betrokkene ten belope van het nog verschuldigde saldo.
moyen ne critique pas et ne peut critiquer le principe même d'une A.6.1. De Ministerraad doet in de eerste plaats opmerken dat het
cotisation, comme condition de participation à un institut middel niet het beginsel van een bijdrage, als voorwaarde tot
professionnel. Cette exigence résulte en effet des dispositions deelneming aan een beroepsinstituut, bekritiseert en niet kan
antérieures de la loi-cadre, et plus spécialement de sa modification bekritiseren. Die vereiste vloeit immers voort uit de aan de kaderwet
voorafgaande bepalingen, en meer in het bijzonder uit de wijziging
par la loi du 15 juillet 1985. Elle n'a jamais été censurée. ervan bij de wet van 15 juli 1985. Die is nooit afgekeurd.
Le moyen ne critique pas davantage le complément apporté par la loi Het middel bekritiseert evenmin de bij de aangevochten wet
attaquée, dans la mesure où il est prévu que le montant des aangebrachte aanvulling, in zoverre bepaald wordt dat het bedrag van
cotisations est soumis à l'approbation du ministre qui a les classes de bijdrage onderworpen is aan de goedkeuring van de minister tot
moyennes dans ses attributions. wiens bevoegdheid de middenstand behoort.
A.6.2. Le moyen se borne à critiquer la sanction susceptible de A.6.2. Het middel beperkt zich ertoe de sanctie te bekritiseren die
s'attacher au défaut de paiement de la cotisation, sanction que les aan de ontstentenis van betaling van de bijdrage kan worden verbonden,
requérants considèrent comme excessive et comme violant les articles een sanctie die de verzoekers buitensporig achten en strijdig met de
16, 23 et 27 de la Constitution. artikelen 16, 23 en 27 van de Grondwet.
Le principe d'une réglementation, par le Roi, des professions Het beginsel van een reglementering, door de Koning, van de
intellectuelles prestataires de services est inscrit dans la loi du 1er intellectuele dienstverlenende beroepen is vervat in de wet van 1
mars 1976. Il n'a fait l'objet d'aucune censure à ce jour. Le principe maart 1976. Tot op vandaag is het nog niet afgekeurd. Het beginsel van
d'une telle réglementation permet assurément au législateur de een dergelijke reglementering maakt het de wetgever voorzeker
prévoir, pour les membres d'une profession réglementée, l'obligation mogelijk, voor de leden van een gereglementeerd beroep, te voorzien in
de payer une cotisation et d'assortir le non-paiement de cette de verplichting een bijdrage te betalen en de niet-betaling van die
cotisation de sanctions appropriées. bijdrage met de aangepaste sancties gepaard te laten gaan.
Une telle disposition ne viole en rien l'article 23 de la Een dergelijke bepaling schendt geenszins artikel 23 van de Grondwet.
Constitution. Celui-ci n'impose nullement au législateur de régler Dat artikel legt de wetgever geenszins de verplichting op om zelf al
lui-même toutes les conditions de l'exercice d'une activité de voorwaarden voor de uitoefening van een beroepsactiviteit te
professionnelle. La loi du 1er mars 1976, dont la constitutionnalité regelen. De wet van 1 maart 1976, waarvan de grondwettigheid niet, als
n'est, comme telle, pas remise en cause, notamment depuis l'adoption dusdanig, opnieuw in het geding wordt gebracht, met name sinds de
de l'article 23 nouveau de la Constitution, en est la meilleure aanneming van het nieuwe artikel 23 van de Grondwet, is daarvan het
illustration. La loi ne doit donc pas régler elle-même le montant des beste voorbeeld. De wet moet dus niet zelf het bedrag van de door de
cotisations dues par les membres d'une profession réglementée. Il leden van een gereglementeerd beroep verschuldigde bijdragen regelen.
suffit assurément qu'elle établisse le principe d'une telle Het volstaat voorzeker dat zij het beginsel van een dergelijke
cotisation. Elle peut en outre prévoir la sanction attachée au refus bijdrage vaststelt. Zij kan bovendien voorzien in de sanctie die aan
de paiement de cette cotisation. de weigering van betaling van die bijdrage wordt verbonden.
A.6.3. L'article 16 de la Constitution n'est pas davantage violé par A.6.3. Artikel 16 van de Grondwet wordt evenmin door de bestreden
la disposition litigieuse. Aucune atteinte au droit de propriété ne bepaling geschonden. Er vloeit immers geen enkele afbreuk aan het
résulte en effet de la règle selon laquelle une cotisation doit être eigendomsrecht voort uit de regel volgens welke een bijdrage moet
payée pour être membre d'une profession réglementée, et selon worden betaald om lid te zijn van een gereglementeerd beroep, en
laquelle, en cas de défaut de paiement, des sanctions disciplinaires volgens welke, in geval van ontstentenis van betaling, tuchtstraffen
peuvent être appliquées. kunnen worden toegepast.
A.6.4. De même, l'article 27 de la Constitution, qui dispose que les A.6.4. Op dezelfde wijze wordt artikel 27 van de Grondwet, dat bepaalt
Belges ont le droit de s'associer, n'est nullement violé par la dat de Belgen het recht van vereniging hebben, geenszins geschonden
circonstance qu'une disposition légale subordonne à l'obligation de door de omstandigheid dat een wetsbepaling de deelname aan een
payer une cotisation, assortie d'une sanction en cas de non-paiement, gereglementeerd beroep afhankelijk maakt van de verplichting om een
la participation à une profession réglementée. En effet, la bijdrage te bepalen die gepaard gaat met een sanctie in geval van
participation à une profession réglementée ne s'apparente en rien à la niet-betaling. De deelname aan een gereglementeerd beroep lijkt immers
in niets op de deelname aan een vereniging, die het resultaat is van
participation à une association, résultat de l'initiative privée. Le een privé-initiatief. De Ministerraad verwijst in dat verband naar de
Conseil des ministres se réfère à cet égard aux observations opmerkingen die zijn uiteengezet door de procureur-generaal Ganshof
développées par le procureur général Ganshof van der Meersch, van der Meersch, voorafgaand aan het arrest dat is uitgesproken door
précédant l'arrêt prononcé par la Cour de cassation le 4 mai 1974 het Hof van Cassatie op 4 mei 1974 (J.T., 1974, p. 564, in het
(J.T. 1974, p. 564, spécialement pp. 568, colonne 3, et 569, colonne bijzonder pp. 568, kolom 3, en 569, kolom 4), waar in herinnering
4), qui rappelle qu'un ordre professionnel constitue une institution wordt gebracht dat een beroepsorde een instelling van publiekrecht is
de droit public et non une association de droit privé. La même en niet een vereniging van privaatrecht. Om dezelfde redenen moet aan
qualification doit être donnée, pour les mêmes motifs, à la création de oprichting van een beroepsinstituut, dat is georganiseerd in
d'un institut professionnel, organisé conformément à la loi-cadre du 1er overeenstemming met de kaderwet van 1 maart 1976, dezelfde
mars 1976. L'obligation de faire partie de l'institut pour pratiquer kwalificatie worden gegeven. De verplichting om deel uit te maken van
la profession considérée, l'obligation accessoire d'en payer les het instituut om het beschouwde beroep te beoefenen, de bijkomende
cotisations, et la sanction s'attachant au défaut de paiement de la verplichting om de bijdragen daarvoor te betalen, en de sanctie
cotisation, sont totalement étrangères à la liberté d'association waarmee de ontstentenis van betaling van de bijdrage gepaard gaat,
garantie par l'article 27 de la Constitution. zijn volledig vreemd aan de in artikel 27 van de Grondwet gewaarborgde
Le Conseil des ministres observe par ailleurs que, dans la thèse des vrijheid van vereniging. De Ministerraad merkt bovendien op dat, in de stelling van de
requérants, le caractère prétendument excessif de la mesure critiquée verzoekers, het beweerde buitensporige karakter van de bekritiseerde
ne résulte pas de la loi, mais bien de la circonstance que la même maatregel niet voortvloeit uit de wet maar uit de omstandigheid dat
personne déciderait, librement, de solliciter son inscription à deux dezelfde persoon vrij zou beslissen zijn inschrijving in twee of meer
ou plusieurs instituts professionnels. Au demeurant, l'hypothèse n'est beroepsinstituten aan te vragen. Voor het overige is het geval, in de
actuelle, dans la thèse des requérants, qu'en ce qui concerne these van de verzoekers, enkel actueel wat betreft het bestaan van het
l'existence de l'Institut professionnel des agents immobiliers et de Beroepsinstituut van vastgoedmakelaars en het Beroepsinstituut van
l'Institut professionnel des géomètres-experts jurés. Il convient gezworen landmeters-experten. Er dient echter in herinnering te worden
cependant de rappeler que ce n'est pas de la loi elle-même que gebracht dat het niet uit de wet zelf is dat de buitensporig geachte
résulterait la mesure jugée excessive et critiquée par les requérants, en door de verzoekers bekritiseerde maatregel zou voortvloeien, maar,
mais bien, dans leur thèse, de l'abstention qui serait le fait des in hun these, wel degelijk uit de ontstentenis die toe te schrijven
instituts considérés, dans la mesure où ceux-ci estimeraient ne pas zou zijn aan de beschouwde instituten, in zoverre zij van mening
devoir prendre en considération la multiplicité des instituts pour zouden zijn geen rekening te moeten houden met de veelvuldigheid van
adapter, le cas échéant, le montant des cotisations réclamées par de instituten om, in voorkomend geval, het bedrag van de door elk van
chacun des instituts, et réduire en conséquence le nombre de de instituten gevorderde bijdragen aan te passen en bijgevolg het
situations de non-paiement et donc le nombre de mises en oeuvre de aantal situaties van niet-betaling te verminderen en dus het aantal
sanctions. toe te passen sancties.
A.6.5. Enfin, et le Conseil des ministres tient à le souligner comme
étant essentiel, les parties requérantes n'indiquent pas en quoi la A.6.5. Ten slotte, en de Ministerraad hecht eraan dat als essentieel
situation qu'elles dénoncent serait constitutive d'une discrimination te onderstrepen, geven de verzoekende partijen niet aan hoe de door
prohibée par les articles 10 et 11 de la Constitution. Les parties hen aangeklaagde situatie een bij de artikelen 10 en 11 van de
Grondwet verboden discriminatie zou bevatten. De verzoekende partijen
requérantes n'indiquent pas, notamment, vis-à-vis de quelle autre geven met name niet aan ten aanzien van welke andere categorie van
burgers een dergelijke discriminatie zou bestaan.
catégorie de citoyens une telle discrimination existerait. A.7.1. De verzoekende partijen zijn in de eerste plaats van mening dat
A.7.1. Les parties requérantes estiment d'abord qu'il est vain de tevergeefs een argument zou worden afgeleid uit het feit dat de
tirer argument du fait que la loi-cadre de 1976 n'aurait jamais été kaderwet van 1976 nooit afgekeurd zou zijn geweest in het kader van
sanctionnée au contentieux constitutionnel. L'absence de toute censure het grondwettelijk contentieux. De ontstentenis van enige afkeuring
n'équivaut pas à un brevet de constitutionnalité. betekent daarom nog geen bewijs voor grondwettigheid.
A.7.2. Quant au grief, en tant qu'il est pris de la violation du A.7.2. Ten aanzien van de grief, zijn de verzoekende partijen van
principe de légalité, les parties requérantes estiment qu'il est vain mening dat, in zoverre die grief is afgeleid uit de schending van het
de tirer argument de la délégation à l'institut en tant que telle, legaliteitsbeginsel, tevergeefs een argument wordt afgeleid uit de
dans la mesure où le grief s'analyse en une délégation excessive de la overdracht aan het instituut als dusdanig, in zoverre de grief wordt
compétence, réservée au législateur, vers d'autres organes. Il est geanalyseerd in de zin van een buitensporige overdracht van de aan de
wetgever voorbehouden bevoegdheid aan andere organen. Het is evenzeer
tout aussi vain de tirer argument du contrôle par les juridictions nutteloos een argument af te leiden uit de toetsing door de gewone en
ordinaires et administratives, dès lors que le grief porte notamment administratieve rechtscolleges, aangezien de grief met name betrekking
sur le transfert excessif d'une compétence, réservée par le heeft op een buitensporige overdracht van een door de Grondwetgever
Constituant au législateur, vers d'autres organes et sur la privation aan de wetgever voorbehouden bevoegdheid aan andere organen en op de
de droits essentiels. C'est le seul législateur du 6 août 1993 qui a ontzegging van essentiële rechten. Het is de enkele wetgever van 6
institué la profession de géomètre-expert immobilier et a requis la augustus 1993 die het beroep van meetkundige-schatter van onroerende
création d'un institut. A supposer qu'on puisse ultérieurement scinder goederen heeft ingesteld en de oprichting van een instituut heeft
cette profession, il appartient au seul législateur de le faire et vereist. In de veronderstelling dat men nadien dat beroep kan
d'autoriser le paiement de différentes cotisations. opsplitsen, staat het aan de enkele wetgever zulks te doen en de
betaling van verscheidene bijdragen mogelijk te maken.
A.7.3. Quant au grief, en tant qu'il est pris de la violation du A.7.3. Ten aanzien van de grief, in zoverre die is afgeleid uit de
principe d'égalité, les parties requérantes estiment que lorsque la schending van het gelijkheidsbeginsel, zijn de verzoekende partijen
privation d'une garantie constitutionnelle ou légale est invoquée, il van mening dat wanneer de ontzegging van een grondwettelijke of
ne faut pas indiquer la catégorie de personnes qui bénéficieraient wettelijke waarborg wordt aangevoerd, niet de categorie van personen
moet worden aangewezen die concreet die vrijheid zouden genieten, maar
concrètement de cette liberté, mais uniquement la liberté mise en uitsluitend de in gevaar gebrachte vrijheid.
péril. A contrario, il suffirait au législateur de priver tout le monde d'une A contrario zou de wetgever ermee volstaan iedereen een essentiële
garantie essentielle pour échapper à la sanction de l'annulation. Par waarborg te ontzeggen om aan de sanctie van vernietiging te
ailleurs, et ce jusqu'à l'entrée en vigueur des dispositions ontsnappen. Bovendien, en zulks tot de inwerkingtreding van de
litigieuses, il n'existait pas encore - à défaut de dispositions betwiste bepalingen, bestond - bij ontstentenis van uitdrukkelijke
expresses - de sanction pour le non-paiement des cotisations, bepalingen - er nog geen sanctie voor niet-betaling van de bijdragen,
met name in geval van een nagenoeg kunstmatige opsplitsing van het
notamment en cas de fragmentation quasi artificielle de la profession beroep in verscheidene instituten. Daaruit volgt dat er onder dezelfde
en divers instituts. Il en résulte qu'il y a une différence de personen een verschil van behandeling is, naargelang zij aan de
traitement entre les mêmes personnes, suivant qu'elles sont soumises à vroegere wettelijke regeling of aan de nieuwe regeling zijn
l'ancien régime légal ou au nouveau régime. Dès lors que la différence onderworpen. Aangezien het verschil in behandeling betrekking heeft op
de traitement porte sur la privation de droits essentiels et que seule de ontzegging van essentiële rechten en enkel de wet de voorwaarden
la loi détermine les conditions d'exercice d'une profession, il y a voor de uitoefening van een beroep vaststelt, is er
nécessairement une discrimination. noodzakelijkerwijze een discriminatie.
A.7.4. Enfin, les parties requérantes estiment que l'obligation d'être A.7.4. Ten slotte zijn de verzoekende partijen van mening dat de
inscrit au tableau de l'Institut ou sur la liste des stagiaires verplichting om ingeschreven te zijn op het tableau van het Instituut
constitue déjà une restriction aux libertés du commerce et du travail of op de lijst van stagiairs reeds een beperking vormt op de vrijheden
et à la liberté d'association; a fortiori en va-t-il de même de van handel en arbeid en op de vrijheid van vereniging; a fortiori
l'obligation de payer sa cotisation. Le paiement obligatoire de geldt dat voor de verplichting om een bijdrage te betalen. De
cotisations multiples est tout autant une atteinte au patrimoine du verplichte betaling van veelvuldige bijdragen vormt evenzeer een
membre cotisant. inbreuk op het vermogen van elk bijdragend lid.
La circonstance que les requérants ne contestent pas en tant que De omstandigheid dat de verzoekers die beide verplichtingen niet op
telles ces deux obligations n'a évidemment pas pour effet d'exclure la zich betwisten heeft uiteraard niet tot gevolg dat zij uitsluiten dat
prise en compte de ces deux restrictions majeures dans le cadre du met die beide belangrijke beperkingen rekening wordt gehouden in het
contrôle de proportionnalité. kader van de evenredigheidstoetsing.
- B - - B -
Quant à l'objet du recours Ten aanzien van het onderwerp van het beroep
B.1.1. Le recours est dirigé contre l'article 48 de la loi-programme B.1.1. Het beroep is gericht tegen artikel 48 van de programmawet van
du 10 février 1998 pour la promotion de l'entreprise indépendante, qui 10 februari 1998 tot bevordering van het zelfstandig ondernemerschap,
complète l'article 6, § 4, de la loi-cadre du 1er mars 1976 dat artikel 6, § 4, van de kaderwet van 1 maart 1976 tot
réglementant la protection du titre professionnel et l'exercice des reglementering van de bescherming van de beroepstitel en van de
professions intellectuelles prestataires de services. uitoefening van de dienstverlenende intellectuele beroepen aanvult.
B.1.2. L'article 48 de la loi précitée, qui modifie l'article 6 de la B.1.2. Artikel 48 van de voormelde wet, dat artikel 6 van de kaderwet
loi-cadre du 1er mars 1976, dispose : van 1 maart 1976 wijzigt, bepaalt :
« A l'article 6 de la même loi sont apportées les modifications « In artikel 6 van dezelfde wet worden de volgende wijzigingen
suivantes : aangebracht :
[...] "Les cotisations sont soumises à l'approbation du Ministre qui a les "De bijdragen worden onderworpen aan de goedkeuring van de Minister
Classes moyennes dans ses attributions. tot wiens bevoegdheid de Middenstand behoort.
En cas de refus de paiement de la cotisation par un membre dans le Bij weigering van betaling van de bijdrage door een lid binnen de door
délai fixé par le Conseil, la chambre exécutive peut, après avoir de Raad vastgestelde termijn, kan de Uitvoerende Kamer, na het lid
sommé le membre de payer encore la cotisation dans un délai fixé par aangemaand te hebben om binnen een door de Kamer bepaalde termijn de
la chambre, suspendre l'intéressé pendant la durée de la procédure de bijdrage alsnog te betalen, het betrokken lid tijdens de duur van de
récupération de la cotisation, à titre de peine disciplinaire procedure tot invordering van de bijdrage schorsen, bij wijze van
conformément à l'article 9, alinéa 1er, c). La cotisation n'est pas tuchtstraf overeenkomstig artikel 9, eerste lid, c). De bijdrage is
due si l'intéressé a demandé sa radiation de la liste des stagiaires niet verschuldigd indien de belanghebbende voor het verstrijken van de
vastgestelde termijnen om zijn schrapping van de lijst van de
ou du tableau des titulaires avant l'expiration du délai fixé. stagiairs of het tableau van de beroepsbeoefenaars heeft verzocht.
Le Roi fixe la façon dont s'opère le contrôle sur les comptes annuels, De Koning bepaalt op welke wijze toezicht wordt gehouden op de
les budgets et la comptabilité des instituts professionnels." » jaarrekeningen, begrotingen en boekhouding van de beroepsinstituten [
B.1.3. C'est l'article 1er de la loi du 6 août 1993 qui a permis que . ]." » B.1.3. Het is artikel 1 van de wet van 6 augustus 1993 dat het
la profession de géomètre-expert immobilier fasse l'objet d'une mogelijk heeft gemaakt dat het beroep van meetkundige-schatter van
réglementation, conformément à la loi-cadre du 1er mars 1976 précitée, onroerende goederen wordt gereglementeerd, overeenkomstig de voormelde
qui a pour objet de protéger les titres professionnels et l'exercice kaderwet van 1 maart 1976, die tot doel heeft de beroepstitels te
de l'ensemble des professions intellectuelles prestataires de beschermen alsmede de uitoefening van het geheel van de
services. dienstverlenende intellectuele beroepen.
B.1.4. Bien que les parties requérantes soient toutes les deux des B.1.4. Hoewel de verzoekende partijen beiden meetkundige-schatters van
géomètres-experts immobiliers, elles attaquent une disposition onroerende goederen zijn, vechten zij een algemene bepaling van de
générale de la loi-programme du 10 février 1998 modifiant la loi-cadre programmawet van 10 februari 1998 waarbij de kaderwet van 1 maart 1976
du 1er mars 1976 qui est applicable à l'ensemble des personnes wordt gewijzigd aan die van toepassing is op alle personen welke een
exerçant une profession intellectuelle prestataire de services. dienstverlenend intellectueel beroep uitoefenen.
Quand au fond Ten gronde
B.2. Le moyen unique est pris de la violation par l'article 6, § 4, B.2. Het enig middel is afgeleid uit de schending, door het nieuwe
alinéa 3, nouveau de la loi-cadre du 1er mars 1976 des articles 10 et artikel 6, § 4, derde lid, van de kaderwet van 1 maart 1976, van de
11 de la Constitution pris isolément ou lus en combinaison avec les artikelen 10 en 11 van de Grondwet afzonderlijk genomen of in
articles 23, 16 et 27 de la Constitution. samenhang gelezen met de artikelen 23, 16 en 27 van de Grondwet.
B.3. Les parties requérantes considèrent d'abord que le principe de B.3. De verzoekende partijen zijn in de eerste plaats van oordeel dat
légalité inscrit dans l'article 23 a été violé par l'article attaqué het in artikel 23 vervatte legaliteitsbeginsel door het aangevochten
parce que cette disposition attribue à un ministre, alors que seul le artikel is geschonden omdat die bepaling aan een minister, terwijl
législateur serait compétent pour le faire, la compétence d'approuver enkel de wetgever bevoegd zou zijn om zulks te doen, de bevoegdheid
le montant des cotisations fixées par les instituts professionnels. toekent om het bedrag goed te keuren van de door de beroepsinstituten
vastgestelde bijdragen.
B.4.1. L'article 23 de la Constitution dispose : B.4.1. Artikel 23 van de Grondwet bepaalt :
« Chacun a le droit de mener une vie conforme à la dignité humaine. « Ieder heeft het recht een menswaardig leven te leiden.
A cette fin, la loi, le décret ou la règle visée à l'article 134 Daartoe waarborgen de wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde
garantissent, en tenant compte des obligations correspondantes, des regel, rekening houdend met de overeenkomstige plichten, de
droits économiques, sociaux et culturels, et déterminent les economische, sociale en culturele rechten, waarvan ze de voorwaarden
conditions de leur exercice. voor de uitoefening bepalen.
[...] » [...] »
B.4.2. L'article 23 précité a pour objet de garantir les conditions B.4.2. Het voormelde artikel 23 heeft tot doel de
d'exercice des droits économiques, sociaux et culturels. La loi-cadre uitoefeningsvoorwaarden te waarborgen van de economische, sociale en
culturele rechten. In zoverre de kaderwet van 1 maart 1976 de
du 1er mars 1976, en tant qu'elle réglemente la protection du titre et bescherming van de titel en de uitoefening van de intellectuele
l'exercice des professions intellectuelles prestataires de services, dienstverlenende vrije beroepen reglementeert, beantwoordt zij aan de
répond à l'exigence de légalité prescrite par l'article 23 de la in artikel 23 van de Grondwet vervatte legaliteitsvereiste.
Constitution. B.5.1. De verzoekende partijen zijn vervolgens van oordeel dat artikel
B.5.1. Les parties requérantes considèrent ensuite que l'article 16 de 16 van de Grondwet geschonden is door het aangevochten artikel van de
la Constitution a été violé par l'article attaqué de la loi-cadre du 1er
mars 1976 parce qu'il porterait atteinte au droit de propriété en kaderwet van 1 maart 1976 omdat het afbreuk zou doen aan het
imposant au membre d'une profession réglementée de payer une eigendomsrecht doordat het een lid van een gereglementeerd beroep de
cotisation, paiement à défaut duquel des sanctions disciplinaires verplichting oplegt een bijdrage te betalen, waarbij in geval van
peuvent être appliquées. niet-betaling tuchtstraffen kunnen worden toegepast.
B.5.2. L'obligation de payer une cotisation est étrangère à la B.5.2. De verplichting tot betaling van een bijdrage is vreemd aan de
privation de propriété visée par l'article 16 de la Constitution. eigendomsberoving bedoeld in artikel 16 van de Grondwet.
B.6.1. Les parties requérantes considèrent, enfin, que l'article 6, § B.6.1. De verzoekende partijen zijn, ten slotte, van oordeel dat het
4, alinéa 3, nouveau de la loi-cadre du 1er mars 1976 violerait les nieuwe artikel 6, § 4, derde lid, van de kaderwet van 1 maart 1976 de
articles 10 et 11 de la Constitution lus en combinaison avec l'article artikelen 10 en 11 van de Grondwet, gelezen in samenhang met artikel
27 de la Constitution. B.6.2. Les instituts professionnels sont des institutions de droit public, dont la création est prévue par la loi-cadre du 1er mars 1976. L'obligation de faire partie d'un institut professionnel pour pouvoir pratiquer une profession qui fait l'objet d'une réglementation prise en application de la loi précitée, celle de payer une cotisation et, le cas échéant, d'encourir une sanction en cas de défaut de paiement sont étrangères au principe de la liberté d'association garanti par l'article 27 de la Constitution, qui a pour objet de garantir la création d'associations privées et la participation à leurs activités. B.7. Le moyen n'est pas fondé. Par ces motifs, la Cour rejette le recours. Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 6 octobre 1999. Le greffier, L. Potoms. Le président, 27 van de Grondwet, zou schenden. B.6.2. De beroepsinstituten zijn publiekrechtelijke instellingen, waarvan in de oprichting is voorzien in de kaderwet van 1 maart 1976. De verplichting om deel uit te maken van een beroepsinstituut teneinde een beroep uit te oefenen dat het voorwerp uitmaakt van een reglementering die is aangenomen met toepassing van de voormelde wet, de verplichting om een bijdrage te betalen en, in voorkomend geval, het feit dat men een sanctie oploopt in geval van niet-betaling, zijn vreemd aan het beginsel van vrijheid van vereniging dat is gewaarborgd door artikel 27 van de Grondwet, dat tot doel heeft de oprichting van private verenigingen en de deelname aan hun activiteiten te garanderen. B.7. Het middel is niet gegrond. Om die redenen, het Hof verwerpt het beroep. Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 6 oktober 1999. De griffier, L. Potoms. De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^