← Retour vers "Arrêt n° 72/99 du 17 juin 1999 Numéro du rôle : 1638 En cause : la question préjudicielle
concernant l'article 4, alinéa 1 er , de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats
de travail, posée par le Tribunal du travail d'Anvers."
Arrêt n° 72/99 du 17 juin 1999 Numéro du rôle : 1638 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 4, alinéa 1 er , de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail, posée par le Tribunal du travail d'Anvers. | Arrest nr. 72/99 van 17 juni 1999 Rolnummer 1638 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 4, eerste lid, van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Antwerpen. Het Arbitragehof, I. Onderwerp van de prejudiciële vraag Bij vonnis van |
---|---|
COUR D'ARBITRAGE | ARBITRAGEHOF |
Arrêt n° 72/99 du 17 juin 1999 | Arrest nr. 72/99 van 17 juni 1999 |
Numéro du rôle : 1638 | Rolnummer 1638 |
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 4, alinéa 1er, | In zake : de prejudiciële vraag over artikel 4, eerste lid, van de wet |
de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail, posée | van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, gesteld door de |
par le Tribunal du travail d'Anvers. | Arbeidsrechtbank te Antwerpen. |
La Cour d'arbitrage, | Het Arbitragehof, |
composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges H. | samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de |
Boel, L. François, G. De Baets, R. Henneuse et M. Bossuyt, assistée du | rechters H. Boel, L. François, G. De Baets, R. Henneuse en M. Bossuyt, |
greffier L. Potoms, présidée par le président L. De Grève, | bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter L. De Grève, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet de la question préjudicielle | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag |
Par jugement du 2 mars 1999 en cause de P. Van Riel contre la s.a. | Bij vonnis van 2 maart 1999 in zake P. Van Riel tegen de n.v. R.V.S. |
R.V.S. Assurances, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour | Verzekeringen, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof |
d'arbitrage le 9 mars 1999, le Tribunal du travail d'Anvers a posé la | is ingekomen op 9 maart 1999, heeft de Arbeidsrechtbank te Antwerpen |
question préjudicielle suivante : | de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
« L'article 4, alinéa 1er, de la loi du 3 juillet 1978 relative aux | « Is artikel 4, eerste lid, van de wet van 3 juli 1978 betreffende de |
contrats de travail est-il conforme aux principes d'égalité et de | arbeidsovereenkomsten, in overeenstemming met de in de artikelen 10 en |
non-discrimination consacrés par les articles 10 et 11 de la | 11 van de gecoördineerde Grondwet verankerde beginselen van gelijkheid |
Constitution coordonnée en ce qu'il aboutit à ce qu'un employé dont le | en niet-discriminatie in zoverre dat het ertoe leidt dat een |
contrat de travail répond à la définition du contrat de travail de | arbeidsovereenkomst van een bediende beantwoordend aan de definitie |
représentant de commerce mais qui opère dans une entreprise | van de arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordigers, doch |
d'assurances est traité de manière différente des autres représentants | werkzaam in een verzekeringsmaatschappij, verschillend wordt behandeld |
de commerce ? » | van de overige handelsvertegenwoordigers ? » |
II. La procédure devant la Cour | II. De rechtspleging voor het Hof |
Par ordonnance du 9 mars 1999, le président en exercice a désigné les | Bij beschikking van 9 maart 1999 heeft de voorzitter in functie de |
juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi spéciale | rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 |
du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. | van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. |
Le 31 mars 1999, en application de l'article 72, alinéa 1er, de la loi | Op 31 maart 1999 hebben de rechters-verslaggevers M. Bossuyt en R. |
spéciale précitée, les juges-rapporteurs M. Bossuyt et R. Henneuse ont | Henneuse, met toepassing van artikel 72, eerste lid, van de voormelde |
fait rapport devant la Cour de ce qu'ils estimaient qu'il pourrait | bijzondere wet, voor het Hof verslag uitgebracht en gesteld dat zij |
être mis fin à la procédure par un arrêt de réponse immédiate. | van oordeel zijn dat de procedure door een arrest van onmiddellijk |
antwoord kan worden afgedaan. | |
Les conclusions des juges-rapporteurs ont été notifiées aux parties | Overeenkomstig artikel 72, tweede lid, van de organieke wet is van de |
dans l'instance principale conformément à l'article 72, alinéa 2, de | conclusies van de rechters-verslaggevers aan de partijen in het |
la loi organique, par lettres recommandées à la poste le 8 avril 1999. | bodemgeschil kennisgegeven bij op 8 april 1999 ter post aangetekende |
La s.a. R.V.S. Assurances, ayant son siège social à 1140 Bruxelles, | brieven. De n.v. R.V.S. Verzekeringen, met maatschappelijke zetel te 1140 |
avenue Henri Matisse 16, a introduit un mémoire justificatif par | Brussel, Henri Matisselaan 16, heeft bij op 23 april 1999 ter post |
lettre recommandée à la poste le 23 avril 1999. | aangetekende brief een memorie met verantwoording ingediend. |
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants | De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende |
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. | van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. |
III. En droit | III. In rechte |
- A - | - A - |
Conclusions des juges-rapporteurs | Conclusies van de rechters-verslaggevers |
A.1. Dans leurs conclusions, les juges-rapporteurs ont estimé qu'ils | A.1. De rechters-verslaggevers hebben in hun conclusies geoordeeld dat |
pouvaient être amenés à proposer à la Cour de mettre fin à l'examen de | zij ertoe zouden kunnen worden gebracht aan het Hof voor te stellen de |
l'affaire par un arrêt de réponse immédiate. | zaak af te doen met een arrest van onmiddellijk antwoord. |
Mémoire justificatif de la s.a. RVS Assurances | Memorie met verantwoording van de n.v. R.V.S. Verzekeringen |
A.2. La partie intervenante soutient que la personne dont le | |
licenciement fait l'objet de l'instance principale devant le Tribunal | A.2. De tussenkomende partij betoogt dat de persoon om wiens ontslag |
du travail ne travaille pas dans un lien de subordination, mais | het geschil ten gronde voor de Arbeidsrechtbank gaat, niet werkt in |
qu'elle est un intermédiaire d'assurances indépendant, qui entre dans | ondergeschikt verband, doch een zelfstandige verzekeringstussenpersoon |
le champ d'application de la loi du 27 mars 1995 relative à | is, die onder de toepassing valt van de wet van 27 maart 1995 |
l'intermédiation en assurances et à la distribution d'assurances. | betreffende de verzekeringsbemiddeling en de distributie van |
Afin de justifier l'article 4 de la loi du 3 juillet 1978 relative aux | verzekeringen. Ze voert bovendien ter rechtvaardiging van artikel 4 van de |
contrats de travail, elle soutient en outre que la loi du 13 avril | arbeidsovereenkomstenwet van 3 juli 1978 aan dat ook in de wet van 13 |
1995 relative au contrat d'agence commerciale exclut également le | april 1995 betreffende de handelsagentuurovereenkomst de |
secteur des assurances. | verzekeringssector werd uitgesloten. |
- B - | - B - |
B.1.1. Par jugement du 2 mars 1999, le Tribunal du travail d'Anvers a | B.1.1. Bij vonnis van 2 maart 1999 heeft de Arbeidsrechtbank te |
posé la question préjudicielle suivante : | Antwerpen de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
« L'article 4, alinéa 1er, de la loi du 3 juillet 1978 relative aux | « Is artikel 4, eerste lid, van de wet van 3 juli 1978 betreffende de |
contrats de travail est-il conforme aux principes d'égalité et de | arbeidsovereenkomsten, in overeenstemming met de in de artikelen 10 en |
non-discrimination consacrés par les articles 10 et 11 de la | 11 van de gecoördineerde Grondwet verankerde beginselen van gelijkheid |
Constitution coordonnée en ce qu'il aboutit à ce qu'un employé dont le | en niet-discriminatie in zoverre dat het ertoe leidt dat een |
contrat de travail répond à la définition du contrat de travail de | arbeidsovereenkomst van een bediende beantwoordend aan de definitie |
représentant de commerce mais qui opère dans une entreprise | van de arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordigers, doch |
d'assurances est traité de manière différente des autres représentants | werkzaam in een verzekeringsmaatschappij, verschillend wordt behandeld |
de commerce ? » | van de overige handelsvertegenwoordigers ? » |
B.1.2. Dans son mémoire justificatif, la partie intervenante critique | B.1.2. In haar memorie met verantwoording heeft de tussenkomende |
les conclusions des juges-rapporteurs, qui ont proposé à la Cour de | partij bezwaren geuit naar aanleiding van de conclusies van de |
rechters-verslaggevers waarbij het Hof werd voorgesteld een arrest van | |
rendre un arrêt de réponse immédiate, estimant que le raisonnement | onmiddellijk antwoord te wijzen, omdat zij van oordeel waren dat de |
exposé dans l'arrêt de la Cour n° 20/98 du 18 février 1998 vaut | redenering uiteengezet in het arrest van het Hof nr. 20/98 van 18 |
februari 1998 ook kan gelden in onderhavig geval. De geuite bezwaren | |
également en l'espèce. Les critiques formulées (A.2) reviennent | (A.2) komen evenwel neer op een wijziging van de prejudiciële vraag |
toutefois à modifier la question préjudicielle formulée par le juge a | geformuleerd door de verwijzende rechter, wat de partijen niet |
quo, ce qui n'appartient pas aux parties. La Cour observe de surcroît | toekomt. Het Hof merkt bovendien op dat de wet van 4 mei 1999 tot |
que la loi du 4 mai 1999 modifiant la loi du 13 avril 1995 relative au | wijziging van de wet van 13 april 1995 betreffende de |
contrat d'agence commerciale (Moniteur belge, 2 juin 1999) n'exclut | handelsagentuurovereenkomst (Belgisch Staatsblad, 2 juni 1999) de |
plus le secteur des assurances. | verzekeringssector niet meer uitsluit. |
B.2.1. L'article 4, alinéas 1er et 2, de la loi du 3 juillet 1978 | B.2.1. Artikel 4, eerste en tweede lid, van de wet van 3 juli 1978 |
relative aux contrats de travail énonce : | betreffende de arbeidsovereenkomsten luidt : |
« Le contrat de travail de représentant de commerce est le contrat par | « De arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordigers is een |
lequel un travailleur, le représentant de commerce, s'engage contre | overeenkomst waarbij een werknemer, de handelsvertegenwoordiger, zich |
verbindt tegen loon cliënteel op te sporen en te bezoeken met het oog | |
rémunération à prospecter et visiter une clientèle en vue de la | op het onderhandelen over en het sluiten van zaken, verzekeringen |
négociation ou la conclusion d'affaires, hormis les assurances, sous | uitgezonderd, onder het gezag, voor rekening en in naam van een of meer opdrachtgevers. |
l'autorité, pour le compte et au nom d'un ou de plusieurs commettants. | Niettegenstaande elke uitdrukkelijke bepaling van de overeenkomst of |
Nonobstant toute stipulation expresse du contrat ou en son silence, le | bij het stilzwijgen ervan wordt de overeenkomst gesloten tussen |
contrat conclu entre commettant et intermédiaire, quelle qu'en soit la | opdrachtgever en tussenpersoon, welke ook de benaming zij, beschouwd |
dénomination, est réputé jusqu'à preuve du contraire un contrat de | als een arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordigers, tenzij het |
travail de représentant de commerce. » | tegendeel wordt bewezen. » |
B.2.2. Conformément à l'article 87 de la même loi, le contrat de | B.2.2. Overeenkomstig artikel 87 van dezelfde wet wordt de |
arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordigers in bovenvermelde | |
travail de représentant de commerce au sens indiqué ci-dessus est | zin beheerst door, enerzijds, de bepalingen van titel III van de wet |
régi, d'une part, par les dispositions du titre III de la loi du 3 | van 3 juli 1978, die de arbeidsovereenkomst voor bedienden regelt |
juillet 1978 qui règle le contrat de travail des employés (l'article | |
86 excepté) et, d'autre part, par les dispositions spécifiques | (artikel 86 uitgezonderd) en, anderzijds, de specifieke bepalingen |
relatives aux représentants de commerce figurant au titre IV (les articles 88 à 107) de la même loi. | inzake handelsvertegenwoordiging, vervat in titel IV (de artikelen 88 tot 107) van dezelfde wet. |
B.2.3. Il résulte de la combinaison des dispositions précitées que le | B.2.3. Uit de combinatie van de vermelde bepalingen volgt dat voor de |
travailleur dont le contrat de travail répond à la définition donnée à | werknemer wiens arbeidsovereenkomst beantwoordt aan de in artikel 4, |
l'article 4, alinéa 1er, mais qui opère dans le secteur des | eerste lid, vervatte definitie, doch die werkzaam is in de |
verzekeringssector, enkel de algemene regels inzake de | |
assurances, se voit uniquement appliquer les règles générales en | arbeidsovereenkomst voor bedienden van toepassing zijn, indien hij |
matière de contrat de travail d'employé, s'il exerce une activité | arbeidt onder het gezag van een of meer opdrachtgevers. In |
professionnelle sous l'autorité d'un ou de plusieurs commettants. | tegenstelling tot de handelsvertegenwoordigers in de andere sectoren, |
Contrairement aux représentants de commerce dans les autres secteurs, | kan hij zich niet beroepen op de beschermende maatregelen van de |
il ne peut invoquer les mesures de protection des articles 88 à 107. | artikelen 88 tot 107. |
B.3.1. Le secteur des assurances a été exclu du régime des | B.3.1. De sector van de verzekeringen wordt uitgesloten uit de |
représentants de commerce dès la loi du 30 juillet 1963 fixant le | regeling inzake handelsvertegenwoordiging sinds de wet van 30 juli |
statut de ces représentants. | 1963 tot instelling van het statuut der handelsvertegenwoordigers. |
Il ressort des travaux préparatoires que les auteurs de cette loi ont | Uit de parlementaire voorbereiding blijkt dat de initiatiefnemers van |
estimé qu'il y avait « une raison substantielle pour ranger les | die wet oordeelden dat er « een grondige reden [was] om de contracten |
contrats des agents d'assurance parmi les contrats de la | van de verzekeringsagenten bij de contracten van |
représentation commerciale ». Pour ce faire, il fallait toutefois au | handelsvertegenwoordiging in te delen ». Dit zou echter vergen « dat |
men vooraf een scherp onderscheid [zou dienen] te maken tussen de | |
préalable « tracer nettement la frontière entre les agents d'assurance | zelfstandige en de niet-zelfstandige verzekeringsagent, wat een lang |
indépendants et dépendants, tâche apparemment longue et malaisée ». | en moeilijk werk schijnt te zijn ». |
Afin de ne pas retarder inutilement l'adoption d'une réglementation | Om de aanneming van een algemene regeling inzake |
générale de la représentation commerciale, il fut donc prévu qu'une | handelsvertegenwoordiging niet nodeloos te vertragen, werd daarom voor |
initiative parlementaire distincte serait prise pour le secteur des | de verzekeringssector een afzonderlijk wetgevend initiatief in het |
assurances (Doc. parl., Sénat, 1962-1963, n° 185, rapport, Pasin., | vooruitzicht gesteld (Parl. St., Senaat, 1962-1963, nr. 185, Verslag, |
1963, pp. 785-786). | Pasin., 1963, pp. 785-786). |
B.3.2. La Cour constate que plus de trente ans après l'adoption de la | B.3.2. Het Hof stelt vast dat, meer dan dertig jaar na de |
loi du 30 juillet 1963, il n'existe toujours aucune réglementation | totstandkoming van de wet van 30 juli 1963, nog steeds geen wettelijke |
légale offrant aux employés du secteur des assurances dont le contrat | regeling werd uitgevaardigd die de bedienden in de verzekeringssector |
répond à la définition de celui de représentant de commerce une protection juridique qui soit comparable à la protection inscrite au profit des représentants de commerce dans la loi relative aux contrats de travail. B.4. Le législateur a pu raisonnablement estimer qu'en raison des caractéristiques propres au secteur des assurances, il n'y a pas lieu d'étendre à ce secteur la présomption dérogatoire au droit commun prévue par l'article 4, alinéa 2, de la loi du 3 juillet 1978. Le juge saisi d'un litige doit par conséquent vérifier si le travailleur démontre qu'il est lié à son employeur par un contrat de travail. Une telle différence de traitement, par rapport aux représentants de commerce opérant dans les autres secteurs, est raisonnablement | beantwoordend aan de definitie van handelsvertegenwoordiger een juridische bescherming biedt, die vergelijkbaar is met die voor handelsvertegenwoordigers, zoals vervat in de arbeidsovereenkomstenwet. B.4. De wetgever vermocht redelijkerwijze te oordelen dat, wegens de eigen kenmerken van de verzekeringssector, het vermoeden waarin artikel 4, tweede lid, van de wet van 3 juli 1978 voorziet en dat afwijkt van het gemeen recht, niet dient te worden uitgebreid tot die sector. De rechter bij wie een geding aanhangig wordt gemaakt moet bijgevolg nagaan of de werknemer aantoont dat hij door een arbeidsovereenkomst aan zijn werkgever is gebonden. Een dergelijk verschil in behandeling, ten opzichte van de handelsvertegenwoordigers die in de andere sectoren werkzaam zijn, is redelijkerwijze |
justifiée par le problème particulier que pose, dans le secteur des | verantwoord door het bijzondere probleem gesteld, in de |
assurances, la délimitation de la catégorie des indépendants et de | verzekeringssector, door de afbakening van de categorie van de |
celle des employés. | zelfstandigen en die van de bedienden. |
B.5. Par contre, il n'apparaît pas des travaux préparatoires cités au | B.5. Daarentegen blijkt niet uit de parlementaire voorbereiding |
B.3.1 - et la Cour n'aperçoit pas davantage - que des motifs | aangehaald in B.3.1 - en het Hof ziet al evenmin - dat aanvaardbare |
admissibles puissent justifier que la protection légale accordée au | motieven zouden kunnen verantwoorden dat de wettelijke bescherming, |
représentant de commerce soit refusée au travailleur qui a fait la | die aan de handelsvertegenwoordiger wordt toegekend, zou worden |
preuve qu'il travaille sous l'autorité d'un employeur dans le secteur | geweigerd aan de werknemer die het bewijs heeft geleverd dat hij onder |
des assurances et qui démontre que sa situation correspond à celle du | het gezag van een werkgever in de verzekeringssector werkt en die |
représentant de commerce défini par la loi. | aantoont dat zijn situatie overeenstemt met die van de in de wet |
gedefinieerde handelsvertegenwoordiger. | |
Il s'ensuit que l'article 4, alinéa 1er, de la loi du 3 juillet 1978 | Daaruit volgt dat artikel 4, eerste lid, van de wet van 3 juli 1978 de |
viole les articles 10 et 11 de la Constitution, dans la mesure | artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt in de mate zoals aangegeven |
indiquée au dispositif. | in het beschikkende gedeelte. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
L'article 4, alinéa 1er, de la loi du 3 juillet 1978 relative aux | Artikel 4, eerste lid, van de wet van 3 juli 1978 betreffende de |
contrats de travail viole les articles 10 et 11 de la Constitution en | arbeidsovereenkomsten schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, |
ce qu'il rend les articles 88 à 107 de cette loi inapplicables à | in zoverre het de artikelen 88 tot 107 van die wet niet-toepasselijk |
l'employé qui démontre qu'il est lié par un contrat de travail à un | maakt op de bediende die aantoont dat hij door een arbeidsovereenkomst |
employeur dans le secteur des assurances et que sa situation | verbonden is met een werkgever in de sector van de verzekeringen en |
correspond à la définition légale du représentant de commerce. | dat zijn situatie overeenstemt met de wettelijke definitie van de |
handelsvertegenwoordiger. | |
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, | Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 17 juin 1999. | Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 17 juni 1999. |
Le greffier, | De griffier, |
L. Potoms. | L. Potoms. |
Le président, | De voorzitter, |
L. De Grève. | L. De Grève. |