Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 72/99 du 17 juin 1999 Numéro du rôle : 1638 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 4, alinéa 1 er , de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail, posée par le Tribunal du travail d'Anvers."
Arrêt n° 72/99 du 17 juin 1999 Numéro du rôle : 1638 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 4, alinéa 1 er , de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail, posée par le Tribunal du travail d'Anvers. Arrest nr. 72/99 van 17 juni 1999 Rolnummer 1638 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 4, eerste lid, van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Antwerpen. Het Arbitragehof, I. Onderwerp van de prejudiciële vraag Bij vonnis van
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 72/99 du 17 juin 1999 Arrest nr. 72/99 van 17 juni 1999
Numéro du rôle : 1638 Rolnummer 1638
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 4, alinéa 1er, In zake : de prejudiciële vraag over artikel 4, eerste lid, van de wet
de la loi du 3 juillet 1978 relative aux contrats de travail, posée van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, gesteld door de
par le Tribunal du travail d'Anvers. Arbeidsrechtbank te Antwerpen.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges H. samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de
Boel, L. François, G. De Baets, R. Henneuse et M. Bossuyt, assistée du rechters H. Boel, L. François, G. De Baets, R. Henneuse en M. Bossuyt,
greffier L. Potoms, présidée par le président L. De Grève, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter L. De Grève,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle I. Onderwerp van de prejudiciële vraag
Par jugement du 2 mars 1999 en cause de P. Van Riel contre la s.a. Bij vonnis van 2 maart 1999 in zake P. Van Riel tegen de n.v. R.V.S.
R.V.S. Assurances, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour Verzekeringen, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof
d'arbitrage le 9 mars 1999, le Tribunal du travail d'Anvers a posé la is ingekomen op 9 maart 1999, heeft de Arbeidsrechtbank te Antwerpen
question préjudicielle suivante : de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 4, alinéa 1er, de la loi du 3 juillet 1978 relative aux « Is artikel 4, eerste lid, van de wet van 3 juli 1978 betreffende de
contrats de travail est-il conforme aux principes d'égalité et de arbeidsovereenkomsten, in overeenstemming met de in de artikelen 10 en
non-discrimination consacrés par les articles 10 et 11 de la 11 van de gecoördineerde Grondwet verankerde beginselen van gelijkheid
Constitution coordonnée en ce qu'il aboutit à ce qu'un employé dont le en niet-discriminatie in zoverre dat het ertoe leidt dat een
contrat de travail répond à la définition du contrat de travail de arbeidsovereenkomst van een bediende beantwoordend aan de definitie
représentant de commerce mais qui opère dans une entreprise van de arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordigers, doch
d'assurances est traité de manière différente des autres représentants werkzaam in een verzekeringsmaatschappij, verschillend wordt behandeld
de commerce ? » van de overige handelsvertegenwoordigers ? »
II. La procédure devant la Cour II. De rechtspleging voor het Hof
Par ordonnance du 9 mars 1999, le président en exercice a désigné les Bij beschikking van 9 maart 1999 heeft de voorzitter in functie de
juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi spéciale rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59
du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Le 31 mars 1999, en application de l'article 72, alinéa 1er, de la loi Op 31 maart 1999 hebben de rechters-verslaggevers M. Bossuyt en R.
spéciale précitée, les juges-rapporteurs M. Bossuyt et R. Henneuse ont Henneuse, met toepassing van artikel 72, eerste lid, van de voormelde
fait rapport devant la Cour de ce qu'ils estimaient qu'il pourrait bijzondere wet, voor het Hof verslag uitgebracht en gesteld dat zij
être mis fin à la procédure par un arrêt de réponse immédiate. van oordeel zijn dat de procedure door een arrest van onmiddellijk
antwoord kan worden afgedaan.
Les conclusions des juges-rapporteurs ont été notifiées aux parties Overeenkomstig artikel 72, tweede lid, van de organieke wet is van de
dans l'instance principale conformément à l'article 72, alinéa 2, de conclusies van de rechters-verslaggevers aan de partijen in het
la loi organique, par lettres recommandées à la poste le 8 avril 1999. bodemgeschil kennisgegeven bij op 8 april 1999 ter post aangetekende
La s.a. R.V.S. Assurances, ayant son siège social à 1140 Bruxelles, brieven. De n.v. R.V.S. Verzekeringen, met maatschappelijke zetel te 1140
avenue Henri Matisse 16, a introduit un mémoire justificatif par Brussel, Henri Matisselaan 16, heeft bij op 23 april 1999 ter post
lettre recommandée à la poste le 23 avril 1999. aangetekende brief een memorie met verantwoording ingediend.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
III. En droit III. In rechte
- A - - A -
Conclusions des juges-rapporteurs Conclusies van de rechters-verslaggevers
A.1. Dans leurs conclusions, les juges-rapporteurs ont estimé qu'ils A.1. De rechters-verslaggevers hebben in hun conclusies geoordeeld dat
pouvaient être amenés à proposer à la Cour de mettre fin à l'examen de zij ertoe zouden kunnen worden gebracht aan het Hof voor te stellen de
l'affaire par un arrêt de réponse immédiate. zaak af te doen met een arrest van onmiddellijk antwoord.
Mémoire justificatif de la s.a. RVS Assurances Memorie met verantwoording van de n.v. R.V.S. Verzekeringen
A.2. La partie intervenante soutient que la personne dont le
licenciement fait l'objet de l'instance principale devant le Tribunal A.2. De tussenkomende partij betoogt dat de persoon om wiens ontslag
du travail ne travaille pas dans un lien de subordination, mais het geschil ten gronde voor de Arbeidsrechtbank gaat, niet werkt in
qu'elle est un intermédiaire d'assurances indépendant, qui entre dans ondergeschikt verband, doch een zelfstandige verzekeringstussenpersoon
le champ d'application de la loi du 27 mars 1995 relative à is, die onder de toepassing valt van de wet van 27 maart 1995
l'intermédiation en assurances et à la distribution d'assurances. betreffende de verzekeringsbemiddeling en de distributie van
Afin de justifier l'article 4 de la loi du 3 juillet 1978 relative aux verzekeringen. Ze voert bovendien ter rechtvaardiging van artikel 4 van de
contrats de travail, elle soutient en outre que la loi du 13 avril arbeidsovereenkomstenwet van 3 juli 1978 aan dat ook in de wet van 13
1995 relative au contrat d'agence commerciale exclut également le april 1995 betreffende de handelsagentuurovereenkomst de
secteur des assurances. verzekeringssector werd uitgesloten.
- B - - B -
B.1.1. Par jugement du 2 mars 1999, le Tribunal du travail d'Anvers a B.1.1. Bij vonnis van 2 maart 1999 heeft de Arbeidsrechtbank te
posé la question préjudicielle suivante : Antwerpen de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 4, alinéa 1er, de la loi du 3 juillet 1978 relative aux « Is artikel 4, eerste lid, van de wet van 3 juli 1978 betreffende de
contrats de travail est-il conforme aux principes d'égalité et de arbeidsovereenkomsten, in overeenstemming met de in de artikelen 10 en
non-discrimination consacrés par les articles 10 et 11 de la 11 van de gecoördineerde Grondwet verankerde beginselen van gelijkheid
Constitution coordonnée en ce qu'il aboutit à ce qu'un employé dont le en niet-discriminatie in zoverre dat het ertoe leidt dat een
contrat de travail répond à la définition du contrat de travail de arbeidsovereenkomst van een bediende beantwoordend aan de definitie
représentant de commerce mais qui opère dans une entreprise van de arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordigers, doch
d'assurances est traité de manière différente des autres représentants werkzaam in een verzekeringsmaatschappij, verschillend wordt behandeld
de commerce ? » van de overige handelsvertegenwoordigers ? »
B.1.2. Dans son mémoire justificatif, la partie intervenante critique B.1.2. In haar memorie met verantwoording heeft de tussenkomende
les conclusions des juges-rapporteurs, qui ont proposé à la Cour de partij bezwaren geuit naar aanleiding van de conclusies van de
rechters-verslaggevers waarbij het Hof werd voorgesteld een arrest van
rendre un arrêt de réponse immédiate, estimant que le raisonnement onmiddellijk antwoord te wijzen, omdat zij van oordeel waren dat de
exposé dans l'arrêt de la Cour n° 20/98 du 18 février 1998 vaut redenering uiteengezet in het arrest van het Hof nr. 20/98 van 18
februari 1998 ook kan gelden in onderhavig geval. De geuite bezwaren
également en l'espèce. Les critiques formulées (A.2) reviennent (A.2) komen evenwel neer op een wijziging van de prejudiciële vraag
toutefois à modifier la question préjudicielle formulée par le juge a geformuleerd door de verwijzende rechter, wat de partijen niet
quo, ce qui n'appartient pas aux parties. La Cour observe de surcroît toekomt. Het Hof merkt bovendien op dat de wet van 4 mei 1999 tot
que la loi du 4 mai 1999 modifiant la loi du 13 avril 1995 relative au wijziging van de wet van 13 april 1995 betreffende de
contrat d'agence commerciale (Moniteur belge, 2 juin 1999) n'exclut handelsagentuurovereenkomst (Belgisch Staatsblad, 2 juni 1999) de
plus le secteur des assurances. verzekeringssector niet meer uitsluit.
B.2.1. L'article 4, alinéas 1er et 2, de la loi du 3 juillet 1978 B.2.1. Artikel 4, eerste en tweede lid, van de wet van 3 juli 1978
relative aux contrats de travail énonce : betreffende de arbeidsovereenkomsten luidt :
« Le contrat de travail de représentant de commerce est le contrat par « De arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordigers is een
lequel un travailleur, le représentant de commerce, s'engage contre overeenkomst waarbij een werknemer, de handelsvertegenwoordiger, zich
verbindt tegen loon cliënteel op te sporen en te bezoeken met het oog
rémunération à prospecter et visiter une clientèle en vue de la op het onderhandelen over en het sluiten van zaken, verzekeringen
négociation ou la conclusion d'affaires, hormis les assurances, sous uitgezonderd, onder het gezag, voor rekening en in naam van een of meer opdrachtgevers.
l'autorité, pour le compte et au nom d'un ou de plusieurs commettants. Niettegenstaande elke uitdrukkelijke bepaling van de overeenkomst of
Nonobstant toute stipulation expresse du contrat ou en son silence, le bij het stilzwijgen ervan wordt de overeenkomst gesloten tussen
contrat conclu entre commettant et intermédiaire, quelle qu'en soit la opdrachtgever en tussenpersoon, welke ook de benaming zij, beschouwd
dénomination, est réputé jusqu'à preuve du contraire un contrat de als een arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordigers, tenzij het
travail de représentant de commerce. » tegendeel wordt bewezen. »
B.2.2. Conformément à l'article 87 de la même loi, le contrat de B.2.2. Overeenkomstig artikel 87 van dezelfde wet wordt de
arbeidsovereenkomst voor handelsvertegenwoordigers in bovenvermelde
travail de représentant de commerce au sens indiqué ci-dessus est zin beheerst door, enerzijds, de bepalingen van titel III van de wet
régi, d'une part, par les dispositions du titre III de la loi du 3 van 3 juli 1978, die de arbeidsovereenkomst voor bedienden regelt
juillet 1978 qui règle le contrat de travail des employés (l'article
86 excepté) et, d'autre part, par les dispositions spécifiques (artikel 86 uitgezonderd) en, anderzijds, de specifieke bepalingen
relatives aux représentants de commerce figurant au titre IV (les articles 88 à 107) de la même loi. inzake handelsvertegenwoordiging, vervat in titel IV (de artikelen 88 tot 107) van dezelfde wet.
B.2.3. Il résulte de la combinaison des dispositions précitées que le B.2.3. Uit de combinatie van de vermelde bepalingen volgt dat voor de
travailleur dont le contrat de travail répond à la définition donnée à werknemer wiens arbeidsovereenkomst beantwoordt aan de in artikel 4,
l'article 4, alinéa 1er, mais qui opère dans le secteur des eerste lid, vervatte definitie, doch die werkzaam is in de
verzekeringssector, enkel de algemene regels inzake de
assurances, se voit uniquement appliquer les règles générales en arbeidsovereenkomst voor bedienden van toepassing zijn, indien hij
matière de contrat de travail d'employé, s'il exerce une activité arbeidt onder het gezag van een of meer opdrachtgevers. In
professionnelle sous l'autorité d'un ou de plusieurs commettants. tegenstelling tot de handelsvertegenwoordigers in de andere sectoren,
Contrairement aux représentants de commerce dans les autres secteurs, kan hij zich niet beroepen op de beschermende maatregelen van de
il ne peut invoquer les mesures de protection des articles 88 à 107. artikelen 88 tot 107.
B.3.1. Le secteur des assurances a été exclu du régime des B.3.1. De sector van de verzekeringen wordt uitgesloten uit de
représentants de commerce dès la loi du 30 juillet 1963 fixant le regeling inzake handelsvertegenwoordiging sinds de wet van 30 juli
statut de ces représentants. 1963 tot instelling van het statuut der handelsvertegenwoordigers.
Il ressort des travaux préparatoires que les auteurs de cette loi ont Uit de parlementaire voorbereiding blijkt dat de initiatiefnemers van
estimé qu'il y avait « une raison substantielle pour ranger les die wet oordeelden dat er « een grondige reden [was] om de contracten
contrats des agents d'assurance parmi les contrats de la van de verzekeringsagenten bij de contracten van
représentation commerciale ». Pour ce faire, il fallait toutefois au handelsvertegenwoordiging in te delen ». Dit zou echter vergen « dat
men vooraf een scherp onderscheid [zou dienen] te maken tussen de
préalable « tracer nettement la frontière entre les agents d'assurance zelfstandige en de niet-zelfstandige verzekeringsagent, wat een lang
indépendants et dépendants, tâche apparemment longue et malaisée ». en moeilijk werk schijnt te zijn ».
Afin de ne pas retarder inutilement l'adoption d'une réglementation Om de aanneming van een algemene regeling inzake
générale de la représentation commerciale, il fut donc prévu qu'une handelsvertegenwoordiging niet nodeloos te vertragen, werd daarom voor
initiative parlementaire distincte serait prise pour le secteur des de verzekeringssector een afzonderlijk wetgevend initiatief in het
assurances (Doc. parl., Sénat, 1962-1963, n° 185, rapport, Pasin., vooruitzicht gesteld (Parl. St., Senaat, 1962-1963, nr. 185, Verslag,
1963, pp. 785-786). Pasin., 1963, pp. 785-786).
B.3.2. La Cour constate que plus de trente ans après l'adoption de la B.3.2. Het Hof stelt vast dat, meer dan dertig jaar na de
loi du 30 juillet 1963, il n'existe toujours aucune réglementation totstandkoming van de wet van 30 juli 1963, nog steeds geen wettelijke
légale offrant aux employés du secteur des assurances dont le contrat regeling werd uitgevaardigd die de bedienden in de verzekeringssector
répond à la définition de celui de représentant de commerce une protection juridique qui soit comparable à la protection inscrite au profit des représentants de commerce dans la loi relative aux contrats de travail. B.4. Le législateur a pu raisonnablement estimer qu'en raison des caractéristiques propres au secteur des assurances, il n'y a pas lieu d'étendre à ce secteur la présomption dérogatoire au droit commun prévue par l'article 4, alinéa 2, de la loi du 3 juillet 1978. Le juge saisi d'un litige doit par conséquent vérifier si le travailleur démontre qu'il est lié à son employeur par un contrat de travail. Une telle différence de traitement, par rapport aux représentants de commerce opérant dans les autres secteurs, est raisonnablement beantwoordend aan de definitie van handelsvertegenwoordiger een juridische bescherming biedt, die vergelijkbaar is met die voor handelsvertegenwoordigers, zoals vervat in de arbeidsovereenkomstenwet. B.4. De wetgever vermocht redelijkerwijze te oordelen dat, wegens de eigen kenmerken van de verzekeringssector, het vermoeden waarin artikel 4, tweede lid, van de wet van 3 juli 1978 voorziet en dat afwijkt van het gemeen recht, niet dient te worden uitgebreid tot die sector. De rechter bij wie een geding aanhangig wordt gemaakt moet bijgevolg nagaan of de werknemer aantoont dat hij door een arbeidsovereenkomst aan zijn werkgever is gebonden. Een dergelijk verschil in behandeling, ten opzichte van de handelsvertegenwoordigers die in de andere sectoren werkzaam zijn, is redelijkerwijze
justifiée par le problème particulier que pose, dans le secteur des verantwoord door het bijzondere probleem gesteld, in de
assurances, la délimitation de la catégorie des indépendants et de verzekeringssector, door de afbakening van de categorie van de
celle des employés. zelfstandigen en die van de bedienden.
B.5. Par contre, il n'apparaît pas des travaux préparatoires cités au B.5. Daarentegen blijkt niet uit de parlementaire voorbereiding
B.3.1 - et la Cour n'aperçoit pas davantage - que des motifs aangehaald in B.3.1 - en het Hof ziet al evenmin - dat aanvaardbare
admissibles puissent justifier que la protection légale accordée au motieven zouden kunnen verantwoorden dat de wettelijke bescherming,
représentant de commerce soit refusée au travailleur qui a fait la die aan de handelsvertegenwoordiger wordt toegekend, zou worden
preuve qu'il travaille sous l'autorité d'un employeur dans le secteur geweigerd aan de werknemer die het bewijs heeft geleverd dat hij onder
des assurances et qui démontre que sa situation correspond à celle du het gezag van een werkgever in de verzekeringssector werkt en die
représentant de commerce défini par la loi. aantoont dat zijn situatie overeenstemt met die van de in de wet
gedefinieerde handelsvertegenwoordiger.
Il s'ensuit que l'article 4, alinéa 1er, de la loi du 3 juillet 1978 Daaruit volgt dat artikel 4, eerste lid, van de wet van 3 juli 1978 de
viole les articles 10 et 11 de la Constitution, dans la mesure artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt in de mate zoals aangegeven
indiquée au dispositif. in het beschikkende gedeelte.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 4, alinéa 1er, de la loi du 3 juillet 1978 relative aux Artikel 4, eerste lid, van de wet van 3 juli 1978 betreffende de
contrats de travail viole les articles 10 et 11 de la Constitution en arbeidsovereenkomsten schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet,
ce qu'il rend les articles 88 à 107 de cette loi inapplicables à in zoverre het de artikelen 88 tot 107 van die wet niet-toepasselijk
l'employé qui démontre qu'il est lié par un contrat de travail à un maakt op de bediende die aantoont dat hij door een arbeidsovereenkomst
employeur dans le secteur des assurances et que sa situation verbonden is met een werkgever in de sector van de verzekeringen en
correspond à la définition légale du représentant de commerce. dat zijn situatie overeenstemt met de wettelijke definitie van de
handelsvertegenwoordiger.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 17 juin 1999. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 17 juni 1999.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms. L. Potoms.
Le président, De voorzitter,
L. De Grève. L. De Grève.
^