Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 63/99 du 9 juin 1999 Numéro du rôle : 1411 En cause : le recours en annulation de l'article 214 de la loi du 22 février 1998 portant des dispositions sociales, qui abroge l'article 10, § 2, de la loi du 28 août 1991 sur l'exerci La Cour d'arbitrage, composée du président L. De Grève et du juge L. François, faisant fonction (...)"
Arrêt n° 63/99 du 9 juin 1999 Numéro du rôle : 1411 En cause : le recours en annulation de l'article 214 de la loi du 22 février 1998 portant des dispositions sociales, qui abroge l'article 10, § 2, de la loi du 28 août 1991 sur l'exerci La Cour d'arbitrage, composée du président L. De Grève et du juge L. François, faisant fonction (...) Arrest nr. 63/99 van 9 juni 1999 Rolnummer 1411 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 214 van de wet van 22 februari 1998 houdende sociale bepalingen, waarbij artikel 10, § 2, van de wet van 28 augustus 1991 op de uitoefening Het Arbitragehof, samengesteld uit voorzitter L. De Grève en rechter L. François, waarnemend voo(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 63/99 du 9 juin 1999 Arrest nr. 63/99 van 9 juni 1999
Numéro du rôle : 1411 Rolnummer 1411
En cause : le recours en annulation de l'article 214 de la loi du 22 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 214 van de wet van
février 1998 portant des dispositions sociales, qui abroge l'article 22 februari 1998 houdende sociale bepalingen, waarbij artikel 10, § 2,
10, § 2, de la loi du 28 août 1991 sur l'exercice de la médecine van de wet van 28 augustus 1991 op de uitoefening van de
vétérinaire, introduit par l'a.s.b.l. Vlaamse Dierenartsenvereniging diergeneeskunde wordt opgeheven, ingesteld door de v.z.w. Vlaamse
et autres. Dierenartsenvereniging en anderen.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée du président L. De Grève et du juge L. François, faisant samengesteld uit voorzitter L. De Grève en rechter L. François,
fonction de président, et des juges P. Martens, J. Delruelle, H. waarnemend voorzitter, en de rechters P. Martens, J. Delruelle, H.
Coremans, A. Arts et M. Bossuyt, assistée de la référendaire B. Coremans, A. Arts en M. Bossuyt, bijgestaan door referendaris B.
Renauld, faisant fonction de greffier, présidée par le président L. De Renauld, waarnemend griffier, onder voorzitterschap van voorzitter L.
Grève, De Grève,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet du recours I. Onderwerp van het beroep
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 3 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 3 september
septembre 1998 et parvenue au greffe le 4 septembre 1998, l'a.s.b.l. 1998 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 4
september 1998, hebben de v.z.w. Vlaamse Dierenartsenvereniging, met
Vlaamse Dierenartsenvereniging, dont le siège social est établi à 1060 maatschappelijke zetel te 1060 Brussel, Fonsnylaan 41, M. Janssens,
Bruxelles, avenue Fonsny 41, M. Janssens, demeurant à 9250 wonende te 9250 Waasmunster, Dommelstraat 46, W. Stragier, wonende te
Waasmunster, Dommelstraat 46, W. Stragier, demeurant à 8870 Izegem,
Bellevuestraat 35, et J. Nijs, demeurant à 2222 Itegem, Schoolstraat 8870 Izegem, Bellevuestraat 35, en J. Nijs, wonende te 2222 Itegem,
9, ont introduit un recours en annulation de l'article 214 de la loi Schoolstraat 9, beroep tot vernietiging ingesteld van artikel 214 van
du 22 février 1998 portant des dispositions sociales (publiée au de wet van 22 februari 1998 houdende sociale bepalingen (bekendgemaakt
Moniteur belge du 3 mars 1998), qui abroge l'article 10, § 2, de la in het Belgisch Staatsblad van 3 maart 1998), waarbij artikel 10, § 2,
loi du 28 août 1991 sur l'exercice de la médecine vétérinaire. van de wet van 28 augustus 1991 op de uitoefening van de
diergeneeskunde wordt opgeheven.
II. La procédure II. De rechtspleging
Par ordonnance du 4 septembre 1998, le président en exercice a désigné Bij beschikking van 4 september 1998 heeft de voorzitter in functie de
les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59
spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
des articles 71 ou 72 de la loi organique. om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
Le recours a été notifié conformément à l'article 76 de la loi Van het beroep is kennisgegeven overeenkomstig artikel 76 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 29 septembre 1998. organieke wet bij op 29 september 1998 ter post aangetekende brieven.
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 6 octobre 1998. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 6 oktober 1998.
Le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, a De Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, heeft een memorie
introduit un mémoire par lettre recommandée à la poste le 13 novembre ingediend bij op 13 november 1998 ter post aangetekende brief.
1998. Ce mémoire a été notifié conformément à l'article 89 de la loi Van die memorie is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de
organique, par lettre recommandée à la poste le 20 novembre 1998. organieke wet bij op 20 november 1998 ter post aangetekende brief.
Par ordonnance du 24 décembre 1998, le président en exercice a prorogé Bij beschikking van 24 december 1998 heeft de voorzitter in functie,
de quinze jours le délai prévu pour introduire un mémoire en réponse, op verzoek van de verzoekende partijen, de termijn voor het indienen
à la demande des parties requérantes. van een memorie van antwoord verlengd met vijftien dagen.
Cette ordonnance a été notifiée aux parties requérantes, par lettre Van die beschikking is kennisgegeven aan de verzoekende partijen bij
recommandée à la poste le 28 décembre 1998. op 28 december 1998 ter post aangetekende brief.
Par ordonnance du 24 février 1999, la Cour a prorogé jusqu'au 3 Bij beschikking van 24 februari 1999 heeft het Hof de termijn
septembre 1999 le délai dans lequel l'arrêt doit être rendu. waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot 3 september 1999.
Par ordonnance du 31 mars 1999, la Cour a déclaré l'affaire en état et Bij beschikking van 31 maart 1999 heeft het Hof de zaak in gereedheid
fixé l'audience au 20 avril 1999. verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 20 april 1999.
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats, Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten
par lettres recommandées à la poste le 1er avril 1999. bij op 1 april 1999 ter post aangetekende brieven.
Par ordonnance du 20 avril 1999, le président en exercice, après avoir Bij beschikking van 20 april 1999 heeft de voorzitter in functie, na
constaté que le président M. Melchior était légitimement empêché et te hebben vastgesteld dat voorzitter M. Melchior wettig verhinderd was
remplacé par le juge L. François, juge le plus ancien, qui était déjà en werd vervangen door rechter L. François, oudstbenoemd rechter, die
membre du siège, et que le juge H. Boel était également légitimement reeds lid was van de zetel en dat ook rechter H. Boel wettig
empêché, a complété le siège par les juges P. Martens et A. Arts. verhinderd was, de zetel aangevuld met de rechters P. Martens en A. Arts.
A l'audience publique du 20 avril 1999 : Op de openbare terechtzitting van 20 april 1999 :
- ont comparu : - zijn verschenen :
. Me P. Devers, avocat au barreau de Gand, pour les parties . Mr. P. Devers, advocaat bij de balie te Gent, voor de verzoekende
requérantes; partijen;
. Me T. Balthazar, avocat au barreau de Gand, Me H. Diependaele et Me . Mr. T. Balthazar, advocaat bij de balie te Gent, Mr. H. Diependaele
A. Vastersavendts, avocats au barreau de Bruxelles, pour le Conseil en Mr. A. Vastersavendts, advocaten bij de balie te Brussel, voor de
des ministres; Ministerraad;
- les juges-rapporteurs H. Coremans et P. Martens ont fait rapport; - hebben de rechters-verslaggevers H. Coremans en P. Martens verslag uitgebracht;
- les avocats précités ont été entendus; - zijn de voornoemde advocaten gehoord;
- l'affaire a été mise en délibéré. - is de zaak in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
III. En droit III. In rechte
- A - - A -
Sur la recevabilité Ten aanzien van de ontvankelijkheid
A.1. Les parties requérantes allèguent qu'elles sont directement et A.1. De verzoekende partijen voeren aan dat zij door de bestreden
défavorablement affectées par les dispositions attaquées, « en ce bepaling rechtstreeks en ongunstig worden geraakt « doordat het aan de
qu'il est désormais interdit aux médecins vétérinaires d'effectuer dierenartsen voortaan verboden wordt zelf ex tempore bereidingen uit
eux-mêmes des préparations extemporanées, et ce quelle que soit te voeren, en dan nog ongeacht het soort dieren waarop zulke
l'espèce animale à laquelle ces préparations magistrales seraient destinées ». magistrale bereidingen betrekking zouden hebben ».
La première partie requérante est la plus grande association de De eerste verzoekende partij is de grootste belangenvereniging van
défense d'intérêts des médecins vétérinaires néerlandophones. Son Nederlandstalige dierenartsen. Haar voorzitter werd door de Kamer van
président a été associé par la Chambre des représentants à volksvertegenwoordigers betrokken bij de voorbereiding van de wet van
l'élaboration de la loi du 28 août 1991 sur l'exercice de la médecine vétérinaire. Aux termes de ses statuts, l'association a pour objet « d'assurer la défense des intérêts professionnels de ses membres dans l'ensemble du pays et devant toute juridiction et d'assumer la gestion des biens qui lui ont été confiés à cette fin ». Le 12 juin 1998, le conseil d'administration a décidé d'introduire un recours en annulation de la disposition attaquée. Les deuxième et troisième parties requérantes tiennent une pratique en qualité de médecin vétérinaire tant pour les animaux d'élevage que pour les animaux de compagnie. La quatrième partie requérante tient une pratique en qualité de médecin vétérinaire pour les animaux de compagnie. Elle est impliquée aussi dans une procédure pénale concernant notamment des préparations extemporanées. Elle a été acquittée en première instance mais le ministère public a interjeté appel. A.2. Selon le Conseil des ministres, l'article 10, § 2, de la loi du 28 août 1991, abrogé par la disposition attaquée, prévoyait la 28 augustus 1991 op de uitoefening van de diergeneeskunde. Luidens haar statuten heeft de vereniging tot doel « het verdedigen van de beroepsbelangen van haar leden over het ganse land en voor gelijk welke rechtsmacht, alsmede het beheren van de goederen die haar te dien einde werden toevertrouwd ». Op 12 juni 1998 heeft de raad van bestuur beslist een beroep tot vernietiging van de bestreden bepaling in te stellen. De tweede en de derde verzoekende partij hebben een praktijk als dierenarts voor zowel landbouwhuisdieren als gezelschapsdieren. De vierde verzoeker heeft een praktijk als dierenarts voor gezelschapsdieren. Hij is tevens betrokken in een strafprocedure, onder meer naar aanleiding van ex tempore bereidingen. Hij werd in eerste aanleg vrijgesproken, maar het openbaar ministerie heeft hoger beroep ingesteld. A.2. Volgens de Ministerraad voorzag het bij de bestreden bepaling opgeheven artikel 10, § 2, van de wet van 28 augustus 1991 in de
possibilité d'instaurer des exceptions très limitées au principe mogelijkheid om zeer beperkte uitzonderingen op het algemene principe
général du monopole des pharmaciens en matière de préparation des van het monopolie van de apotheker inzake het bereiden van
médicaments. Cet article habilitait le Roi à dresser une liste geneesmiddelen in te voeren. Dat artikel verleende aan de Koning de
limitative de préparations extemporanées que le médecin vétérinaire bevoegdheid om een limitatieve lijst op te stellen van ex tempore
était autorisé à effectuer. Etant donné qu'au moment de l'abrogation bereidingen die door een dierenarts mochten worden uitgevoerd.
de cet article, le Roi n'avait pas encore dressé de liste, les médecins vétérinaires n'étaient pas autorisés à effectuer des préparations de médicaments. L'abrogation de l'article 10, § 2, ne modifie donc rien à la situation des parties requérantes. Celles-ci perdent seulement la possibilité que le Roi dresse encore une liste qui aurait autorisé les médecins vétérinaires à effectuer les préparations extemporanées strictement désignées. Selon le Conseil des ministres, la perte d'une opportunité ne suffit cependant pas pour justifier de l'intérêt requis. En effet, l'intérêt doit être actuel et certain. Le Conseil des ministres ajoute que les médicaments enregistrés suffisent au traitement des maladies animales et qu'il n'est par conséquent point besoin de préparations extemporanées. C'est pour cette raison que le Roi n'a jamais dressé de liste. Les préparations Aangezien de Koning op het ogenblik van de opheffing van het artikel nog geen lijst had opgesteld, mochten de dierenartsen geen geneesmiddelenbereiding uitvoeren. De opheffing van artikel 10, § 2, wijzigt derhalve niets aan de toestand van de verzoekende partijen. Zij verliezen enkel de kans dat de Koning toch nog een lijst zou opstellen die de dierenartsen zou toestaan de limitatief op te sommen ex tempore bereidingen uit te voeren. Het verlies van een kans volstaat volgens de Ministerraad evenwel niet om van het vereiste belang te doen blijken. Het belang moet immers actueel en zeker zijn. De Ministerraad voegt daaraan toe dat de geregistreerde geneesmiddelen volstaan voor de behandeling van dierenziekten en dat er bijgevolg geen behoefte is aan ex tempore bereidingen. Om die reden heeft de
qui auraient pu figurer sur cette liste étaient du reste fort Koning nooit een lijst opgesteld. De bereidingen die op die lijst
limitées, tant du point de vue de leur composition que du point de vue konden voorkomen, waren overigens zeer beperkt, zowel qua
de leur emploi : les préparations devaient être effectuées à partir de médicaments enregistrés et être destinées à un seul animal ou à un petit nombre d'animaux. Dans ce dernier cas, il devait s'agir de bêtes appartenant à une même exploitation. Ces restrictions excluaient la tenue en dépôt de préparations. Le médecin vétérinaire ne pouvait pas non plus délivrer la préparation et devait donc l'administrer lui-même. Le Conseil des ministres conclut de ce qui précède que les requérants ne justifient pas de l'intérêt requis. Quant au fond samenstelling als qua gebruik : de bereiding moest uitgaan van geregistreerde geneesmiddelen en bestemd zijn voor één dier of voor een klein aantal dieren. In dat laatste geval moesten het dieren van eenzelfde uitbating zijn. Die beperkingen sloten het in depot houden van bereidingen uit. De dierenarts mocht de bereiding ook niet afleveren en moest ze dus zelf toedienen. Uit hetgeen voorafgaat leidt de Ministerraad af dat de verzoekers niet van het vereiste belang doen blijken. Ten gronde A.3. Het enige middel is afgeleid uit « de schending van de artikelen
A.3. Le moyen unique est pris « de la violation des articles 10 et 11 10 en 11 van de Grondwet (ook samen gelezen met artikel 4, alsmede
de la Constitution (lus également en combinaison avec les articles 4
et 24 de la directive C.E.E. 81/851/CEE du 28 septembre 1981 artikel 24 van de EEG-richtlijn 81/851/EEG van 28 september 1981
concernant le rapprochement des législations des Etats membres betreffende de onderlinge aanpassing van de wetgevingen van de
relatives aux médicaments vétérinaires, modifiée par la directive Lid-staten in zake geneesmiddelen voor diergeneeskundig gebruik, zoals
90/676/CEE du 13 décembre 1990) ». gewijzigd bij richtlijn 90/676/EEG van 13 december 1990) ».
A.4. Selon la première branche du moyen, les médecins vétérinaires A.4. Volgens het eerste onderdeel van het middel ondergaan de in
établis en Belgique subissent, du fait de la disposition attaquée, un België gevestigde dierenartsen door de bestreden bepaling een
traitement inégal illicite par rapport, d'une part, aux pharmaciens ongeoorloofde ongelijke behandeling ten opzichte van, enerzijds, de in
établis en Belgique qui tiennent une officine publique et, d'autre België gevestigde apothekers die een publieke officina houden en,
part, aux médecins vétérinaires établis dans les pays voisins, « qui anderzijds, de in de buurlanden gevestigde dierenartsen « die
relèvent de leur propre législation nationale suivant laquelle de ressorteren onder hun eigen nationale wetgeving, alwaar dergelijke ex
telles préparations extemporanées sont autorisées sous diverses tempore bereidingen onder verschillende voorwaarden, in acht genomen
conditions, compte tenu des articles 2, 4 et 24 de la directive CEE de artikelen 2, 4 en 24 van de EEG-richtlijn 81/851/EEG van 28
81/851/CEE du 28 septembre 1981 (et du régime de permis qu'elle september 1981 (en het aldaar bepaalde vergunningsstelsel, dat niet
prévoit et qui n'est pas réservé aux pharmaciens) (ce qui entraîne
notamment que dans la zone frontalière, particulièrement en ce qui voorbehouden is aan apothekers) wel zijn toegelaten (hetgeen met name
concerne les animaux de compagnie, il est souvent fait appel aux in de grensstreek meebrengt, inzonderheid wat gezelschapsdieren
médecins vétérinaires établis juste de l'autre côté de la frontière), aangaat, dat veelvuldig beroep gedaan wordt op onmiddellijk over de
et aussi par rapport aux médecins vétérinaires qui peuvent, sans grens gevestigde dierenartsen) en die ook hier te lande, zonder er
s'établir, prêter librement leurs services dans le pays s'ils sont gevestigd te zijn, vrij hun diensten als dierenarts mogen verrichten
établis dans un autre Etat membre et satisfont aux conditions du indien ze gevestigd zijn in een andere Lidstaat en voldoen aan de
chapitre III de l'arrêté royal du 23 juin 1981 portant des mesures voorwaarden van hoofdstuk III van het K.B. van 23 juni 1981 houdende
destinées à faciliter l'exercice effectif du droit d'établissement et
de libre prestation de service des vétérinaires, tel qu'il a été maatregelen tot vergemakkelijking van de daadwerkelijke uitoefening
modifié à ce jour (voy. l'article 1er, § 1er, 2°, de cet arrêté van het recht van vestiging en het vrij verrichten van diensten van
royal), c'est-à-dire à la condition de remplir la déclaration visée à dierenartsen, zoals gewijzigd tot op heden (zie art. 1, § 1, 2° van
l'article 4, § 1er, de ce même arrêté royal et même, pour peu qu'il ne dat K.B.), d.i. mits de verklaring te doen bedoeld onder art. 4, § 1
s'agisse pas de services réguliers, sans être inscrit dans le registre van datzelfde K.B. en zelfs, mits het niet gaat om regelmatige
spécial du Conseil régional compétent de l'Ordre des médecins diensten, zonder ingeschreven te zijn in het bijzonder register bij de
vétérinaires ». bevoegde regionale Raad van de Orde der dierenartsen ».
Le traitement inégal existerait en particulier par rapport aux De ongelijke behandeling zou inzonderheid gelden ten opzichte van de
médecins vétérinaires néerlandais qui sont établis dans des communes Nederlandse dierenartsen die in de aan België grenzende Nederlandse
néerlandaises limitrophes de la Belgique, compte tenu de la convention gemeenten zijn gevestigd, gelet op het Belgisch-Nederlands Verdrag van
belgo-néerlandaise du 28 avril 1947 concernant l'exercice de l'art 28 april 1947 inzake de uitoefening der veeartsenijkunst in de
vétérinaire dans les communes de la frontière (Moniteur belge, 23 grensgemeenten (Belgisch Staatsblad, 23 oktober 1949).
octobre 1949). Selon les parties requérantes, la différence de traitement que la Volgens de verzoekende partijen is het door de bestreden wetsbepaling
disposition législative attaquée instaure par rapport aux médecins ingestelde verschil in behandeling ten aanzien van de in het
vétérinaires établis à l'étranger et qui exercent également en buitenland gevestigde en ook in België werkzame dierenartsen niet
Belgique n'est pas objective. Le traitement différent des catégories objectief. De verschillende behandeling van de hiervoor besproken
examinées ci-dessus ne saurait pas davantage résister au contrôle de categorieën zou evenmin de evenredigheidstoets kunnen doorstaan. De
proportionnalité. En effet, l'objectif de la loi du 22 février 1998 doelstelling van de wet van 22 februari 1998 betreft immers het
concerne la prescription et la fourniture de médicaments vétérinaires voorschrijven en verschaffen van geneesmiddelen voor dieren -
- matière réglée par l'article 9 de la loi du 28 août 1991 - et non onderwerp dat door artikel 9 van de wet van 28 augustus 1991 wordt
l'exécution de préparations extemporanées qui faisait l'objet de geregeld - en niet de uitvoering van ex tempore bereidingen -
l'article 10, § 2, de la même loi. onderwerp dat door artikel 10, § 2, van dezelfde wet werd geregeld.
Par ailleurs, selon les parties requérantes, la disposition Voorts vermag de bestreden wetsbepaling volgens de verzoekende
législative litigieuse ne saurait pas non plus contribuer à l'objectif partijen al evenmin de specifieke doelstelling te vervullen, die erin
spécifiquement visé, qui consiste à optimiser le contrôle de l'usage bestaat de controle op het gebruik van de geneesmiddelen bij dieren te
des médicaments vétérinaires et à garantir la qualité de ceux-ci en optimaliseren en de kwaliteit van die geneesmiddelen te waarborgen
centralisant leur fourniture et leur préparation chez le pharmacien.
Il ne peut en effet être soutenu sans justification que la formation door de aflevering en bereiding ervan bij de apotheker te
des médecins vétérinaires serait insuffisante pour leur permettre centraliseren. Zonder redengeving kan immers niet worden volgehouden
d'effectuer eux-mêmes des préparations extemporanées, puisque l'on a dat de opleiding van de dierenartsen ontoereikend zou zijn om zelf ex
prétendu le contraire lors des travaux préparatoires de la loi du 28 tempore bereidingen uit te voeren, aangezien tijdens de parlementaire
août 1991 et que les formations de médecin vétérinaire et de voorbereiding van de wet van 28 augustus 1991 het tegenovergestelde
pharmacien n'ont pas été modifiées depuis. En outre, la liberté de werd beweerd en de opleidingen van dierenarts en apotheker sindsdien
prescription des médecins vétérinaires, notamment sur le plan des niet zijn gewijzigd. De vrije voorschriftbevoegdheid van de
préparations magistrales, est maintenue, cependant qu'il n'est en dierenarts, met name op het vlak van de magistrale bereidingen, blijft
principe pas permis aux pharmaciens de ne pas effectuer les bovendien bestaan, terwijl het de apotheker in beginsel niet toekomt
prescriptions ou de modifier celles-ci. de voorschriften niet uit te voeren of ze aan te passen.
A.5. Selon le Conseil des ministres, la distinction entre les médecins A.5. Volgens de Ministerraad bestaat het onderscheid tussen
vétérinaires et les pharmaciens existe déjà depuis l'arrêté royal n° dierenartsen en apothekers reeds sedert het koninklijk besluit nr. 78
78 du 10 novembre 1967 relatif à l'exercice de l'art de guérir, de van 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de geneeskunst, de
l'art infirmier, des professions paramédicales et aux commissions verpleegkunde, de paramedische beroepen en de geneeskundige
médicales, qui attribue aux pharmaciens le monopole d'effectuer des commissies, waarbij aan de apothekers het monopolie werd toegekend om
préparations extemporanées. L'article 10, § 2, abrogé, de la loi du 28 ex tempore bereidingen uit te voeren. Het opgeheven artikel 10, § 2,
août 1991 autorisait seulement les médecins vétérinaires à effectuer van de wet van 28 augustus 1991 stond de dierenartsen enkel toe de
les préparations qui figureraient sur la liste établie par le Roi. bereidingen uit te voeren die op de door de Koning vast te stellen
Etant donné que cette liste n'a jamais été établie, l'autorisation n'a lijst zouden voorkomen. Nu die lijst nooit werd vastgesteld, werd aan
jamais été donnée aux médecins vétérinaires d'effectuer une quelconque de dierenartsen nooit de toelating gegeven om, in afwijking van het
préparation extemporanée par dérogation à l'arrêté royal n° 78. koninklijk besluit nr. 78, enige ex tempore bereiding uit te voeren.
Surabondamment, le Conseil des ministres renvoie à l'article 5 de Ten overvloede verwijst de Ministerraad naar artikel 5 van het
l'arrêté royal du 16 mars 1984 portant des dispositions spéciales koninklijk besluit van 16 maart 1984 houdende bijzondere bepalingen
relatives aux médicaments destinés aux animaux (« Le médecin inzake geneesmiddelen bestemd voor dieren (« De dierenarts die zelf
vétérinaire qui délivre lui-même des médicaments, doit les acquérir geneesmiddelen aflevert, moet ze betrekken bij een apotheker van een
auprès d'un pharmacien tenant officine ouverte au public. La commande voor het publiek opengestelde apotheek. De bestelling geschiedt bij
est effectuée au moyen d'un bon de commande signé et daté, rédigé en middel van een ondertekende, gedagtekende bestelbon die in twee
double exemplaire. »). exemplaren is opgesteld. »).
La distinction entre les pharmaciens et les autres personnes repose Het onderscheid tussen apothekers en andere personen berust naar het
par ailleurs, selon le Conseil des ministres, sur un critère objectif oordeel van de Ministerraad overigens op een objectief criterium : de
: la formation et l'obtention d'un diplôme qui doit attester que le opleiding en het behalen van een diploma waaruit moet blijken dat de
porteur de celui-ci a subi avec succès les examens dans les drager ervan met voldoening examens heeft afgelegd over de vakgebieden
disciplines et sur les matières figurant au programme des examens en vakken zoals die zijn opgenomen in het programma van de
universitaires. Les parties requérantes ne peuvent pas prétendre que universitaire examens. De verzoekende partijen kunnen niet beweren dat
le diplôme qu'elles ont obtenu satisfait aux exigences précitées et het door hen behaalde diploma aan de voormelde vereisten voldoet en
qu'elles ont bénéficié d'une formation équivalente à celle des dat zij, inzake farmacologie en andere voor de uitoefening van de
pharmaciens en matière de pharmacologie et d'autres connaissances artsenijbereidkunde noodzakelijke kennis, een opleiding hebben genoten
nécessaires à l'exercice de l'art pharmaceutique. De même que die gelijkwaardig is aan die van apotheker. Zoals artikel 4 van de wet
l'article 4 de la loi du 28 août 1991 dispose que nul ne peut exercer van 28 augustus 1991 bepaalt dat niemand de diergeneeskunde mag
la médecine vétérinaire s'il n'est pas médecin vétérinaire et que cet uitoefenen indien hij geen dierenarts is en aldus een monopolie
article confère ainsi un monopole aux médecins vétérinaires, l'article verleent aan de dierenarts, verleent artikel 4, § 1, van het
4, § 1er, de l'arrêté royal n° 78 attribue un monopole aux pharmaciens koninklijk besluit nr. 78 een monopolie aan de apotheker, wat de
en ce qui concerne l'art pharmaceutique. Dans les deux cas, la artsenijbereidkunde betreft. In beide gevallen steunt het onderscheid
distinction est fondée sur la différence de formation universitaire. op het verschil in universitaire opleiding.
Le Conseil des ministres estime, enfin, qu'il existe un rapport De Ministerraad meent, ten slotte, dat er een redelijk verband bestaat
raisonnable entre les moyens utilisés et le but poursuivi, qui tussen de aangewende middelen en het beoogde doel, dat erin bestaat
consiste à contrôler mieux et plus efficacement la prescription et la een betere en meer efficiënte controle uit te oefenen op het
délivrance des médicaments vétérinaires et à combattre par conséquent voorschrijven en verschaffen van geneesmiddelen bij dieren en aldus de
de manière plus efficace les abus existant dans ce secteur. En misbruiken in die sector efficiënter te bestrijden. Door enkel aan de
permettant seulement aux pharmaciens de délivrer des médicaments apothekers de mogelijkheid te geven de geneesmiddelen voor dierlijk
vétérinaires, le contrôle est centralisé et peut être limité aux gebruik af te leveren, wordt het toezicht gecentraliseerd en kan het
pharmaciens. Les possibilités étendues de contrôle qui existent pour zich beperken tot de apothekers. De uitgebreide controlemogelijkheden
les préparations effectuées par les pharmaciens n'existent pas pour die voor bereidingen uitgevoerd door apothekers bestaan, bestaan niet
celles qui seraient effectuées par les médecins vétérinaires. Ces voor bereidingen die door dierenartsen zouden worden uitgevoerd. Die
préparations ne pourraient pas non plus être effectuées avec la même laatste zouden ook niet met dezelfde efficiëntie en controleerbaarheid
efficacité et la même possibilité de contrôle. kunnen worden uitgevoerd.
A.6. S'agissant de la comparaison avec les médecins vétérinaires A.6. Wat de vergelijking met de buitenlandse dierenartsen betreft, is
étrangers, le Conseil des ministres considère que la disposition de Ministerraad van oordeel dat de bestreden bepaling geen
attaquée ne crée pas une inégalité de traitement entre les ongelijkheid van behandeling tot stand brengt tussen de
dispensateurs de soins dans l'Union européenne. En effet, la directive dienstverleners in de Europese Unie. Uit de door de verzoekende
invoquée par les parties requérantes ne permet pas de conclure que les partijen aangehaalde richtlijn kan immers niet worden afgeleid dat de
Etats membres de l'Union devraient autoriser les médecins vétérinaires Lid-Staten van de Unie dierenartsen zouden moeten toestaan ex tempore
à effectuer des préparations extemporanées. bereidingen uit te voeren.
En ce qui concerne les médecins vétérinaires néerlandais, le Conseil Ten aanzien van de Nederlandse dierenartsen meent de Ministerraad dat
des ministres estime que le moyen manque en fait : l'article 2 de la convention invoquée par les parties requérantes dispose que les médecins vétérinaires doivent se conformer à la législation en vigueur dans le pays où ils exercent l'art vétérinaire. Le médecin vétérinaire néerlandais est par conséquent soumis à la même législation que son collègue belge et ne peut pas non plus effectuer de préparations extemporanées dans notre pays. A.7. Selon la seconde branche du moyen, formulée seulement par la quatrième partie requérante, la disposition attaquée ne résisterait pas au contrôle de proportionnalité inhérent au principe d'égalité, étant donné qu'elle a pour effet que les médecins vétérinaires ne peuvent effectuer aucune préparation extemporanée, que celle-ci soit destinée aux animaux d'élevage ou aux animaux de compagnie. La partie het middel faalt in feite : artikel 2 van het door de verzoekende partijen aangehaalde Verdrag bepaalt dat de dierenartsen verplicht zijn zich te gedragen naar de wetgeving van het land waar zij de veeartsenijkunst uitoefenen. De Nederlandse dierenarts is aldus aan dezelfde wetgeving onderworpen als zijn Belgische collega en mag in ons land evenmin ex tempore bereidingen uitvoeren. A.7. Volgens het tweede onderdeel van het middel, enkel aangevoerd door de vierde verzoekende partij, kan de bestreden bepaling de evenredigheidstoets, die inherent is aan het gelijkheidsbeginsel, niet doorstaan, nu zij tot gevolg heeft dat dierenartsen geen ex tempore bereidingen mogen uitvoeren, ongeacht of het om landbouwhuisdieren dan wel om gezelschapsdieren gaat. Uit de parlementaire voorbereiding
requérante conclut des travaux préparatoires que l'objectif de la leidt de verzoekende partij af dat de doelstelling van de bepaling
mesure concerne les animaux destinés à la consommation humaine et que betrekking heeft op dieren die voor menselijke consumptie zijn bestemd
la distinction entre les animaux d'élevage et les animaux de compagnie en dat het onderscheid tussen landbouwhuisdieren en gezelschapsdieren
est pertinente. La directive mentionnée plus haut établit également relevant is. Ook de voormelde richtlijn maakt op het vlak van de ex
une distinction, en ce qui concerne les préparations extemporanées, en tempore bereidingen een onderscheid naar gelang van het soort van
fonction de l'espèce animale à laquelle les médicaments sont destinés dieren waarvoor de geneesmiddelen bestemd zijn (zie de term «
(voy. le terme « animaux de rapport » à l'article 4, paragraphe 4). gebruiksdieren » in artikel 4, lid 4). Voor de
Souvent, il n'existe pas de médicaments enregistrés pour les animaux niet-voedselproducerende dieren bestaan er vaak geen geregistreerde
qui ne sont pas producteurs d'alimentation, de sorte que des
préparations magistrales restent nécessaires dans ce cas et que geneesmiddelen zodat hiervoor magistrale bereidingen noodzakelijk
celles-ci doivent en outre bien souvent être administrées d'urgence et blijven, die bovendien vaak uiterst dringend en in delicate doseringen
suivant des dosages délicats. moeten worden toegediend.
A.8. Selon le Conseil des ministres, la distinction entre les A.8. Volgens de Ministerraad is het onderscheid tussen de diersoorten
différentes espèces animales n'est pas pertinente au regard du but de irrelevant ten aanzien van het doel van de wet dat erin bestaat een
la loi, qui consiste à permettre un contrôle efficace de l'emploi des doeltreffende controle op het gebruik van diergeneeskundige producten
produits vétérinaires et à protéger ainsi la santé publique. Des mogelijk te maken en aldus de volksgezondheid te beschermen. Ook
espèces animales plus petites sont également consommées, de même que kleinere diersoorten worden voor consumptie gebruikt, alsmede de
leurs dérivés, tels les oeufs. Pour un contrôle efficace, toute voortbrengselen ervan zoals eieren. Omwille van een efficiënte
préparation extemporanée en vue du traitement de n'importe quel animal controle moet elke ex tempore bereiding ter behandeling van om het
doit être interdite. Les conséquences d'un traitement identique pour even welk dier worden verboden. De gevolgen van de gelijkstelling van
tous les animaux sont réduites : l'impossibilité d'effectuer soi-même alle dieren zijn gering : de onmogelijkheid om zelf een ex tempore
une préparation extemporanée n'empêche pas de traiter les petits bereiding uit te voeren sluit de behandeling van kleine dieren en
animaux et les animaux de compagnie et n'entrave pas l'exercice de la gezelschapsdieren niet uit en belemmert de uitoefening van de
médecine vétérinaire. Les conséquences défavorables de la mesure diergeneeskunde niet. De nadelige gevolgen van de bestreden bepaling
attaquée ne sont en aucun cas disproportionnées à l'objectif que zijn in geen geval onevenredig met het door de wetgever nagestreefde
poursuit le législateur. doel.
- B - - B -
Quant à la recevabilité du recours Ten aanzien van de ontvankelijkheid van het beroep
B.1. Les parties requérantes demandent l'annulation de l'article 214 B.1. De verzoekende partijen vorderen de vernietiging van artikel 214
de la loi du 22 février 1998 portant des dispositions sociales, qui van de wet van 22 februari 1998 houdende sociale bepalingen, dat luidt
énonce : :
« L'article 10, § 2, de la même loi [du 28 août 1991 sur l'exercice de « Artikel 10, § 2, van dezelfde wet [van 28 augustus 1991 op de
la médecine vétérinaire] est abrogé. » uitoefening van de diergeneeskunde] wordt opgeheven. »
L'article 10, § 2, abrogé, était libellé comme suit : Het opgeheven artikel 10, § 2, luidde :
« Le Roi détermine la liste des préparations extemporanées que le « De Koning bepaalt de lijst van de ex tempore bereidingen die de
médecin vétérinaire est autorisé à effectuer, ainsi que les conditions dierenarts mag uitvoeren, evenals de voorwaarden waaronder de
dans lesquelles le médecin vétérinaire effectue ces préparations à dierenarts deze bereidingen uitvoert uitgaande van geregistreerde
partir de médicaments enregistrés, et qui sont destinées à un animal geneesmiddelen, en die bestemd zijn voor een dier of een klein aantal
ou à un petit nombre d'animaux d'une exploitation donnée. » dieren van een bepaalde uitbating. » B.2. De eerste verzoekende partij, de v.z.w. Vlaamse
B.2. En vertu de l'article 3 de ses statuts, publiés dans les annexes Dierenartsenvereniging, heeft luidens artikel 3 van haar statuten,
du Moniteur belge du 22 août 1996, la première partie requérante, bekendgemaakt in de bijlagen tot het Belgisch Staatsblad van 22
l'a.s.b.l. Vlaamse Dierenartsenvereniging, a pour objet « d'assurer la augustus 1996, tot doel « het verdedigen van de beroepsbelangen van
défense des intérêts professionnels de ses membres dans l'ensemble du haar leden over het ganse land en voor gelijk welke rechtsmacht,
pays et devant toute juridiction et d'assumer la gestion des biens qui alsmede het beheren van de goederen die haar te dien einde werden
lui ont été confiés à cette fin ». Selon cette même disposition, les toevertrouwd ». Nog volgens die bepaling kan de werking van de
activités de l'association peuvent s'étendre à « tout ce qui peut vereniging zich uitbreiden tot « alles wat in de breedste zin
contribuer directement ou indirectement, dans le sens le plus large, à rechtstreeks of onrechtstreeks kan bijdragen tot het bereiken van haar
la réalisation de son objet ». doel ».
L'objet social de cette requérante doit se concevoir comme étant de Het maatschappelijk doel van die verzoekende partij moet worden
défendre l'intérêt collectif de la catégorie à laquelle ses membres opgevat als zijnde de verdediging van het collectief belang van de
appartiennent. categorie waartoe haar leden behoren.
B.3.1. Le Conseil des ministres objecte que les parties requérantes ne B.3.1. De Ministerraad werpt op dat de verzoekende partijen niet doen
justifient pas de l'intérêt requis, étant donné que l'article 10, § 2, blijken van het vereiste belang, aangezien het bij de bestreden
de la loi du 28 août 1991, abrogé par la disposition attaquée, n'a bepaling opgeheven artikel 10, § 2, van de wet van 28 augustus 1991
jamais été exécuté et que les médicaments enregistrés suffisent pour nooit werd uitgevoerd en de geregistreerde geneesmiddelen volstaan
le traitement des maladies animales. voor het behandelen van dierenziekten.
B.3.2. Bien que le Roi n'ait pas exécuté l'article 10, § 2, de la loi B.3.2. Hoewel artikel 10, § 2, van de wet van 28 augustus 1991 door de
du 28 août 1991, celui-ci conférait virtuellement aux médecins Koning niet werd uitgevoerd, verleende het de dierenartsen virtueel
vétérinaires le droit d'effectuer des préparations extemporanées. La het recht om ex tempore bereidingen uit te voeren. De bestreden
disposition attaquée prive les médecins vétérinaires de ce droit. Ceci bepaling ontneemt de dierenartsen dat recht. Alle verzoekende partijen
peut affecter directement et défavorablement toutes les parties kunnen daardoor rechtstreeks en ongunstig worden geraakt.
requérantes. B.3.3. L'exception ne peut être accueillie. B.3.3. De exceptie kan niet worden aangenomen.
Quant au moyen unique Ten aanzien van het enige middel
B.4. Dans la première branche du moyen, les parties requérantes B.4. In het eerste onderdeel van het middel voeren de verzoekende
allèguent que la disposition attaquée discrimine les médecins vétérinaires établis en Belgique par rapport, d'une part, aux pharmaciens établis en Belgique et, d'autre part, aux médecins vétérinaires établis dans un autre Etat membre de l'Union européenne qui exercent aussi en Belgique. Dans la deuxième branche du moyen, la quatrième partie requérante allègue que la disposition attaquée ne résiste pas au contrôle de proportionnalité inhérent au principe d'égalité, étant donné qu'elle a pour effet que les médecins vétérinaires ne peuvent effectuer aucune préparation extemporanée, que celle-ci soit destinée aux animaux d'élevage ou aux animaux de compagnie. partijen aan dat de in België gevestigde dierenartsen door de bestreden bepaling worden gediscrimineerd ten opzichte van, enerzijds, de in België gevestigde apothekers en, anderzijds, de in een andere Lid-Staat van de Europese Unie gevestigde dierenartsen die ook in België diensten verrichten. In het tweede onderdeel van het middel voert de vierde verzoekende partij aan dat de bestreden bepaling de evenredigheidstoets, inherent aan het gelijkheidsbeginsel, niet kan doorstaan, nu zij tot gevolg heeft dat dierenartsen geen ex tempore bereidingen mogen uitvoeren, ongeacht of die voor landbouwhuisdieren dan wel voor gezelschapsdieren bestemd zijn.
Etant donné que le contrôle de proportionnalité fait partie du Aangezien de evenredigheidstoets deel uitmaakt van de toetsing aan de
contrôle au regard des articles 10 et 11 de la Constitution, la artikelen 10 en 11 van de Grondwet, wordt het tweede onderdeel van het
seconde branche du moyen est examinée en même temps que la première. middel samen met het eerste onderdeel onderzocht.
Sur le traitement inégal des médecins vétérinaires et des pharmaciens Wat de ongelijke behandeling van dierenartsen en apothekers betreft
B.5.1. Selon les parties requérantes, la disposition attaquée viole B.5.1. Volgens de verzoekende partijen schendt de bestreden bepaling
les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'elle prive les de artikelen 10 en 11 van de Grondwet doordat zij de dierenartsen het
médecins vétérinaires du droit d'effectuer des préparations recht ontneemt om ex tempore bereidingen uit te voeren waardoor dat
extemporanées, réservant ainsi exclusivement ce droit aux pharmaciens. recht exclusief aan de apothekers wordt voorbehouden.
B.5.2. L'arrêté royal n° 78 du 10 novembre 1967 relatif à l'exercice B.5.2. Door het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967
de l'art de guérir, de l'art infirmier, des professions paramédicales betreffende de uitoefening van de geneeskunst, de verpleegkunde, de
et aux commissions médicales a instauré une interdiction de cumul paramedische beroepen en de geneeskundige commissies is een verbod van
médico-pharmaceutique. medisch-farmaceutische cumulatie ingesteld.
L'article 4, § 1er, alinéas 1er et 2, de cet arrêté dispose : Artikel 4, § 1, eerste en tweede lid, van dat besluit bepaalt :
« § 1er. Nul ne peut exercer l'art pharmaceutique s'il n'est porteur « § 1. Niemand mag de artsenijbereidkunde uitoefenen die niet het
wettelijk diploma van apotheker bezit, dat werd behaald overeenkomstig
du diplôme légal de pharmacien obtenu conformément à la législation de wetgeving op het toekennen van de academische graden en het
sur la collation des grades académiques et le programme des examens programma van de universitaire examens, of die niet wettelijk ervan
universitaires ou s'il n'en est légalement dispensé et s'il ne réunit vrijgesteld is, en die bovendien de voorwaarden, gesteld bij artikel
pas en outre les conditions imposées par l'article 7, § 1er ou § 2. 7, § 1 of 2, niet vervult.
Constitue l'exercice illégal de l'art pharmaceutique, Wordt beschouwd als onwettige uitoefening van de artsenijbereidkunde
l'accomplissement habituel par une personne ne réunissant pas het gewoonlijk verrichten, door een persoon die het geheel van de
l'ensemble des conditions requises par l'alinéa 1er du présent voorwaarden, gesteld bij lid 1 van deze paragraaf, niet vervult van
paragraphe de tout acte ayant pour objet la préparation, l'offre en alle handelingen die tot doel hebben de bereiding, het te koop
vente, la vente en détail et la délivrance, même à titre gratuit, de aanbieden, de detailverkoop en de terhandstelling, zelfs indien ze
médicaments. » kosteloos is, van geneesmiddelen. »
L'article 4, § 2, 5°, du même arrêté prévoit certes une exception pour Artikel 4, § 2, 5°, van hetzelfde besluit voorziet weliswaar in een
la fourniture par les médecins vétérinaires de médicaments achetés uitzondering voor het verschaffen door dierenartsen van geneesmiddelen
chez un pharmacien, mais non pour la préparation de médicaments par aangekocht bij een apotheker, doch niet voor het zelf bereiden van
les médecins vétérinaires eux-mêmes. geneesmiddelen door dierenartsen.
L'article 10, § 2, de la loi du 28 août 1991 avait néanmoins habilité Bij artikel 10, § 2, van de wet van 28 augustus 1991 werd de Koning
le Roi à déterminer la liste des préparations extemporanées, destinées niettemin gemachtigd om de lijst van de voor één dier of een klein
à un animal ou à un petit nombre d'animaux d'une exploitation donnée, aantal dieren van een bepaalde uitbating bestemde ex tempore
que le médecin vétérinaire serait autorisé à effectuer à partir de bereidingen te bepalen die de dierenarts zou mogen uitvoeren uitgaande
médicaments enregistrés. van geregistreerde geneesmiddelen.
La disposition présentement attaquée abroge l'article 10, § 2, de la
loi du 28 août 1991. Cette abrogation vise, selon les travaux De thans bestreden bepaling heft artikel 10, § 2, van de wet van 28
augustus 1991 op. Die opheffing beoogt luidens de parlementaire
préparatoires, à « réaliser un meilleur contrôle sur la prescription voorbereiding « een betere controle op het voorschrijven en het
et la fourniture des médicaments pour les animaux et [à] pouvoir verschaffen van geneesmiddelen bij dieren mogelijk te maken en aldus
combattre ainsi les abus dans ce secteur d'une façon plus efficace »; misbruiken in deze sector efficiënter te kunnen bestrijden »; tegelijk
elle vise en même temps à « centraliser la délivrance des médicaments strekt zij ertoe « de aflevering van bereide geneesmiddelen te
préparés par une personne autorisée, c'est-à-dire le pharmacien, et centraliseren bij een bevoegde persoon zijnde de apotheker en aldus de
[à] garantir ainsi la qualité de ces médicaments » (Doc. parl., kwaliteit van deze geneesmiddelen te waarborgen » (Parl. St., Kamer,
Chambre, 1996-1997, nos 1184/1-1185/1, pp. 34 et 85, et 1184/2-1185/2, 1996-1997, nrs. 1184/1-1185/1, pp. 34 en 85, en 1184/2-1185/2, pp. 39
pp. 39 et 89). en 89).
B.5.3. Centraliser la fourniture de médicaments préparés pour l'usage B.5.3. Het centraliseren van het afleveren van bereide geneesmiddelen
vétérinaire auprès d'une catégorie déterminée de personnes peut voor diergeneeskundig gebruik bij een bepaalde categorie van personen
constituer la mesure la plus adéquate sous le rapport de la qualité kan een adequate maatregel zijn om de kwaliteit van de geneesmiddelen
des médicaments et du contrôle de leur emploi. en de controle op het gebruik te optimaliseren.
Le choix du législateur d'accorder aux seuls pharmaciens De keuze van de wetgever om enkel aan apothekers de toelating te
l'autorisation d'effectuer des préparations extemporanées - verlenen om - overeenkomstig een voorschrift van een dierenarts - ex
tempore bereidingen uit te voeren, steunt op een objectief criterium
conformément à la prescription d'un vétérinaire - repose sur un en is ten aanzien van de doelstelling niet zonder redelijke
critère objectif et n'est pas dénué de justification raisonnable au verantwoording, rekening houdend met de gespecialiseerde opleiding van
regard de l'objectif, compte tenu de la formation spécialisée des pharmaciens. L'interdiction qui en résulte pour les médecins vétérinaires de préparer eux-mêmes sous certaines conditions des médicaments n'est pas disproportionnée, étant donné qu'elle n'entrave pas le bon exercice de la médecine vétérinaire. En effet, rien n'empêche qu'un médecin vétérinaire prescrive et administre des préparations extemporanées effectuées par un pharmacien. Pour le même motif, il n'est pas disproportionné que cette interdiction s'applique non seulement aux préparations destinées aux animaux d'élevage mais aussi aux préparations destinées aux animaux de compagnie. de apothekers op het vlak van de artsenijbereidkunde. Het daaruit voortvloeiende verbod voor dierenartsen om zelf onder bepaalde voorwaarden geneesmiddelen te bereiden is niet onevenredig daar het de goede uitoefening van de diergeneeskunde niet in de weg staat. Niets belet immers dat een dierenarts geneesmiddelen voorschrijft en toedient die door een apotheker ex tempore zijn bereid. Om dezelfde reden is het niet onevenredig dat het verbod geldt, niet alleen voor bereidingen bestemd voor landbouwhuisdieren doch ook voor bereidingen bestemd voor gezelschapsdieren. B.5.4. Het middel is niet gegrond in zoverre het op de ongelijke
B.5.4. Le moyen n'est pas fondé en tant qu'il dénonce un traitement behandeling van dierenartsen en apothekers is gebaseerd.
inégal des médecins vétérinaires et des pharmaciens.
Quant à l'inégalité de traitement entre les médecins vétérinaires Wat de ongelijke behandeling van in België gevestigde dierenartsen en
établis en Belgique et ceux établis dans un autre Etat membre de van in een andere Lid-Staat van de Europese Unie gevestigde
l'Union européenne qui exercent également en Belgique dierenartsen die ook in België diensten verrichten betreft
B.6. Selon les parties requérantes, la disposition attaquée viole les B.6. Volgens de verzoekende partijen schendt de bestreden bepaling de
articles 10 et 11 de la Constitution, lus conjointement avec les artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in samenhang gelezen met de
articles 4 et 24 de la directive 81/851/CEE du Conseil du 28 septembre artikelen 4 en 24 van de richtlijn 81/851/EEG van de Raad van 28
1981 concernant le rapprochement des législations des Etats membres september 1981 betreffende de onderlinge aanpassing van de wetgevingen
relatives aux médicaments vétérinaires, en ce qu'elle prive les der Lid-Staten inzake geneesmiddelen voor diergeneeskundig gebruik,
médecins vétérinaires établis en Belgique du droit d'effectuer des doordat zij de in België gevestigde dierenartsen het recht ontneemt om
préparations extemporanées alors que les médecins vétérinaires établis ex tempore bereidingen uit te voeren, terwijl de in een andere
dans un autre Etat membre de l'Union européenne qui exercent également Lid-Staat van de Europese Unie gevestigde dierenartsen die ook in
en Belgique pourraient effectuer de telles préparations. Compte tenu België diensten verrichten wel ex tempore bereidingen zouden mogen
uitvoeren. De ongelijke behandeling zou, gelet op het
de la convention belgo-néerlandaise du 28 avril 1947 concernant Belgisch-Nederlands Verdrag van 28 april 1947 inzake de uitoefening
l'exercice de l'art vétérinaire dans les communes de la frontière, l'inégalité de traitement serait particulièrement patente par rapport aux médecins vétérinaires néerlandais qui sont établis dans les communes néerlandaises limitrophes de la Belgique. B.7. Le moyen ne critique pas le fait que les médecins vétérinaires établis dans un autre Etat membre de l'Union européenne peuvent y effectuer des préparations extemporanées, mais uniquement le fait que ces médecins vétérinaires pourraient exercer la même activité en Belgique. B.8.1. Le premier considérant du préambule de la directive 81/851/CEE indique que toute réglementation en matière de production et de distribution des médicaments vétérinaires doit avoir comme objectif der veeartsenijkunst in de grensgemeenten, inzonderheid gelden ten opzichte van de Nederlandse dierenartsen die in de aan België grenzende Nederlandse gemeenten zijn gevestigd. B.7. Het middel bekritiseert niet het feit dat in een andere Lid-Staat van de Europese Unie gevestigde dierenartsen er ex tempore bereidingen mogen uitvoeren, doch enkel het feit dat zij dezelfde dienst ook in België zouden mogen verrichten. B.8.1. In de eerste overweging van de aanhef van de richtlijn 81/851/EEG wordt aangegeven dat elke regeling op het gebied van de productie en distributie van geneesmiddelen voor diergeneeskundig
essentiel la sauvegarde de la santé publique. gebruik de bescherming van de volksgezondheid als hoofddoel moet
B.8.2. L'article 24 de la directive, tel qu'il a été modifié par la hebben. B.8.2. Artikel 24 van de richtlijn, zoals gewijzigd bij de richtlijn
directive 90/676/CEE du 13 décembre 1990, concerne le contrôle exercé 90/676/EEG van 13 december 1990, heeft betrekking op het toezicht door
par les Etats membres sur la fabrication des médicaments vétérinaires de Lid-Staten op het vervaardigen van geneesmiddelen voor
et sur leur importation en provenance de pays tiers. diergeneeskundig gebruik en op de invoer uit derde landen.
Cette disposition est étrangère à l'objet du recours. Die bepaling is vreemd aan het onderwerp van het beroep.
B.8.3. L'article 4 de la directive, tel qu'il a été modifié par la B.8.3. Artikel 4 van de richtlijn, zoals gewijzigd bij de richtlijn
directive 90/676/CEE du 13 décembre 1990 et par la directive 93/40/CEE 90/676/EEG van 13 december 1990 en bij de richtlijn 93/40/EEG van 14
du 14 juin 1993, concerne la commercialisation et l'administration des juni 1993, heeft betrekking op het in de handel brengen en het
médicaments vétérinaires. toedienen van geneesmiddelen voor diergeneeskundig gebruik.
Krachtens dat artikel 4 mag een geneesmiddel voor diergeneeskundig
En vertu de cet article 4, aucun médicament vétérinaire ne peut être gebruik in een Lid-Staat slechts in de handel worden gebracht indien
mis sur le marché d'un Etat membre sans qu'une autorisation n'ait été daartoe van tevoren een vergunning is afgegeven en mag aan dieren geen
préalablement délivrée et aucun médicament vétérinaire ne peut être enkel geneesmiddel voor diergeneeskundig gebruik worden toegediend
administré aux animaux sans que l'autorisation visée ci-dessus n'ait été délivrée. zonder dat daarvoor de voornoemde vergunning is afgegeven.
Le paragraphe 4 de l'article 4 dispose : Lid 4 van artikel 4 bepaalt :
« Toutefois, les Etats membres peuvent, exceptionnellement, lorsqu'il « De Lid-Staten mogen evenwel, indien er geen toegestane therapie
n'existe pas de médicaments autorisés pour une affection, autoriser bestaat voor een aandoening die voor de betrokken dieren
l'administration, par un vétérinaire ou sous sa responsabilité personnelle, à un ou à un petit nombre d'animaux d'une exploitation donnée, notamment afin de leur éviter des souffrances inacceptables : a) d'un médicament vétérinaire autorisé dans l'Etat membre concerné pour des animaux d'une autre espèce ou pour des animaux de la même espèce, mais pour une affection différente, ou, b) si le médicament visé au point a) n'existe pas, d'un médicament autorisé dans l'Etat membre concerné pour l'usage humain conformément à la directive 65/65/CEE; c) si le médicament visé au point b) n'existe pas et dans les limites découlant de la législation de l'Etat membre concerné, d'un médicament vétérinaire préparé extemporanément par une personne autorisée selon la législation nationale conformément aux termes d'une prescription vétérinaire, Cette disposition de la directive, en vertu de laquelle le législateur national peut imposer des restrictions à la réalisation de préparations extemporanées et peut habiliter certaines personnes à effectuer ces préparations, implique que ces dispositions nationales s'appliquent à tous les médicaments vétérinaires administrés dans l'Etat membre concerné, qu'ils le soient par un médecin vétérinaire établi dans cet Etat membre ou par un médecin vétérinaire établi ailleurs et qui exerce dans cet Etat membre, et sans égard au fait que onaanvaardbaar lijden met zich brengt, uitzonderlijkerwijs toestaan dat door een dierenarts of onder zijn persoonlijke verantwoordelijkheid aan een dier of een klein aantal dieren van een bepaald bedrijf de volgende geneesmiddelen worden toegediend : a) geneesmiddelen voor diergeneeskundig gebruik waarvoor in de betrokken Lid-Staat vergunning voor toediening aan een andere diersoort is afgegeven of voor een andere indicatie bij dezelfde diersoort, of b) indien een onder a) bedoeld geneesmiddel niet bestaat, geneesmiddelen waarvoor in de betrokken Lid-Staat vergunning voor toediening aan mensen is afgegeven overeenkomstig Richtlijn 65/65/EEG, of c) indien een onder b) bedoeld geneesmiddel niet bestaat en binnen de beperkingen die in de wetgeving van de betrokken Lid-Staat zijn neergelegd, geneesmiddelen voor diergeneeskundig gebruik die door een daartoe volgens de nationale wetgeving gemachtigd persoon overeenkomstig een voorschrift van een dierenarts ex-tempore worden bereid, Die bepaling van de richtlijn, volgens welke de nationale wetgever beperkingen vermag op te leggen aan de uitvoering van ex tempore bereidingen en bepaalde personen kan machtigen die bereidingen uit te voeren, houdt in dat die nationale bepalingen gelding hebben ten aanzien van alle geneesmiddelen voor diergeneeskundig gebruik die in de betrokken Lid-Staat worden toegediend, ongeacht of dit gebeurt door een in die Lid-Staat gevestigde dierenarts dan wel door een elders gevestigde dierenarts die in die Lid-Staat diensten verricht, en
ce dernier, en vertu de sa législation nationale, peut, conformément ongeacht of deze laatste krachtens zijn nationale wetgeving, in
aux dispositions de la directive, effectuer des préparations overeenstemming met de richtlijnbepalingen, ex tempore bereidingen mag
extemporanées dans l'Etat membre où il est établi. uitvoeren in de Lid-Staat waar hij is gevestigd.
B.8.4. En vertu de l'article 1er de la convention belgo-néerlandaise B.8.4. Krachtens artikel 1 van het Belgisch-Nederlands Verdrag van 28
du 28 avril 1947 concernant l'exercice de l'art vétérinaire dans les april 1947 inzake de uitoefening der veeartsenijkunst in de
communes de la frontière, les vétérinaires néerlandais qui sont grensgemeenten hebben de Nederlandse veeartsen, gevestigd in de aan
établis dans les communes néerlandaises limitrophes de la Belgique et België grenzende Nederlandse gemeenten die aldaar bevoegd zijn de
qui sont autorisés à y exercer l'art vétérinaire pourront exercer le veeartsenijkunst uit te oefenen, het recht diezelfde kunst in de aan
même art dans les communes belges limitrophes des Pays-Bas. Nederland grenzende Belgische gemeenten uit te oefenen.
Toutefois, en vertu de l'article 2 de la même convention, les médecins vétérinaires néerlandais qui usent de ce droit sont soumis comme les médecins vétérinaires belges à la législation belge relative à l'exercice de l'art vétérinaire. B.9. Le moyen ne peut être admis en aucune de ses branches. Par ces motifs, la Cour rejette le recours. Ainsi prononcé en langue néerlandaise, en langue française et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 9 juin 1999. Le greffier f.f., B. Renauld. Le président, Evenwel zijn krachtens artikel 2 van hetzelfde Verdrag de Nederlandse dierenartsen die van dat recht gebruik maken, evenzeer als de Belgische dierenartsen, onderworpen aan de Belgische wetgeving met betrekking tot de uitoefening van de veeartsenijkunst. B.9. Het middel kan in geen van zijn onderdelen worden aangenomen. Om die redenen, het Hof verwerpt het beroep. Aldus uitgesproken in het Nederlands, het Frans en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 9 juni 1999. De wnd. griffier, B. Renauld. De voorzitter,
L. De Grève. L. De Grève.
^