Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 49/99 du 29 avril 1999 Numéro du rôle : 1368 En cause : le recours en annulation de l'article 32 de la loi-programme du 10 février 1998 pour la promotion de l'entreprise indépendante, introduit par le Gouvernement flamand. La Cour composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges L. François, P. Martens, J. Delrue(...)"
Arrêt n° 49/99 du 29 avril 1999 Numéro du rôle : 1368 En cause : le recours en annulation de l'article 32 de la loi-programme du 10 février 1998 pour la promotion de l'entreprise indépendante, introduit par le Gouvernement flamand. La Cour composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges L. François, P. Martens, J. Delrue(...) Arrest nr. 49/99 van 29 april 1999 Rolnummer 1368 In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 32 van de programmawet van 10 februari 1998 tot bevordering van het zelfstandig ondernemerschap, ingesteld door de Vlaamse Regering. Het Ar samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de rechters L. François, P. Martens,(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 49/99 du 29 avril 1999 Arrest nr. 49/99 van 29 april 1999
Numéro du rôle : 1368 Rolnummer 1368
En cause : le recours en annulation de l'article 32 de la In zake : het beroep tot vernietiging van artikel 32 van de
loi-programme du 10 février 1998 pour la promotion de l'entreprise programmawet van 10 februari 1998 tot bevordering van het zelfstandig
indépendante, introduit par le Gouvernement flamand. ondernemerschap, ingesteld door de Vlaamse Regering.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges L. samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de
François, P. Martens, J. Delruelle, G. De Baets et H. Coremans, rechters L. François, P. Martens, J. Delruelle, G. De Baets en H.
assistée du greffier L. Potoms, présidée par le président L. De Grève, Coremans, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter L. De Grève,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet du recours I. Onderwerp van het beroep
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 30 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 30 juni 1998
juin 1998 et parvenue au greffe le 1er juillet 1998, le Gouvernement ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 1 juli
flamand, place des Martyrs 19, 1000 Bruxelles, a introduit un recours 1998, heeft de Vlaamse Regering, Martelaarsplein 19, 1000 Brussel,
en annulation de l'article 32 de la loi-programme du 10 février 1998 beroep tot vernietiging ingesteld van artikel 32 van de programmawet
pour la promotion de l'entreprise indépendante (publiée au Moniteur van 10 februari 1998 tot bevordering van het zelfstandig
belge du 21 février 1998). ondernemerschap (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 21
februari 1998).
II. La procédure II. De rechtspleging
Par ordonnance du 1er juillet 1998, le président en exercice a désigné Bij beschikking van 1 juli 1998 heeft de voorzitter in functie de
les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59
spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
des articles 71 ou 72 de la loi organique. om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
Par ordonnance du 27 juillet 1998, le président en exercice a prorogé Bij beschikking van 27 juli 1998 heeft de voorzitter in functie de
jusqu'au 30 septembre 1998 le délai pour introduire un mémoire. termijn voor het indienen van een memorie verlengd tot 30 september 1998.
Le recours a été notifié conformément à l'article 76 de la loi Van het beroep is kennisgegeven overeenkomstig artikel 76 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 27 juillet 1998;
l'ordonnance du 27 juillet 1998 a été notifiée par les mêmes lettres. organieke wet bij op 27 juli 1998 ter post aangetekende brieven; bij
dezelfde brieven is kennisgegeven van de beschikking van 27 juli 1998.
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 25 août 1998. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 25 augustus 1998.
Des mémoires ont été introduits par : Memories zijn ingediend door :
- le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par - de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 29 september
lettre recommandée à la poste le 29 septembre 1998; 1998 ter post aangetekende brief;
- le Gouvernement wallon, rue Mazy 25-27, 5100 Namur, par lettre - de Waalse Regering, rue Mazy 25-27, 5100 Namen, bij op 30 september
recommandée à la poste le 30 septembre 1998. 1998 ter post aangetekende brief.
Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 15 octobre 1998. organieke wet bij op 15 oktober 1998 ter post aangetekende brieven.
Le Gouvernement wallon a introduit un mémoire en réponse par lettre recommandée à la poste le 16 novembre 1998. De Waalse Regering heeft een memorie van antwoord ingediend bij op 16 november 1998 ter post aangetekende brief.
Par ordonnance du 26 novembre 1998, la Cour a prorogé jusqu'au 30 juin Bij beschikking van 26 november 1998 heeft het Hof de termijn
1999 le délai dans lequel l'arrêt doit être rendu. waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot 30 juni 1999.
Par ordonnance du 10 février 1999, la Cour a déclaré l'affaire en état Bij beschikking van 10 februari 1999 heeft het Hof de zaak in
et fixé l'audience au 17 mars 1999. gereedheid verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 17
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats, maart 1999. Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten
par lettres recommandées à la poste le 11 février 1999. bij op 11 februari 1999 ter post aangetekende brieven.
A l'audience publique du 17 mars 1999 : Op de openbare terechtzitting van 17 maart 1999 :
- ont comparu : - zijn verschenen :
. Me P. Van Orshoven, avocat au barreau de Bruxelles, pour le . Mr. P. Van Orshoven, advocaat bij de balie te Brussel, voor de
Gouvernement flamand; Vlaamse Regering;
. Me V. Thiry, avocat au barreau de Liège, pour le Gouvernement . Mr. V. Thiry, advocaat bij de balie te Luik, voor de Waalse
wallon; Regering;
. Me M. Uyttendaele, avocat au barreau de Bruxelles, pour le Conseil . Mr. M. Uyttendaele, advocaat bij de balie te Brussel, voor de
des ministres; Ministerraad;
- les juges-rapporteurs H. Coremans et L. François ont fait rapport; - hebben de rechters-verslaggevers H. Coremans en L. François verslag uitgebracht;
- les avocats précités ont été entendus; - zijn de voornoemde advocaten gehoord;
- l'affaire a été mise en délibéré. - is de zaak in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
III. En droit III. In rechte
- A - - A -
A.1. Le moyen unique est pris de la violation de l'article 6, § 1er, A.1. Het enige middel is afgeleid uit een schending van artikel 6, §
VI, alinéa 1er, 3°, c), de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes 1, VI, eerste lid, 3°, c), van de bijzondere wet van 8 augustus 1980
institutionnelles. tot hervorming der instellingen.
Selon le Gouvernement flamand, l'article 32 de la loi-programme du 10 Volgens de Vlaamse Regering is artikel 32 van de programmawet van 10
février 1998 pour la promotion de l'entreprise indépendante constitue februari 1998 tot bevordering van het zelfstandig ondernemerschap een
une mesure fédérale visant à promouvoir les débouchés et les federale maatregel tot bevordering van de afzet en de uitvoer,
exportations, qui n'a pas fait l'objet d'une concertation avec les
régions, imposée par l'article 6, § 1er, VI, alinéa 1er, 3°, c), de la waarover niet het door artikel 6, § 1, VI, eerste lid, 3°, c),
loi spéciale. Cette disposition exige une concertation avec les vereiste overleg met de gewesten werd gepleegd. Dat artikel vereist
régions au sujet de toute mesure par laquelle le Gouvernement fédéral overleg met de gewesten over elke maatregel waarmee de federale
met en uvre sa politique de promotion des exportations, ce qu'il fait Regering haar exportbevorderingsbeleid gestalte geeft en dit gebeurt
en premier lieu par le biais d'initiatives parlementaires. in de eerste plaats met wetgevende initiatieven.
Que l'obligation de concertation inscrite à l'article 6, § 1er, VI, Dat het overlegvereiste van artikel 6, § 1, VI, eerste lid, 3°, c),
alinéa 1er, 3°, c), de la loi spéciale du 8 août 1980 ne porte pas van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 niet alleen op de uitvoering
seulement sur l'exécution de mesures normatives découle par ailleurs, van normatieve maatregelen betrekking heeft, vloeit volgens de Vlaamse
selon le Gouvernement flamand, de la circonstance que la compétence Regering overigens voort uit de omstandigheid dat de in die bepaling
fédérale « réservée » visée dans cette disposition établit une bedoelde federale « voorbehouden » bevoegdheid een uitzondering is op
exception à la compétence régionale. Cette dernière constitue avant de gewestelijke bevoegdheid. Die gewestelijke bevoegdheid is in de
tout une compétence normative, ainsi qu'il ressort de l'article 39 de eerste plaats een normatieve bevoegdheid, zoals blijkt uit artikel 39
la Constitution et de l'article 19, § 1er, alinéa 1er, de la loi van de Grondwet en uit artikel 19, § 1, eerste lid, van de bijzondere
spéciale du 8 août 1980. wet van 8 augustus 1980.
A.2. Le Conseil des ministres s'en remet à la sagesse de la Cour pour A.2. De Ministerraad verwijst naar de wijsheid van het Hof wat de
ce qui est du bien-fondé du moyen. gegrondheid van het middel betreft.
A.3. Selon le Gouvernement wallon, la concertation avec les régions, A.3. Volgens de Waalse Regering is het door artikel 6, § 1, VI, eerste
prescrite par l'article 6, § 1er, VI, alinéa 1er, 3°, c), de la loi lid, 3°, c), van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 voorgeschreven
spéciale du 8 août 1980, constitue une formalité substantielle, overleg met de gewesten een substantieel vormvereiste, te meer daar
d'autant que cette disposition traduit la préférence du législateur uit die bepaling de voorkeur van de bijzondere wetgever voor een
spécial pour la conclusion d'accords de coopération. Etant donné samenwerkingsakkoord blijkt. Aangezien geen overleg heeft
qu'aucune concertation n'a eu lieu - en témoignent les travaux plaatsgevonden - dit blijkt uit de parlementaire voorbereiding van de
préparatoires de la disposition entreprise, et le Conseil des bestreden bepaling en dit wordt door de Ministerraad niet betwist - is
ministres ne le conteste pas -, le moyen, selon le Gouvernement het middel naar het oordeel van de Waalse Regering gegrond.
wallon, est fondé.
- B - - B -
B.1. Dans un moyen unique, le Gouvernement flamand soutient que B.1. In het enig middel voert de Vlaamse Regering aan dat artikel 32
l'article 32 de la loi-programme du 10 février 1998 pour la promotion van de programmawet van 10 februari 1998 tot bevordering van het
de l'entreprise indépendante viole l'article 6, § 1er, VI, alinéa 1er, zelfstandig ondernemerschap een schending inhoudt van artikel 6, § 1,
3°, c), de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes VI, eerste lid, 3°, c), van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot
institutionnelles. hervorming der instellingen.
B.2. La disposition entreprise constitue le chapitre IV « L'aide à B.2. De bestreden bepaling vormt hoofdstuk IV « Exportsteun voor
l'exportation aux entreprises » du titre III « Renforcement des ondernemingen » van titel III « Versterking van de financiële
capacités financières » de la loi-programme du 10 février 1998 pour la draagkracht » van de programmawet van 10 februari 1998 tot bevordering
promotion de l'entreprise indépendante. Cette disposition énonce : van het zelfstandig ondernemerschap. Die bepaling luidt :
« En vue de faciliter l'accès des entreprises aux marchés d'Europe « Teneinde de toegang aan de ondernemingen tot de Centraal- en
centrale et orientale et d'y stimuler l'exportation de leurs produits Oosteuropese markten te vergemakkelijken en er de uitvoer van hun
et prestations, un crédit dissocié de 20 millions de francs est goederen en diensten te bevorderen, wordt een gesplitst krediet van 20
inscrit à l'A.B. 51.12.31.02 - ` subsides et autres interventions à miljoen frank ingeschreven op B.A. 51.12.31.02 - ' toelagen of andere
titre onéreux ou gratuit en vue d'assurer la promotion des tegemoetkomingen ten bezwarende of kosteloze titel ter bevordering van
exportations ' - du budget du Ministère des Affaires étrangères, du de export ' - van de begroting van het Ministerie van Buitenlandse
Commerce extérieur et de la Coopération au développement. Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.
Ce crédit est affecté au cofinancement de stage[s] de formation Dit krediet wordt besteed aan de cofinanciering van technische
technique de ressortissants des pays d'Europe centrale et orientale vormingsstages van staatsburgers van de Centraal- en Oosteuropese
pouvant contribuer à la promotion des exportations des entreprises landen die aan de bevordering van export van ondernemingen naar deze
vers ces marchés, à savoir des distributeurs, des agents ou markten kunnen bijdragen, met name distributeurs, agenten of
représentants, des utilisateurs finals (en cas de fournitures vertegenwoordigers, eindgebruikers (bij levering van uitrustingen),
d'équipements), du personnel technique en charge du service technisch personeel belast met de ' after sales ' service, het
après-vente, du personnel d'implantations locales des entreprises. personeel van plaatselijke vestigingen van ondernemingen.
L'aide financière consiste en la prise en charge de 75 % des frais De financiële steun bestaat in de betaling van 75 % van de kosten
liés à la formation et comprenant les frais de voyage, de logement, de verbonden aan de vorming met inbegrip van de reis-, verblijfs- en
subsistance des stagiaires, ainsi que les frais de formation onderhoudskosten van de stagiairs en de eigenlijke vormingskosten
proprement dits (prestations des formateurs, manuels, traduction, . ). (prestaties van de opleiders, handboeken, vertaling,...). De duur van
La durée des stages est de quatre semaines au maximum. de stages bedraagt maximaal vier weken.
Peuvent prétendre au bénéfice de ce programme de cofinancement les Zijn gerechtigd om op het cofinancieringsprogramma beroep te doen de
entreprises occupant moins de 100 personnes dans le secteur de la ondernemingen die minder dan 100 personen in dienst hebben in de
production (moins de cinquante personnes dans le secteur des productiesector (minder dan 50 personen in de dienstensector), met een
services), ayant un chiffre d'affaires ne dépassant pas les 14 zakencijfer dat de 14 miljoen ECU niet overschrijdt, met een totale
millions ECU, dont le total bilantaire n'excède pas les 10 millions balanswaarde die de 10 miljoen ECU niet overschrijdt en die
ECU et qui répondent à la règle d'autonomie définie par ailleurs dans beantwoorden aan de in deze wet bepaalde autonomieregel.
la présente loi.
L'utilisation de ce crédit est décidée sur proposition de la De aanwending van dit krediet wordt beslist op voorstel van de
Commission d'avis pour l'octroi de subsides pour la promotion des Adviescommissie voor de toekenning van subsidies voor de
exportations. » exportbevordering. »
B.3. Quant à son objectif et sa formulation, la disposition entreprise B.3. In haar doelstelling en haar formulering is de bestreden bepaling
constitue une mesure de promotion des exportations. een maatregel ter bevordering van de export.
Aux termes de l'article 6, § 1er, VI, alinéa 1er, 3°, c), de la loi Naar luid van artikel 6, § 1, VI, eerste lid, 3°, c), van de
spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles, tel qu'il a été bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen,
remplacé par l'article 2 de la loi spéciale du 16 juillet 1993 visant zoals vervangen door artikel 2 van de bijzondere wet van 16 juli 1993
à achever la structure fédérale de l'Etat, les régions sont tot vervollediging van de federale staatsstructuur, zijn de gewesten
compétentes pour : « la politique des débouchés et des exportations, sans préjudice de la compétence fédérale : c) de mener une politique de promotion en concertation avec les Régions et, par souci d'efficacité maximale, de préférence par le biais d'accords de coopération visés à l'article 92bis, § 1er, avec une ou plusieurs Régions ». B.4. Dans son avis relatif à l'avant-projet de ce qui est devenu la disposition entreprise, le Conseil d'Etat a relevé l'obligation de concertation : « En ce qui concerne l'aide à l'exportation pour les PME, les règles bevoegd voor : « het afzet- en uitvoerbeleid, onverminderd de federale bevoegdheid om : c) een beleid van bevordering te voeren in overleg met de Gewesten en, met het oog op een maximale efficiëntie, bij voorkeur via in artikel 92bis, § 1, bedoelde samenwerkingsakkoorden met één of meer Gewesten ». B.4. De Raad van State wees in zijn advies bij het voorontwerp dat tot de bestreden bepaling heeft geleid, op het voorschrift van overleg : « Wat de exportsteun voor KMO's betreft, zou de ontworpen regeling
en projet [...] pourraient en effet s'inscrire dans la compétence [...] inderdaad ingepast kunnen worden in de federale bevoegdheid om,
fédérale pour mener une politique de promotion, notamment en matière in verband met de afzet en de uitvoer, een beleid van bevordering te
de débouchés et d'exportation. Dans ce cas, il est cependant requis de voeren. Vereist is dan wel dat dit gebeurt ' in overleg met de
procéder `en concertation avec les régions' (article 6, § 1er, VI, gewesten ' (artikel 6, § 1, VI, eerste lid, 3°, c, van de bijzondere
alinéa 1er, 3°, c, de la loi spéciale du 8 août 1980). wet van 8 augustus 1980).
Il n'apparaît pas que les règles en projet aient été conçues en
concertation avec les régions. Sur ce point également, il convient Het blijkt niet dat de ontworpen regeling in overleg met de gewesten
donc de faire une réserve. » (Doc. parl., Chambre, 1996-1997, nos ontworpen werd. Ook op dit punt moet dus een voorbehoud gemaakt
1206-1207/1, p. 73) worden. » (Parl. St., Kamer, 1996-1997, nrs. 1206-1207/1, p. 73)
Dans l'exposé des motifs, il a été répliqué ce qui suit : In de memorie van toelichting wordt daarop geantwoord :
« L'utilisation de ce crédit est décidée sur proposition de la « De aanwending van dit krediet wordt beslist op voorstel van de
Commission d'avis pour l'octroi de subsides pour la promotion des Adviescommissie voor de toekenning van subsidies voor de
exportations dans laquelle siègent, entre autres, deux représentants exportbevordering waarin onder andere de twee vertegenwoordigers van
de chaque Région, ce qui implique une concertation systématique avec elk Gewest zitting hebben, hetgeen neerkomt op systematisch overleg
les Régions sur chaque dossier individuel, dans le cadre d'un régime met de Gewesten over elk individueel dossier, in het kader van een
existant. » (Doc. parl., Chambre, 1996-1997, nos 1206-1207/1, p. 24) bestaand regime. » (Parl. St., Kamer, 1996-1997, nrs. 1206-1207/1, p.
B.5. Pour qu'il soit satisfait à l'article 6, § 1er, VI, alinéa 1er, 24) B.5. Om te voldoen aan artikel 6, § 1, VI, eerste lid, 3°, c), van de
3°, c), de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen,
institutionnelles, la concertation avec les régions, prescrite par moet het overleg met de gewesten, voorgeschreven door die bepaling,
cette disposition, s'impose dès l'adoption des règles qui concrétisent reeds geschieden bij het aannemen van regels die aan een beleid van
une politique de promotion des débouchés et des exportations. afzet- en uitvoerbevordering concrete uitwerking geven.
B.6. Dès lors qu'il n'est pas satisfait à la condition de concertation B.6. Nu aan het voorgeschreven overlegvereiste niet is voldaan, zoals
prescrite, ainsi qu'il ressort du mémoire du Conseil des ministres, la mag blijken uit de memorie van de Ministerraad, schendt de bestreden
disposition entreprise viole l'article 6, § 1er, VI, alinéa 1er, 3°, bepaling artikel 6, § 1, VI, eerste lid, 3°, c), van de bijzondere wet
c), de la loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles. van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen. Met toepassing
Elle doit être annulée en application de l'article 124bis de la loi van artikel 124bis van de bijzondere wet op het Arbitragehof moet zij
spéciale sur la Cour d'arbitrage. worden vernietigd.
B.7. Compte tenu de la nature de la disposition en cause, il convient B.7. Te dezen is het, gelet op de aard van de bepaling, aangewezen de
en l'espèce de maintenir ses effets jusqu'à la publication du présent gevolgen van de te vernietigen bepaling te handhaven tot de
arrêt au Moniteur belge. bekendmaking van dit arrest in het Belgisch Staatsblad.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
- annule l'article 32 de la loi-programme du 10 février 1998 pour la - vernietigt artikel 32 van de programmawet van 10 februari 1998 tot
promotion de l'entreprise indépendante; bevordering van het zelfstandig ondernemerschap;
- maintient les effets de la disposition annulée jusqu'à la - handhaaft de gevolgen van de vernietigde bepaling tot de
publication du présent arrêt au Moniteur belge. bekendmaking van dit arrest in het Belgisch Staatsblad.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise, en langue française et en Aldus uitgesproken in het Nederlands, het Frans en het Duits,
langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op
janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 29 het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 29 april 1999,
avril 1999, par le siège précité, dans lequel le juge H. Coremans est door de voormelde zetel, waarin rechter H. Coremans voor de uitspraak
remplacé, pour le prononcé, par le juge A. Arts, conformément à l'article 110 de la même loi. is vervangen door rechter A. Arts, overeenkomstig artikel 110 van de voormelde wet.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms. L. Potoms.
Le président, De voorzitter,
L. De Grève. L. De Grève.
^