Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 34/99 du 17 mars 1999 Numéro du rôle : 1306 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 136 du Code d'instruction criminelle, posée par la Cour de cassation. La Cour d'arbitrage, composée des présidents L. De Grèv après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle Par ar(...)"
Arrêt n° 34/99 du 17 mars 1999 Numéro du rôle : 1306 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 136 du Code d'instruction criminelle, posée par la Cour de cassation. La Cour d'arbitrage, composée des présidents L. De Grèv après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle Par ar(...) Arrest nr. 34/99 van 17 maart 1999 Rolnummer 1306 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 136 van het Wetboek van Strafvordering, gesteld door het Hof van Cassatie. Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters L. De Grè wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag Bij arrest van 3(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 34/99 du 17 mars 1999 Arrest nr. 34/99 van 17 maart 1999
Numéro du rôle : 1306 Rolnummer 1306
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 136 du Code In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 136 van het
d'instruction criminelle, posée par la Cour de cassation. Wetboek van Strafvordering, gesteld door het Hof van Cassatie.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges H. samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de
Boel, L. François, J. Delruelle, R. Henneuse et M. Bossuyt, assistée rechters H. Boel, L. François, J. Delruelle, R. Henneuse en M.
du greffier L. Potoms, présidée par le président L. De Grève, Bossuyt, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter L. De Grève,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle I. Onderwerp van de prejudiciële vraag
Par arrêt du 3 mars 1998 en cause de E. De Fonseca contre J. Bij arrest van 3 maart 1998 in zake E. De Fonseca tegen J. Verplancke,
Verplancke, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is ingekomen op
d'arbitrage le 12 mars 1998, la Cour de cassation a posé la question 12 maart 1998, heeft het Hof van Cassatie de volgende prejudiciële
préjudicielle suivante : vraag gesteld :
« L'article 136 du Code d'instruction criminelle viole-t-il les « Schendt artikel 136 Wetboek van Strafvordering de artikelen 10 en 11
articles 10 et 11 de la Constitution, en tant qu'il impose de van de Grondwet in zoverre het oplegt de burgerlijke partij, die in
condamner toujours et dans toutes les circonstances la partie civile haar verzet tegen een beschikking van de raadkamer tot
qui succombe dans son opposition faite à une ordonnance de la chambre buitenvervolgingstelling in het ongelijk wordt gesteld, steeds, en in
du conseil prononçant le non-lieu, alors que d'autres parties au alle omstandigheden, tot schadevergoeding te veroordelen, daar waar
procès utilisant des recours légaux contre des décisions judiciaires andere procespartijen die wettelijke rechtsmiddelen aanwenden tegen
ne peuvent être condamnées à des dommages-intérêts que lorsqu'il est rechterlijke beslissingen slechts tot schadevergoeding veroordeeld
constaté que le recours a été utilisé de manière fautive, [ou] kunnen worden wanneer vastgesteld wordt dat het rechtsmiddel foutief,
vexatoire et téméraire ? » respectievelijk tergend en roekeloos werd aangewend ? »
II. Les faits et la procédure antérieure II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil
Le 4 juin 1994, E. De Fonseca s'est constitué partie civile auprès du E. De Fonseca heeft zich op 4 juni 1994 bij de onderzoeksrechter te
juge d'instruction de Bruges contre J. Verplancke, agent de Brugge burgerlijke partij gesteld tegen J. Verplancke,
police-brigadier, du chef de faux en écritures, à savoir un politieagent-brigadier, uit hoofde van valsheid in geschriften,
procès-verbal. namelijk een proces-verbaal.
Le 6 juin 1995, la chambre du conseil du Tribunal correctionnel a Op 6 juni 1995 besliste de raadkamer van de Correctionele Rechtbank
prononcé le non-lieu dans le chef de J. Verplancke. tot buitenvervolgingstelling van J. Verplancke.
E. De Fonseca a interjeté appel de cette décision. Le 1er décembre Tegen die beslissing werd door E. De Fonseca hoger beroep ingesteld.
1995, la chambre des mises en accusation de la Cour d'appel de Gand a Op 1 december 1995 belastte de kamer van inbeschuldigingstelling van
chargé le juge d'instruction d'un devoir complémentaire en raison du het Hof van Beroep te Gent de onderzoeksrechter met een aanvullende
caractère incomplet de l'instruction. onderzoeksopdracht vanwege de onvolledigheid van het onderzoek.
Par arrêt du 14 juin 1996, la Cour d'appel de Gand a considéré que le Bij arrest van 14 juni 1996 oordeelde het Hof van Beroep te Gent dat
complément d'instruction n'avait pas révélé suffisamment de charges et het bijkomend onderzoek onvoldoende bezwaren aan het licht had
a rejeté l'appel de E. De Fonseca. Celui-ci a été condamné, par gebracht en werd het hoger beroep van E. De Fonseca afgewezen. Hij
application de l'article 136 du Code d'instruction criminelle, à werd met toepassing van artikel 136 van het Wetboek van Strafvordering
tot een schadevergoeding van 20.000 frank veroordeeld. Het verzoek van
20.000 francs de dommages-intérêts. La demande de E. De Fonseca visant E. De Fonseca om betreffende de voormelde bepaling een prejudiciële
à faire poser une question préjudicielle à la Cour d'arbitrage vraag te stellen aan het Arbitragehof werd door het Hof van Beroep
concernant la disposition précitée a été rejetée par la Cour d'appel. afgewezen. Tegen het arrest van het Hof van Beroep heeft E. De Fonseca een
E. De Fonseca s'est pourvu en cassation contre l'arrêt de la Cour voorziening in cassatie ingesteld. Daarbij verzoekt E. De Fonseca
d'appel. Il demande à nouveau que soit posée une question opnieuw om het stellen van een prejudiciële vraag, waartoe het Hof van
préjudicielle, ce que la Cour de cassation est tenue de faire en vertu Cassatie op grond van de bijzondere wet op het Arbitragehof verplicht
de la loi spéciale sur la Cour d'arbitrage. is.
III. La procédure devant la Cour III. De rechtspleging voor het Hof
Par ordonnance du 12 mars 1998, le président en exercice a désigné les Bij beschikking van 12 maart 1998 heeft de voorzitter in functie de
juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi spéciale rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59
du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Le 31 mars 1998, en application de l'article 72, alinéa 1er, de la loi Op 31 maart 1998 hebben de rechters-verslaggevers M. Bossuyt en R.
spéciale précitée, les juges-rapporteurs M. Bossuyt et R. Henneuse ont Henneuse, met toepassing van artikel 72, eerste lid, van de voormelde
fait rapport devant la Cour de ce qu'ils pourraient être amenés à bijzondere wet, voor het Hof verslag uitgebracht en geoordeeld dat zij
proposer à la Cour de mettre fin à la procédure, par un arrêt de ertoe kunnen worden gebracht aan het Hof voor te stellen de procedure
réponse immédiate. door een arrest van onmiddellijk antwoord af te doen.
Les conclusions des juges-rapporteurs ont été notifiées aux parties Overeenkomstig artikel 72, tweede lid, van de organieke wet is van de
dans l'instance principale, conformément à l'article 72, alinéa 2, de conclusies van de rechters-verslaggevers aan de partijen in het
la loi organique, par lettres recommandées à la poste le 3 avril 1998. bodemgeschil bij op 3 april 1998 ter post aangetekende brieven kennisgegeven.
E. De Fonseca, Camiel Lemonnierlaan 11, 8300 Knokke-Heist, a introduit E. De Fonseca, Camiel Lemonnierlaan 11, 8300 Knokke-Heist, heeft bij
un mémoire justificatif par lettre recommandée à la poste le 17 avril op 17 april 1998 ter post aangetekende brief een memorie met
1998. verantwoording ingediend.
Par ordonnance du 6 mai 1998, la Cour a décidé de poursuivre l'examen Bij beschikking van 6 mei 1998 heeft het Hof beslist de zaak
de l'affaire suivant la procédure ordinaire. overeenkomstig de gewone procedure voort te zetten.
Cette ordonnance ainsi que la décision de renvoi ont été notifiées Van die beschikking alsook van de verwijzingsbeslissing is
conformément à l'article 77 de la loi organique, par lettres kennisgegeven overeenkomstig artikel 77 van de organieke wet bij op 8
recommandées à la poste le 8 mai 1998. mei 1998 ter post aangetekende brieven.
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 20 mai 1998. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 20 mei 1998.
Des mémoires ont été introduits par : Memories zijn ingediend door :
- le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par - de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 12 mei 1998 ter
lettre recommandée à la poste le 12 mai 1998; post aangetekende brief;
- E. De Fonseca, par lettre recommandée à la poste le 27 mai 1998. - E. De Fonseca, bij op 27 mei 1998 ter post aangetekende brief.
Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 6 juillet 1998. organieke wet bij op 6 juli 1998 ter post aangetekende brieven.
E. De Fonseca a introduit un mémoire en réponse par lettre recommandée à la poste le 13 juillet 1998. E. De Fonseca heeft een memorie van antwoord ingediend bij op 13 juli 1998 ter post aangetekende brief.
Par ordonnances du 30 juin 1998 et du 24 février 1999, la Cour a Bij beschikkingen van 30 juni 1998 en 24 februari 1999 heeft het Hof
de termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot
prorogé respectivement jusqu'aux 12 mars 1999 et 12 septembre 1999 le respectievelijk 12 maart 1999 en 12 september 1999.
délai dans lequel l'arrêt doit être rendu.
Par ordonnance du 13 janvier 1999, la Cour a déclaré l'affaire en état Bij beschikking van 13 januari 1999 heeft het Hof de zaak in
et fixé l'audience au 10 février 1999. gereedheid verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 10
februari 1999.
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats, Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten
par lettres recommandées à la poste le 14 janvier 1999. bij op 14 januari 1999 ter post aangetekende brieven.
A l'audience publique du 10 février 1999 : Op de openbare terechtzitting van 10 februari 1999 :
- ont comparu : - zijn verschenen :
. Me P. Van Orshoven, avocat au barreau de Bruxelles, loco Me A. Lust, . Mr. P. Van Orshoven, advocaat bij de balie te Brussel, loco Mr. A.
avocat au barreau de Bruges, pour E. De Fonseca; Lust, advocaat bij de balie te Brugge, voor E. De Fonseca;
. Me J. Laenens, avocat au barreau d'Anvers, pour le Conseil des . Mr. J. Laenens, advocaat bij de balie te Antwerpen, voor de
ministres; Ministerraad;
- les juges-rapporteurs M. Bossuyt et R. Henneuse ont fait rapport; - hebben de rechters-verslaggevers M. Bossuyt en R. Henneuse verslag uitgebracht;
- les avocats précités ont été entendus; - zijn de voornoemde advocaten gehoord;
- l'affaire a été mise en délibéré. - is de zaak in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
IV. En droit IV. In rechte
- A - - A -
Mémoire du Conseil des ministres Memorie van de Ministerraad
A.1.1. Le Conseil des ministres souligne en premier lieu que l'article A.1.1. De Ministerraad wijst in eerste instantie erop dat artikel 136
136 du Code d'instruction criminelle a été remplacé par la loi du 12 van het Wetboek van Strafvordering werd vervangen door de wet van 12
mars 1998 relative à l'amélioration de la procédure pénale au stade de maart 1998 tot verbetering van de strafrechtspleging in het stadium
l'information et de l'instruction. van het opsporingsonderzoek en het gerechtelijk onderzoek.
A.1.2. Pour la réponse qu'il convient de donner à la question A.1.2. Voor de beantwoording van de prejudiciële vraag wijst de
préjudicielle, le Conseil des ministres renvoie à la jurisprudence de Ministerraad naar de rechtspraak van het Hof, meer specifiek naar de
la Cour, plus spécifiquement aux arrêts nos 43/95 du 6 juin 1995 et arresten nrs. 43/95 van 6 juni 1995 en 76/95 van 9 november 1995. De
76/95 du 9 novembre 1995. La question préjudicielle porte aujourd'hui prejudiciële vraag handelt thans over een verschil in behandeling
sur une différence de traitement entre, d'une part, la partie civile tussen de burgerlijke partij, enerzijds, en « andere procespartijen
et, d'autre part, « d'autres parties au procès utilisant des recours die wettelijke rechtsmiddelen aanwenden tegen rechterlijke
légaux contre des décisions judiciaires ». Le Conseil des ministres beslissingen », anderzijds. De Ministerraad wijst erop dat de eiser in
souligne que le demandeur en cassation a manifestement perdu de vue cassatie blijkbaar uit het oog heeft verloren dat overeenkomstig
que, conformément à l'article 135 du Code d'instruction criminelle, artikel 135 van het Wetboek van Strafvordering enkel de procureur des
seuls le procureur du Roi et la partie civile peuvent interjeter appel Konings en de burgerlijke partij hoger beroep kunnen instellen tegen
des ordonnances rendues par la chambre du conseil qui entravent la de beschikkingen van de raadkamer die het voortzetten van de
poursuite de l'action publique. Dans la mesure où la question strafvervolging in de weg staan. Voor zover de prejudiciële vraag moet
préjudicielle doit être lue en ce sens qu'elle porte sur une worden begrepen als handelend over een verschil in behandeling tussen
différence de traitement entre l'appel visé aux articles 135 et 136 du het hoger beroep bedoeld in de artikelen 135 en 136 van het Wetboek
Code d'instruction criminelle et d'autres « recours légaux contre des van Strafvordering en andere « wettelijke rechtsmiddelen tegen
décisions judiciaires », le Conseil des ministres estime qu'il existe rechterlijke beslissingen » oordeelt de Ministerraad dat daarvoor een
une justification objective et raisonnable pour établir cette objectieve en redelijke rechtvaardiging bestaat.
distinction. A.1.3. La sanction sévère prévue à l'article 136 du Code d'instruction A.1.3. De strenge sanctie van artikel 136 van het Wetboek van
criminelle se justifie par la circonstance que la voie de recours en Strafvordering is verantwoord door het feit dat het bedoelde
question constitue une exception manifeste à la règle selon laquelle rechtsmiddel een manifeste uitzondering vormt op de regel volgens
seul le ministère public peut requérir l'application de la loi pénale. welke enkel het openbaar ministerie de toepassing van de strafwet kan
L'appel interjeté à tort par la partie civile nuit toujours à vorderen. Het ten onrechte ingesteld hoger beroep vanwege de
l'inculpé étant donné que l'instruction est prolongée pour des motifs burgerlijke partij schaadt de verdachte altijd doordat het onderzoek
étrangers à l'intérêt général. C'est pour cette raison que le wordt verlengd om redenen die geen verband houden met het algemeen
législateur a opté pour une condamnation aux dommages-intérêts belang. Daarom opteerde de wetgever voor een veroordeling tot
indépendamment du caractère fautif de l'opposition formée contre le schadevergoeding ongeacht het foutief karakter van het verzet tegen de
non-lieu. buitenvervolgingstelling.
Mémoire de E. De Fonseca Memorie van E. De Fonseca
A.2.1. E. De Fonseca examine en premier lieu la motivation des arrêts A.2.1. E. De Fonseca gaat in de eerste plaats in op de motivering van
antérieurs de la Cour dans lesquels il fut considéré, lors de l'examen de vroegere arresten van het Hof waarin bij de beoordeling van artikel
de l'article 136 du Code d'instruction criminelle, que cette 136 van het Wetboek van Strafvordering erop werd gewezen dat die
disposition constituait une exception à la règle selon laquelle le bepaling een uitzondering vormt op de regel volgens welke het openbaar
ministère public requiert l'application de la loi pénale. La victime ministerie de toepassing van de strafwet vordert. Het slachtoffer
n'exerce pas l'action publique, ni ne requiert l'application de la loi oefent de strafvordering niet uit, noch vordert het de toepassing van
pénale. Le but consiste uniquement à offrir à la victime la de strafwet. De bedoeling is enkel het slachtoffer de mogelijkheid te
possibilité d'enclencher l'action publique en cas d'inactivité du bieden de strafvordering in beweging te zetten bij inactiviteit van
ministère public et à obliger de la sorte le juge d'instruction à het openbaar ministerie en aldus de onderzoeksrechter te verplichten
examiner l'affaire. de zaak te onderzoeken.
A.2.2. E. De Fonseca soutient ensuite que tant la législation que la A.2.2. Vervolgens betoogt E. De Fonseca dat, zowel op wetgevend vlak
doctrine révèlent que, de manière générale, l'action en justice n'est als in de rechtsleer, blijkt dat algemeen het optreden in rechte
considérée comme fautive que lorsqu'elle est vexatoire ou téméraire, slechts als foutief wordt aangemerkt wanneer het tergend en roekeloos
c'est-à-dire si elle est l'expression d'un manque de réflexion dont is, dit wil zeggen de uitingsvorm van een lichtvaardigheid waarvan elk
s'abstiendrait tout individu prévoyant et prudent dans les mêmes voorzichtig en behoedzaam mens zich in dezelfde omstandigheden zou
circonstances. Pour ce qui est des dispositions législatives, il est onthouden. Wat de wettelijke bepalingen betreft, wordt concreet
concrètement renvoyé à l'article 1382 du Code civil et aux articles verwezen naar artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek en naar de
563, dernier alinéa, et 1072bis du Code judiciaire. artikelen 563, laatste lid, en 1072bis van het Gerechtelijk Wetboek.
A.2.3. La partie intervenante nuance ensuite la portée de la question A.2.3. De tussenkomende partij nuanceert voorts de draagwijdte van de
préjudicielle, dont la formulation peut être source de malentendus. prejudiciële vraag, waarvan de formulering aanleiding kan zijn tot
Elle souligne que la question vise à interroger la Cour sur le point misverstanden. Zij wijst erop dat de bedoeling voorligt het Hof te
de savoir si les articles 10 et 11 de la Constitution sont violés en ondervragen over het feit of de artikelen 10 en 11 van de Grondwet
ce que l'article 136 du Code d'instruction criminelle permet de zijn geschonden doordat artikel 136 van het Wetboek van Strafvordering
sanctionner toujours et dans toutes les circonstances la partie steeds, en in alle omstandigheden, toestaat de burgerlijke partij te
civile, et donc également lorsque le recours n'est pas fautif,
c'est-à-dire ni téméraire ni vexatoire. Le but n'était pas de comparer bestraffen, en dus ook wanneer het beroep niet foutief, dit wil zeggen
l'article 136 du Code d'instruction criminelle avec l'article 1072bis niet tergend en roekeloos is. Het was niet de bedoeling artikel 136
van het Wetboek van Strafvordering te vergelijken met artikel 1072bis
du Code judiciaire. van het Gerechtelijk Wetboek.
A.2.4. L'article 136 du Code d'instruction criminelle établit une A.2.4. Artikel 136 van het Wetboek van Strafvordering stelt een
distinction entre la victime qui conteste une décision d'une onderscheid in tussen het slachtoffer dat opkomt tegen een beslissing
juridiction d'instruction et la victime qui conteste une décision du juge pénal ou du juge civil lorsque le recours n'est pas fautif, c'est-à-dire ni téméraire ni vexatoire. La seule circonstance que, dans la première hypothèse, l'appel prolonge l'action publique ne saurait justifier cette différence de traitement lorsque l'appel n'est pas téméraire et n'entend pas causer un préjudice. La condamnation automatique au paiement de dommages-intérêts peut avoir pour effet que l'inaction du parquet soit de facto institutionnalisée et que la victime soit à ce point découragée qu'elle renonce prématurément à défendre utilement ses intérêts. Une protection juridictionnelle effective et une procédure à armes égales s'y opposent. van een onderzoeksgerecht en het slachtoffer dat opkomt tegen een beslissing van de strafrechter of de burgerlijke rechter, wanneer de vordering niet foutief, dit wil zeggen niet tergend en roekeloos is. Het enkele feit dat in het eerste geval door het hoger beroep de openbare vordering wordt aangehouden, kan dat verschil in behandeling niet rechtvaardigen wanneer het beroep niet lichtvaardig is ingesteld en zonder het oogmerk om te schaden. De automatische veroordeling tot schadevergoeding kan met zich meebrengen dat de facto de inactiviteit van het parket wordt geïnstitutionaliseerd en kan het slachtoffer zodanig ontmoedigen dat hij voortijdig ervan afziet om terdege voor zijn belangen op te komen. Een effectieve jurisdictionele bescherming en een procedure met gelijke wapens verzetten zich hiertegen.
- B - B
B.1.1. Par arrêt du 3 mars 1998, la Cour de cassation a posé la B.1.1. Bij arrest van 3 maart 1998 heeft het Hof van Cassatie de
question préjudicielle suivante : volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 136 du Code d'instruction criminelle viole-t-il les « Schendt artikel 136 Wetboek van Strafvordering de artikelen 10 en 11
articles 10 et 11 de la Constitution, en tant qu'il impose de van de Grondwet in zoverre het oplegt de burgerlijke partij, die in
condamner toujours et dans toutes les circonstances la partie civile haar verzet tegen een beschikking van de raadkamer tot
qui succombe dans son opposition faite à une ordonnance de la chambre buitenvervolgingstelling in het ongelijk wordt gesteld, steeds, en in
du conseil prononçant le non-lieu, alors que d'autres parties au alle omstandigheden, tot schadevergoeding te veroordelen, daar waar
procès utilisant des recours légaux contre des décisions judiciaires andere procespartijen die wettelijke rechtsmiddelen aanwenden tegen
ne peuvent être condamnées à des dommages-intérêts que lorsqu'il est rechterlijke beslissingen slechts tot schadevergoeding veroordeeld
constaté que le recours a été utilisé de manière fautive, [ou] kunnen worden wanneer vastgesteld wordt dat het rechtsmiddel foutief,
vexatoire et téméraire ? » respectievelijk tergend en roekeloos werd aangewend ? »
B.1.2. Postérieurement à l'envoi de la décision de renvoi par la Cour B.1.2. Na de toezending van de verwijzingsbeslissing door het Hof van
de cassation, les articles 135 et 136 du Code d'instruction criminelle Cassatie werden de artikelen 135 en 136 van het Wetboek van
ont été modifiés par la loi du 12 mars 1998 relative à l'amélioration Strafvordering bij de wet van 12 maart 1998 tot verbetering van de
de la procédure pénale au stade de l'information et de l'instruction. strafrechtspleging in het stadium van het opsporingsonderzoek en het
Cette modification législative n'a toutefois aucun effet sur la gerechtelijk onderzoek vervangen. Die wetswijziging heeft evenwel geen
réponse à apporter à la question posée par la Cour de cassation. gevolgen voor de beantwoording van de vraag zoals ze door het Hof van
Cassatie werd gesteld.
B.2.1. La question préjudicielle compare la situation de la partie B.2.1. De prejudiciële vraag vergelijkt de situatie van de burgerlijke
civile qui interjette appel d'une ordonnance de la chambre du conseil partij die beroep instelt tegen een beschikking van de raadkamer met
avec celle « d'autres parties au procès utilisant des recours légaux de situatie van « andere procespartijen die wettelijke rechtsmiddelen
contre des décisions judiciaires », mais elle ne mentionne pas aanwenden tegen rechterlijke beslissingen », doch vermeldt niet
explicitement à quelles dispositions est comparé l'article 136 du Code d'instruction criminelle. L'article 1072bis du Code judiciaire punit l'appel principal téméraire ou vexatoire. En vertu de cette disposition, l'intimé peut demander des dommages-intérêts en cas de rejet total de l'appel principal. Le juge peut en outre infliger d'office une amende civile en réparation du préjudice causé à l'administration de la justice du fait de l'intentement de l'appel. Des dommages-intérêts peuvent également être réclamés pour d'autres uitdrukkelijk met welke bepalingen artikel 136 van het Wetboek van Strafvordering wordt vergeleken. De bestraffing van het tergend en roekeloos hoofdberoep wordt geregeld door artikel 1072bis van het Gerechtelijk Wetboek. Op grond van die bepaling kan een schadevergoeding worden gevorderd door de geïntimeerde bij volledige afwijzing van het hoofdberoep. Tevens kan de rechter ambtshalve een burgerlijke geldboete opleggen wegens het nadeel dat door het instellen van hoger beroep wordt berokkend aan de rechtsbedeling. Daarnaast kan voor andere vormen van misbruik van hoger beroep schadevergoeding worden gevorderd op grond van de algemene regeling
formes d'appel abusif, sur la base du régime général de l'article 1382 van artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek.
du Code civil. B.2.2. L'intentement de l'appel est parfaitement légitime lorsque la B.2.2. Het instellen van hoger beroep is volkomen rechtmatig wanneer
voie de recours vise à sauvegarder un intérêt digne de protection, het rechtsmiddel strekt tot vrijwaring van een beschermenswaardig
notamment la réformation ou l'annulation, fondée sur des griefs belang, met name de hervorming of vernietiging van een nadelige
sérieux, d'une décision judiciaire préjudiciable. Seul l'abus rechterlijke uitspraak, op grond van ernstige grieven. Alleen
manifeste de la faculté de s'adresser au juge d'appel, par exemple en kennelijk misbruik van de mogelijkheid om zich tot de beroepsrechter
cas de recours inconsidéré ou manifestement dilatoire, peut donner te wenden, bijvoorbeeld wanneer het beroep lichtzinnig wordt ingesteld
lieu à une condamnation aux dommages-intérêts. of met een zuiver dilatoir oogmerk, kan tot veroordeling tot
schadevergoeding aanleiding geven.
B.3.1. En vertu de l'article 135 du Code d'instruction criminelle (tel B.3.1. Krachtens artikel 135 van het Wetboek van Strafvordering (zoals
qu'il était en vigueur avant sa modification par la loi du 12 mars het bestond vóór de wijziging door de wet van 12 maart 1998) kunnen de
1998), le procureur du Roi et la partie civile peuvent interjeter procureur des Konings en de burgerlijke partij hoger beroep instellen
appel, devant la chambre des mises en accusation, des ordonnances voor de kamer van inbeschuldigingstelling tegen de beschikkingen van
rendues par la chambre du conseil qui entravent la poursuite de de raadkamer die het voortzetten van de strafvordering in de weg
l'action publique. staan.
L'article 136 du Code d'instruction criminelle (tel qu'il était en Artikel 136 van het Wetboek van Strafvordering (zoals het bestond vóór
vigueur avant sa modification par la loi du 12 mars 1998) énonce pour de wijziging door de wet van 12 maart 1998) bepaalt zijnerzijds :
sa part : « La partie civile qui succombera dans son opposition sera condamnée « De burgerlijke partij die op haar verzet in het ongelijk wordt
aux dommages-intérêts envers l'inculpé. » gesteld, wordt tot schadevergoeding jegens de verdachte veroordeeld. »
B.3.2. Sur la base de cette disposition, la partie civile qui succombe B.3.2. Op grond van die bepaling moet de burgerlijke partij die op
dans son appel doit être condamnée aux dommages-intérêts envers haar hoger beroep in het ongelijk wordt gesteld, tot schadevergoeding
l'inculpé. Contrairement à ce que prévoient l'article 1072bis du Code jegens de verdachte worden veroordeeld. In tegenstelling tot de
judiciaire et les règles de droit commun en matière de responsabilité, regeling vervat in artikel 1072bis van het Gerechtelijk Wetboek en de
cette condamnation ne requiert pas que le juge établisse que l'appel gemeenrechtelijke aansprakelijkheidsregeling, vereist die veroordeling
est téméraire et vexatoire ou a été intenté fautivement. niet dat de rechter vaststelt dat het beroep tergend en roekeloos is
B.3.3. La voie de recours ouverte à la partie civile par l'article 135 du Code d'instruction criminelle est une exception à la règle selon laquelle l'action publique est exercée par le ministère public. L'appel interjeté par la partie civile a un effet identique à celui de l'appel du ministère public, puisque la chambre des mises en accusation ne se prononce pas sur l'action civile, mais bien sur l'action publique. Le législateur a pu redouter que les parties civiles n'abusent de leur droit d'appel et ne nuisent à l'inculpé en prolongeant l'instruction, pour des motifs étrangers à l'intérêt général, par une opposition intempestive. La mesure critiquée est la of foutief werd aangewend. B.3.3. Het rechtsmiddel dat krachtens artikel 135 van het Wetboek van Strafvordering voor de burgerlijke partij openstaat is een uitzondering op de regel volgens welke het openbaar ministerie de toepassing van de strafwet vordert. Het gevolg van het hoger beroep van de burgerlijke partij is identiek met dat van het hoger beroep van het openbaar ministerie, vermits de kamer van inbeschuldigingstelling zich niet uitspreekt over de burgerlijke vordering, doch wel over de strafvordering. De wetgever vermocht te vrezen dat burgerlijke partijen misbruik zouden maken van hun recht van hoger beroep en de verdachte zouden schaden door het onderzoek te verlengen, om redenen die geen verband houden met het algemeen belang, door ongepast verzet.
contrepartie du droit exceptionnel donné à la partie civile de Tegenover de bestreden maatregel staat het uitzonderlijk recht van de
prolonger l'action publique. burgerlijke partij om de strafvordering aan te houden.
B.3.4. Dans ce cas, les circonstances dans lesquelles la voie de B.3.4. De omstandigheden waarin in dat geval het rechtsmiddel van
recours de l'appel peut être utilisée diffèrent objectivement de hoger beroep kan worden aangewend verschillen op objectieve wijze van
celles dans lesquelles cette même voie de recours peut être utilisée die waarin dat rechtsmiddel tegen andere rechterlijke beslissingen
contre d'autres décisions judiciaires. C'est précisément parce que la wordt aangewend. Juist omdat de burgerlijke partij zich door haar
partie civile, par son opposition à l'ordonnance de la chambre du verzet tegen de beschikking van de raadkamer op het gebied van de
conseil, se meut dans la sphère de l'action publique que le strafvordering beweegt, kon de wetgever legitiem strenger zijn en
législateur a légitimement pu être plus sévère et considérer que la oordelen dat de burgerlijke partij tot schadevergoeding moet worden
partie civile qui succombe dans son opposition doit être condamnée aux veroordeeld wanneer zij op haar verzet in het ongelijk wordt gesteld.
dommages-intérêts. Il a de cette manière voulu protéger l'inculpé et Op die wijze heeft hij de verdachte willen beschermen en de
mettre la partie civile en garde contre l'usage injustifié de la voie burgerlijke partij willen waarschuwen tegen het onverantwoord
de recours de l'appel. aanwenden van het rechtsmiddel van het hoger beroep.
B.3.5. La mesure ne limite pas de manière excessive les droits des B.3.5. De maatregel beperkt niet op buitensporige wijze de rechten van
parties civiles : celles-ci ont la faculté de porter leurs demandes burgerlijke partijen : die kunnen hun vorderingen voor de burgerlijke
devant le juge civil. La sanction n'est pas disproportionnée : la rechter brengen. De sanctie is niet onevenredig : de kamer van
chambre des mises en accusation a la possibilité, en fonction des inbeschuldigingstelling heeft de mogelijkheid, afhankelijk van de
circonstances, d'allouer à l'inculpé un montant symbolique. La omstandigheden, de verdachte een symbolisch bedrag toe te kennen. De
procédure n'exclut pas tout débat : rien n'empêche la partie civile de procedure sluit niet ieder debat uit : niets belet de burgerlijke
plaider, à titre subsidiaire, sur le montant des dommages et intérêts partij, subsidiair, te pleiten over de omvang van de schadevergoeding
dont elle est menacée. waarmee zij wordt bedreigd.
B.3.6. La question appelle une réponse négative. B.3.6. De vraag dient ontkennend te worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 136 du Code d'instruction criminelle, tel qu'il était en Artikel 136 van het Wetboek van Strafvordering, zoals het van kracht
vigueur avant sa modification par la loi du 12 mars 1998, ne viole pas was vóór de wijziging door de wet van 12 maart 1998, schendt niet de
les articles 10 et 11 de la Constitution, en imposant de condamner artikelen 10 en 11 van de Grondwet door te verplichten dat de
toujours et dans toutes les circonstances la partie civile qui burgerlijke partij die in haar verzet tegen een beschikking van de
succombe dans son opposition faite à une ordonnance de la chambre du raadkamer tot buitenvervolgingstelling in het ongelijk wordt gesteld,
conseil prononçant le non-lieu, alors que d'autres parties au procès steeds, en in alle omstandigheden, tot schadevergoeding wordt
utilisant des recours légaux contre des décisions judiciaires ne veroordeeld, terwijl andere procespartijen die wettelijke
rechtsmiddelen aanwenden tegen rechterlijke beslissingen slechts tot
peuvent être condamnées à des dommages-intérêts que lorsqu'il est schadevergoeding veroordeeld kunnen worden wanneer vastgesteld wordt
constaté que le recours a été utilisé de manière fautive, ou vexatoire dat het rechtsmiddel foutief, respectievelijk tergend en roekeloos
et téméraire. werd aangewend.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 17 mars 1999. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 17 maart 1999.
Le greffier, Le président, De griffier, De voorzitter,
L. Potoms. L. De Grève. L. Potoms. L. De Grève.
^