Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 140/98 du 16 décembre 1998 Numéro du rôle : 1297 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 34 de la loi du 14 août 1986 relative à la protection et au bien-être des animaux et les articles 182 à 184 du Code d'instr La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P. Martens(...)"
Arrêt n° 140/98 du 16 décembre 1998 Numéro du rôle : 1297 En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 34 de la loi du 14 août 1986 relative à la protection et au bien-être des animaux et les articles 182 à 184 du Code d'instr La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P. Martens(...) Arrest nr. 140/98 van 16 december 1998 Rolnummer 1297 In zake : de prejudiciële vragen over artikel 34 van de wet van 14 augustus 1986 betreffende de bescherming en het welzijn der dieren en de artikelen 182 tot 184 van het Wetboek van Strafv Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters P. (...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 140/98 du 16 décembre 1998 Arrest nr. 140/98 van 16 december 1998
Numéro du rôle : 1297 Rolnummer 1297
En cause : les questions préjudicielles concernant l'article 34 de la In zake : de prejudiciële vragen over artikel 34 van de wet van 14
loi du 14 août 1986 relative à la protection et au bien-être des augustus 1986 betreffende de bescherming en het welzijn der dieren en
animaux et les articles 182 à 184 du Code d'instruction criminelle, de artikelen 182 tot 184 van het Wetboek van Strafvordering, gesteld
posées par le Tribunal correctionnel de Bruxelles. door de Correctionele Rechtbank te Brussel.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de
Martens, G. De Baets, E. Cerexhe, A. Arts et R. Henneuse, assistée du rechters P. Martens, G. De Baets, E. Cerexhe, A. Arts en R. Henneuse,
greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles I. Onderwerp van de prejudiciële vragen
Par jugement du 17 février 1998 en cause du ministère public contre M. Bij vonnis van 17 februari 1998 in zake het openbaar ministerie tegen
Hendrickx et autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la M. Hendrickx en anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof
Cour le 24 février 1998, le Tribunal correctionnel de Bruxelles a posé is ingekomen op 24 februari 1998, heeft de Correctionele Rechtbank te
les questions préjudicielles suivantes : Brussel de volgende prejudiciële vragen gesteld :
« 1. L'article 34 de la loi du 14 août 1986 relative à la protection « 1. Is artikel 34 van de wet van 14 augustus 1986 betreffende de
bescherming en het welzijn der dieren in overeenstemming met de
et au bien-être des animaux est-il conforme aux articles 10 et 11 de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, eventueel in samenhang met andere
la Constitution, éventuellement combinés à d'autres dispositions de la grondwetsbepalingen of bepalingen van internationaal recht met
Constitution ou à des dispositions de droit international ayant des rechtstreekse werking in de interne rechtsorde, en met name artikel 15
effets directs dans l'ordre juridique interne, et notamment l'article
15 de la Constitution ainsi que 6, 8.1 et 14 de la Convention van de Grondwet alsmede de artikelen 6, 8.1 en 14 van het Europees
européenne de sauvegarde des droits de l'homme et des libertés Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele
fondamentales ? Vrijheden ?
2. Les articles 182 à 184 du Code d'instruction criminelle sont-ils 2. Zijn de artikelen 182 tot 184 van het Wetboek van Strafvordering in
conformes aux articles 10 et 11 de la Constitution éventuellement overeenstemming met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, eventueel
combinés à d'autres dispositions constitutionnelles, et ou à d'autres in samenhang met andere grondwetsbepalingen en/of andere bepalingen
dispositions de droit international ayant des effets directs dans van internationaal recht met rechtstreekse werking in de interne
l'ordre juridique interne en ce qu'ils autorisent le ministère public rechtsorde, in zoverre zij het openbaar ministerie toestaan beklaagden
à citer directement des prévenus devant le tribunal correctionnel dans rechtstreeks voor de correctionele rechtbank te dagvaarden in een zaak
une affaire où des actes d'instruction ont été accomplis sans waarin onderzoeksdaden zijn gesteld zonder het optreden van een
l'intervention d'un juge d'instruction, et ce en vertu d'une onderzoeksrechter, en zulks krachtens een wetgeving die afwijkt van de
législation qui déroge aux principes figurant dans le Code d'instruction criminelle ? » beginselen die in het Wetboek van Strafvordering zijn opgenomen ? »
II. Les faits et la procédure antérieure II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil
Plusieurs personnes ont été citées directement devant le Tribunal Verschillende personen werden rechtstreeks voor de Correctionele
correctionnel de Bruxelles, par le procureur du Roi et par l'a.s.b.l. Rechtbank te Brussel gedagvaard door de procureur des Konings en door
« pour la suppression des expériences sur l'animal vivant », prévenues de v.z.w. » pour la suppression des expériences sur l'animal vivant »,
notamment d'infractions à la loi du 14 août 1986 relative à la onder meer beticht van inbreuken op de wet van 14 augustus 1986
protection et au bien-être des animaux. Les faits qui leur sont betreffende de bescherming en het welzijn der dieren. De feiten die
reprochés avaient fait l'objet d'une perquisition pratiquée par la hun ten laste worden gelegd, hadden aanleiding gegeven tot een
police d'Ixelles en présence d'un vétérinaire agréé du ministère de huiszoeking door de politie van Elsene in aanwezigheid van een
l'Agriculture. Les prévenus ayant contesté la régularité de la dierenarts erkend door het Ministerie van Landbouw. Aangezien de
procédure, le Tribunal a posé les deux questions précitées. beklaagden de regelmatigheid van de procedure hebben betwist, heeft de
Rechtbank de twee voormelde vragen gesteld.
III. La procédure devant la Cour III. De rechtspleging voor het Hof
Par ordonnance du 24 février 1998, le président en exercice a désigné Bij beschikking van 24 februari 1998 heeft de voorzitter in functie de
les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59
spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
des articles 71 ou 72 de la loi organique. om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel
loi organique, par lettres recommandées à la poste le 19 mars 1998. 77 van de organieke wet bij op 19 maart 1998 ter post aangetekende brieven.
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 28 mars 1998. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 28 maart 1998.
Des mémoires ont été introduits par : Memories zijn ingediend door :
- J.-P. Degaute, demeurant à 1670 Pepingen, Plutsingenstraat 19, A. De - J.P. Degaute, wonende te 1670 Pepingen, Plutsingenstraat 19, A. De
Troyer, demeurant à 1400 Waterloo, chemin des Noces 45, D. De Backer, Troyer, wonende te 1400 Waterloo, chemin des Noces 45, D. De Backer,
demeurant à 1470 Genappe, rue du Moulin 12, H. Zhang, demeurant à 1070 wonende te 1470 Genepiën, rue du Moulin 12, H. Zhang, wonende te 1070
Bruxelles, avenue Docteur Zamenhof 14/91, J.-L. Vincent, demeurant à Brussel, Dokter Zamenhoflaan 14/91, J.-L. Vincent, wonende te 1180
1180 Bruxelles, rue de la Mutualité 62, R. Naeijé, demeurant à 1650 Brussel, Onderlinge Bijstandstraat 62, R. Naeijé, wonende te 1650
Beersel, Blarenveld 12, J. Dumont, demeurant à 1380 Lasne, chemin du Beersel, Blarenveld 12, J. Dumont, wonende te 1380 Lasne, chemin du
Chêne aux renards 32, et J.-P. Dereume, demeurant à 1000 Bruxelles, Chêne aux renards 32, en J.-P. Dereume, wonende te 1000 Brussel,
boulevard de la Cambre 70, par lettre recommandée à la poste le 30 avril 1998; Terkamerenlaan 70, bij op 30 april 1998 ter post aangetekende brief;
- l'Université libre de Bruxelles, dont le siège est établi à 1050 - de « Université libre de Bruxelles », waarvan de zetel is gevestigd
Bruxelles, avenue F.-D. Roosevelt 50, par lettre recommandée à la te 1050 Brussel, F.-D. Rooseveltlaan 50, bij op 30 april 1998 ter post
poste le 30 avril 1998; aangetekende brief;
- le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par - de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 30 april 1998
lettre recommandée à la poste le 30 avril 1998. ter post aangetekende brief.
Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 26 mai 1998. organieke wet bij op 26 mei 1998 ter post aangetekende brieven.
Des mémoires en réponse ont été introduits par : Memories van antwoord zijn ingediend door :
- le Conseil des ministres, par lettre recommandée à la poste le 19 - de Ministerraad, bij op 19 juni 1998 ter post aangetekende brief;
juin 1998; - J.-P. Degaute et autres, par lettre recommandée à la poste le 24 - J.-P. Degaute en anderen, bij op 24 juni 1998 ter post aangetekende
juin 1998; brief;
- l'Université libre de Bruxelles, par lettre recommandée à la poste - de « Université libre de Bruxelles », bij op 24 juni 1998 ter post aangetekende brief.
Bij beschikking van 30 juni 1998 heeft het Hof de termijn waarbinnen
le 24 juin 1998. het arrest moet worden gewezen, verlengd tot 24 februari 1999.
Par ordonnance du 30 juin 1998, la Cour a prorogé jusqu'au 24 février Bij beschikking van 23 september 1998 heeft het Hof de zaak in
1999 le délai dans lequel l'arrêt doit être rendu.
Par ordonnance du 23 septembre 1998, la Cour a déclaré l'affaire en gereedheid verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 4
état et fixé l'audience au 4 novembre 1998 après avoir invité les november 1998 nadat het de partijen had uitgenodigd zich ter
parties à s'expliquer à l'audience au sujet des visites et terechtzitting nader te verklaren over de huiszoekingen en opsporingen
perquisitions qui, dans des lieux inaccessibles au public, peuvent se ten huize die, in de lokalen die niet voor het publiek toegankelijk
faire entre 5 heures du matin et 9 heures du soir sans autorisation du zijn, tussen 5 uur 's morgens en 9 uur 's avonds kunnen worden
juge du tribunal de police et entre 9 heures du soir et 5 heures du uitgevoerd zonder verlof van de rechter.
matin avec autorisation du juge.
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten
par lettres recommandées à la poste le 24 septembre 1998. bij op 24 september 1998 ter post aangetekende brieven.
A l'audience publique du 4 novembre 1998 : Op de openbare terechtzitting van 4 november 1998 :
- ont comparu : - zijn verschenen :
. Me M. Uyttendale et Me F. Legros, avocats au barreau de Bruxelles, . Mr. M. Uyttendaele en Mr. F. Legros, advocaten bij de balie te
pour J.-P. Degaute et autres; Brussel, voor J.-P. Degaute en anderen;
. Me N. Van Laer loco Me E. Maron, avocats au barreau de Bruxelles, . Mr. N. Van Laer loco Mr. E. Maron, advocaten bij de balie te
pour l'Université libre de Bruxelles; Brussel, voor de « Université libre de Bruxelles »;
. Me W. Timmermans loco Me P. Traest, avocats au barreau de Bruxelles, . Mr. W. Timmermans loco Mr. P. Traest, advocaten bij de balie te
pour le Conseil des ministres; Brussel, voor de Ministerraad;
- les juges-rapporteurs P. Martens et G. De Baets ont fait rapport; - hebben de rechters-verslaggevers P. Martens en G. De Baets verslag uitgebracht;
- les avocats précités ont été entendus; - zijn de voornoemde advocaten gehoord;
- l'affaire a été mise en délibéré. - is de zaak in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
IV. En droit IV. In rechte
- A - - A -
Sur la première question préjudicielle Over de eerste prejudiciële vraag
Mémoire du Conseil des ministres Memorie van de Ministerraad
A.1.1. Le Conseil des ministres souligne que de nombreuses lois, dans A.1.1. De Ministerraad stelt dat talrijke wetten, op
le domaine socio-économique et fiscal, prévoient un régime de visite sociaal-economisch en fiscaal vlak, voorzien in een stelsel van
domiciliaire qui déroge au régime de droit commun, selon lequel une huiszoeking dat afwijkt van het stelsel van gemeen recht, volgens
perquisition ne peut se faire que si elle fait l'objet d'un mandat du hetwelk een huiszoeking enkel kan gebeuren op bevel van de
juge d'instruction (articles 87 et 88 du Code d'instruction onderzoeksrechter (artikelen 87 en 88 van het Wetboek van
criminelle). Ces sortes de visites domiciliaires administratives, Strafvordering). Dat soort administratieve huiszoekingen, voegt de
ajoute-t-il, présentent le plus souvent un caractère de contrôle, Ministerraad eraan toe, heeft meestal een karakter van controle,
d'investigation et de prévention. Il estime que la volonté de onderzoek en voorkoming. Hij is van oordeel dat de wil om het belang
poursuivre l'intérêt des animaux de façon active implique que puissent van dieren op een actieve manier te behartigen, inhoudt dat
être prises des mesures de ce genre qui consistent, par exemple, à maatregelen van die aard zouden kunnen worden genomen die, bij
saisir les animaux, à les vendre ou à les confier à une personne, à un voorbeeld, erin bestaan de dieren in beslag te nemen, ze te verkopen
refuge pour animaux, à un zoo ou à un parc d'animaux (article 42, § 2, of ze toe te vertrouwen aan een persoon, een dierenasiel, zoo of
de la loi du 14 août 1986). Il en déduit que la différence de dierenpark (artikel 42, § 2, van de wet van 14 augustus 1986). Hij
leidt daaruit af dat het betwiste verschil in behandeling op een
traitement critiquée repose sur un critère objectif et est en rapport objectief criterium berust en in verband staat met het nagestreefde
avec le but poursuivi. doel.
A.1.2. En ce qui concerne les locaux accessibles au public, il A.1.2. Wat de voor het publiek toegankelijke lokalen betreft,
rappelle que les fonctionnaires de police jouissent également d'un herinnert hij eraan dat de politieambtenaren ook een recht van toegang
droit d'accès (article 26, alinéa 2, et article 15, 1°, de la loi du 5 genieten (artikel 26, tweede lid, en artikel 15, 1°, van de wet van 5
août 1992 sur la fonction de police). Quant aux locaux servant augustus 1992 op het politieambt). Inzake de lokalen die tot woning
d'habitation, l'autorisation préalable du juge de police donne une dienen geeft het voorafgaand verlof van de politierechter een waarborg
garantie comparable à celle du mandat du juge d'instruction qui peut die vergelijkbaar is met die van het bevel van de onderzoeksrechter
die de opdracht om de huiszoeking uit te voeren kan geven (artikel
déléguer la mission d'effectuer la perquisition (article 89bis du Code 89bis van het Wetboek van Strafvordering). Hij besluit daaruit dat er
d'instruction criminelle). Il en conclut qu'il n'y a pas de différence geen verschil in behandeling is vermits de wet in de beide gevallen
de traitement puisque, dans les deux cas, la loi charge un juge een rechter ermee belast een controle uit te oefenen op de
d'exercer un contrôle sur l'opportunité de la mesure. opportuniteit van de maatregel.
Mémoires des prévenus et de l'Université libre de Bruxelles Memories van de beklaagden en van de « Université libre de Bruxelles »
A.2. Les prévenus et l'université observent que le législateur a A.2. De beklaagden en de universiteit merken op dat de wetgever van de
dérogé aux règles du droit commun, dans un souci d'efficacité et de regels van gemeen recht is afgeweken in een streven naar
cohérence, mais en usant de moyens disproportionnés puisque, en les doeltreffendheid en coherentie, doch met aanwending van onevenredige
privant de l'intervention d'un magistrat assis, il a porté atteinte à middelen vermits hij, door hun het optreden van een zittend magistraat
leurs droits de défense, dans la matière de l'inviolabilité du te ontzeggen, inbreuk heeft gemaakt op hun rechten van verdediging,
domicile, garantie par l'article 15 de la Constitution. inzake de onschendbaarheid van de woning, die door artikel 15 van de
Grondwet wordt gewaarborgd.
Mémoires en réponse des prévenus et de l'Université libre de Bruxelles Memories van antwoord van de beklaagden en van de « Université libre
A.3.1. Les prévenus et l'université font observer que la protection du de Bruxelles » A.3.1. De beklaagden en de universiteit doen opmerken dat de
domicile, garantie par l'article 8 de la Convention européenne des bescherming van de woning, die door artikel 8 van het Europees Verdrag
droits de l'homme, s'étend aux locaux professionnels et qu'elle voor de Rechten van de Mens wordt gewaarborgd, ook geldt voor de
implique qu'une perquisition soit décidée par un juge, en pleine beroepslokalen en dat zij inhoudt dat tot een huiszoeking wordt
beslist door een rechter, met volle kennis van zaken en na de
connaissance de cause et après avoir examiné les éléments à charge et elementen à charge en à décharge te hebben onderzocht. Zij zijn van
à décharge. Ils estiment qu'une telle mission ne peut être confiée au oordeel dat een dergelijke opdracht niet aan het openbaar ministerie
ministère public et que l'autorisation d'un juge du tribunal de kan worden toevertrouwd en dat het verlof van een rechter in de
police, dont le rôle n'est ni de mener une instruction ni d'ordonner politierechtbank, van wie de rol er niet in bestaat een onderzoek te
un acte d'instruction, ne fournit pas une garantie comparable à celle voeren, noch een onderzoeksdaad te bevelen, geen waarborg biedt die
d'un mandat du juge d'instruction. vergelijkbaar is met die van een bevel van de onderzoeksrechter.
A.3.2. Quant à l'article 6 de la même Convention européenne, les A.3.2. Wat artikel 6 van hetzelfde Europees Verdrag betreft, doen de
prévenus et l'université font observer qu'il est maintenant admis que beklaagden en de universiteit opmerken dat thans wordt aangenomen dat
les garanties qu'il consacre, en matière de droits de la défense, sont de waarborgen die het inzake de rechten van de verdediging biedt, van
applicables même avant la phase d'instruction ou d'information et par toepassing zijn zelfs vóór de fase van het gerechtelijk onderzoek of
conséquent aux perquisitions et aux visites domiciliaires. Ils het opsporingsonderzoek en bijgevolg op de opsporingen ten huize en de
ajoutent que les pouvoirs exceptionnels et temporaires accordés au huiszoekingen. Zij voegen eraan toe dat de uitzonderlijke en
procureur du Roi en cas de flagrant délit se fondent sur des tijdelijke volmachten die aan de procureur des Konings in geval van
justifications qui font défaut en l'espèce étant donné qu'il n'existe betrapping op heterdaad worden toegekend, berusten op verantwoordingen
die te dezen niet bestaan, waar geen sprake is van een
ni urgence ni risque de déperdition des preuves. spoedbehandeling, noch van een risico van verlies van de bewijzen.
A.3.3. Ils en concluent que la personne perquisitionnée ne bénéficie A.3.3. Zij besluiten daaruit dat de persoon bij wie een huiszoeking
pas des garanties élémentaires du droit à un procès équitable et au wordt verricht, niet de elementaire waarborgen van het recht op een
respect de l'inviolabilité de son domicile, alors que toute personne eerlijk proces en op de inachtneming van de onschendbaarheid van zijn
faisant l'objet d'une accusation mise à l'instruction bénéficie de woning geniet, terwijl iedere persoon tegen wie een beschuldiging
wordt geuit die in onderzoek wordt gesteld, het optreden van een
l'intervention d'un juge instruisant à charge et à décharge. rechter geniet die à charge en à décharge onderzoekt.
Sur la deuxième question préjudicielle Over de tweede prejudiciële vraag
Mémoire du Conseil des ministres Memorie van de Ministerraad
A.4. Le Conseil des ministres considère que la réponse négative donnée A.4. De Ministerraad is van oordeel dat het ontkennend antwoord op de
à la première question implique qu'il soit également répondu eerste vraag inhoudt dat ook de tweede vraag ontkennend wordt
négativement à la seconde. beantwoord.
Mémoires des prévenus et de l'Université libre de Bruxelles Memories van de beklaagden en van de « Université libre de Bruxelles »
A.5. Les prévenus et l'université estiment que la faculté de citation A.5. De beklaagden en de universiteit zijn van mening dat de
directe doit être réservée aux affaires simples pour lesquelles mogelijkheid van rechtstreekse dagvaarding moet worden voorbehouden
l'information suffit mais qu'elle n'est pas admissible lorsqu'un acte voor de eenvoudige zaken waarvoor het opsporingsonderzoek volstaat
maar dat zij niet toelaatbaar is wanneer een onderzoeksdaad -
d'instruction - perquisition, saisie - est nécessaire pour détecter huiszoeking, inbeslagname - noodzakelijk is om de misdrijven op te
les faits infractionnels. Ils estiment qu'en n'ayant pu faire valoir sporen. Zij zijn van oordeel dat de beklaagden, aangezien zij hun
leurs droits devant des juridictions d'instruction, les prévenus ont rechten niet voor onderzoeksgerechten hebben kunnen doen gelden, het
été victimes d'une seconde discrimination. slachtoffer van een tweede discriminatie zijn.
Mémoires en réponse des prévenus et de l'Université libre de Bruxelles Memories van antwoord van de beklaagden en van de « Université libre de Bruxelles »
A.6. Les prévenus et l'université font valoir que, parmi les droits de A.6. De beklaagden en de universiteit doen gelden dat tot de rechten
défense garantis par l'article 6 de la Convention européenne des van de verdediging die door artikel 6 van het Europees Verdrag voor de
droits de l'homme, figurent « le droit à être informé de l'accusation Rechten van de Mens worden gewaarborgd, behoren « het recht om op de
», « le droit à être entendu » ainsi que « le droit de demander des hoogte te worden gesteld van de beschuldiging », « het recht om te
worden gehoord » alsmede « het recht om onderzoeksverrichtingen te
devoirs d'enquête », l'interrogatoire du juge d'instruction, qui est vragen », waarbij de ondervraging door de onderzoeksrechter, die een
un magistrat impartial, constituant une formalité substantielle onpartijdig magistraat is, een substantiële vormvereiste is die
préalable au renvoi devant la juridiction de jugement. Ils ajoutent voorafgaat aan de verwijzing voor het vonnisgerecht. Zij voegen eraan
que la comparution devant la juridiction d'instruction permet à toe dat de verschijning voor het onderzoeksgerecht de verdachte in
l'inculpé de plaider le non-lieu ou de demander la suspension du staat stelt de buitenvervolgingstelling te pleiten of de opschorting
prononcé, ce qui lui évite de s'exposer à une procédure en audience van de uitspraak te vragen, zodat hij vermijdt te worden blootgesteld
aan een procedure in openbare terechtzitting. Zij besluiten daaruit
publique. Ils en concluent que la combinaison de l'article 34 de la dat de combinatie van artikel 34 van de wet van 14 augustus 1986 en de
loi du 14 août 1986 et des articles 182 à 184 du Code d'instruction artikelen 182 tot 184 van het Wetboek van Strafvordering tot een
criminelle aboutit à une double discrimination en ce qu'ils permettent dubbele discriminatie leidt doordat zij het openbaar ministerie in
au ministère public, dans les faits, d'exercer à la fois l'instruction feite toestaan zowel het onderzoek als de rechtsvordering uit te
et l'action publique. oefenen.
- B - - B -
Sur la première question préjudicielle Over de eerste prejudiciële vraag
B.1. Aux termes des articles 87 et 88 du Code d'instruction criminelle B.1. De artikelen 87 en 88 van het Wetboek van Strafvordering bepalen
: :
« Le juge d'instruction se transportera, s'il en est requis, et pourra « De onderzoeksrechter zal desgevorderd en kan zelfs ambtshalve zich
même se transporter d'office dans le domicile de l'inculpé pour y naar de woning van de verdachte begeven om er de papieren, de zaken en
faire la perquisition des papiers, effets et généralement de tous les in het algemeen alle voorwerpen op te sporen, die kunnen dienen om de
objets qui seront jugés utiles à la manifestation de la vérité. » waarheid aan de dag te brengen. »
« Le juge d'instruction pourra pareillement se transporter dans les « De onderzoeksrechter kan zich eveneens begeven naar de andere
autres lieux où il présumerait qu'on aurait caché les objets dont il plaatsen waar hij vermoedt dat men de in het vorige artikel bedoelde
est parlé dans l'article précédent. » voorwerpen verborgen heeft. »
L'intervention du juge d'instruction, magistrat impartial et Het optreden van de onderzoeksrechter, onpartijdig en onafhankelijk
indépendant, apparaît comme une garantie essentielle du respect des magistraat, lijkt een essentiële waarborg te zijn voor de inachtneming
conditions auxquelles est subordonnée une atteinte à l'inviolabilité van de voorwaarden waaraan een aantasting van de onschendbaarheid van
du domicile, garantie par l'article 15 de la Constitution et par de woning is onderworpen, die is gewaarborgd bij artikel 15 van de
l'article 8.1 de la Convention européenne des droits de l'homme. Grondwet en artikel 8.1 van het Europees Verdrag voor der Rechten van
B.2. Dans certaines matières particulières, le législateur a cependant de Mens. B.2. In sommige bijzondere aangelegenheden is de wetgever evenwel van
dérogé à cette règle. De telles dérogations ne peuvent qu'être die regel afgeweken. Dergelijke afwijkingen kunnen slechts
exceptionnelles et elles doivent être justifiées par des raisons uitzonderlijk zijn en dienen te worden verantwoord door redenen eigen
propres aux infractions qu'elles concernent. aan de misdrijven waarop zij betrekking hebben.
B.3. L'article 34 de la loi du 14 août 1986 relative à la protection B.3. Artikel 34 van de wet van 14 augustus 1986 betreffende de
et au bien-être des animaux, tel qu'il a été modifié par la loi du 4 bescherming en het welzijn der dieren, gewijzigd bij de wet van 4 mei
mai 1995, déroge aux articles 87 à 88 du Code d'instruction criminelle 1995, wijkt als volgt af van de artikelen 87 en 88 van het Wetboek van
dans les termes suivants : Strafvordering :
« Sans préjudice des pouvoirs des officiers de police judiciaire, les infractions aux dispositions de la présente loi et de ses arrêtés d'exécution sont recherchées et constatées par les agents judiciaires des parquets, la gendarmerie, la police communale ou rurale, les inspecteurs vétérinaires, les vétérinaires agréés chargés du contrôle à la frontière, les vétérinaires-fonctionnaires de l'Institut d'expertise vétérinaire, les vétérinaires agréés ou autres agents désignés par le Ministre qui a l'agriculture dans ses attributions. Ils peuvent se faire communiquer tous renseignements et documents nécessaires à l'exercice de leurs fonctions et procéder à toutes constatations utiles. Toutefois, les inspecteurs vétérinaires sont seuls compétents pour rechercher et constater les infractions commises dans les laboratoires. Les procès-verbaux établis par les agents de l'autorité visés à l'alinéa 1er, font foi jusqu'à preuve du contraire; une copie en est envoyée dans les quinze jours de la constatation, aux auteurs de l'infraction. Ils ont, dans l'exercice de leurs fonctions, libre accès à tous les moyens de transport, tous terrains, tous établissements ou tous locaux où sont détenus ou utilisés des animaux vivants. La visite de locaux « Onverminderd de ambtsbevoegdheid van de officieren van gerechtelijke politie, wordt overtreding van deze wet en van de ter uitvoering ervan genomen besluiten opgespoord en vastgesteld door de gerechtelijke agenten bij de parketten, de rijkswacht, de gemeentelijke of veldpolitie, de inspecteurs-dierenartsen, de aangenomen dierenarts gelast met het toezicht aan de grenzen, de dierenartsen ambtenaren van het Instituut voor veterinaire keuring, de aangenomen dierenartsen of andere ambtenaren aangewezen door de Minister tot wiens bevoegdheid de Landbouw behoort. Zij kunnen zich alle inlichtingen en bescheiden doen verstrekken die zij tot het volbrengen van hun taak nodig achten en overgaan tot alle nuttige vaststellingen. Evenwel zijn alleen de inspecteurs-dierenartsen bevoegd om de misdrijven gepleegd in de laboratoria op te sporen en vast te stellen. De processen-verbaal opgemaakt door de in het eerste lid bedoelde overheidspersonen, hebben bewijskracht tot het tegenbewijs is geleverd; een afschrift daarvan wordt binnen vijftien dagen na de vaststelling aan de overtreders toegezonden. In uitoefening van hun opdracht mogen ze alle vervoermiddelen, gronden, bedrijven of lokalen waar levende dieren gehouden of gebruikt worden, betreden. Het bezoek van lokalen die tot woning dienen is
servant d'habitation n'est permise qu'entre 5 heures du matin et 9 slechts toegestaan van 5 uur 's morgens tot 9 uur 's avonds en met
heures du soir et il ne peut y être procédé qu'avec l'autorisation du
juge du tribunal de police. Cette autorisation est aussi requise pour verlof van de rechter in de politierechtbank. Dit verlof is eveneens
la visite en dehors desdites heures, des locaux qui ne sont pas vereist voor het bezoek, buiten die uren, van lokalen die niet voor
accessibles au public. » het publiek toegankelijk zijn. »
B.4. Il ressort du dossier que la visite litigieuse de la police B.4. Uit het dossier blijkt dat het betwiste bezoek door de
communale d'Ixelles a eu lieu le 9 juillet 1996, à 13 heures, dans le gemeentepolitie van Elsene plaatshad op 9 juli 1996, om 13 uur, in het
laboratoire d'une faculté de médecine et que les constatations ont été laboratorium van een faculteit geneeskunde, en dat de vaststellingen
faites par un inspecteur vétérinaire. werden gedaan door een inspecteur-dierenarts.
La Cour limite son examen aux dispositions en cause en ce qu'elles Het Hof beperkt zijn onderzoek tot de in het geding zijnde bepalingen
permettent que des visites de locaux où sont détenus ou utilisés des in zoverre die het bezoek van de lokalen die niet toegankelijk zijn
animaux vivants soient faites, sans autorisation d'un juge, entre 5 voor het publiek en waar levende dieren worden gehouden of gebruikt,
heures du matin et 9 heures du soir, dans des locaux inaccessibles au toestaan, zonder verlof van een rechter, tussen vijf uur 's morgens en
public, tout en exigeant que les infractions commises dans des negen uur 's avonds, waarbij wordt vereist dat de misdrijven gepleegd
laboratoires soient recherchées et constatées par des inspecteurs in laboratoria worden opgespoord en vastgesteld door
vétérinaires. inspecteurs-dierenartsen.
B.5. La loi du 14 août 1986 poursuit un objectif spécifique qui est B.5. De wet van 14 augustus 1986 streeft een specifiek doel na dat als
ainsi défini dans l'exposé des motifs : volgt is gedefinieerd in de memorie van toelichting :
« Le présent projet de loi a pour but de protéger les animaux et de « Het voorliggend wetsontwerp heeft tot doel de dieren te beschermen
favoriser leur bien-être. en hun welzijn te bevorderen.
L'accent dans la législation actuelle est mis sur la ' protection des De klemtoon in de huidige wetgeving ligt op de ' bescherming van de
animaux ', notion plutôt passive dont la caractéristique est la dieren ', een eerder passief begrip waarbij de verdediging van de
défense des animaux contre les actes de cruauté des humains. dieren tegen menselijke daden van wreedheid het kenmerk uitmaakt.
Les conditions de vie de l'animal dans la société moderne ont changé à De levensomstandigheden van het dier in de moderne maatschappij zijn
un point tel qu'actuellement, sur la base des idées éthiques y dermate dat men thans op grond van een daarbij aansluitende ethische
afférentes, on veut aller beaucoup plus loin, le bien-être général des bezinning veel verder wil gaan : ook het ' algemeen welzijn ' der
animaux doit également être poursuivi d'une manière active, ce qui dieren moet aktief worden nagestreefd, waarmee bedoeld wordt dat in
veut dire qu'il faut satisfaire à leurs besoins. » (Doc. parl., Sénat, hun behoeften moet worden voorzien. » (Gedr. St., Senaat, 1982-1983,
1982-1983, n° 469/1, p. 1). nr. 469/1, p. 1).
Cet objectif est poursuivi par la définition d'obligations incombant Die doelstelling wordt nagestreefd door het bepalen van verplichtingen
aux personnes qui détiennent des animaux (chapitre II) et par la voor personen die dieren houden (hoofdstuk II) en door de regeling van
réglementation du commerce d'animaux (chapitre III), de leur transport de handel in dieren (hoofdstuk III), het vervoer ervan (hoofdstuk IV),
(chapitre IV), de leur importation (chapitre V), de leur mise à mort de invoer (hoofdstuk V), het doden (hoofdstuk VI), de ingrepen
(chapitre VI), des interventions (chapitre VII) et des expériences sur (hoofdstuk VII) en de dierproeven (hoofdstuk VIII).
les animaux (chapitre VIII). B.6. De aan de dierenartsen alsmede aan de andere gemachtigde agenten
B.6. La mission confiée aux vétérinaires ainsi qu'aux autres agents toegekende opdracht om huiszoekingen uit te voeren beperkt zich niet
autorisés à effectuer des perquisitions ne se limite pas à la tot het opsporen van voorwerpen die nuttig zijn voor de
découverte d'objets utiles aux poursuites pénales. La loi les autorise strafvervolging. De wet staat ook toe preventieve maatregelen te nemen
également à prendre les mesures préventives décrites à l'article 42, § die zijn beschreven in artikel 42, § 2, van de wet, die onder meer
2, de la loi, qui consistent notamment à saisir l'animal et ensuite, erin bestaan het dier in beslag te nemen en vervolgens, naar gelang
selon le cas, à le restituer au propriétaire, à le mettre à mort, à le van het geval, het terug te geven aan de eigenaar, het te doden, te
vendre ou à le confier « à une personne qui lui assure les soins et le verkopen of toe te vertrouwen « aan een persoon die het een
logement appropriés, à un refuge pour animaux, zoo ou parc d'animaux behoorlijke verzorging en huisvesting verzekert, aan een dierenasiel,
». zoo of dierenpark ».
B.7. L'objectif spécifique de la loi, les qualifications requises de B.7. De specifieke doelstelling van de wet, de kwalificaties die
certaines personnes qui doivent prêter leur concours à son application worden vereist van sommige personen die hun medewerking dienen te
et la nature des mesures, pénales et non pénales, qu'elle permet de verlenen voor de toepassing ervan, en de aard van de maatregelen,
prendre, justifient qu'il puisse être dérogé aux règles ordinaires de strafrechtelijke en niet-strafrechtelijke, die zij toestaat te nemen,
la procédure pénale. Cette différence de traitement repose sur un verantwoorden dat kan worden afgeweken van de gewone regels van de
strafprocedure. Dat verschil in behandeling berust op een objectief
critère objectif qui est en rapport avec le but poursuivi, qui criterium dat in verband staat met het nagestreefde doel dat erin
consiste à organiser une protection active des animaux par des mesures bestaat een actieve bescherming van de dieren te organiseren door
administratives et pénales. administratieve en strafrechtelijke maatregelen.
B.8. En privant les intéressés de la garantie que constitue B.8. Door de betrokkenen de waarborg van het optreden van een
l'intervention d'un juge d'instruction, l'article 34 de la loi du 14 onderzoeksrechter te ontzeggen, maakt artikel 34 van de wet van 14
août 1986 porte atteinte à deux droits fondamentaux. D'une part, il augustus 1986 inbreuk op twee fundamentele rechten. Enerzijds, beperkt
het de uitoefening van de rechten van de verdediging, gewaarborgd door
restreint l'exercice des droits de défense, garantis par l'article 6 artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de mens,
de la Convention européenne des droits de l'homme, en ce qu'il prive doordat het de betrokkenen het toezicht door een onafhankelijk rechter
les intéressés du contrôle d'un juge indépendant qui instruit à charge die à charge en à décharge onderzoekt, ontzegt. Anderzijds, kan het
et à décharge. D'autre part, il peut porter atteinte à la règle de afbreuk doen aan de regel van de onschendbaarheid van de woning.
l'inviolabilité du domicile.
Cette règle est garantie par l'article 15 de la Constitution, selon Die regel wordt gewaarborgd door artikel 15 van de Grondwet, dat
lequel : bepaalt :
« Le domicile est inviolable; aucune visite domiciliaire ne peut avoir « De woning is onschendbaar; geen huiszoeking kan plaatshebben dan in
lieu que dans les cas prévus par la loi et dans la forme qu'elle prescrit. » de gevallen die de wet bepaalt en in de vorm die zij voorschrijft. »
De même, l'article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme Zo ook bepaalt artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van
dispose : de Mens :
« 1. Toute personne a droit au respect de sa vie privée et familiale, « 1. Eenieder heeft recht op eerbiediging van zijn privé-leven, zijn
de son domicile et de sa correspondance. gezinsleven, zijn huis en zijn briefwisseling.
2. Il ne peut y avoir ingérence d'une autorité publique dans 2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan met betrekking
l'exercice de ce droit que pour autant que cette ingérence est prévue tot de uitoefening van dit recht dan voor zover bij de wet is voorzien
par la loi et qu'elle constitue une mesure qui, dans une société en in een democratische samenleving nodig is in het belang van 's
démocratique, est nécessaire à la sécurité nationale, à la sûreté lands veiligheid, de openbare veiligheid, of het economisch welzijn
publique, au bien-être économique du pays, à la défense de l'ordre et van het land, de bescherming van de openbare orde en het voorkomen van
à la prévention des infractions pénales, à la protection de la santé strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden,
ou de la morale, ou à la protection des droits et libertés d'autrui. » of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen. »
Il convient d'examiner si la disposition litigieuse ne porte pas une Er dient te worden nagegaan of de betwiste bepaling geen onevenredige
atteinte disproportionnée aux droits précités. inbreuk maakt op de voormelde rechten.
B.9. En ce qui concerne les locaux qui ne sont pas accessibles au B.9. Wat de lokalen betreft die niet voor het publiek toegankelijk
public mais qui ne servent pas d'habitation et où sont détenus ou zijn maar die niet tot woning dienen en waar levende dieren worden
utilisés des animaux vivants, la visite est permise sans autorisation gehouden of gebruikt, is het betreden zonder verlof van de rechter in
du juge du tribunal de police de 5 heures du matin à 9 heures du soir, de politierechtbank toegestaan van 5 uur 's morgens tot 9 uur 's
cette autorisation n'étant requise qu'« en dehors desdites heures ». avonds, vermits dat verlof slechts vereist is « buiten die uren ».
Pour cette catégorie de locaux, l'article 34 déroge substantiellement Voor die categorie van lokalen wijkt artikel 34 substantieel af van
au droit commun puisqu'il autorise une visite qu'aucun juge n'a het gemeen recht vermits het een betreden toestaat dat vooraf niet
préalablement contrôlée. door enige rechter is gecontroleerd.
Il en résulte qu'en ce qui concerne les laboratoires « où sont détenus Daaruit volgt dat in de laboratoria « waar levende dieren gehouden of
ou utilisés des animaux vivants », une visite peut avoir lieu sans gebruikt worden », het betreden kan plaatsvinden zonder enige
aucun contrôle judiciaire préalable. voorafgaande rechterlijke controle.
B.10. Il est conforme au but poursuivi d'exercer une surveillance B.10. Het is in overeenstemming met het nagestreefde doel inzonderheid
spéciale sur les lieux où il existe un risque particulier de voir des toezicht uit te oefenen op de plaatsen waar een bijzonder risico
animaux maltraités. Tel est le cas des laboratoires puisque les bestaat dat dieren worden mishandeld. Zulks is het geval voor
animaux y sont détenus à des fins d'expérimentation. Le législateur a laboratoria vermits de dieren er worden gehouden met het oog op
toutefois prévu à l'égard des laboratoires une garantie spécifique, dierproeven. De wetgever heeft ten aanzien van de laboratoria evenwel
les infractions ne pouvant y être recherchées ou constatées que par « in een bijzondere garantie voorzien vermits de misdrijven er enkel
les inspecteurs vétérinaires ». Cette exigence est ainsi justifiée : « door de « inspecteurs-dierenartsen » mogen worden opgespoord of
dans les cas d'expériences sur les animaux, les autorités se doivent vastgesteld. Die vereiste wordt als volgt verantwoord : « niet alleen
de posséder une formation scientifique particulière. De plus, le moeten de overheidspersonen in zaken van dierproeven bijzondere kunde
caractère scientifique de ces expériences prescrit une haute hebben, ook het wetenschappelijk karakter van die onderzoeken vergt
discrétion et un secret professionnel absolu. » (Doc. parl., Sénat, een hoge kiesheid en een strikt beroepsgeheim » (Gedr. St., Senaat,
1982-1983, n° 469/1, p. 13). Il apparaît ainsi, en ce qui concerne les laboratoires, que le législateur a apporté aux droits précités une limitation qui est justifiée par la nécessité d'y exercer une surveillance particulière et qu'il a veillé à ce que cette surveillance soit confiée à des personnes ayant une compétence et une déontologie spécifiques. B.11. Il s'ensuit que la disposition critiquée ne porte pas une atteinte disproportionnée aux droits des personnes qui détiennent des animaux dans des laboratoires. La première question préjudicielle appelle une réponse négative. Sur la deuxième question préjudicielle 1982-1983, nr. 469/1, p. 13). Aldus blijkt, wat de laboratoria betreft, dat de wetgever op de voormelde rechten een beperking heeft aangebracht die wordt verantwoord door de noodzaak om er een bijzonder toezicht uit te oefenen en dat hij erover heeft gewaakt dat dat toezicht wordt toevertrouwd aan personen met een specifieke bevoegdheid en deontologie. B.11. Daaruit volgt dat de betwiste bepaling geen onevenredige aantasting inhoudt van de rechten van de personen die dieren in laboratoria houden. De eerste prejudiciële vraag dient ontkennend te worden beantwoord. Over de tweede prejudiciële vraag
B.12. L'article 182 du Code d'instruction criminelle dispose : B.12. Artikel 182 van het Wetboek van Strafvordering bepaalt :
« Le tribunal sera saisi, en matière correctionnelle, de la « De zaken die tot de bevoegdheid van de correctionele rechtbank
connaissance des délits de sa compétence, soit par le renvoi qui lui behoren, worden bij haar aanhangig gemaakt, hetzij door de verwijzing
en sera fait d'après les articles 130 et 160 ci-dessus, soit par la naar die rechtbank overeenkomstig de artikelen 130 en 160 hiervoren,
citation donnée directement à l'inculpé et aux personnes civilement hetzij door een dagvaarding, rechtstreeks aan de verdachte en aan de
responsables du déli par la partie civile, et, dans tous les cas, par voor het misdrijf burgerrechtelijk aansprakelijke personen gedaan door
le procureur du Roi, soit par la convocation de l'inculpé par de burgerlijke partij en, in alle gevallen, door de procureur des
procès-verbal, conformément à l'article 216quater. » Konings, hetzij door de oproeping van de verdachte bij proces-verbaal, conform artikel 216quater. »
Les articles 183 et 184 traitent des conditions de formes et de délais De artikelen 183 en 184 handelen over de vorm- en termijnvoorwaarden
auxquelles doit satisfaire la citation. waaraan de dagvaarding moet voldoen.
B.13. Aucun de ces textes ne précise dans quel cas il est permis ou B.13. Geen enkele van die teksten bepaalt in welk geval het is
interdit de recourir à la citation directe. toegestaan of verboden over te gaan tot rechtstreekse dagvaarding.
A supposer qu'il puisse être considéré comme discriminatoire de citer Gesteld dat het discriminerend zou kunnen worden geacht beklaagden
directement des prévenus, alors que les infractions qui leur sont rechtstreeks te dagvaarden, terwijl de misdrijven die hun worden
reprochées ont été constatées par des visites permises par l'article verweten worden vastgesteld bij bezoeken toegestaan bij artikel 34 van
34 de la loi du 14 avril 1986, cette discrimination proviendrait non de wet van 14 april 1986, dan zou die discriminatie niet voortvloeien
de l'article 182 du Code d'instruction criminelle, mais de l'usage qui uit artikel 182 van het Wetboek van Strafvordering, maar uit het
en est fait. gebruik dat ervan wordt gemaakt.
La Cour n'est pas compétente pour apprécier si la manière dont une Het Hof is niet bevoegd om te beoordelen of de manier waarop een
disposition législative est appliquée viole les articles 10 et 11 de wetsbepaling wordt toegepast, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet
la Constitution. schendt.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
1. L'article 34 de la loi du 14 août 1986 relative à la protection et 1. Artikel 34 van de wet van 14 augustus 1986 betreffende de
au bien-être des animaux ne viole pas les articles 10 et 11 de la bescherming en het welzijn der dieren schendt niet de artikelen 10 en
Constitution, combinés avec l'article 15 de la Constitution et avec 11 van de Grondwet gelezen in samenhang met artikel 15 van de Grondwet
les articles 6 et 8.1 de la Convention européenne des droits de en met de artikelen 6 en 8.1 van het Europees Verdrag voor de Rechten
l'homme, en ce qu'il permet à des inspecteurs vétérinaires de van de Mens, in zoverre het de inspecteurs-dierenartsen toestaat
rechercher et de constater, entre 5 heures du matin et 9 heures du tussen 5 uur 's morgens en 9 uur 's avonds de misdrijven gepleegd in
soir, les infractions commises dans des laboratoires. laboratoria op te sporen en vast te stellen.
2. La Cour n'est pas compétente pour répondre à la seconde question. 2. Het Hof is niet bevoegd om de tweede vraag te beantwoorden.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 16 décembre 1998. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 16 december 1998.
Le greffier, De griffier.
L. Potoms. L. Potoms.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^