Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 122/98 du 3 décembre 1998 Numéro du rôle : 1156 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 62 de la loi du 8 avril 1965 relative à la protection de la jeunesse, modifié par la loi du 2 février 1994, posée par la Cour d La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. Boel, L(...)"
Arrêt n° 122/98 du 3 décembre 1998 Numéro du rôle : 1156 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 62 de la loi du 8 avril 1965 relative à la protection de la jeunesse, modifié par la loi du 2 février 1994, posée par la Cour d La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. Boel, L(...) Arrest nr. 122/98 van 3 december 1998 Rolnummer 1156 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 62 van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, gewijzigd bij de wet van 2 februari 1994, gesteld door het Hof van Beroep te Bru Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters H. (...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 122/98 du 3 décembre 1998 Arrest nr. 122/98 van 3 december 1998
Numéro du rôle : 1156 Rolnummer 1156
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 62 de la loi In zake : de prejudiciële vraag over artikel 62 van de wet van 8 april
du 8 avril 1965 relative à la protection de la jeunesse, modifié par 1965 betreffende de jeugdbescherming, gewijzigd bij de wet van 2
la loi du 2 février 1994, posée par la Cour d'appel de Bruxelles. februari 1994, gesteld door het Hof van Beroep te Brussel.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de
Boel, L. François, J. Delruelle, R. Henneuse et M. Bossuyt, assistée rechters H. Boel, L. François, J. Delruelle, R. Henneuse en M.
du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, Bossuyt, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle I. Onderwerp van de prejudiciële vraag
Par arrêt du 22 septembre 1997 en cause du ministère public contre S. Bij arrest van 22 september 1997 in zake het openbaar ministerie tegen
Chourahbil et autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la S. Chourahbil en anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het
Cour d'arbitrage le 24 septembre 1997, la Cour d'appel de Bruxelles a Arbitragehof is ingekomen op 24 september 1997, heeft het Hof van
posé la question préjudicielle suivante : Beroep te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« La disposition contenue à l'article 62 de la loi du 8 avril 1965 « Schenden de bepaling vervat in artikel 62 van de wet van 8 april
relative à la protection de la jeunesse, modifiée par la loi du 2 1965 betreffende de jeugdbescherming, gewijzigd bij de wet van 2
février 1994, qui prévoit que, sauf dérogation, les dispositions februari 1994, dat voorschrijft dat, behoudens afwijking, de
légales concernant les poursuites en matière correctionnelle wetsbepalingen betreffende de vervolgingen in correctionele zaken
s'appliquent aux procédures visées au titre II, chapitre III, et la gelden voor de in titel II, hoofdstuk III, bedoelde procedures, en de
disposition contenue à l'article 46 de ladite loi ne violent-elles pas bepaling vervat in artikel 46 van voormelde wet niet de artikelen 10
les articles 10 et 11 de la Constitution en opérant une différence de en 11 van de Grondwet door een verschil in behandeling in te stellen,
traitement, dans le cadre d'une procédure devant le tribunal de la in het kader van een procedure voor de jeugdrechtbank op grond van
jeunesse sur base de l'article 36, 2°, de la loi du 8 avril 1965, artikel 36, 2°, van de wet van 8 april 1965, tussen, enerzijds, de
entre, d'une part, les parents d'origine et les parents d'accueil, et oorspronkelijke ouders en de opvangouders, en, anderzijds, tussen de
entre, d'autre part, les enfants élevés par leurs parents d'origine et kinderen die door hun oorspronkelijke ouders worden opgevoed en de
ceux élevés par leurs parents d'accueil, en tant que dans les kinderen die door hun opvangouders worden opgevoed, in zoverre, in
procédures susvisées, les parents d'accueil ne sont pas appelés à la bovenvermelde procedures, de opvangouders niet in de zaak worden
cause ou que, par application de l'article 182 du Code d'instruction opgeroepen of, met toepassing van artikel 182 van het Wetboek van
criminelle, leur intervention n'est pas admise ? » Strafvordering, hun tussenkomst niet is toegestaan ? »
II. Les faits et la procédure antérieure II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil
C. Larbi et le ministère public font appel, devant le juge a quo, de C. Larbi en het openbaar ministerie stellen voor de verwijzende
la décision du juge de la jeunesse de ne pas permettre à C. Larbi de rechter hoger beroep in tegen de beslissing van de jeugdrechter om C.
reprendre contact avec sa fille, confiée à la famille d'accueil Larbi niet toe te staan opnieuw contact op te nemen met haar dochter,
D'Amico-Ghiaccio. Ces derniers ayant déposé une requête en die aan het opvanggezin D'Amico-Ghiaccio is toevertrouwd. Vermits
intervention volontaire, la Cour d'appel, après avoir examiné le cadre laatstgenoemden een verzoekschrift tot vrijwillige tussenkomst hadden
légal dont il résulterait qu'une telle demande ne peut être admise, ingediend, stelt het Hof van Beroep, na het wettelijke kader te hebben
onderzocht waaruit zou voortvloeien dat een dergelijke vordering niet
pose à la Cour d'arbitrage, à la demande des requérants en kan worden toegestaan, op verzoek van de tussenkomende partijen aan
intervention, la question préjudicielle précitée. het Arbitragehof de voormelde prejudiciële vraag.
III. La procédure devant la Cour III. De rechtspleging voor het Hof
Par ordonnance du 24 septembre 1997, le président en exercice a Bij beschikking van 24 september 1997 heeft de voorzitter in functie
désigné les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la de rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en
loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. 59 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
des articles 71 ou 72 de la loi organique. om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel
loi organique, par lettres recommandées à la poste le 13 octobre 1997. 77 van de organieke wet bij op 13 oktober 1997 ter post aangetekende brieven.
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 15 octobre 1997. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 15 oktober 1997.
Des mémoires ont été introduits par : Memories zijn ingediend door :
- le Gouvernement de la Communauté française, place Surlet de Chokier
15-17, 1000 Bruxelles, par lettre recommandée à la poste le 26
novembre 1997; - le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par - de Franse Gemeenschapsregering, Surlet de Chokierplein 15-17, 1000
Brussel, bij op 26 november 1997 ter post aangetekende brief;
lettre recommandée à la poste le 28 novembre 1997. - de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 28 november 1997
ter post aangetekende brief.
Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 3 décembre 1997. organieke wet bij op 3 december 1997 ter post aangetekende brieven.
Des mémoires en réponse ont été introduits par : Memories van antwoord zijn ingediend door :
- le Conseil des ministres, par lettre recommandée à la poste le 23 - de Ministerraad, bij op 23 december 1997 ter post aangetekende
décembre 1997; brief;
- le Gouvernement de la Communauté française, par lettre recommandée à - de Franse Gemeenschapsregering, bij op 24 december 1997 ter post
la poste le 24 décembre 1997. aangetekende brief.
Par ordonnances du 25 février 1998 et du 30 juin 1998, la Cour a Bij beschikkingen van 25 februari 1998 en 30 juni 1998 heeft het Hof
de termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot
prorogé respectivement jusqu'aux 24 septembre 1998 et 24 mars 1999 le respectievelijk 24 september 1998 en 24 maart 1999.
délai dans lequel l'arrêt doit être rendu.
Par ordonnance du 23 septembre 1998, la Cour a déclaré l'affaire en Bij beschikking van 23 september 1998 heeft het Hof de zaak in
état et fixé l'audience au 4 novembre 1998. gereedheid verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 4
november 1998.
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten
par lettres recommandées à la poste le 24 septembre 1998. bij op 24 september 1998 ter post aangetekende brieven.
A l'audience publique du 4 novembre 1998 : Op de openbare terechtzitting van 4 november 1998 :
- ont comparu : - zijn verschenen :
. Me M. Scarcez, avocat au barreau de Bruxelles, pour le Gouvernement . Mr. M. Scarcez, advocaat bij de balie te Brussel, voor de Franse
de la Communauté française; Gemeenschapsregering;
. Me R. Ergec loco Me P. Traest, avocats au barreau de Bruxelles, pour . Mr. R. Ergec loco Mr. P. Traest, advocaten bij de balie te Brussel,
le Conseil des ministres; voor de Ministerraad;
- les juges-rapporteurs R. Henneuse et M. Bossuyt ont fait rapport; - hebben de rechters-verslaggevers R. Henneuse en M. Bossuyt verslag uitgebracht;
- les avocats précités ont été entendus; - zijn de voornoemde advocaten gehoord;
- l'affaire a été mise en délibéré. - is de zaak in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
IV. En droit IV. In rechte
- A - - A -
Position du Gouvernement de la Communauté française Standpunt van de Franse Gemeenschapsregering
A.1. Sur le plan de la recevabilité, le Gouvernement de la Communauté A.1. Wat de ontvankelijkheid betreft, verantwoordt de Franse
française justifie son intérêt à intervenir, outre que celui-ci est Gemeenschapsregering haar belang om tussen te komen, afgezien van het
présumé dans le chef des parties institutionnelles, par le fait que feit dat de institutionele partijen worden vermoed van dat belang te
cette affaire concerne une de ses compétences. doen blijken, op grond van het feit dat deze zaak een van haar
bevoegdheden betreft.
A.2.1. Tant les articles 62 que 46 de la loi du 8 avril 1965 doivent A.2.1. Zowel artikel 62 als artikel 46 van de wet van 8 april 1965
être lus en combinaison avec les articles 63bis et 63ter de la même moeten worden gelezen in samenhang met de artikelen 63bis en 63ter van
loi et avec l'article 182 du Code d'instruction criminelle. dezelfde wet en met artikel 182 van het Wetboek van Strafvordering.
A.2.2. En effet, il résulte de l'article 128, § 1er, de la A.2.2. Blijkens artikel 128, § 1, van de Grondwet en artikel 5, § 1,
Constitution et de l'article 5, § 1er, II, 6°, de la loi spéciale du 8 II, 6°, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 blijft de federale
août 1980 que le législateur fédéral reste seul compétent pour régler wetgever immers als enige bevoegd om de voor de jeugdrechtbank
la procédure applicable devant le tribunal de la jeunesse, malgré la toepasselijke rechtspleging te regelen, in weerwil van de zeer ruime
compétence matérielle très large attribuée aux communautés par les materiële bevoegdheid die de voormelde bepalingen inzake bescherming
dispositions précitées en matière de protection et d'aide à la en hulpverlening aan de jeugd aan de gemeenschappen toekennen.
jeunesse. A.2.3. La loi du 8 avril 1965 a été mise en concordance avec les A.2.3. De wet van 8 april 1965 werd in overeenstemming gebracht met de
dispositions du décret du 4 mars 1991, ce qui est le cas de l'article bepalingen van het decreet van 4 maart 1991, wat het geval is met
63ter. artikel 63ter.
Le mémoire relève que le juge de la jeunesse bruxellois pourrait In de memorie wordt opgemerkt dat de Brusselse jeugdrechter een uit
confier l'enfant originaire de Bruxelles à une famille d'accueil se Brussel afkomstig kind zou kunnen toevertrouwen aan een opvanggezin in
trouvant en Wallonie et que, dans cette hypothèse, les procédures Wallonië en dat, in dat geval, de bij het decreet van 1991
fixées par le décret de 1991, et notamment la procédure prévue en ce vastgestelde procedures, en met name de procedure waarin voor de
qui concerne la consultation des familles d'accueil, seraient raadpleging van de opvanggezinnen is voorzien, ten volle van
pleinement d'application. toepassing zouden zijn.
Le législateur fédéral ne peut paralyser les compétences en la matière De federale wetgever vermag de bevoegdheden ter zake van de
du législateur communautaire, telles qu'elles sont précisées gemeenschapswetgever, zoals zij hiervoor nader zijn bepaald, niet te
ci-dessus, et doit, en application du principe de la loyauté fédérale, verlammen en dient, met toepassing van het beginsel van de federale
prendre les règles de procédure qui répondent au souhait du loyauteit, de procedureregels uit te vaardigen die aan de wens van de
législateur communautaire. gemeenschapswetgever beantwoorden.
A.2.4. Selon le mémoire, l'article 46 de la loi du 8 avril 1965 ne A.2.4. Volgens de memorie schendt artikel 46 van de wet van 8 april
viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution, « qu'il soit lu 1965 de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet, « ongeacht of het
afzonderlijk wordt gelezen, dan wel in samenhang met de artikelen
isolément ou en combinaison avec les articles 63bis et 63ter » de 63bis en 63ter » van die wet. Wat artikel 62 betreft, moet worden
cette loi. En ce qui concerne l'article 62, il viole les articles 10 opgemerkt dat het de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt,
et 11, sauf s'il est lu en combinaison avec l'article 63ter de la loi, behalve indien het, overeenkomstig de lering van het arrest van het
conformément à l'enseignement de l'arrêt de la Cour n° 47/96 du 12 Hof nr. 47/96 van 12 juli 1996, wordt gelezen in samenhang met artikel
juillet 1996. 63ter van de wet.
Position du Conseil des ministres Standpunt van de Ministerraad
A.3. Reprenant les dispositions légales en cause, le Conseil des A.3. Na de in het geding zijnde wettelijke bepalingen opnieuw te
hebben beschouwd, merkt de Ministerraad op dat artikel 62 van de wet
ministres relève que l'article 62 de la loi du 8 avril 1965 s'applique van 8 april 1965 toepasselijk is op de vordering die op artikel 36,
à l'action fondée sur l'article 36, 2°, de la loi précitée, comme tel 2°, van de voormelde wet steunt, zoals dat te dezen het geval is. Dat
est le cas en l'espèce. Cet article 62 a des implications importantes artikel 62 heeft een belangrijke weerslag op de rechtspleging in
pour la procédure en diverses matières, et notamment en matière diverse aangelegenheden, en met name inzake tussenkomst.
d'intervention.
Les règles relatives à l'intervention en matière pénale sont dès lors De regels betreffende de tussenkomst in strafzaken worden dan ook
examinées, avant d'analyser leur application analogique en matière de onderzocht, vooraleer de toepassing ervan door analogie inzake
protection de la jeunesse. jeugdbescherming wordt geanalyseerd.
A.4.1. En matière pénale, il ressort de la jurisprudence, initiée par A.4.1. Uit de rechtspraak die een aanvang heeft genomen met het
l'arrêt de Cassation du 24 mars 1947, que l'intervention volontaire ou cassatiearrest van 24 maart 1947 blijkt dat, in strafzaken, de
forcée d'un tiers n'est recevable que pour autant qu'une loi vrijwillige of gedwongen tussenkomst van een derde niet ontvankelijk
particulière la prévoie expressément. Le but poursuivi par cette règle is dan indien een bijzondere wet uitdrukkelijk erin voorziet. Het doel
est de ne pas encombrer les juridictions pénales de multiples dat met die regel wordt nagestreefd, is de strafgerechten niet te
problèmes civils, et d'éviter ainsi d'occulter l'aspect pénal du overstelpen met tal van burgerrechtelijke problemen en aldus te
voorkomen dat het strafrechtelijke aspect van het proces wordt
procès. verheeld.
A.4.2. En raison de l'article 62 précité, la jurisprudence a appliqué A.4.2. Wegens het voormelde artikel 62 is dat beginsel in de
ce principe à certains litiges relatifs à la protection de la rechtspraak toegepast op sommige geschillen inzake jeugdbescherming,
jeunesse, rejetant par exemple (Cass., 10 octobre 1990) l'intervention waarin bijvoorbeeld (Cass., 10 oktober 1990) de vrijwillige
volontaire des grands-parents : il est tiré argument du fait qu'aucune tussenkomst van de grootouders werd verworpen : het argument luidt dat
disposition spéciale, d'une part, ne prévoit une telle intervention geen enkele bijzondere bepaling in een dergelijke tussenkomst
et, d'autre part, n'attribue compétence aux juridictions de la voorziet, enerzijds, en dat geen enkele bijzondere bepaling aan de
jeunesse pour prononcer une sanction, une condamnation ou une autre jeugdgerechten de bevoegdheid toekent om een straf, een veroordeling
mesure à charge des grands-parents d'un enfant qui leur a été confié. of een andere maatregel uit te spreken ten laste van de grootouders
van het kind dat hun werd toevertrouwd, anderzijds.
A.4.3. Il est acté que, nonobstant ces principes restrictifs, la Cour, A.4.3. Akte wordt genomen van het feit dat het Hof, in weerwil van die
dans son arrêt n° 47/96, a déclaré que, en considération des articles restrictieve beginselen, in zijn arrest nr. 47/96 heeft verklaard dat,
8 et 22 de la Convention européenne des droits de l'homme, les parents gelet op de artikelen 8 en 22 van het Europees Verdrag voor de Rechten
d'accueil ne peuvent être privés de façon générale et a priori de leur van de Mens, dat recht op tussenkomst aan de opvangouders niet op een
droit d'intervenir dans la procédure, même à défaut d'une citation ou algemene manier en a priori kan worden ontzegd, zelfs bij ontstentenis
d'un avertissement à leur égard. van een dagvaarding of een waarschuwing te hunnen aanzien.
A.5. En ordre principal, le Conseil des ministres souligne que la A.5. Primair beklemtoont de Ministerraad dat deze zaak verschillend is
présente espèce est différente de l'affaire ayant donné lieu à l'arrêt van de zaak die tot het arrest nr. 47/96 heeft geleid. Terwijl
n° 47/96. Alors que cette affaire concernait le décret de la laatstgenoemde zaak betrekking had op het decreet van de Franse
Communauté française du 4 mars 1991 et l'article 63ter de la loi de Gemeenschap van 4 maart 1991 en op artikel 63ter van de wet van 1965,
1965, en l'espèce - et comme le juge le relève -, le décret précité is te dezen - en zoals de rechter opmerkt - het voormelde decreet niet
n'est pas applicable, le père et la mère résidant dans la Région de toepasselijk, aangezien de vader en de moeder in het Brusselse
Bruxelles-Capitale. Hoofdstedelijke Gewest wonen.
Bij ontstentenis van een door de Gemeenschappelijke
A défaut d'ordonnance adoptée par la Commission communautaire commune, Gemeenschapscommissie aangenomen ordonnantie is de federale wet
c'est la loi fédérale relative à la protection de la jeunesse qui betreffende de jeugdbescherming toepasselijk. Krachtens de artikelen
s'applique. Or, en vertu des articles 46 et 62 de cette loi, les 46 en 62 van die wet kunnen de opvangouders evenwel niet worden
parents d'accueil ne peuvent être cités à comparaître et ne peuvent gedagvaard om te verschijnen en kunnen zij niet vrijwillig
intervenir volontairement. Cette différence de traitement est la tussenkomen. Dat verschil in behandeling is het gevolg van de
conséquence de la réforme de l'Etat et ne viole pas les articles 10 et staatshervorming en schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet
11 de la Constitution, selon la jurisprudence de la Cour. niet, volgens de rechtspraak van het Hof.
A.6. A titre subsidiaire, le Conseil des ministres rappelle la A.6. Subsidiair brengt de Ministerraad de rechtspraak in herinnering
jurisprudence interdisant, en principe, l'intervention dans les die de tussenkomst in strafrechtelijke procedures in beginsel
procédures pénales, ainsi que les deux catégories d'exceptions audit verbiedt, alsmede de twee categorieën van uitzonderingen op het
principe (cf. ci-dessus le A.4.2). La seconde catégorie d'exceptions voormelde beginsel (cf. hiervoor sub A.4.2). De tweede categorie van
uitzonderingen betreft de situatie waarin de wet de strafrechter, bij
concerne la situation où la loi autorise le juge pénal, saisi d'une wie een vordering aanhangig is gemaakt, toestaat terzelfder tijd een
action, à prononcer en même temps une condamnation, une sanction ou veroordeling, een straf en een andere maatregel ten laste van een
une autre mesure à charge d'un tiers. derde uit te spreken.
En l'espèce, l'action, fondée sur l'article 36, 2°, de la loi relative Te dezen beoogt de vordering steunend op artikel 36, 2°, van de wet
à la protection de la jeunesse, vise à rétablir le contact entre les betreffende de jeugdbescherming het contact te herstellen tussen de
oorspronkelijke ouders en hun dochter, die aan opvangouders is
parents d'origine et leur fille confiée aux parents d'accueil, ce qui toevertrouwd, wat zou kunnen leiden tot de onttrekking van het kind
pourrait aboutir au retrait de l'enfant auxdits parents d'accueil. Si aan de voornoemde opvangouders. Mocht een dergelijke maatregel als een
une telle mesure était considérée comme une mesure à charge des maatregel ten laste van de opvangouders worden beschouwd, dan zouden
parents d'accueil, les principes relatifs à l'intervention en matière de beginselen betreffende de tussenkomst in strafzaken zich niet
pénale ne s'opposeraient pas à l'admissibilité d'une intervention verzetten tegen de toelaatbaarheid van een vrijwillige tussenkomst van
volontaire de leur part dans la procédure en cause. Une telle hunnentwege in de in het geding zijnde procedure. Een dergelijke
interprétation ne pourrait toutefois être étendue aux procédures interpretatie zou evenwel niet kunnen worden uitgebreid tot de
fondées sur l'article 36, 4°, relatives aux mineurs délinquants, dont procedures op grond van artikel 36, 4°, met betrekking tot de
l'impact sur la vie privée et familiale du mineur et de ses proches minderjarige delinquenten, waarvan de weerslag op het privé- en
gezinsleven van de minderjarige en zijn naasten van secundair belang
est secondaire par rapport à la dimension de délinquance. is ten opzichte van de dimensie van delinquentie.
A.7. En ce qui concerne l'hypothèse d'un enfant bruxellois confié à A.7. Ten aanzien van het geval van een Brussels kind dat aan een Waals
une famille d'accueil wallonne, et la nécessité qui en résulte pour le opvanggezin is toevertrouwd en ten aanzien van de noodzaak die eruit
législateur fédéral de ne pas paralyser l'application de la voortvloeit voor de federale wetgever de toepassing van de
législation communautaire, le Conseil des ministres s'en réfère à la gemeenschapswetgeving niet te verlammen, verwijst de Ministerraad naar
jurisprudence de la Cour selon laquelle il appartient au juge a quo et de rechtspraak van het Hof, volgens welke het de verwijzende rechter,
en hem alleen, toekomt te bepalen welke normen toepasselijk zijn op
à lui seul de déterminer les normes applicables au litige, de les het geschil, die normen te interpreteren en het onderwerp van de vraag
interpréter et de préciser l'objet de la question. A cet égard, il est nader te bepalen. In dat verband wordt opgemerkt dat de verwijzende
relevé que le juge a quo a estimé inapplicable la législation rechter de gemeenschapswetgeving niet toepasselijk heeft bevonden en
communautaire et a limité la question au respect des principes de vraag heeft beperkt tot de inachtneming van de beginselen van
d'égalité et de non-discrimination : les remarques du Gouvernement de gelijkheid en niet-discriminatie : de opmerkingen van de Franse
la Communauté française qui débordent de ce double cadre sont dès lors Gemeenschapsregering die dat tweeledige kader te buiten gaan, zijn
irrelevantes. De même, il est relevé que les articles 63bis et 63ter bijgevolg irrelevant. Zo ook wordt opgemerkt dat de artikelen 63bis en
de la loi de 1965, auxquels se réfère le Gouvernement de la Communauté 63ter van de wet van 1965, waarop de Franse Gemeenschapsregering zich
française, ne sont pas visés par la question préjudicielle et qu'il baseert, niet zijn beoogd in de prejudiciële vraag en dat het de
n'appartient pas aux parties d'étendre la portée de celle-ci. partijen niet toekomt de draagwijdte van die vraag te verruimen.
- B - - B -
Portée de la question préjudicielle et dispositions en cause Draagwijdte van de prejudiciële vraag en de in het geding zijnde
B.1. La question préjudicielle est relative à la compatibilité avec bepalingen B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op de bestaanbaarheid van
les règles d'égalité et de non-discrimination des dispositions de bepalingen vervat in de artikelen 46 en 62 van de wet van 8 april
contenues aux articles 46 et 62 de la loi du 8 avril 1965 relative à 1965 betreffende de jeugdbescherming met de regels van gelijkheid en
la protection de la jeunesse. Ces dispositions opèrent une différence niet-discriminatie. Die bepalingen maken, in het kader van een
de traitement, dans le cadre d'une procédure devant le tribunal de la procedure die op basis van artikel 36, 2°, van de voormelde wet voor
jeunesse engagée sur la base de l'article 36, 2°, de la loi précitée, de jeugdrechtbank is ingesteld, een verschil in behandeling,
entre, d'une part, les parents d'origine et les parents d'accueil, et enerzijds, tussen de oorspronkelijke ouders en de opvangouders en,
entre, d'autre part, les enfants élevés par leurs parents d'origine et anderzijds, tussen de kinderen die door hun oorspronkelijke ouders
ceux élevés par leurs parents d'accueil, en ce que, dans une telle worden opgevoed en die welke door hun opvangouders worden opgevoed,
procédure, les parents d'accueil ne sont pas appelés à la cause ou doordat, bij een dergelijke procedure, de opvangouders niet bij de
que, par application de l'article 182 du Code d'instruction zaak worden betrokken of doordat, met toepassing van artikel 182 van
criminelle, leur intervention n'est pas admise. het Wetboek van Strafvordering, hun tussenkomst niet wordt toegestaan.
B.2.1. L'article 36, 2°, de la loi du 8 avril 1965 relative à la B.2.1. Artikel 36, 2°, van de wet van 8 april 1965 betreffende de
protection de la jeunesse dispose : jeugdbescherming bepaalt :
« Le tribunal de la jeunesse connaît : « De jeugdrechtbank neemt kennis :
2° des réquisitions du ministère public relatives aux mineurs dont la 2° van de vorderingen van het openbaar ministerie betreffende
santé, la sécurité ou la moralité sont mises en danger, soit en raison minderjarigen wier gezondheid, veiligheid of zedelijkheid gevaar loopt
du lieu où ils sont élevés, soit par les activités auxquelles ils se hetzij wegens het milieu waarin zij leven hetzij wegens hun
livrent, ou dont les conditions d'éducation sont compromises par le bezigheden, of wanneer de omstandigheden waarin zij worden opgevoed,
comportement des personnes qui en ont la garde; gevaar opleveren door het gedrag van degenen die hen onder hun
bewaring hebben;
B.2.2. L'article 46 de la même loi, dont seul l'alinéa 1er est en B.2.2. Artikel 46 van dezelfde wet, waarvan enkel het eerste lid in
cause, dispose audit alinéa : het geding is, bepaalt, in het genoemde lid :
« La citation à la requête du ministère public ou l'avertissement « De dagvaarding op verzoek van het openbaar ministerie of de
donné par lui doit à peine de nullité, être adressé aux parents, waarschuwing die het geeft moet, op straffe van nietigheid, worden
tuteurs ou personnes qui ont la garde du mineur et au mineur lui-même gericht aan de ouders, voogden of degene die de minderjarige onder hun
si l'action tend à faire révoquer son émancipation ou à faire prendre bewaring hebben en aan de minderjarige zelf indien de rechtsvordering
ou modifier à son égard, une des mesures prévues au titre II, chapitre tot doel heeft zijn ontvoogding te doen intrekken of ten aanzien van
III, section 2, et qu'il est âgé de douze ans au moins. » hem een van de maatregelen bedoeld in titel II, hoofdstuk III,
afdeling II, te doen nemen of wijzigen en hij ten minste twaalf jaar
B.2.3. L'article 62 de la même loi, modifié par la loi du 2 février oud is. » B.2.3. Artikel 62 van dezelfde wet, gewijzigd bij de wet van 2
1994, dispose : februari 1994, bepaalt :
« Sauf dérogation, les dispositions légales en matière de procédure
civile s'appliquent aux procédures visées au titre II, chapitre II, « Behoudens afwijking, gelden voor de in titel II, hoofdstuk II,
ainsi qu'aux articles 63bis, § 2, et 63ter, alinéa 1er, b), et les evenals voor de in artikelen 63bis, § 2, en 63ter, eerste lid, b),
dispositions légales concernant les poursuites en matière bedoelde procedures de wetsbepalingen inzake burgerlijke
correctionnelle, aux procédures visées au titre II, chapitre III, et à rechtspleging, en voor de in titel II, hoofdstuk III, evenals voor de
l'article 63ter, alinéa 1er, a) et c). » in artikel 63ter, eerste lid, a) en c), bedoelde procedures, de
wetsbepalingen betreffende de vervolgingen in correctionele zaken. »
B.2.4. L'article 182 du Code d'instruction criminelle dispose : B.2.4. Artikel 182 van het Wetboek van Strafvordering bepaalt :
« Le tribunal sera saisi, en matière correctionnelle, de la « De zaken die tot de bevoegdheid van de correctionele rechtbank
connaissance des délits de sa compétence, soit par le renvoi qui lui behoren, worden bij haar aanhangig gemaakt, hetzij door de verwijzing
en sera fait d'après les articles 130 et 160 ci-dessus, soit par la naar die rechtbank overeenkomstig de artikelen 130 en 160 hiervoren,
citation donnée directement à l'inculpé et aux personnes civilement hetzij door een dagvaarding, rechtstreeks aan de verdachte en aan de
responsables du délit par la partie civile, et, dans tous les cas, par voor het misdrijf burgerrechtelijk aansprakelijke personen gedaan door
le procureur du Roi, soit par la convocation de l'inculpé par de burgerlijke partij, en, in alle gevallen, door de procureur des
procès-verbal, conformément à l'article 216quater. » Konings, hetzij door de oproeping van de verdachte bij proces-verbaal, conform artikel 216quater. »
B.3.1. Dans son mémoire, le Gouvernement de la Communauté française B.3.1. In haar memorie onderzoekt de Franse Gemeenschapsregering de
examine la constitutionnalité des articles 46 et 62 de la loi du 8 grondwettigheid van de artikelen 46 en 62 van de wet van 8 april 1965,
avril 1965, d'une part, en considérant le partage de compétence entre enerzijds, door de bevoegdheidsverdeling tussen de gemeenschappen en
les communautés et l'Etat fédéral en matière de protection de la de federale Staat inzake jeugdbescherming te beschouwen en,
jeunesse et, d'autre part, en mettant en relation les dispositions anderzijds, door de voormelde bepalingen in verband te brengen met de
précitées avec les articles 63bis et 63ter de la loi du 8 avril 1965. artikelen 63bis en 63ter van de wet van 8 april 1965. De memorie
Le mémoire envisage notamment l'hypothèse où « un juge de la jeunesse beoogt met name het geval waarin « een Brussels jeugdrechter een uit
bruxellois confie l'enfant originaire de Bruxelles à une famille Brussel afkomstig kind aan een opvanggezin in Wallonië toevertrouwt.
d'accueil se trouvant en Wallonie. Dans ce cas, l'examen de la In dat geval, zou het onderzoek van de situatie, met toepassing van
situation pourrait être confié, en application du décret relatif à het decreet inzake hulpverlening aan de jeugd, aan de overheden van
l'aide à la jeunesse, aux autorités de l'arrondissement où réside le het arrondissement waar de jongere verblijft kunnen worden
jeune. Dans cette hypothèse, les procédures fixées par le décret, et toevertrouwd. In die veronderstelling zouden de in het decreet
notamment en ce qui concerne la consultation des familles d'accueil, vastgestelde procedures, en met name wat betreft de raadpleging van de
seraient pleinement d'application ». opvanggezinnen, volledig van toepassing zijn ».
B.3.2. C'est au juge a quo qu'il appartient de déterminer la ou les B.3.2. Het staat aan de verwijzende rechter de norm of normen vast te
normes applicables au litige qui lui est soumis. Les parties ne stellen die toepasselijk zijn op het hem voorgelegde geschil. De
peuvent modifier ou faire modifier le contenu de la question posée. partijen mogen de inhoud van de gestelde vraag niet wijzigen of laten
B.3.3. Il ressort de la motivation de la question préjudicielle que le wijzigen. B.3.3. Uit de motivering van de prejudiciële vraag volgt dat de
verwijzende rechter uitdrukkelijk heeft geoordeeld dat het decreet van
juge a quo a expressément considéré que le décret du 4 mars 1991 4 maart 1991 niet van toepassing was op het hem voorgelegde geschil;
n'était pas applicable au litige qui lui était soumis; les termes de
la question ne visent pas les articles 63bis et 63ter de la loi du 8 de termen van de vraag beogen niet de artikelen 63bis en 63ter van de
avril 1965 et limitent par ailleurs son objet au contrôle du respect wet van 8 april 1965 en beperken bovendien de inhoud ervan tot de
des articles 10 et 11 de la Constitution. toetsing van de inachtneming van de artikelen 10 en 11 van de
Il s'ensuit que les considérations précitées du Gouvernement de la Grondwet. Daaruit volgt dat de voormelde overwegingen van de Franse
Communauté française sont irrelevantes; la Cour limite son examen à la Gemeenschapsregering niet relevant zijn; het Hof beperkt zijn
question préjudicielle telle qu'elle est posée. onderzoek tot de prejudiciële vraag zoals gesteld.
Sur le fond Ten gronde
B.4. Les articles 46 et 62 de la loi du 8 avril 1965 ne permettent pas B.4. De artikelen 46 en 62 van de wet van 8 april 1965 staan niet toe
que des parents d'accueil soient parties, soit d'office soit sur dat opvangouders partij zijn, hetzij ambtshalve, hetzij op vrijwillige
intervention volontaire devant le tribunal de la jeunesse, saisi sur tussenkomst voor de jeugdrechtbank waarbij de zaak op basis van
la base de l'article 36, 2°, de la loi précitée. artikel 36, 2°, van de voormelde wet aanhangig is gemaakt.
D'une part, l'article 46 ne prévoit comme destinataires de la citation Enerzijds, bedoelt artikel 46 enkel de ouders, voogden, personen die
ou de l'avertissement émanant du ministère public que les parents, de minderjarige onder hun bewaring hebben en de minderjarige zelf als
tuteurs, personnes qui ont la garde du mineur et le mineur lui-même; adressaten van de dagvaarding of de waarschuwing die uitgaat van het
il ressort des travaux préparatoires de cette disposition (Doc. parl., openbaar ministerie; uit de parlementaire voorbereiding van die
Sénat, 1964-1965, n° 153, p. 38) qu'il y a lieu d'entendre, sous le bepaling (Gedr. St., Senaat, 1964-1965, nr. 153, p. 38) volgt dat de
terme de « garde », la garde juridique résultant d'une décision term « bewaring » dient te worden begrepen als de juridische bewaring
judiciaire. die voortvloeit uit een gerechtelijke beslissing.
D'autre part, l'article 62 de la loi du 8 avril 1965 combiné avec Anderzijds, staat artikel 62 van de wet van 8 april 1965, in samenhang
l'article 182 du Code d'instruction criminelle ne permet pas, à défaut gelezen met artikel 182 van het Wetboek van Strafvordering, behoudens
de dérogation, l'intervention volontaire des parents d'accueil. afwijking, de vrijwillige tussenkomst van de opvangouders niet toe.
B.5. Les articles 10 et 11 de la Constitution ont une portée générale B.5. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet hebben een algemene
: les règles constitutionnelles de l'égalité et de la draagwijdte : de grondwettelijke regels van de gelijkheid en van de
non-discrimination sont applicables à l'égard de tous les droits et de niet-discriminatie zijn toepasselijk ten aanzien van alle rechten en
toutes les libertés. alle vrijheden.
Selon l'article 22 de la Constitution combiné avec l'article 8 de la Volgens artikel 22 van de Grondwet, gelezen in samenhang met artikel 8
Convention européenne des droits de l'homme, chacun a droit au respect van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, heeft eenieder
recht op eerbiediging van zijn privé-leven en zijn gezinsleven. Die
de sa vie privée et familiale. Ces dispositions garantissent la bepalingen waarborgen het genot van dat recht zowel aan de ouders als
jouissance de ce droit tant aux parents qu'aux enfants. Elles aan de kinderen. Zij worden ook toegepast op de betrekkingen tussen
s'appliquent aussi aux relations entre un enfant et ses parents een kind en zijn opvangouders. Het recht op de eerbiediging van het
d'accueil. Le droit au respect de la vie privée et familiale inclut le privé-leven en het gezinsleven houdt voor ieder van de betrokken
droit pour chacune des personnes intéressées de pouvoir intervenir personen het recht in om te kunnen tussenkomen in een gerechtelijke
dans une procédure juridictionnelle qui peut avoir des répercussions procedure die gevolgen kan hebben voor zijn gezinsleven. Dat recht op
sur sa vie de famille. Ce droit d'intervention fait par ailleurs tussenkomst maakt overigens deel uit van de jurisdictionele waarborgen
partie des garanties juridictionnelles reconnues à tous les citoyens die aan alle burgers worden toegekend en uitdrukkelijk zijn bevestigd
et consacrées expressément par l'article 6 de la Convention européenne bij artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens,
des droits de l'homme, lorsqu'une contestation porte sur un droit wanneer een betwisting betrekking heeft op een burgerlijk recht zoals
civil comme le droit à la vie familiale. het recht op het gezinsleven.
Les parents d'accueil ne peuvent être privés de ce droit Dat recht op tussenkomst kan aan de opvangouders niet worden ontzegd
d'intervention que pour une des raisons prévues à l'article 8.2 de la dan om een van de redenen waarin artikel 8.2 van het Europees Verdrag
Convention européenne des droits de l'homme. La Cour n'aperçoit pas voor de Rechten van de Mens voorziet. Het Hof ziet niet welke
quelle justification pourrait être invoquée pour priver de façon verantwoording zou kunnen worden aangevoerd om op een algemene manier
générale et a priori les parents d'accueil du droit d'intervenir dans en a priori aan de opvangouders het recht te ontzeggen om tussen te
une procédure telle que celle visée à l'article 36, 2°, de la loi du 8 août 1965. komen in een procedure zoals die welke is bedoeld in artikel 36, 2°, van de wet van 8 augustus 1965.
Il résulte de ce qui précède que, dans la mesure indiquée au B.4, les Uit wat voorafgaat volgt dat, in de in B.4 vermelde mate, de artikelen
articles 46 et 62 de la loi du 8 avril 1965 violent les articles 10 et 46 en 62 van de wet van 8 april 1965 de artikelen 10 en 11 van de
11 de la Constitution. Grondwet schenden.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
Les articles 46 et 62 de la loi du 8 avril 1965 relative à la De artikelen 46 en 62 van de wet van 8 april 1965 betreffende de
protection de la jeunesse violent les articles 10 et 11 de la jeugdbescherming schenden de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in
Constitution, en ce que, dans les procédures visées à l'article 36, zoverre, in de in artikel 36, 2°, van de voormelde wet bedoelde
2°, de la loi précitée, les parents d'accueil ne sont pas appelés à la procedures, de opvangouders niet in de zaak worden opgeroepen en hun
cause et leur intervention n'est pas admise. tussenkomst niet is toegestaan.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 3 décembre 1998. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 3 december 1998.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms. L. Potoms.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^