← Retour vers "Arrêt n° 122/98 du 3 décembre 1998 Numéro du rôle : 1156 En cause : la question préjudicielle
concernant l'article 62 de la loi du 8 avril 1965 relative à la protection de la jeunesse, modifié par
la loi du 2 février 1994, posée par la Cour d La Cour d'arbitrage, composée
des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. Boel, L(...)"
Arrêt n° 122/98 du 3 décembre 1998 Numéro du rôle : 1156 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 62 de la loi du 8 avril 1965 relative à la protection de la jeunesse, modifié par la loi du 2 février 1994, posée par la Cour d La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. Boel, L(...) | Arrest nr. 122/98 van 3 december 1998 Rolnummer 1156 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 62 van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, gewijzigd bij de wet van 2 februari 1994, gesteld door het Hof van Beroep te Bru Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters H. (...) |
---|---|
COUR D'ARBITRAGE | ARBITRAGEHOF |
Arrêt n° 122/98 du 3 décembre 1998 | Arrest nr. 122/98 van 3 december 1998 |
Numéro du rôle : 1156 | Rolnummer 1156 |
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 62 de la loi | In zake : de prejudiciële vraag over artikel 62 van de wet van 8 april |
du 8 avril 1965 relative à la protection de la jeunesse, modifié par | 1965 betreffende de jeugdbescherming, gewijzigd bij de wet van 2 |
la loi du 2 février 1994, posée par la Cour d'appel de Bruxelles. | februari 1994, gesteld door het Hof van Beroep te Brussel. |
La Cour d'arbitrage, | Het Arbitragehof, |
composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. | samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de |
Boel, L. François, J. Delruelle, R. Henneuse et M. Bossuyt, assistée | rechters H. Boel, L. François, J. Delruelle, R. Henneuse en M. |
du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, | Bossuyt, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet de la question préjudicielle | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag |
Par arrêt du 22 septembre 1997 en cause du ministère public contre S. | Bij arrest van 22 september 1997 in zake het openbaar ministerie tegen |
Chourahbil et autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la | S. Chourahbil en anderen, waarvan de expeditie ter griffie van het |
Cour d'arbitrage le 24 septembre 1997, la Cour d'appel de Bruxelles a | Arbitragehof is ingekomen op 24 september 1997, heeft het Hof van |
posé la question préjudicielle suivante : | Beroep te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld : |
« La disposition contenue à l'article 62 de la loi du 8 avril 1965 | « Schenden de bepaling vervat in artikel 62 van de wet van 8 april |
relative à la protection de la jeunesse, modifiée par la loi du 2 | 1965 betreffende de jeugdbescherming, gewijzigd bij de wet van 2 |
février 1994, qui prévoit que, sauf dérogation, les dispositions | februari 1994, dat voorschrijft dat, behoudens afwijking, de |
légales concernant les poursuites en matière correctionnelle | wetsbepalingen betreffende de vervolgingen in correctionele zaken |
s'appliquent aux procédures visées au titre II, chapitre III, et la | gelden voor de in titel II, hoofdstuk III, bedoelde procedures, en de |
disposition contenue à l'article 46 de ladite loi ne violent-elles pas | bepaling vervat in artikel 46 van voormelde wet niet de artikelen 10 |
les articles 10 et 11 de la Constitution en opérant une différence de | en 11 van de Grondwet door een verschil in behandeling in te stellen, |
traitement, dans le cadre d'une procédure devant le tribunal de la | in het kader van een procedure voor de jeugdrechtbank op grond van |
jeunesse sur base de l'article 36, 2°, de la loi du 8 avril 1965, | artikel 36, 2°, van de wet van 8 april 1965, tussen, enerzijds, de |
entre, d'une part, les parents d'origine et les parents d'accueil, et | oorspronkelijke ouders en de opvangouders, en, anderzijds, tussen de |
entre, d'autre part, les enfants élevés par leurs parents d'origine et | kinderen die door hun oorspronkelijke ouders worden opgevoed en de |
ceux élevés par leurs parents d'accueil, en tant que dans les | kinderen die door hun opvangouders worden opgevoed, in zoverre, in |
procédures susvisées, les parents d'accueil ne sont pas appelés à la | bovenvermelde procedures, de opvangouders niet in de zaak worden |
cause ou que, par application de l'article 182 du Code d'instruction | opgeroepen of, met toepassing van artikel 182 van het Wetboek van |
criminelle, leur intervention n'est pas admise ? » | Strafvordering, hun tussenkomst niet is toegestaan ? » |
II. Les faits et la procédure antérieure | II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil |
C. Larbi et le ministère public font appel, devant le juge a quo, de | C. Larbi en het openbaar ministerie stellen voor de verwijzende |
la décision du juge de la jeunesse de ne pas permettre à C. Larbi de | rechter hoger beroep in tegen de beslissing van de jeugdrechter om C. |
reprendre contact avec sa fille, confiée à la famille d'accueil | Larbi niet toe te staan opnieuw contact op te nemen met haar dochter, |
D'Amico-Ghiaccio. Ces derniers ayant déposé une requête en | die aan het opvanggezin D'Amico-Ghiaccio is toevertrouwd. Vermits |
intervention volontaire, la Cour d'appel, après avoir examiné le cadre | laatstgenoemden een verzoekschrift tot vrijwillige tussenkomst hadden |
légal dont il résulterait qu'une telle demande ne peut être admise, | ingediend, stelt het Hof van Beroep, na het wettelijke kader te hebben |
onderzocht waaruit zou voortvloeien dat een dergelijke vordering niet | |
pose à la Cour d'arbitrage, à la demande des requérants en | kan worden toegestaan, op verzoek van de tussenkomende partijen aan |
intervention, la question préjudicielle précitée. | het Arbitragehof de voormelde prejudiciële vraag. |
III. La procédure devant la Cour | III. De rechtspleging voor het Hof |
Par ordonnance du 24 septembre 1997, le président en exercice a | Bij beschikking van 24 september 1997 heeft de voorzitter in functie |
désigné les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la | de rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en |
loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. | 59 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. |
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application | De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was |
des articles 71 ou 72 de la loi organique. | om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. |
La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la | Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel |
loi organique, par lettres recommandées à la poste le 13 octobre 1997. | 77 van de organieke wet bij op 13 oktober 1997 ter post aangetekende brieven. |
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au | Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is |
Moniteur belge du 15 octobre 1997. | bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 15 oktober 1997. |
Des mémoires ont été introduits par : | Memories zijn ingediend door : |
- le Gouvernement de la Communauté française, place Surlet de Chokier | |
15-17, 1000 Bruxelles, par lettre recommandée à la poste le 26 | |
novembre 1997; - le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par | - de Franse Gemeenschapsregering, Surlet de Chokierplein 15-17, 1000 |
Brussel, bij op 26 november 1997 ter post aangetekende brief; | |
lettre recommandée à la poste le 28 novembre 1997. | - de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 28 november 1997 |
ter post aangetekende brief. | |
Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi | Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de |
organique, par lettres recommandées à la poste le 3 décembre 1997. | organieke wet bij op 3 december 1997 ter post aangetekende brieven. |
Des mémoires en réponse ont été introduits par : | Memories van antwoord zijn ingediend door : |
- le Conseil des ministres, par lettre recommandée à la poste le 23 | - de Ministerraad, bij op 23 december 1997 ter post aangetekende |
décembre 1997; | brief; |
- le Gouvernement de la Communauté française, par lettre recommandée à | - de Franse Gemeenschapsregering, bij op 24 december 1997 ter post |
la poste le 24 décembre 1997. | aangetekende brief. |
Par ordonnances du 25 février 1998 et du 30 juin 1998, la Cour a | Bij beschikkingen van 25 februari 1998 en 30 juni 1998 heeft het Hof |
de termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot | |
prorogé respectivement jusqu'aux 24 septembre 1998 et 24 mars 1999 le | respectievelijk 24 september 1998 en 24 maart 1999. |
délai dans lequel l'arrêt doit être rendu. | |
Par ordonnance du 23 septembre 1998, la Cour a déclaré l'affaire en | Bij beschikking van 23 september 1998 heeft het Hof de zaak in |
état et fixé l'audience au 4 novembre 1998. | gereedheid verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 4 |
november 1998. | |
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats | Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten |
par lettres recommandées à la poste le 24 septembre 1998. | bij op 24 september 1998 ter post aangetekende brieven. |
A l'audience publique du 4 novembre 1998 : | Op de openbare terechtzitting van 4 november 1998 : |
- ont comparu : | - zijn verschenen : |
. Me M. Scarcez, avocat au barreau de Bruxelles, pour le Gouvernement | . Mr. M. Scarcez, advocaat bij de balie te Brussel, voor de Franse |
de la Communauté française; | Gemeenschapsregering; |
. Me R. Ergec loco Me P. Traest, avocats au barreau de Bruxelles, pour | . Mr. R. Ergec loco Mr. P. Traest, advocaten bij de balie te Brussel, |
le Conseil des ministres; | voor de Ministerraad; |
- les juges-rapporteurs R. Henneuse et M. Bossuyt ont fait rapport; | - hebben de rechters-verslaggevers R. Henneuse en M. Bossuyt verslag uitgebracht; |
- les avocats précités ont été entendus; | - zijn de voornoemde advocaten gehoord; |
- l'affaire a été mise en délibéré. | - is de zaak in beraad genomen. |
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants | De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende |
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. | van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. |
IV. En droit | IV. In rechte |
- A - | - A - |
Position du Gouvernement de la Communauté française | Standpunt van de Franse Gemeenschapsregering |
A.1. Sur le plan de la recevabilité, le Gouvernement de la Communauté | A.1. Wat de ontvankelijkheid betreft, verantwoordt de Franse |
française justifie son intérêt à intervenir, outre que celui-ci est | Gemeenschapsregering haar belang om tussen te komen, afgezien van het |
présumé dans le chef des parties institutionnelles, par le fait que | feit dat de institutionele partijen worden vermoed van dat belang te |
cette affaire concerne une de ses compétences. | doen blijken, op grond van het feit dat deze zaak een van haar |
bevoegdheden betreft. | |
A.2.1. Tant les articles 62 que 46 de la loi du 8 avril 1965 doivent | A.2.1. Zowel artikel 62 als artikel 46 van de wet van 8 april 1965 |
être lus en combinaison avec les articles 63bis et 63ter de la même | moeten worden gelezen in samenhang met de artikelen 63bis en 63ter van |
loi et avec l'article 182 du Code d'instruction criminelle. | dezelfde wet en met artikel 182 van het Wetboek van Strafvordering. |
A.2.2. En effet, il résulte de l'article 128, § 1er, de la | A.2.2. Blijkens artikel 128, § 1, van de Grondwet en artikel 5, § 1, |
Constitution et de l'article 5, § 1er, II, 6°, de la loi spéciale du 8 | II, 6°, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 blijft de federale |
août 1980 que le législateur fédéral reste seul compétent pour régler | wetgever immers als enige bevoegd om de voor de jeugdrechtbank |
la procédure applicable devant le tribunal de la jeunesse, malgré la | toepasselijke rechtspleging te regelen, in weerwil van de zeer ruime |
compétence matérielle très large attribuée aux communautés par les | materiële bevoegdheid die de voormelde bepalingen inzake bescherming |
dispositions précitées en matière de protection et d'aide à la | en hulpverlening aan de jeugd aan de gemeenschappen toekennen. |
jeunesse. A.2.3. La loi du 8 avril 1965 a été mise en concordance avec les | A.2.3. De wet van 8 april 1965 werd in overeenstemming gebracht met de |
dispositions du décret du 4 mars 1991, ce qui est le cas de l'article | bepalingen van het decreet van 4 maart 1991, wat het geval is met |
63ter. | artikel 63ter. |
Le mémoire relève que le juge de la jeunesse bruxellois pourrait | In de memorie wordt opgemerkt dat de Brusselse jeugdrechter een uit |
confier l'enfant originaire de Bruxelles à une famille d'accueil se | Brussel afkomstig kind zou kunnen toevertrouwen aan een opvanggezin in |
trouvant en Wallonie et que, dans cette hypothèse, les procédures | Wallonië en dat, in dat geval, de bij het decreet van 1991 |
fixées par le décret de 1991, et notamment la procédure prévue en ce | vastgestelde procedures, en met name de procedure waarin voor de |
qui concerne la consultation des familles d'accueil, seraient | raadpleging van de opvanggezinnen is voorzien, ten volle van |
pleinement d'application. | toepassing zouden zijn. |
Le législateur fédéral ne peut paralyser les compétences en la matière | De federale wetgever vermag de bevoegdheden ter zake van de |
du législateur communautaire, telles qu'elles sont précisées | gemeenschapswetgever, zoals zij hiervoor nader zijn bepaald, niet te |
ci-dessus, et doit, en application du principe de la loyauté fédérale, | verlammen en dient, met toepassing van het beginsel van de federale |
prendre les règles de procédure qui répondent au souhait du | loyauteit, de procedureregels uit te vaardigen die aan de wens van de |
législateur communautaire. | gemeenschapswetgever beantwoorden. |
A.2.4. Selon le mémoire, l'article 46 de la loi du 8 avril 1965 ne | A.2.4. Volgens de memorie schendt artikel 46 van de wet van 8 april |
viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution, « qu'il soit lu | 1965 de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet, « ongeacht of het |
afzonderlijk wordt gelezen, dan wel in samenhang met de artikelen | |
isolément ou en combinaison avec les articles 63bis et 63ter » de | 63bis en 63ter » van die wet. Wat artikel 62 betreft, moet worden |
cette loi. En ce qui concerne l'article 62, il viole les articles 10 | opgemerkt dat het de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt, |
et 11, sauf s'il est lu en combinaison avec l'article 63ter de la loi, | behalve indien het, overeenkomstig de lering van het arrest van het |
conformément à l'enseignement de l'arrêt de la Cour n° 47/96 du 12 | Hof nr. 47/96 van 12 juli 1996, wordt gelezen in samenhang met artikel |
juillet 1996. | 63ter van de wet. |
Position du Conseil des ministres | Standpunt van de Ministerraad |
A.3. Reprenant les dispositions légales en cause, le Conseil des | A.3. Na de in het geding zijnde wettelijke bepalingen opnieuw te |
hebben beschouwd, merkt de Ministerraad op dat artikel 62 van de wet | |
ministres relève que l'article 62 de la loi du 8 avril 1965 s'applique | van 8 april 1965 toepasselijk is op de vordering die op artikel 36, |
à l'action fondée sur l'article 36, 2°, de la loi précitée, comme tel | 2°, van de voormelde wet steunt, zoals dat te dezen het geval is. Dat |
est le cas en l'espèce. Cet article 62 a des implications importantes | artikel 62 heeft een belangrijke weerslag op de rechtspleging in |
pour la procédure en diverses matières, et notamment en matière | diverse aangelegenheden, en met name inzake tussenkomst. |
d'intervention. | |
Les règles relatives à l'intervention en matière pénale sont dès lors | De regels betreffende de tussenkomst in strafzaken worden dan ook |
examinées, avant d'analyser leur application analogique en matière de | onderzocht, vooraleer de toepassing ervan door analogie inzake |
protection de la jeunesse. | jeugdbescherming wordt geanalyseerd. |
A.4.1. En matière pénale, il ressort de la jurisprudence, initiée par | A.4.1. Uit de rechtspraak die een aanvang heeft genomen met het |
l'arrêt de Cassation du 24 mars 1947, que l'intervention volontaire ou | cassatiearrest van 24 maart 1947 blijkt dat, in strafzaken, de |
forcée d'un tiers n'est recevable que pour autant qu'une loi | vrijwillige of gedwongen tussenkomst van een derde niet ontvankelijk |
particulière la prévoie expressément. Le but poursuivi par cette règle | is dan indien een bijzondere wet uitdrukkelijk erin voorziet. Het doel |
est de ne pas encombrer les juridictions pénales de multiples | dat met die regel wordt nagestreefd, is de strafgerechten niet te |
problèmes civils, et d'éviter ainsi d'occulter l'aspect pénal du | overstelpen met tal van burgerrechtelijke problemen en aldus te |
voorkomen dat het strafrechtelijke aspect van het proces wordt | |
procès. | verheeld. |
A.4.2. En raison de l'article 62 précité, la jurisprudence a appliqué | A.4.2. Wegens het voormelde artikel 62 is dat beginsel in de |
ce principe à certains litiges relatifs à la protection de la | rechtspraak toegepast op sommige geschillen inzake jeugdbescherming, |
jeunesse, rejetant par exemple (Cass., 10 octobre 1990) l'intervention | waarin bijvoorbeeld (Cass., 10 oktober 1990) de vrijwillige |
volontaire des grands-parents : il est tiré argument du fait qu'aucune | tussenkomst van de grootouders werd verworpen : het argument luidt dat |
disposition spéciale, d'une part, ne prévoit une telle intervention | geen enkele bijzondere bepaling in een dergelijke tussenkomst |
et, d'autre part, n'attribue compétence aux juridictions de la | voorziet, enerzijds, en dat geen enkele bijzondere bepaling aan de |
jeunesse pour prononcer une sanction, une condamnation ou une autre | jeugdgerechten de bevoegdheid toekent om een straf, een veroordeling |
mesure à charge des grands-parents d'un enfant qui leur a été confié. | of een andere maatregel uit te spreken ten laste van de grootouders |
van het kind dat hun werd toevertrouwd, anderzijds. | |
A.4.3. Il est acté que, nonobstant ces principes restrictifs, la Cour, | A.4.3. Akte wordt genomen van het feit dat het Hof, in weerwil van die |
dans son arrêt n° 47/96, a déclaré que, en considération des articles | restrictieve beginselen, in zijn arrest nr. 47/96 heeft verklaard dat, |
8 et 22 de la Convention européenne des droits de l'homme, les parents | gelet op de artikelen 8 en 22 van het Europees Verdrag voor de Rechten |
d'accueil ne peuvent être privés de façon générale et a priori de leur | van de Mens, dat recht op tussenkomst aan de opvangouders niet op een |
droit d'intervenir dans la procédure, même à défaut d'une citation ou | algemene manier en a priori kan worden ontzegd, zelfs bij ontstentenis |
d'un avertissement à leur égard. | van een dagvaarding of een waarschuwing te hunnen aanzien. |
A.5. En ordre principal, le Conseil des ministres souligne que la | A.5. Primair beklemtoont de Ministerraad dat deze zaak verschillend is |
présente espèce est différente de l'affaire ayant donné lieu à l'arrêt | van de zaak die tot het arrest nr. 47/96 heeft geleid. Terwijl |
n° 47/96. Alors que cette affaire concernait le décret de la | laatstgenoemde zaak betrekking had op het decreet van de Franse |
Communauté française du 4 mars 1991 et l'article 63ter de la loi de | Gemeenschap van 4 maart 1991 en op artikel 63ter van de wet van 1965, |
1965, en l'espèce - et comme le juge le relève -, le décret précité | is te dezen - en zoals de rechter opmerkt - het voormelde decreet niet |
n'est pas applicable, le père et la mère résidant dans la Région de | toepasselijk, aangezien de vader en de moeder in het Brusselse |
Bruxelles-Capitale. | Hoofdstedelijke Gewest wonen. |
Bij ontstentenis van een door de Gemeenschappelijke | |
A défaut d'ordonnance adoptée par la Commission communautaire commune, | Gemeenschapscommissie aangenomen ordonnantie is de federale wet |
c'est la loi fédérale relative à la protection de la jeunesse qui | betreffende de jeugdbescherming toepasselijk. Krachtens de artikelen |
s'applique. Or, en vertu des articles 46 et 62 de cette loi, les | 46 en 62 van die wet kunnen de opvangouders evenwel niet worden |
parents d'accueil ne peuvent être cités à comparaître et ne peuvent | gedagvaard om te verschijnen en kunnen zij niet vrijwillig |
intervenir volontairement. Cette différence de traitement est la | tussenkomen. Dat verschil in behandeling is het gevolg van de |
conséquence de la réforme de l'Etat et ne viole pas les articles 10 et | staatshervorming en schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet |
11 de la Constitution, selon la jurisprudence de la Cour. | niet, volgens de rechtspraak van het Hof. |
A.6. A titre subsidiaire, le Conseil des ministres rappelle la | A.6. Subsidiair brengt de Ministerraad de rechtspraak in herinnering |
jurisprudence interdisant, en principe, l'intervention dans les | die de tussenkomst in strafrechtelijke procedures in beginsel |
procédures pénales, ainsi que les deux catégories d'exceptions audit | verbiedt, alsmede de twee categorieën van uitzonderingen op het |
principe (cf. ci-dessus le A.4.2). La seconde catégorie d'exceptions | voormelde beginsel (cf. hiervoor sub A.4.2). De tweede categorie van |
uitzonderingen betreft de situatie waarin de wet de strafrechter, bij | |
concerne la situation où la loi autorise le juge pénal, saisi d'une | wie een vordering aanhangig is gemaakt, toestaat terzelfder tijd een |
action, à prononcer en même temps une condamnation, une sanction ou | veroordeling, een straf en een andere maatregel ten laste van een |
une autre mesure à charge d'un tiers. | derde uit te spreken. |
En l'espèce, l'action, fondée sur l'article 36, 2°, de la loi relative | Te dezen beoogt de vordering steunend op artikel 36, 2°, van de wet |
à la protection de la jeunesse, vise à rétablir le contact entre les | betreffende de jeugdbescherming het contact te herstellen tussen de |
oorspronkelijke ouders en hun dochter, die aan opvangouders is | |
parents d'origine et leur fille confiée aux parents d'accueil, ce qui | toevertrouwd, wat zou kunnen leiden tot de onttrekking van het kind |
pourrait aboutir au retrait de l'enfant auxdits parents d'accueil. Si | aan de voornoemde opvangouders. Mocht een dergelijke maatregel als een |
une telle mesure était considérée comme une mesure à charge des | maatregel ten laste van de opvangouders worden beschouwd, dan zouden |
parents d'accueil, les principes relatifs à l'intervention en matière | de beginselen betreffende de tussenkomst in strafzaken zich niet |
pénale ne s'opposeraient pas à l'admissibilité d'une intervention | verzetten tegen de toelaatbaarheid van een vrijwillige tussenkomst van |
volontaire de leur part dans la procédure en cause. Une telle | hunnentwege in de in het geding zijnde procedure. Een dergelijke |
interprétation ne pourrait toutefois être étendue aux procédures | interpretatie zou evenwel niet kunnen worden uitgebreid tot de |
fondées sur l'article 36, 4°, relatives aux mineurs délinquants, dont | procedures op grond van artikel 36, 4°, met betrekking tot de |
l'impact sur la vie privée et familiale du mineur et de ses proches | minderjarige delinquenten, waarvan de weerslag op het privé- en |
gezinsleven van de minderjarige en zijn naasten van secundair belang | |
est secondaire par rapport à la dimension de délinquance. | is ten opzichte van de dimensie van delinquentie. |
A.7. En ce qui concerne l'hypothèse d'un enfant bruxellois confié à | A.7. Ten aanzien van het geval van een Brussels kind dat aan een Waals |
une famille d'accueil wallonne, et la nécessité qui en résulte pour le | opvanggezin is toevertrouwd en ten aanzien van de noodzaak die eruit |
législateur fédéral de ne pas paralyser l'application de la | voortvloeit voor de federale wetgever de toepassing van de |
législation communautaire, le Conseil des ministres s'en réfère à la | gemeenschapswetgeving niet te verlammen, verwijst de Ministerraad naar |
jurisprudence de la Cour selon laquelle il appartient au juge a quo et | de rechtspraak van het Hof, volgens welke het de verwijzende rechter, |
en hem alleen, toekomt te bepalen welke normen toepasselijk zijn op | |
à lui seul de déterminer les normes applicables au litige, de les | het geschil, die normen te interpreteren en het onderwerp van de vraag |
interpréter et de préciser l'objet de la question. A cet égard, il est | nader te bepalen. In dat verband wordt opgemerkt dat de verwijzende |
relevé que le juge a quo a estimé inapplicable la législation | rechter de gemeenschapswetgeving niet toepasselijk heeft bevonden en |
communautaire et a limité la question au respect des principes | de vraag heeft beperkt tot de inachtneming van de beginselen van |
d'égalité et de non-discrimination : les remarques du Gouvernement de | gelijkheid en niet-discriminatie : de opmerkingen van de Franse |
la Communauté française qui débordent de ce double cadre sont dès lors | Gemeenschapsregering die dat tweeledige kader te buiten gaan, zijn |
irrelevantes. De même, il est relevé que les articles 63bis et 63ter | bijgevolg irrelevant. Zo ook wordt opgemerkt dat de artikelen 63bis en |
de la loi de 1965, auxquels se réfère le Gouvernement de la Communauté | 63ter van de wet van 1965, waarop de Franse Gemeenschapsregering zich |
française, ne sont pas visés par la question préjudicielle et qu'il | baseert, niet zijn beoogd in de prejudiciële vraag en dat het de |
n'appartient pas aux parties d'étendre la portée de celle-ci. | partijen niet toekomt de draagwijdte van die vraag te verruimen. |
- B - | - B - |
Portée de la question préjudicielle et dispositions en cause | Draagwijdte van de prejudiciële vraag en de in het geding zijnde |
B.1. La question préjudicielle est relative à la compatibilité avec | bepalingen B.1. De prejudiciële vraag heeft betrekking op de bestaanbaarheid van |
les règles d'égalité et de non-discrimination des dispositions | de bepalingen vervat in de artikelen 46 en 62 van de wet van 8 april |
contenues aux articles 46 et 62 de la loi du 8 avril 1965 relative à | 1965 betreffende de jeugdbescherming met de regels van gelijkheid en |
la protection de la jeunesse. Ces dispositions opèrent une différence | niet-discriminatie. Die bepalingen maken, in het kader van een |
de traitement, dans le cadre d'une procédure devant le tribunal de la | procedure die op basis van artikel 36, 2°, van de voormelde wet voor |
jeunesse engagée sur la base de l'article 36, 2°, de la loi précitée, | de jeugdrechtbank is ingesteld, een verschil in behandeling, |
entre, d'une part, les parents d'origine et les parents d'accueil, et | enerzijds, tussen de oorspronkelijke ouders en de opvangouders en, |
entre, d'autre part, les enfants élevés par leurs parents d'origine et | anderzijds, tussen de kinderen die door hun oorspronkelijke ouders |
ceux élevés par leurs parents d'accueil, en ce que, dans une telle | worden opgevoed en die welke door hun opvangouders worden opgevoed, |
procédure, les parents d'accueil ne sont pas appelés à la cause ou | doordat, bij een dergelijke procedure, de opvangouders niet bij de |
que, par application de l'article 182 du Code d'instruction | zaak worden betrokken of doordat, met toepassing van artikel 182 van |
criminelle, leur intervention n'est pas admise. | het Wetboek van Strafvordering, hun tussenkomst niet wordt toegestaan. |
B.2.1. L'article 36, 2°, de la loi du 8 avril 1965 relative à la | B.2.1. Artikel 36, 2°, van de wet van 8 april 1965 betreffende de |
protection de la jeunesse dispose : | jeugdbescherming bepaalt : |
« Le tribunal de la jeunesse connaît : | « De jeugdrechtbank neemt kennis : |
2° des réquisitions du ministère public relatives aux mineurs dont la | 2° van de vorderingen van het openbaar ministerie betreffende |
santé, la sécurité ou la moralité sont mises en danger, soit en raison | minderjarigen wier gezondheid, veiligheid of zedelijkheid gevaar loopt |
du lieu où ils sont élevés, soit par les activités auxquelles ils se | hetzij wegens het milieu waarin zij leven hetzij wegens hun |
livrent, ou dont les conditions d'éducation sont compromises par le | bezigheden, of wanneer de omstandigheden waarin zij worden opgevoed, |
comportement des personnes qui en ont la garde; | gevaar opleveren door het gedrag van degenen die hen onder hun |
bewaring hebben; | |
B.2.2. L'article 46 de la même loi, dont seul l'alinéa 1er est en | B.2.2. Artikel 46 van dezelfde wet, waarvan enkel het eerste lid in |
cause, dispose audit alinéa : | het geding is, bepaalt, in het genoemde lid : |
« La citation à la requête du ministère public ou l'avertissement | « De dagvaarding op verzoek van het openbaar ministerie of de |
donné par lui doit à peine de nullité, être adressé aux parents, | waarschuwing die het geeft moet, op straffe van nietigheid, worden |
tuteurs ou personnes qui ont la garde du mineur et au mineur lui-même | gericht aan de ouders, voogden of degene die de minderjarige onder hun |
si l'action tend à faire révoquer son émancipation ou à faire prendre | bewaring hebben en aan de minderjarige zelf indien de rechtsvordering |
ou modifier à son égard, une des mesures prévues au titre II, chapitre | tot doel heeft zijn ontvoogding te doen intrekken of ten aanzien van |
III, section 2, et qu'il est âgé de douze ans au moins. » | hem een van de maatregelen bedoeld in titel II, hoofdstuk III, |
afdeling II, te doen nemen of wijzigen en hij ten minste twaalf jaar | |
B.2.3. L'article 62 de la même loi, modifié par la loi du 2 février | oud is. » B.2.3. Artikel 62 van dezelfde wet, gewijzigd bij de wet van 2 |
1994, dispose : | februari 1994, bepaalt : |
« Sauf dérogation, les dispositions légales en matière de procédure | |
civile s'appliquent aux procédures visées au titre II, chapitre II, | « Behoudens afwijking, gelden voor de in titel II, hoofdstuk II, |
ainsi qu'aux articles 63bis, § 2, et 63ter, alinéa 1er, b), et les | evenals voor de in artikelen 63bis, § 2, en 63ter, eerste lid, b), |
dispositions légales concernant les poursuites en matière | bedoelde procedures de wetsbepalingen inzake burgerlijke |
correctionnelle, aux procédures visées au titre II, chapitre III, et à | rechtspleging, en voor de in titel II, hoofdstuk III, evenals voor de |
l'article 63ter, alinéa 1er, a) et c). » | in artikel 63ter, eerste lid, a) en c), bedoelde procedures, de |
wetsbepalingen betreffende de vervolgingen in correctionele zaken. » | |
B.2.4. L'article 182 du Code d'instruction criminelle dispose : | B.2.4. Artikel 182 van het Wetboek van Strafvordering bepaalt : |
« Le tribunal sera saisi, en matière correctionnelle, de la | « De zaken die tot de bevoegdheid van de correctionele rechtbank |
connaissance des délits de sa compétence, soit par le renvoi qui lui | behoren, worden bij haar aanhangig gemaakt, hetzij door de verwijzing |
en sera fait d'après les articles 130 et 160 ci-dessus, soit par la | naar die rechtbank overeenkomstig de artikelen 130 en 160 hiervoren, |
citation donnée directement à l'inculpé et aux personnes civilement | hetzij door een dagvaarding, rechtstreeks aan de verdachte en aan de |
responsables du délit par la partie civile, et, dans tous les cas, par | voor het misdrijf burgerrechtelijk aansprakelijke personen gedaan door |
le procureur du Roi, soit par la convocation de l'inculpé par | de burgerlijke partij, en, in alle gevallen, door de procureur des |
procès-verbal, conformément à l'article 216quater. » | Konings, hetzij door de oproeping van de verdachte bij proces-verbaal, conform artikel 216quater. » |
B.3.1. Dans son mémoire, le Gouvernement de la Communauté française | B.3.1. In haar memorie onderzoekt de Franse Gemeenschapsregering de |
examine la constitutionnalité des articles 46 et 62 de la loi du 8 | grondwettigheid van de artikelen 46 en 62 van de wet van 8 april 1965, |
avril 1965, d'une part, en considérant le partage de compétence entre | enerzijds, door de bevoegdheidsverdeling tussen de gemeenschappen en |
les communautés et l'Etat fédéral en matière de protection de la | de federale Staat inzake jeugdbescherming te beschouwen en, |
jeunesse et, d'autre part, en mettant en relation les dispositions | anderzijds, door de voormelde bepalingen in verband te brengen met de |
précitées avec les articles 63bis et 63ter de la loi du 8 avril 1965. | artikelen 63bis en 63ter van de wet van 8 april 1965. De memorie |
Le mémoire envisage notamment l'hypothèse où « un juge de la jeunesse | beoogt met name het geval waarin « een Brussels jeugdrechter een uit |
bruxellois confie l'enfant originaire de Bruxelles à une famille | Brussel afkomstig kind aan een opvanggezin in Wallonië toevertrouwt. |
d'accueil se trouvant en Wallonie. Dans ce cas, l'examen de la | In dat geval, zou het onderzoek van de situatie, met toepassing van |
situation pourrait être confié, en application du décret relatif à | het decreet inzake hulpverlening aan de jeugd, aan de overheden van |
l'aide à la jeunesse, aux autorités de l'arrondissement où réside le | het arrondissement waar de jongere verblijft kunnen worden |
jeune. Dans cette hypothèse, les procédures fixées par le décret, et | toevertrouwd. In die veronderstelling zouden de in het decreet |
notamment en ce qui concerne la consultation des familles d'accueil, | vastgestelde procedures, en met name wat betreft de raadpleging van de |
seraient pleinement d'application ». | opvanggezinnen, volledig van toepassing zijn ». |
B.3.2. C'est au juge a quo qu'il appartient de déterminer la ou les | B.3.2. Het staat aan de verwijzende rechter de norm of normen vast te |
normes applicables au litige qui lui est soumis. Les parties ne | stellen die toepasselijk zijn op het hem voorgelegde geschil. De |
peuvent modifier ou faire modifier le contenu de la question posée. | partijen mogen de inhoud van de gestelde vraag niet wijzigen of laten |
B.3.3. Il ressort de la motivation de la question préjudicielle que le | wijzigen. B.3.3. Uit de motivering van de prejudiciële vraag volgt dat de |
verwijzende rechter uitdrukkelijk heeft geoordeeld dat het decreet van | |
juge a quo a expressément considéré que le décret du 4 mars 1991 | 4 maart 1991 niet van toepassing was op het hem voorgelegde geschil; |
n'était pas applicable au litige qui lui était soumis; les termes de | |
la question ne visent pas les articles 63bis et 63ter de la loi du 8 | de termen van de vraag beogen niet de artikelen 63bis en 63ter van de |
avril 1965 et limitent par ailleurs son objet au contrôle du respect | wet van 8 april 1965 en beperken bovendien de inhoud ervan tot de |
des articles 10 et 11 de la Constitution. | toetsing van de inachtneming van de artikelen 10 en 11 van de |
Il s'ensuit que les considérations précitées du Gouvernement de la | Grondwet. Daaruit volgt dat de voormelde overwegingen van de Franse |
Communauté française sont irrelevantes; la Cour limite son examen à la | Gemeenschapsregering niet relevant zijn; het Hof beperkt zijn |
question préjudicielle telle qu'elle est posée. | onderzoek tot de prejudiciële vraag zoals gesteld. |
Sur le fond | Ten gronde |
B.4. Les articles 46 et 62 de la loi du 8 avril 1965 ne permettent pas | B.4. De artikelen 46 en 62 van de wet van 8 april 1965 staan niet toe |
que des parents d'accueil soient parties, soit d'office soit sur | dat opvangouders partij zijn, hetzij ambtshalve, hetzij op vrijwillige |
intervention volontaire devant le tribunal de la jeunesse, saisi sur | tussenkomst voor de jeugdrechtbank waarbij de zaak op basis van |
la base de l'article 36, 2°, de la loi précitée. | artikel 36, 2°, van de voormelde wet aanhangig is gemaakt. |
D'une part, l'article 46 ne prévoit comme destinataires de la citation | Enerzijds, bedoelt artikel 46 enkel de ouders, voogden, personen die |
ou de l'avertissement émanant du ministère public que les parents, | de minderjarige onder hun bewaring hebben en de minderjarige zelf als |
tuteurs, personnes qui ont la garde du mineur et le mineur lui-même; | adressaten van de dagvaarding of de waarschuwing die uitgaat van het |
il ressort des travaux préparatoires de cette disposition (Doc. parl., | openbaar ministerie; uit de parlementaire voorbereiding van die |
Sénat, 1964-1965, n° 153, p. 38) qu'il y a lieu d'entendre, sous le | bepaling (Gedr. St., Senaat, 1964-1965, nr. 153, p. 38) volgt dat de |
terme de « garde », la garde juridique résultant d'une décision | term « bewaring » dient te worden begrepen als de juridische bewaring |
judiciaire. | die voortvloeit uit een gerechtelijke beslissing. |
D'autre part, l'article 62 de la loi du 8 avril 1965 combiné avec | Anderzijds, staat artikel 62 van de wet van 8 april 1965, in samenhang |
l'article 182 du Code d'instruction criminelle ne permet pas, à défaut | gelezen met artikel 182 van het Wetboek van Strafvordering, behoudens |
de dérogation, l'intervention volontaire des parents d'accueil. | afwijking, de vrijwillige tussenkomst van de opvangouders niet toe. |
B.5. Les articles 10 et 11 de la Constitution ont une portée générale | B.5. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet hebben een algemene |
: les règles constitutionnelles de l'égalité et de la | draagwijdte : de grondwettelijke regels van de gelijkheid en van de |
non-discrimination sont applicables à l'égard de tous les droits et de | niet-discriminatie zijn toepasselijk ten aanzien van alle rechten en |
toutes les libertés. | alle vrijheden. |
Selon l'article 22 de la Constitution combiné avec l'article 8 de la | Volgens artikel 22 van de Grondwet, gelezen in samenhang met artikel 8 |
Convention européenne des droits de l'homme, chacun a droit au respect | van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, heeft eenieder |
recht op eerbiediging van zijn privé-leven en zijn gezinsleven. Die | |
de sa vie privée et familiale. Ces dispositions garantissent la | bepalingen waarborgen het genot van dat recht zowel aan de ouders als |
jouissance de ce droit tant aux parents qu'aux enfants. Elles | aan de kinderen. Zij worden ook toegepast op de betrekkingen tussen |
s'appliquent aussi aux relations entre un enfant et ses parents | een kind en zijn opvangouders. Het recht op de eerbiediging van het |
d'accueil. Le droit au respect de la vie privée et familiale inclut le | privé-leven en het gezinsleven houdt voor ieder van de betrokken |
droit pour chacune des personnes intéressées de pouvoir intervenir | personen het recht in om te kunnen tussenkomen in een gerechtelijke |
dans une procédure juridictionnelle qui peut avoir des répercussions | procedure die gevolgen kan hebben voor zijn gezinsleven. Dat recht op |
sur sa vie de famille. Ce droit d'intervention fait par ailleurs | tussenkomst maakt overigens deel uit van de jurisdictionele waarborgen |
partie des garanties juridictionnelles reconnues à tous les citoyens | die aan alle burgers worden toegekend en uitdrukkelijk zijn bevestigd |
et consacrées expressément par l'article 6 de la Convention européenne | bij artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, |
des droits de l'homme, lorsqu'une contestation porte sur un droit | wanneer een betwisting betrekking heeft op een burgerlijk recht zoals |
civil comme le droit à la vie familiale. | het recht op het gezinsleven. |
Les parents d'accueil ne peuvent être privés de ce droit | Dat recht op tussenkomst kan aan de opvangouders niet worden ontzegd |
d'intervention que pour une des raisons prévues à l'article 8.2 de la | dan om een van de redenen waarin artikel 8.2 van het Europees Verdrag |
Convention européenne des droits de l'homme. La Cour n'aperçoit pas | voor de Rechten van de Mens voorziet. Het Hof ziet niet welke |
quelle justification pourrait être invoquée pour priver de façon | verantwoording zou kunnen worden aangevoerd om op een algemene manier |
générale et a priori les parents d'accueil du droit d'intervenir dans | en a priori aan de opvangouders het recht te ontzeggen om tussen te |
une procédure telle que celle visée à l'article 36, 2°, de la loi du 8 août 1965. | komen in een procedure zoals die welke is bedoeld in artikel 36, 2°, van de wet van 8 augustus 1965. |
Il résulte de ce qui précède que, dans la mesure indiquée au B.4, les | Uit wat voorafgaat volgt dat, in de in B.4 vermelde mate, de artikelen |
articles 46 et 62 de la loi du 8 avril 1965 violent les articles 10 et | 46 en 62 van de wet van 8 april 1965 de artikelen 10 en 11 van de |
11 de la Constitution. | Grondwet schenden. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
Les articles 46 et 62 de la loi du 8 avril 1965 relative à la | De artikelen 46 en 62 van de wet van 8 april 1965 betreffende de |
protection de la jeunesse violent les articles 10 et 11 de la | jeugdbescherming schenden de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in |
Constitution, en ce que, dans les procédures visées à l'article 36, | zoverre, in de in artikel 36, 2°, van de voormelde wet bedoelde |
2°, de la loi précitée, les parents d'accueil ne sont pas appelés à la | procedures, de opvangouders niet in de zaak worden opgeroepen en hun |
cause et leur intervention n'est pas admise. | tussenkomst niet is toegestaan. |
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 3 décembre 1998. | Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 3 december 1998. |
Le greffier, | De griffier, |
L. Potoms. | L. Potoms. |
Le président, | De voorzitter, |
M. Melchior. | M. Melchior. |