Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 105/98 du 21 octobre 1998 Numéros du rôle : 1162, 1273 et 1312 En cause : les questions préjudicielles concernant la loi du 9 mars 1993 tendant à réglementer et à contrôler les activités des entreprises de courtage matrimonial, posée La Cour d'arbitrage, composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges P. Martens(...)"
Arrêt n° 105/98 du 21 octobre 1998 Numéros du rôle : 1162, 1273 et 1312 En cause : les questions préjudicielles concernant la loi du 9 mars 1993 tendant à réglementer et à contrôler les activités des entreprises de courtage matrimonial, posée La Cour d'arbitrage, composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges P. Martens(...) Arrest nr. 105/98 van 21 oktober 1998 Rolnummers 1162, 1273 en 1312 In zake : de prejudiciële vragen betreffende de wet van 9 maart 1993 ertoe strekkende de exploitatie van huwelijksbureaus te regelen en te controleren, gesteld door de vreder Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de rechters P. (...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 105/98 du 21 octobre 1998 Arrest nr. 105/98 van 21 oktober 1998
Numéros du rôle : 1162, 1273 et 1312 Rolnummers 1162, 1273 en 1312
En cause : les questions préjudicielles concernant la loi du 9 mars In zake : de prejudiciële vragen betreffende de wet van 9 maart 1993
1993 tendant à réglementer et à contrôler les activités des ertoe strekkende de exploitatie van huwelijksbureaus te regelen en te
entreprises de courtage matrimonial, posées par le juge de paix du controleren, gesteld door de vrederechter van het tweede kanton
deuxième canton de Courtrai. Kortrijk.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de
Martens, G. De Baets, E. Cerexhe, A. Arts et R. Henneuse, assistée du rechters P. Martens, G. De Baets, E. Cerexhe, A. Arts en R. Henneuse,
greffier L. Potoms, présidée par le président L. De Grève, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter L. De Grève,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des questions préjudicielles I. Onderwerp van de prejudiciële vragen
Par jugement du 30 septembre 1997 en cause de B. Coopman contre J. Bij vonnis van 30 september 1997 in zake B. Coopman tegen J.
Wintershausen, par jugement du 30 décembre 1997 en cause de B. Coopman Wintershausen, bij vonnis van 30 december 1997 inzake B. Coopman tegen
contre L. Van Den Bossche, et par jugement du 3 mars 1998 en cause de L. Van Den Bossche, en bij vonnis van 3 maart 1998 in zake R. Vereecke
R. Vereecke contre B. Coopman, dont les expéditions sont parvenues au tegen B. Coopman, waarvan de expedities ter griffie van het Hof zijn
greffe de la Cour respectivement le 10 octobre 1997, le 9 janvier 1998 ingekomen op respectievelijk 10 oktober 1997, 9 januari 1998 en 20
et le 20 mars 1998, le juge de paix du deuxième canton de Courtrai a maart 1998, heeft de vrederechter van het tweede kanton Kortrijk
posé la question préjudicielle de savoir si les dispositions de la loi telkens de prejudiciële vraag gesteld of de bepalingen van de wet van
du 9 mars 1993 tendant à réglementer et à contrôler les activités des 9 maart 1993 ertoe strekkende de exploitatie van huwelijksbureaus te
entreprises de courtage matrimonial violent ou non les règles qui sont regelen en te controleren al dan niet de regels schenden die door of
établies par la Constitution ou en vertu de celle-ci pour déterminer krachtens de Grondwet zijn vastgesteld voor het bepalen van de
les compétences respectives de l'Etat, des communautés et des régions, onderscheiden bevoegdheid van de Staat, de gemeenschappen en de
et plus précisément celles contenues à l'article 128, § 1er, alinéa 1er, gewesten, meer bepaald die welke zijn vervat in artikel 128, § 1,
de la Constitution et à l'article 5, § 1er, II, 1°, de la loi spéciale eerste lid, van de Grondwet en in artikel 5, § 1, II, 1°, van de
du 8 août 1980 de réformes institutionnelles. II. Les faits et la procédure antérieure Les trois questions préjudicielles concernent des procédures par lesquelles un commerçant, agissant en tant qu'entreprise de courtage matrimonial, réclame, en tant que demandeur ou défendeur sur opposition, la condamnation au paiement d'une somme d'argent de trois différents défendeurs ou demandeurs sur opposition, du fait d'un contrat de courtage matrimonial. Faisant référence à une jurisprudence très ancienne de la Cour de cassation, selon laquelle les contrats de courtage matrimonial sont nuls au motif que seules les choses qui sont dans le commerce peuvent faire l'objet d'une convention, le juge de paix constate néanmoins que bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen. II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil De drie prejudiciële vragen betreffen procedures waarbij een handelaar, optredend als huwelijksbureau, als eiser of als verweerder op verzet de veroordeling vordert van drie verschillende verweerders respectievelijk eisers op verzet, tot betaling van een geldsom uit hoofde van een overeenkomst van huwelijksbemiddeling. Verwijzend naar aloude rechtspraak van het Hof van Cassatie, dat overeenkomsten van huwelijksbemiddeling nietig zijn om reden dat alleen zaken die in de handel zijn het voorwerp kunnen uitmaken van een overeenkomst, stelt de vrederechter vast dat de aangelegenheid
la matière est actuellement réglée par la loi du 9 mars 1993 « tendant thans niettemin geregeld is door de wet van 9 maart 1993 « ertoe
à réglementer et à contrôler les activités des entreprises de courtage strekkende de exploitatie van huwelijksbureaus te regelen en te
matrimonial ». controleren ».
Le juge de paix observe de même qu'il existe également un décret de la Tegelijk merkt de vrederechter op dat er tevens een decreet van de
Communauté flamande du 10 novembre 1993 « contenant des mesures Vlaamse Gemeenschap van 10 november 1993 bestaat « houdende
d'amélioration de la qualité des services offerts par les agents maatregelen tot kwaliteitsverbetering van de dienstverlening door
matrimoniaux et relationnels », qui n'est pas encore entré en vigueur. huwelijks- en relatiebemiddelaars », dat nog niet in werking is getreden.
Il en conclut qu'il existe peut-être en cette matière un conflit de Daaruit leidt hij af dat er ter zake van die aangelegenheid mogelijk
compétences. Si le législateur fédéral n'était pas compétent pour een bevoegdheidsconflict bestaat. Indien de federale wetgever
adopter la loi du 9 mars 1993, il n'existerait plus de règlement onbevoegd was om de wet van 9 maart 1993 aan te nemen, dan zou er geen
particulier valable en droit pour le courtage matrimonial et il geldige bijzondere regeling meer bestaan voor de huwelijksbemiddeling
conviendrait de rechercher, sur la base du droit commun, si le contrat en zou op grond van het gemeen recht onderzocht moeten worden of de
porte sur une chose qui est dans le commerce, comme le prescrit overeenkomst een voorwerp heeft dat in de handel is, zoals artikel
l'article 1128 du Code civil. 1128 van het Burgerlijk Wetboek voorschrijft.
Pour cette raison, le juge de paix du deuxième canton de Courtrai a Om die reden heeft de vrederechter van het tweede kanton Kortrijk in
posé à la Cour, dans trois procédures différentes, la même question drie verschillende procedures bovenvermelde identieke prejudiciële
préjudicielle. vraag aan het Hof gesteld.
III. La procédure devant la Cour III. De rechtspleging voor het Hof
a) L'affaire portant le numéro 1162 du rôle a) De zaak met rolnummer 1162
Par ordonnance du 10 octobre 1997, le président en exercice a désigné Bij beschikking van 10 oktober 1997 heeft de voorzitter in functie de
les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59
spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
des articles 71 ou 72 de la loi organique. om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel
loi organique, par lettres recommandées à la poste le 31 octobre 1997. 77 van de organieke wet bij op 31 oktober 1997 ter post aangetekende brieven.
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 4 novembre 1997. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 4 november 1997.
Des mémoires ont été introduits par : Memories zijn ingediend door :
- le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par - de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 16 december 1997
lettre recommandée à la poste le 16 décembre 1997; ter post aangetekende brief;
- le Gouvernement flamand, place des Martyrs 19, 1000 Bruxelles, par - de Vlaamse Regering, Martelaarsplein 19, 1000 Brussel, bij op 18
lettre recommandée à la poste le 18 décembre 1997. december 1997 ter post aangetekende brief.
b) L'affaire portant le numéro 1273 du rôle b) De zaak met rolnummer 1273
Par ordonnance du 9 janvier 1998, le président en exercice a désigné Bij beschikking van 9 januari 1998 heeft de voorzitter in functie de
les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59
spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
des articles 71 ou 72 de la loi organique. om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel
loi organique, par lettres recommandées à la poste le 10 février 1998. 77 van de organieke wet bij op 10 februari 1998 ter post aangetekende brieven.
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 28 février 1998. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 28 februari 1998.
Des mémoires ont été introduits par : Memories zijn ingediend door :
- le Gouvernement flamand, par lettre recommandée à la poste le 20 - de Vlaamse Regering, bij op 20 maart 1998 ter post aangetekende
mars 1998; brief;
- le Conseil des ministres, par lettre recommandée à la poste le 27 mars 1998. - de Ministerraad, bij op 27 maart 1998 ter post aangetekende brief.
c) L'affaire portant le numéro 1312 du rôle c) De zaak met rolnummer 1312
Par ordonnance du 20 mars 1998, le président en exercice a désigné les Bij beschikking van 20 maart 1998 heeft de voorzitter in functie de
juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi spéciale rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59
du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
des articles 71 ou 72 de la loi organique. om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
Par ordonnance du 25 mars 1998, le président L. De Grève a abrégé à Bij beschikking van 25 maart 1998 heeft voorzitter L. De Grève de
quinze jours le délai imparti pour introduire un mémoire. termijn voor het indienen van een memorie verkort tot vijftien dagen.
La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel
loi organique, par lettres recommandées à la poste le 1er avril 1998; 77 van de organieke wet bij op 1 april 1998 ter post aangetekende
l'ordonnance de jonction et l'ordonnance abrégeant le délai pour brieven; bij dezelfde brieven is kennisgegeven van de beschikkingen
l'introduction d'un mémoire ont été notifiées par les mêmes lettres. tot samenvoeging en tot inkorting van de termijn voor het indienen van
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au een memorie. Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 7 avril 1998. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 7 april 1998.
Des mémoires ont été introduits par : Memories zijn ingediend door :
- le Gouvernement flamand, par lettre recommandée à la poste le 10 - de Vlaamse Regering, bij op 10 april 1998 ter post aangetekende
avril 1998; brief;
- le Conseil des ministres, par lettre recommandée à la poste le 16 avril 1998. - de Ministerraad, bij op 16 april 1998 ter post aangetekende brief.
d) Les affaires jointes portant les numéros 1162, 1273 et 1213 du rôle d) De samengevoegde zaken met rolnummers 1162, 1273 en 1312
Par ordonnances du 13 janvier 1998 et du 25 mars 1998, la Cour a joint Bij beschikkingen van 13 januari 1998 en 25 maart 1998 heeft het Hof
les affaires. de zaken samengevoegd.
Les mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi Van de memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 23 avril 1998. organieke wet bij op 23 april 1998 ter post aangetekende brieven.
Des mémoires en réponse ont été introduits par : Memories van antwoord zijn ingediend door :
- le Conseil des ministres, par lettre recommandée à la poste le 18 - de Ministerraad, bij op 18 mei 1998 ter post aangetekende brief;
mai 1998; - le Gouvernement flamand, par lettre recommandée à la poste le 26 mai - de Vlaamse Regering, bij op 26 mei 1998 ter post aangetekende brief.
1998. Par ordonnances du 25 mars 1998 et du 29 septembre 1998, la Cour a Bij beschikkingen van 25 maart 1998 en 29 september 1998 heeft het Hof
de termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot
prorogé jusqu'aux 10 octobre 1998 et 10 avril 1999 le délai dans respectievelijk 10 oktober 1998 en 10 april 1999.
lequel l'arrêt doit être rendu. Bij beschikking van 8 juli 1998 heeft het Hof de nietigheid
Par ordonnance du 8 juillet 1998, la Cour a constaté la nullité du vastgesteld van de in het Frans gestelde memorie van de Ministerraad
mémoire, rédigé en français, introduit par le Conseil des ministres ingediend in de zaak met rolnummer 1162, die memorie uit de debatten
dans l'affaire portant le numéro 1162 du rôle, a écarté ledit mémoire geweerd, de zaken in gereedheid verklaard en de dag van de
des débats, a déclaré les affaires en état et fixé l'audience au 16 terechtzitting bepaald op 16 september 1998.
septembre 1998.
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats, Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten
par lettres recommandées à la poste le 10 juillet 1998. bij op 10 juli 1998 ter post aangetekende brieven.
A l'audience publique du 16 septembre 1998 : Op de openbare terechtzitting van 16 september 1998 :
- ont comparu : - zijn verschenen :
. Me L. De Coninck loco Me M. Uyttendaele, avocats au barreau de . Mr. L. De Coninck loco Mr. M. Uyttendaele, advocaten bij de balie te
Bruxelles, pour le Conseil des ministres; Brussel, voor de Ministerraad;
. Me P. Van Orshoven, avocat au barreau de Bruxelles, pour le . Mr. P. Van Orshoven, advocaat bij de balie te Brussel, voor de
Gouvernement flamand; Vlaamse Regering;
- les juges-rapporteurs G. De Baets et P. Martens ont fait rapport; - hebben de rechters-verslaggevers G. De Baets en P. Martens verslag uitgebracht;
- les avocats précités ont été entendus; - zijn de voornoemde advocaten gehoord;
- les affaires ont été mises en délibéré. - zijn de zaken in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
IV. En droit IV. In rechte
- A - - A -
Point de vue du Conseil des ministres Standpunt van de Ministerraad
A.1.1. La loi du 9 mars 1993 a pour objet : d'imposer un A.1.1. De wet van 9 maart 1993 heeft als voorwerp : het opleggen van
enregistrement préalable aux personnes physiques et morales désireuses een voorafgaande registratie aan de natuurlijke en rechtspersonen die
aan huwelijksbemiddeling wensen te doen, het regelen van de
d'exercer une activité de courtage matrimonial, de réglementer les voorstellen en de overeenkomsten van huwelijksbemiddeling, het
offres et les contrats de courtage matrimonial, d'organiser la organiseren van de opsporing en vaststelling van misdrijven en het
bepalen van de straffen die van toepassing zijn in geval van
recherche et la constatation des infractions et de déterminer les misdrijven in het kader van de wet. De wet heeft de activiteiten van de huwelijksbureaus als
sanctions applicables en cas d'infraction dans le cadre de la loi. toepassingsgebied en betreft bijgevolg niet de activiteiten van
La loi a pour champ d'application les activités des entreprises de psycho-medisch-sociale aard. Evenmin regelt de wet het kwalitatief
courtage matrimonial et ne concerne donc pas les activités à caractère aspect van die activiteit. De wet legt aan elke natuurlijke of
psycho-médico-social. Elle ne réglemente pas non plus l'aspect rechtspersoon die aan huwelijksbemiddeling wenst te doen, een
qualitatif de ces activités. Elle impose à toute personne physique ou voorafgaande registratie op, vermeldt de gegevens die verplicht dienen
morale désirant exercer une activité de courtage matrimonial de faire te worden opgenomen in de advertenties tot voorstelling van kandidaten
l'objet d'un enregistrement préalable, indique les mentions devant die een huwelijk of vaste relatie wensen aan te gaan, vereist een
figurer obligatoirement sur les annonces présentant des candidats au overeenkomst in geval van een voorstel dat tegen betaling aan een
mariage ou à une union stable, exige un contrat en cas d'offre faite à welbepaalde klant wordt gedaan, preciseert de opstellings- en
un client déterminé moyennant rémunération, précise les modalités de verbrekingsmodaliteiten van de overeenkomst van huwelijksbemiddeling,
formation et de résiliation du contrat de courtage matrimonial ainsi alsmede de gegevens die, op straffe van nietigheid, erin vermeld
que les mentions devant y figurer à peine de nullité, prévoit un moeten worden, voorziet in de spreiding van de betaling over de gehele
paiement du prix échelonné sur la durée totale du contrat et interdit duur van de overeenkomst en verbiedt wisselbrieven en orderbriefjes
les lettres de change ou les billets à ordre en garantie du paiement als waarborg voor de betaling van de aangegane verbintenissen. Andere
des engagements contractés. D'autres dispositions organisent la bepalingen organiseren de opsporing en vaststelling van inbreuken en
recherche et la constatation des infractions et le système de sanction het daarop betrekking hebbende strafbepalingssysteem.
y afférent. A.1.2. Bien que l'article 5, § 1er, II, 1°, de la loi spéciale du 8 A.1.2. Ofschoon in artikel 5, § 1, II, 1°, van de bijzondere wet van 8
août 1980 range la politique familiale parmi les matières augustus 1980 het gezinsbeleid wordt gerangschikt onder de
personnalisables, celle-ci ne relève pas toute entière de la persoonsgebonden aangelegenheden, valt niet het geheel van dat beleid
compétence des communautés. Certains de ses aspects, telle la onder de bevoegdheid van de gemeenschappen. Bepaalde aspecten ervan,
politique du logement, ont été attribués aux régions. D'autres zoals het huisvestingsbeleid, zijn toegewezen aan de gewesten. Andere
éléments primordiaux ayant une grande influence sur la politique primordiale elementen die het gezinsbeleid in belangrijke mate
familiale, tels que la sécurité sociale, les mesures de fiscalité beïnvloeden, zoals de sociale zekerheid, de maatregelen van directe en
directe et indirecte, le droit civil, le droit pénal, le droit indirecte fiscaliteit, het burgerlijk recht, het strafrecht, het
judiciaire, divers aspects de la politique économique et monétaire, gerechtelijk recht, diverse aspecten van het economisch beleid en het
relèvent exclusivement de la compétence fédérale. monetair beleid, behoren tot de exclusieve federale bevoegdheid.
Le Conseil des ministres fait par ailleurs référence à l'article 6, § Daarnaast verwijst de Ministerraad naar artikel 6, § 1, VI, van de
1er, VI, de la loi spéciale du 8 août 1980, qui attribue aux régions bijzondere wet van 8 augustus 1980, dat bepaalde materies op
certaines matières dans le domaine de l'économie mais confie néanmoins economisch vlak toewijst aan de gewesten, doch de federale overheid
à l'autorité fédérale le soin de fixer les règles applicables en onverminderd belast met de zorg voor het bepalen van de toepasbare
matière de protection des consommateurs, de conditions d'accès à la regels inzake de bescherming van de verbruikers, de
profession et de droit de la concurrence et des pratiques du commerce. vestigingsvoorwaarden en het mededingingsrecht en het recht inzake de
handelspraktijken.
A.1.3. La loi litigieuse s'inscrit, conformément à l'avis du Conseil A.1.3. De betwiste wet past, overeenkomstig het advies van de Raad van
d'Etat, dans le cadre des compétences fédérales en matière économique. State, in het kader van de federale bevoegdheden op economisch vlak.
Elle concerne, ainsi que le soulignent les travaux préparatoires, une Het betreft, zoals bij de voorbereiding van de wet werd beklemtoond,
activité de courtage, un service, une prestation d'ordre économique. een activiteit van bemiddeling, een dienst, een prestatie van
Bien que les aspects qualitatifs du courtage matrimonial relèvent de economische aard. Ofschoon de kwalitatieve aspecten van de
l'assistance aux personnes - et sont dès lors une matière huwelijksbemiddeling behoren tot de aangelegenheid van de bijstand aan
communautaire - la dimension juridique, économique et contractuelle du personen - en derhalve een gemeenschapsmaterie zijn - valt de
courtage matrimonial relève bien de la compétence du législateur juridische, economische en contractuele dimensie ervan onder de
fédéral. En effet, celui-ci est demeuré compétent pour légiférer dans bevoegdheid van de federale wetgever. Die is immers bevoegd gebleven
les domaines de la concurrence, de l'accès à la profession et de la voor het maken van wetten op het vlak van de mededinging, de toegang
protection des consommateurs. Il était dès lors compétent pour régler tot het beroep en de bescherming van de consument. Derhalve was hij
l'aspect économique de l'activité de courtage matrimonial. bevoegd om het economische aspect van de activiteit van
huwelijksbemiddeling te regelen.
L'analyse de chacune des dispositions de la loi révèle que le Uit een analyse van elk van de bepalingen van de wet blijkt dat de
législateur fédéral n'a nullement excédé la compétence qu'il puise federale wetgever zijn bevoegdheid die hij put uit artikel 6, § 1, VI,
dans l'article 6, § 1er, VI, de la loi spéciale du 8 août 1980 et van de bijzondere wet van 8 augustus 1980, niet heeft overschreden en
qu'il ne s'est aucunement occupé des aspects qualitatifs du courtage zich geenszins heeft ingelaten met de kwalitatieve aspecten van die
matrimonial. bemiddeling.
La loi du 9 mars 1993 ne viole donc pas les règles établissant la Derhalve schendt de wet van 9 maart 1993 de regels voor de verdeling
répartition des compétences entre l'Etat fédéral, les communautés et van de bevoegdheden tussen de federale Staat, de gemeenschappen en de
les régions. gewesten niet.
Point de vue du Gouvernement flamand Standpunt van de Vlaamse Regering
A.2. Le Gouvernement flamand doute que la réponse à la question A.2. De Vlaamse Regering betwijfelt of het antwoord op de prejudiciële
préjudicielle soit indispensable pour statuer sur l'instance vraag onontbeerlijk is om uitspraak te doen over het bodemgeschil.
principale. Même si la Cour constatait que la loi fédérale viole les Zelfs wanneer het Hof zou vaststellen dat de federale wet de
règles répartitrices de compétences, quod non, le juge disposerait bevoegdheidverdelende regels schendt,quod non, dan nog zou de rechter,
malgré tout, avec le décret flamand du 10 novembre 1993, d'un met het Vlaamse decreet van 10 november 1993, beschikken over een
fondement juridique indiquant que le courtage matrimonial est rechtsgrond die aantoont dat huwelijksbemiddeling maatschappelijk
socialement acceptable et qu'il peut faire l'objet d'une convention aanvaardbaar is en het voorwerp van een geldige overeenkomst kan
régulière. La question préjudicielle ne serait pertinente qu'à la uitmaken. De prejudiciële vraag zou slechts pertinent zijn, indien zij
condition de porter aussi bien sur la loi fédérale du 9 mars 1993 que zowel de federale wet van 9 maart 1993 als het decreet van de Vlaamse
sur le décret de la Communauté flamande du 10 novembre 1993. Gemeenschap van 10 november 1993 betrof.
Ceci pose la question du sens et, partant, de la recevabilité de la Op grond hiervan rijst de vraag naar de zin en bijgevolg de
question préjudicielle, bien qu'il puisse se déduire, a contrario, de ontvankelijkheid van de prejudiciële vraag, ofschoon uit artikel 26, §
l'article 26, § 2, alinéa 3, 2°, de la loi spéciale du 6 janvier 1989 2, derde lid, 2°, van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
sur la Cour d'arbitrage qu'il n'est pas interdit de poser des Arbitragehof a contrario kan worden afgeleid dat het niet verboden is
questions préjudicielles impertinentes. impertinente prejudiciële vragen te stellen.
A.3.1. Le Gouvernement flamand adopte dans une large mesure un point A.3.1. De Vlaamse Regering onderschrijft in belangrijke mate hetzelfde
de vue identique à celui du Conseil des ministres. standpunt als de Ministerraad.
En effet, la loi fédérale n'impose aucune exigence qualitative De federale wet stelt immers geen kwalitatieve eisen ten opzichte van
concernant le courtage matrimonial et relationnel mais se borne à de huwelijks- en relatiebemiddeling doch beperkt zich tot regeling van
régler les aspects externes ou formels - au regard du droit des de uitwendige of formele contractenrechtelijke aspecten ervan. Op die
contrats - de celui-ci. De cette façon, le législateur entendait wijze wou de wetgever reageren tegen misbruiken die zich in het domein
réagir contre les abus qui sont apparus dans le domaine du courtage van de huwelijksbemiddeling hadden voorgedaan omdat die misbruiken
matrimonial, parce que ceux-ci portent atteinte à la dignité humaine indruisen tegen de menselijke waardigheid en het noodzakelijk leek één
et qu'il a semblé nécessaire de protéger l'une des parties au contrat, van de partijen bij de overeenkomst te beschermen, namelijk de klant.
à savoir le client. La loi du 9 mars 1993 est donc une mesure de De wet van 9 maart 1993 is derhalve een maatregel van bijzondere
protection spéciale des consommateurs. consumentenbescherming.
A.3.2. Le courtage matrimonial et relationnel est en principe une A.3.2. De relatie- en huwelijksbemiddeling is in beginsel een
compétence communautaire, sur la base de l'article 5, § 1er, II, 1°, gemeenschapsbevoegdheid, op grond van artikel 5, § 1, II, 1°, van de
de la loi spéciale du 8 août 1980. A la différence du Conseil des bijzondere wet van 8 augustus 1980. Anders dan de Ministerraad wijst
ministres, le Gouvernement flamand souligne qu'il n'est pas fait de Vlaamse Regering erop dat op die bevoegdheid van de gemeenschappen
d'exception - sous la forme de « compétences réservées » à l'autorité geen uitzonderingen in de vorm van aan de federale overheid «
fédérale - à cette compétence des communautés. voorbehouden bevoegdheden » worden gemaakt.
Les mesures en matière de courtage matrimonial et relationnel, domaine Maatregelen op het stuk van de relatie- en huwelijksbemiddeling, wat
qui, par définition, tend à répondre au désir des candidats per definitie tegemoet wil komen aan het verlangen van de betrokken
kandidaat-partners om een gezin te stichten en aldus het stichten van
partenaires concernés de fonder un foyer et qui favorise par gezinnen bevordert, ressorteren als het ware per hypothese onder de
conséquent la formation de familles, relèvent, par hypothèse aangelegenheid « gezinsbeleid » en behoren dus tot de bevoegdheden van
devrait-on dire, de la « politique familiale » et sont donc de la de gemeenschappen. Om die reden heeft de Vlaamse Gemeenschap in de
compétence des communautés. C'est pour cette raison que la Communauté aangelegenheid van de huwelijks- en relatiebemiddeling het decreet van
flamande a adopté le décret du 10 novembre 1993 en matière de courtage 10 november 1993 aangenomen.
matrimonial et relationnel.
A.3.3. La compétence des communautés n'empêche toutefois pas que le A.3.3. De bevoegdheid van de gemeenschappen neemt echter niet weg dat
législateur fédéral puisse régler certains aspects du courtage ook de federale wetgever sommige aspecten van de huwelijks- en
matrimonial et relationnel, à la condition, bien entendu, qu'il ne le relatiebemiddeling kan regelen, zij het uiteraard niet vanuit het
fasse pas du point de vue de la politique familiale mais sous l'angle oogpunt van het gezinsbeleid, maar vanuit de invalshoek van de
de la protection des consommateurs, que ce soit de manière générale, consumentenbescherming, hetzij in het algemeen, dus met betrekking tot
en visant donc tous les contrats, ou en particulier, en visant alle overeenkomsten, hetzij in het bijzonder, dit is met betrekking
spécifiquement les conventions de courtage matrimonial. Ce faisant, il tot de huwelijksbemiddelingsovereenkomsten als zodanig. Daarbij moet
doit toutefois s'abstenir de porter atteinte à d'éventuelles hij zich wel ervoor hoeden afbreuk te doen aan de eventuele
réglementations communautaires en la matière et ne peut entraver gemeenschapsregelingen op dat vlak en mag hij de
l'exercice, par les communautés, de leur compétence, ce qui constitue bevoegdheidsuitoefening van de gemeenschappen evenmin hinderen, wat de
l'essence du principe de proportionnalité que la Cour considère à bon kern uitmaakt van het evenredigheidsbeginsel dat door het Hof terecht
droit comme un élément de la compétence du législateur concerné. als een element van de bevoegdheid van de handelende wetgever wordt
A.3.4. La loi du 9 mars 1993 porte seulement sur les aspects formels beschouwd. A.3.4. De wet van 9 maart 1993 heeft slechts betrekking op de formele
ou externes du courtage matrimonial et relationnel et tend vers une of uitwendige kanten van de huwelijks- en relatiebemiddeling en beoogt
forme particulière de protection des consommateurs. En cela, le een bijzondere vorm van consumentenbescherming. Daarbij heeft de
législateur n'a porté atteinte ni au prescrit du décret du 10 novembre wetgever geen afbreuk gedaan aan het bepaalde in het decreet van 10
1993 ni à la compétence communautaire en la matière. Ceci est attesté november 1993 noch aan de gemeenschapsbevoegdheid ter zake. Dat moge
par l'absence d'un quelconque recours en annulation émanant des blijken uit de ontstentenis van enig beroep tot vernietiging vanwege
gouvernements ou assemblées communautaires contre cette loi et de de gemeenschapsregeringen of -raden tegen die wet of van hun
toute intervention de leur part dans le recours en annulation qui a tussenkomst in het beroep tot vernietiging dat aanleiding gaf tot het
donné lieu à l'arrêt n° 10/94 du 27 janvier 1994. arrest nr. 10/94 van 27 januari 1994.
La loi du 9 mars 1993 et le décret du 10 novembre 1993 constituent dès De wet van 9 maart 1993 en het decreet van 10 november 1993 maken
lors des législations complémentaires, ce qui n'a pas échappé à derhalve complementaire wetgeving uit, wat bij de aanneming ervan niet
l'attention des législateurs concernés lors de l'adoption de ces aan de aandacht van de betrokken wetgevers is ontsnapt. In het
mesures. On peut souligner, en particulier, le fait que le législateur bijzonder mag erop worden gewezen dat de federale wetgever zijn
fédéral a mesuré son incompétence dans le domaine des aspects onbevoegdheid op het vlak van de kwalitatieve aspecten van de
qualitatifs du courtage matrimonial et relationnel lorsqu'il a huwelijks- en relatiebemiddeling onder ogen heeft gezien toen hij de
remplacé l'agrément, initialement projeté, des entreprises de courtage aanvankelijk voorgestelde erkenning van huwelijksbureaus heeft
matrimonial par une simple obligation d'enregistrement ayant pour seul vervangen door een eenvoudige registratieplicht, die slechts tot doel
but de procurer à l'autorité fédérale une vue sur le secteur des heeft de federale overheid een inzicht in de sector van de
entreprises de courtage matrimonial. huwelijksbureaus te verschaffen.
Le Gouvernement flamand demande par conséquent que la Cour dise pour De Vlaamse Regering verzoekt het Hof dan ook voor recht te zeggen dat
droit que la loi du 9 mars 1993 ne viole pas les règles établies par de wet van 9 maart 1993 de regels die door of krachtens de Grondwet
la Constitution ou en vertu de celle-ci pour déterminer les zijn vastgesteld voor het bepalen van de onderscheiden bevoegdheden
compétences respectives de l'Etat, des communautés et des régions. van de Staat, de gemeenschappen en de gewesten niet schendt.
- B - - B -
Quant aux dispositions en cause Ten aanzien van de in het geding zijnde bepalingen
B.1. Les questions préjudicielles concernent l'ensemble des B.1. De prejudiciële vragen betreffen het geheel van de bepalingen van
dispositions de la loi du 9 mars 1993 tendant à réglementer et à de wet van 9 maart 1993 ertoe strekkende de exploitatie van
contrôler les activités des entreprises de courtage matrimonial. Cette huwelijksbureaus te regelen en te controleren. Na de
loi, après avoir défini le courtage matrimonial (chapitre Ier), huwelijksbemiddeling te hebben gedefinieerd (hoofdstuk I), voorziet
prévoit des mesures de contrôle et de surveillance (chapitre II), des die wet in maatregelen van controle en toezicht (hoofdstuk II), regels
règles relatives aux offres et aux contrats de courtage matrimonial (chapitre III), des dispositions relatives à la recherche et à la constatation des infractions (chapitre IV) et des sanctions (chapitre V). Quant à la recevabilité B.2.1. Le Gouvernement flamand conteste la recevabilité des questions préjudicielles, étant donné que la réponse de la Cour ne semble pas être indispensable pour statuer au fond puisque, en cas de conflit de compétence, la matière du courtage matrimonial serait de toute façon réglée par une norme ayant force de loi. betreffende het aanbod tot en de overeenkomsten van huwelijksbemiddeling (hoofdstuk III), bepalingen betreffende de opsporing en vaststelling van misdrijven (hoofdstuk IV) en strafbepalingen (hoofdstuk V). Ten aanzien van de ontvankelijkheid B.2.1. De Vlaamse Regering betwist de ontvankelijkheid van de prejudiciële vragen, nu het antwoord van het Hof hierop niet onontbeerlijk lijkt om uitspraak te doen over het bodemgeschil, vermits de aangelegenheid van huwelijksbemiddeling, in geval van bevoegdheidsconflict, toch door een wetskrachtige norm zou zijn geregeld.
B.2.2. En vertu de l'article 26, § 2, alinéa 2, de la loi spéciale du B.2.2. Krachtens artikel 26, § 2, tweede lid, van de bijzondere wet
6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, c'est au juge qui pose une van 6 januari 1989 op het Arbitragehof komt het de rechter die een
question préjudicielle qu'il appartient de vérifier si la réponse à prejudiciële vraag stelt toe, na te gaan of het antwoord op die vraag
cette question est utile pour trancher le litige dont il est saisi. dienend is om het bij hem aanhangige geschil te beslechten.
L'exception d'irrecevabilité est rejetée. De exceptie van niet-ontvankelijkheid wordt verworpen.
Quant au fond Ten gronde
B.3.1. La loi du 9 mars 1993 tend à réglementer et à contrôler les B.3.1. De wet van 9 maart 1993 strekt ertoe de exploitatie van
activités des entreprises de courtage matrimonial. Il résulte des huwelijksbureaus te regelen en te controleren. Blijkens de
travaux préparatoires que l'objectif poursuivi par le législateur a parlementaire voorbereiding bestond het door de wetgever nagestreefde
été, devant les abus qui étaient apparus dans le domaine du courtage doel erin met een specifieke wetgeving te reageren tegen de misbruiken
matrimonial, de réagir par une législation spécifique parce que ces die zich in het domein van de huwelijksbemiddeling hadden voorgedaan
abus pouvaient porter atteinte à la dignité de la personne humaine et omdat die misbruiken konden indruisen tegen de menselijke waardigheid
qu'il paraissait nécessaire de protéger une des parties au contrat, le en het noodzakelijk leek één van de partijen bij de overeenkomst te
client qui « se trouve souvent en position de faiblesse face à beschermen, namelijk de klant die « vaak in een zeer zwakke positie
staat ten overstaan van het huwelijksbureau » (Gedr. St., Kamer,
l'agence matrimoniale » (Doc. parl., Chambre, 1991-1992, n° 81/6, p. 1991-1992, nr. 81/6, p. 9). « Hierbij wordt afgeweken van de
9). « Il s'agit d'une dérogation aux principes applicables en matière beginselen die van toepassing zijn inzake handelspraktijken, wat
de pratiques du commerce ce qui se justifie par le risque non gerechtvaardigd wordt door het niet te verwaarlozen risico dat een
négligeable qu'un contrat soit conclu par une personne contract wordt gesloten door een psychologisch zwakke persoon die
psychologiquement fragile et donc susceptible d'agir de manière aldus vatbaar is voor een ondoordachte handelwijze onder de invloed
inconsidérée sous l'influence d'un commerçant persuasif. » (Doc. van een overredende handelaar. » (Gedr. St., Senaat, 1991-1992, nr.
parl., Sénat, 1991-1992, n° 466-2, p. 3). 466-2, p. 3).
Pour atteindre l'objectif ainsi formulé, la loi impose à toute Om de aldus geformuleerde doelstelling te verwezenlijken stelt de wet
personne physique ou morale désirant exercer une activité de courtage de mogelijkheid van huwelijksbemiddeling door een natuurlijke persoon
of een rechtspersoon afhankelijk van een voorafgaande registratie bij
matrimonial de faire l'objet d'un enregistrement préalable auprès du het Ministerie van Economische Zaken. Vervolgens regelt de wet de
ministère des Affaires économiques. Elle fixe ensuite les conditions voorwaarden waaronder overeenkomsten van huwelijksbemiddeling tot
de validité des contrats de courtage matrimonial. A cette fin, elle stand kunnen komen. Daartoe bepaalt de wet de minimale vereisten
fixe les conditions minimales concernant la capacité de conclure une inzake de bekwaamheid tot het aangaan van een dergelijke overeenkomst
telle convention (article 4, alinéa 1er), concernant la forme du (artikel 4, eerste lid), de vorm (artikel 4, tweede lid) en de inhoud
contrat (article 4, alinéa 2) et son contenu (article 6). Elle dispose (artikel 6) van de overeenkomst, waarvan een model moet kunnen worden
qu'un modèle du contrat doit pouvoir être remis à toute personne qui voorgelegd aan een ieder die erom verzoekt (artikel 5), de wijze
en fait la demande (article 5), et fixe les modalités d'établissement waarop de overeenkomst tot stand komt en de prijs wordt betaald
du contrat et de paiement (articles 7 et 8). La loi indique également (artikelen 7 en 8). Tevens stelt de wet de minimale voorwaarden vast
les conditions minimales auxquelles doivent satisfaire les annonces waaraan een advertentie ten behoeve van een persoon die een huwelijk
rédigées pour des personnes souhaitant contracter un mariage ou une of een vaste relatie wenst aan te gaan, dient te voldoen (artikel 4).
union stable (article 4). En vue de garantir le respect de ces Teneinde de naleving van de bepalingen te verzekeren, voorziet de wet
dispositions, la loi prévoit des sanctions pour les infractions aux in strafbepalingen voor inbreuken op de daarin vermelde artikelen
articles qu'elle énumère (articles 10 à 16) et contient une (artikelen 10 tot 16) en bevat zij een bepaling betreffende de
disposition relative à la recherche et à la constatation des infractions (article 9). opsporing en de vaststelling van die misdrijven (artikel 9).
B.3.2. Les mesures édictées aux articles 2 à 8 de la loi du 9 mars B.3.2. De maatregelen opgenomen in de artikelen 2 tot en met 8 van de
1993 offrent des garanties minimales à toute personne qui souhaite wet van 9 maart 1993 bieden minimale garanties aan een ieder die
utiliser les services offerts par une personne physique ou morale gebruik wenst te maken van de diensten die worden aangeboden door de
exerçant l'activité de courtage matrimonial. Le législateur fédéral, natuurlijke persoon of de rechtspersoon die aan huwelijksbemiddeling
en fixant dans la loi le régime contractuel des relations entre le doet. De federale wetgever heeft, door de wettelijke vaststelling van
bureau de courtage matrimonial et le client, a pris des mesures qui de contractuele regeling van de verhouding tussen huwelijksbureau en
doivent protéger l'utilisateur de tels services. cliënt, maatregelen genomen die de gebruiker van een dergelijke
De telles règles s'inscrivent dans le cadre de la compétence réservée dienstverlening moeten beschermen.
au législateur fédéral, par l'article 6, § 1er, VI, alinéa 4, de la Dergelijke maatregelen passen in het kader van de bij artikel 6, § 1,
loi spéciale du 8 août 1980 de réformes institutionnelles, de fixer VI, vierde lid, van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot
les règles générales en matière de protection des consommateurs, qui hervorming der instellingen aan de federale wetgever voorbehouden
bevoegdheid om de algemene regels vast te stellen inzake de
peuvent contenir des normes relatives à la sécurité et à la qualité bescherming van de verbruiker, die normen kunnen omvatten betreffende
des produits et des services (Doc. parl., Chambre, S.E. 1988, n° de veiligheid en de kwaliteit van producten en diensten (Gedr. St.,
516/6, p. 127). Sur la base de cette disposition, le législateur Kamer, B.Z. 1988, nr. 516/6, p. 127). Op grond van die bepaling vermag
fédéral est en droit d'assurer la protection du consommateur non de federale wetgever niet alleen te voorzien in de bescherming van de
seulement d'une manière générale, mais aussi de manière spécifique, consument op algemene wijze, doch ook op specifieke wijze, met
pour certaines conventions en particulier, telles qu'en l'espèce les betrekking tot bepaalde overeenkomsten in het bijzonder, zoals te
contrats de courtage matrimonial, sans préjudice de la faculté qu'ont dezen de overeenkomsten van huwelijksbemiddeling, onverminderd de
les communautés de soumettre cette matière à des conditions qualitatives supplémentaires, dans le respect des aspects économiques précités, sur la base de leur compétence en matière d'aide aux personnes. B.3.3. Dès lors que le législateur fédéral, pour les raisons énoncées au B.3.2, est compétent pour adopter les articles 2 à 8 de la loi du 9 mars 1993, il l'est également pour adopter les sanctions, fixées aux articles 10 à 16, relatives aux infractions aux articles 2 à 8 et pour régler, comme il le fait à l'article 9, la recherche et la constatation de ces infractions. mogelijkheid van de gemeenschappen om die aangelegenheid, met inachtneming van voormelde economische aspecten, aan bijkomende kwalitatieve voorwaarden te onderwerpen op grond van hun bevoegdheid inzake bijstand aan personen. B.3.3. Nu de federale wetgever om de in B.3.2 aangehaalde redenen bevoegd is om de artikelen 2 tot en met 8 van de wet van 9 maart 1993 aan te nemen, is hij tevens bevoegd om de bij de artikelen 10 tot 16 vastgestelde strafbepalingen met betrekking tot inbreuken op de artikelen 2 tot 8 aan te nemen, alsmede om de aangelegenheid van de opsporing en vaststelling van misdrijven te regelen zoals hij heeft gedaan in artikel 9.
B.3.4. Les questions préjudicielles appellent une réponse négative. B.3.4. De prejudiciële vragen moeten ontkennend worden beantwoord.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
La loi du 9 mars 1993 tendant à réglementer et à contrôler les De wet van 9 maart 1993 ertoe strekkende de exploitatie van
activités des entreprises de courtage matrimonial ne viole pas les huwelijksbureaus te regelen en te controleren, schendt niet de regels
règles établies par la Constitution ou en vertu de celle-ci pour die door of krachtens de Grondwet zijn vastgesteld voor het bepalen
déterminer les compétences respectives de l'Etat, des communautés et van de onderscheiden bevoegdheden van de Staat, de gemeenschappen en
des régions. de gewesten.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 21 octobre 1998. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 21 oktober 1998.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms. L. Potoms.
Le président, De voorzitter,
L. De Grève. L. De Grève.
^